اک اونکار سری واهِگُرُو جی کی پھته
بِنے
پرم ستِکار ےوگ بھاای ساهِب بھاای ویر سِںگھ جی دیآں, اَوه کوِتاواں جو کِسے پُستک وِچ سںگرهِ نهیں سن هوایآ, پر کھالسا سماچار وِچ 'انچھپیآں کوِتا دے سِرلےکھ هےٹھ چھپدیآں رهیآں سن, اُنھاں وِچوں بھو انُسار چونویآں کُجھ کوِتاواں دے پُستکاں دے رُوپ وِچ 'سِّکاں سّدھراں, بِرهے تے جودڑیآں اتے ساهِتک کلیآں دے نام هےٹھ چھپ چُکیآں هن, باکی کوِتاواں ِاس سَےںچی وِچ پرکاست هو رهیآں هن, جو انےک بھاوک رںگاں نال بھُوست کردیآں هن, پر بهُت کرکے چھںدک چال وِچ گجلاں هی هن۔ ِانھاں نُوں ِاسدے مُّکھ وِچ دِّتی کوِتا دی اگواای هےٹھاں اُسے دے نام نال سںبںدھت کرکے 'آواج آایں نام دِتا گِآ هَے۔ آس هَے رسیاے پسںد کرنگے تے لابھ اُٹھااُنگے۔
اپرَےل 1998 - بِنَےکار
بڑے تڑکے
بڑے تڑکے اواج آای:
"پِآلا ےاد دا پھڑ لَے,
"سُراهی نال لاکے هُن
پِآلے پِرم-رس بھر لَے۔
"تے لا بُّلھاں نُوں پےالا هُن,
سُآداں نال گھُٹ بھر بھر,
"سرُور آ جااے آپے نُوں.
تُوں آپے نُوں نواں کر لَے۔
"کِ چھڈدا تیر کِرناں دے,
کھِںڈاںدا سُرت دُنیآں دی,
"پُورے توں آ رِها راجا,
تُوں هُن جُڑ لَے, تُوں هُن ٹھر لَے۔
"جمانا پلٹدا هر چھِن,
کِ دُنیآں مکر وِچ جیںدی,
"نا سںگیں هُن تُوں گھُٹ بھرنو,
ِاه گھٹ اںدر گِآ جر لَے۔
''جرےںگا جے, کھِڑےگا تُوں,
تے کھِڑِآ پھےر کھےڑےگا,
"تے هُن کھےڑے نُوں تُوں ور لَے,
هُنے کھےڑے نُوں تُوں ور لَے۔
"هَے انکھےڑے دی جھیل اے جو
جمانا دِن نُوں لهِرےگا,
"سُ هُن اَو تان بھر لَے تُوں,
ترےںگا تاں, جِ هُن تر لَے۔"
اے کهِںدی بںد هو گای اَو
اواج ارساں توں جو آای,
رهی پر گُوںجدی کنّیں :
"ترےںگا تاں, جے هُن تر لَے۔”۱
پھکیرا !
پھکیرا ! چل سںبھلکے تُوں
جے کھُسبوای نِکل تُری-آ
کِ بھَورے اَونگے دوالے
ِاه گل بھلی-آ تے بھی بُری-آ۔
جو پارکھ هن سُگںدھی دے,
جو گُںجاراں دے گاےک هن,
ِانھاں مستاں دی سُهبت جو.
پھکیرا ! سو کھریآ, سو کھری آ
اے پےارنگے تُدھے تاںایں,
بھی تےرا پےار لےونگے,
لگےگا رںگ دُوهرا هو,
جھری مانو مدھُو جھری آ۔
گُناں پریتم دا گاےن جو,
کھُلھےگا ساد سِپھتاں دا,
هُسن سُهنے دا چمکےگا
کِ کُای سںگیت دی پری آ۔
کوای ِاک هور آونگے,
اُه کبجا نِج جماونگے,
نِرا اپنا هی جاننگے,
ِاه سُهبت مُول نا کری-آ!
هر ِاک چاهُو تُوں مےرا هو,
مےرا هی ِاّک مےرا هو,
ن هورس دا تُوں هو رّتی,
ِاه چاهناں جان لَے بُری-آ۔
بننگے داس اے تےرے,
پَے هوونگے تِرے مالک,
نکےل اندِّسویں پاکے,
ِاه کھِّچنگے : مگر تُری آ۔
تُوں بںدا ِاسک دا هووےں !
پھکیرا ! هَےں سُتںتر تُوں,
نِراںکُس هو وِچردا رهُ,
ِاسے هی روس تے تُری-آ۔ ۲
لاجوںتی
دھُر تے ساد مُرادے آاے,
هاں رُوپ ن رںگناں والے,
هاں, کِتے ن آایاے جاایاے
نِت وِچھ رهے دھرتی نالوں,
اّسی سّد ن کِسے بُلاایاے,
جھُںم جھُںمیاے وّس نِرالے,
کوای گُن نهی ساڈے پّلے
لَے گود سرم نے پالے۔
اساں چھےڑ تُسیں کھُس هووو.
جِںد ساڈی پَےںدے لالے,
کِسے اسی ن چھےڑ دُکھاایاے,
کِاُں سانُوں کُای دُکھالے ?
جُسا ساڈا چھُه ن سهارے,
سهُں, اسیں ن نکھرِآں والے,
کُای اساں ن آکے چھےڑو,
اسیں کّلے بڑے سُکھالے۔ ۳
ارداس
هار کوسِس گای, بَےٹھی هار آس
باںه چھاتی نال لاکے لاں سُآس۔
سںگھ سُک, بُلھ سُک گاے, سُک گای جیبھ
تڑپ مےری تے کری, ساکی ! کِآس*۔
ابرے رهمت** تے هَے تّکن لگ رهی,
مت کِتے وس پاے ساںتی بُوںد کھاس۔
پانیآں وِچ هاں کھڑی پر پےاس هَے,
کِںجھ بُجھے پانی توں سردی دی پِآس?
لب مِرے ارداس وِچ هن لگ رهے,
ارس توں مت وس پوے اَو بُوںد کھاس۔
جُڑ رهے هن هّتھ کردے اںجُلی:
چاٹ لاکے, ساکیآ ! هُن کِاُں لُکاس?
رهِمت سُراهی کھولھ کے هُن ترّٹھنا,
لَے لای نیوے دی اُّچے جی ! ساباس۔
آس اپنے آپ تے اج رهِ چُکی,
آپ هی گھّلے درے هُن وااُ راس۔ ۴
--------------
* کھِآل, پھِکر۔ ** مِهر دے بّدل۔
درد دا دارُو
درد هووے لگا کوای
تاں پیڑا نا کِسے کهیاے,
درد کوای وںڈاںد نا,
جُ کهیاے سے برِتھا کهیاے;
بھرم بھا آپنا بنِآ
گوا لایاے سُناکے دُکھ
سںوردا هَے نهیں کُچھ بی,
کِاُں اَےوےں هَولِآں پایاے۔
پھکیرا ! درد اپنے دا
ِاکو دارُو هَے سُن کنّ دھر !
درد جر لَےن دی جاچا,
ِا سِکھ لایاے, ِا سِکھلایاے :
کِ دُکھ سُکھ درد جر لایاے,
ِاکو 'ساںایں دے هو رهیاے۔
اَو دردی هَے دُکھاں سبھ دا,
بِنا آکھے اَو جانے هَے,
دِلا ! اَوسے دے هو رهیاے,
دِلا ! اَوسے دے هو رهیاے ! ۵
ن کھارج تُوں کرےں ارجی
جدوں کُای لوڑ آ پَےںدی
تدوں لِکھ بھےجیاے ارجی,
کبُولے ےا کبُولے ناں
تِری مرجی, تِری مرجی۔
گرج لای ارج کرنی جو
بنا دےوے ِاسک پھرجی,
جُ کُچھ هووے سو هَے تےرا
تے مےری پھِر کی کھُدگرجی?
بھرا دےه تان اپنا هُن
جو لّگی هَے پُگا دے تُوں
ن الگرجی کراں پریتم
ِاسک تےرے مَےں الگرجی۔
کِسے بی گَےر دا کوای
کِ دِل مےرے ن هَے تکیآ,
تِرے هاں رُوپ دا مُّٹھا,
تِرے اهِسان دا کرجی۔
تُوںهی پریتم هَےں ِاک اَےسا
لگن نِّکی بی سےانے تُوں
لگاوےں دےر چهِ بھاوےں
نا کھارج تُوں کرےں ارجی۔ ۶
ناتھ کِ اناتھ?
جِسنے نےهُں ن لاےا پریتم
'ناتھ' هوِاکے رِها 'اناتھ.
کرم دھرم سُچ سںجم پُوجا
سبھ کُچھ اُسدا گِآ اکاتھ۔
گھوٹے کای پُستکاں لااے.
کھِچدا رِها وال دی کھال,
'سُںدر دی کھِچ پای ن سینے
واه ن پِآ اںجھُوآں ساتھ۔
پِرم رسوں ِاک بُوںد ن چّکھی,
ےاد سِپھت دی لگی ن تار,
اُمگ اُمگ هِےتا ن اُچھلِآ
بَےٹھ اُڈیک ن تکِآ پاتھ۔
راگ رںگ دِل-کُسِآں والی
کدے وِلکنی پای ن کنّ
سُآد بِرهُں دا پِآ ن پّلے,
رِها جھاڑدا کھالی هاتھ۔
کھُسک رهے لب, کھُسک رِها من,
کدے ن جُںبس کھادھی رُوه,
کِس گل دا اُه سوامیں هوےا.
کِس گل دا اُه هوےا ناتھ? ۷
انکھےڑے توں بےپرواه
ن بےسُرِآں نُوں چھےڑ اَے دِل !
اے سُر هُںدے سرودے نا,
جِ هو جاون تاں سُر اُّتے
کوای پل چھِن کھڑوںدے نا۔
وجاوےں بےسُرے جےکر
سُروں تَےنُوں اُکھےڑنگے,
تُوں لُّڈی پا تِ نچ اَے دِل !
کِ نچدے هار پروںدے نا۔
اج اّدھی رات ساکی نے
جگا کے آکھِآ مَےنُوں:
'گگن چڑھدے جُ چنّ واںجھُو
کدے چّکی اُ جھودے نا۔
'تُوں هو رَوسن, تے رهُ رَوسن,
تے سِٹدا رَوسنی جا تُوں,
'کِ سُورج چنّ هنھےرے نُوں
کدے بی بَےٹھ دھوںدے نا۔
'لُٹا کھُسبُو گُلاباں جِاُں
تے مےگھاں واںنگ چھهِبر لا,
'کھِڑے کھےڑا لُٹاںدے هن
اَو انکھےڑے نُوں روںدے نا۔ ۸
دُّکھ سُّکھ
آسمان نُوں اساں پُّچھِآ:
'دُّکھ سهِن دی دّسی گّل !"
گرج کِها اُس نیلے بُّڈھے:
'جھّل, جھّل, بای جھلدا چّل !"
اساں کِها: 'هَے جھےلن ااُکھا.
هور دّس کُای سَوکھی گّل?
کھِرن چھِڑی پھِر بدلاں وِچوں :
جھّل, جھّل, بای جھل جھل جھّل۔
چیر گگن نُوں ارج اساڈی
نِکل گای پھِر دُوجی وّل,
واج آای: 'رکھ نجر اساں ول
دُکھ جااےگا اَےداں ٹّل۔
'بُرا نهیں هَے, بھلا هَے سبھ کُجھ,
دُکھ ناهی, هَے سبھ هی سُّکھ,
'ساتھوں وِّچھُڑ دُکھ دُکھ لگدے,
مِلِآ رهے تاں رهِسے وّل۔'۹
دِل گِآ دِلدار وّل
৭.
مَےں نهیں دِلدار دِلدا,
دِل گِآ, دِلدار وّل۔
پھِر کِها روناں اساں
جے دِل گِآ دِلدار وّل۔
دِل رّکھے دِلدار جے کر
دِل سمايا آپنے,
کَون پھِر واپس مںگااے
دِل گِآ جو ےار وّل۔
تُوں نا کهُ: 'دِلدار دِل لَے
اَےں کرے, اَے ناں کرےں;
سُولی چڑھے 'سیں نا کرے
جد جھُک گِآ دِل پےار ول۔
دِل گِآ دِلدار ول
باکی رِها ِاه کَون هَے ?
سور سِکوے کر رِها هَے
مهِرمے ِاسرار* وّل ?
------------------
* بھےتاں دا جانُو, بھاو اںترےامی واهِگُرُو
२.
کوِال ! کُکےںدی نا پھبےں :
"دِل لَے گِآ, دِل لَے گِآ"۔
دِل جان دےه, سِر جان دےه,
جے هَے گِآ سِردار وّل۔
جے نهیں دِلدار نے دِل,
بُلبُلے ! مکبُولِآ,*
تُوں جھُکی رهُ مست هوکے
ےار دے دیدار وّل۔
'پی پی پپیها کِاُں کرے,
پیآ نا ےاراں جد کهے ?
دِل دھر تلی تے بھےٹ لَے,
ٹک بنّھ پیا دربار وّل۔
دِل دےونا, پھِر بولنا,
دِل رّکھنا هَے سُهنيو !
دِل دے ديو, دِل واليو !
سِر ٹےککے سردار وّل۔
دِل دےن دی آسںنگ نهیں,
دِلبر بنو, دِل لَے لاَو
آجِج ِاجج دے نال هَے
پِآ تّکدا سرکار وّل ! ۱۰
گاِاکاں نُوں
دّپھ چںگ والے گاِاکو !
مجلس نُوں دےںدے کھُسی لا.
رس رںگ بھردے پےّکڑاں,
دےںدے هو جھُوںماں وِّچ پا۔
دےںدے هو جھُوںماں وِّچ پا.
مجلس نُوں دےںدے کھُسی لا,
دولت سرُوراں والڑی
دےںدے هو ساری لُٹ لُٹا۔
پیںدے ن هو ِاک گھُّٹ بھر
ِاس پِرم رس توں آپ جی !
سُّکے لبی هی اُّٹھ ٹُرو,
دھاڑا کی پَےںدے تُساں آ?
ساکی بی هُںدے مجلسے,
پےالا سُراهی هوودے,
واه واه بهادر گاِاکو !
پَےںدی پرا تے بُوںد نا !
تاںهیاَو کوی گُرداس نے
رںگ-رّتڑے پِر آپنے,
پاُڑی اُچاری ِاّک سی
دِّتی سی سارے جگ سُنا:
پےّکڑ تاں پی پی هو گاے
رںگ رّتڑے رس رںگ وِچ,
گاِاک پِآاُوں رهِ گاے
وِچ اّکراں وِچ ٹّکراں* ۱۱
-------------------
*دےکھو بھاای گُرداس وار ۳۹-۸
راگیآں نُوں
(سِّکھےا تے اسیس)
جوڑی سِرںدے واليو!
کھُس گلے والے سُهنيو !
ارسیآں دے گیت گا گا
دِل اساڈے موهنيو !
لّگے سُهاوے کھںبھ هن
تُهاڈی سُریلی واج نُوں
لَے اُّڈدے آکاس نُوں,
ارسی الاپاں چھُهنيو!
پَےدا جُ کردا هالتاں-
گاِان تُساڈا مرمیآں,
بھِج جااَو مرماں وِّچ کھُد
ساڈے دِلاں نُوں کُهنيو !
پوه پوه اسانُوں سُر تُساڈی
درونتا لا دے ودی,
درو جااَو آپُوں سُهنيو !
ساڈے دِلاں نُوں پُهنيو !
رںگ چڑھے دُونا چَون هو,
مجلس سرُوریں جھُوںم پَے,
لگ جےے سمادھی پھِر سرُوروں
سُرتاں دی سُرهی دُهنيو !۱۲
جیون سُگات
ِاک جےوتسی نے پُّچھےا, اج هُںدِآں پربھات
"کِس گرهِ دی کھوج کیتی تُوں هَےوے اّج رات?"
ِاک نَےن نیر بھرکے, ِاک اّکھ هس مٹّکے
ِاک ترس دی نجر پا آکھی اساں اے بات-
"تارے, هے جےوتسی تَےں گِن گِن لںگھاای رات,
"تارے گِنےںدِآں هَے مَےں بی بِتاای رات,
"دڑ وّٹ بَےٹھِآں تُوں, ِاک ٹّک نیجھ لاکے,
"گِن گِنکے اُںگلاں تے لِکھ لِکھ سُکاای دوات۔
"ِاک آه سرد تےری نِکلین سُهنِآں وے !
"اّتھر ن ِاّک تےرے نَےناں توں هوای پات۔
"تُوں تّکِآ تربک دے ِاک وےر بی نهیں هَے,
"تارِآں نے درد کھا کے تَےں تے ن پاای جھات۔
"ساڈے گماں نُوں دےکھی رو رو بِتی هَے رَےن اے,
"گھاواں اںدرلِآں نے رِس رِس بِتاای رات۔
"آهاں سرد نے اُٹھ اُٹھ وَےراگِآ هوا نُوں,
"ٹھںڈھے ِاه ساه بھردی هوای اجے ن ساںتِ۔
"سبنم مَےں رون تک تک روای هَے نال مےرے,
"بھِّجی پای سُ ساڑھی ساون وسے دی بھاںتِ۔
"سن تارِآں دے نَےناں رهے ڈلک ڈلک بھردے
"تک تک کے بِرها ساڈا چانن دی پاںدے جھات۔
"مت آ جاے اَو ساڈا جانی کِسے پلے چھِن
"رستے کرےںدے رَوسن تارے رهے نے رات۔
"سجنا ! اسیں رهے هاں, ِاک ِاںتجار کردے
"وِچ کدے آهو جاری هو ساںت تے اساںتِ۔
"کدی تربک-آس پُنّی, کدے کرک کالجے دی,
"ِااُں ِاسک دے پھرِستے تک تک کے لااے گھات۔
"کدے روںدِآں هساوے, کدے چُّپ مگن کردا,
"کدے هسدِآں رُآوے, کدے پُّچھدا ن بات۔
"هَے کھُراک دِل دی مےرے بن درد ِاه گای هَے
"تے درد نُوں ِاه دِل هَے بھايا جِوےں سُگات۔"
لوکو ! جے چاه هَے جے, کُچھ درد کھریدنے دی
جھولی بھری پای جے لُٹ لَے لاَو اے دات !
نهیں, واںنگ جےوتسی دے کھپ کھپ کے وِچ هِساباں
ِاس درد دی کنی توں کھالی چڑ پربھات۔
اُٹھ ٹُر پاَوگے گِندے لوکاں دے, اپنے, بھاگ,
بےداگ ِاسک چھاپے, پےاراں دی چھُوه ن چھات;
بِن چّمے اَوس رس دے جو گم مهبُوب اںدر
داتے لُکاکے دھرِآ, جیون دی جو سُگات۔ ۱۳
کهے ِاهناں دے نا پیویں !
ج پیںدے نا, پِلاون جے
کهے ِاهناں دے نا پیویں !
مِلے سرور جِ مستاں دا,
کهے اُس دے تُوں گُٹ تھیویں۔
'سِآنپ-پَےر' جو ٹُردے,
اَو 'من-مستیں دے کھںبھاں نُوں
ن جانن اے وِچھوڑا هن
ِا لَے اُّڈنگے دِن دیویں۔
'پھرس آپے' توں لَے اُّڈن
'ارس-پردےں نُوں جا پاڑن
دِکھاون هُسن دی جھاکی
لُکی بَےٹھی جُ هو کھیوی۔
کدم هوساں دے سڑ جاںدے
جدوں چھُهدے نی پڑدے نُوں
پھٹے لیراں هو نیلا اے
جدوں مستاں دی چھُه چھیوی۔
جدوں دیدار هُسنا دے
تدوں نجراں لِپٹ جانا,
لِپٹ کھاںدے کِوےں پرتن
وتن هوساں دے-تھاں نیویں۔
مَےں ڈِّٹھے گگن تے, سهیاَو !
پتںگے بن رهے تارے
'نجارے-نُور' دے دُآلے
سدکڑے, وارنے تھیوی۔
'نجر ناجر نجارے دا
مُنّجر هَے اجب سهیاَو !
مَےں موای اےس جھلکے ساں.
جھلک اےسے توں مُڑ جیوی۔
چڑھا بھّٹھی تُوں 'ےاداں دی
ِاسک دا رس چُآ ِاس توں
لبا لب جام بھر بھر پی
جُ اے مستی نجر ڈھیوی۔
مَےں سُنِآ رات نُوں سهیاَو !
مَےں ڈِّٹھا اّج تڑکے هی
جو ِاس مستی توں کھالی هَے,
اُنھے نهیں هوس-مد پیوی۔ ۱۴
سںسار دا کّباپن
بنايا تیر سی سِّدھا
دھنُس جِاُں هو گِآ کّبا,
منُّکھ دے بھاِا کی ورتی?
تُوں دّس مَےں سُهنِآ رّبا !
کُای سَےتان سچمُچ هَے,
تے اُس دا لگ گِآ دااَو?
پھپھے کُّٹن کُای ماےا.
ِاه اُس دا دااُ هَے پھّبا?
کِ وِںگا هو گِآ آپے
بِنا کارن بِنا کیتے
کِوےں ِاس چںد مُکھڑے تے
سِآهی پَے گِآ دھّبا?
کِسے دے نال ورتے ساپھ,
سِّدھے تیر هو ورتے,
اُ ٹےڈھا هو کے ورتےگا,
تے هر گّلے رهُو کّبا۔
جِدھا دِل پھولکے دےکھو,
اُه لیراں دی سجاوٹ هَے,
اُ لیراں نُوں پھبا سیتا
جِوےں کسمیر دا گّبا۔
جے سِّدھا مِل پوے کوای
تاں اکلوں سُنّ هُںدا هَے,
جے آکِل مِل پوے کوای.
اُ وِںگا هَے تے هَے کّبا۔
دِلا ! تک تک رهیں سِّدھا,
پھِکر کر آپنا سُهنے !
'هلب-سیسا سدا هتھ رکھ,
متاں هو جاِا تُوں چِّبا۔
ن کھا ڈوبا, ن دِلگیری,
رهے سِّدھا تے چل سودھے,
چبا دانے لوهے ورگے,
رهے کهِںدا 'سُکر رّبا !' ۱۵
ِاس جِںد هوای جِںدهین نُوں
هُن چھُه لا 'جِںدڑی پان
کُای بِجلی هوکے آ چھُهی
کُای چھےڑی تھرر تھران۔
کُای تارا بلدا اُّڈدا
هو اُتری چھےتی هےٹھ,
لس نیلی نیلی تھرکوی
چھُه دےکے بھر دے تران !
کُای تےج الاںبا آپنا
لَے سُورج واںنگُو آاُ۔
تے کِرن-تیر گھّل پوڑوےں
کھِچ اپنا تیر کمان۔
ےا مِکناتیسی چھُه کُای
اوے تُوں چُںبک دے مےر !
هُن تھرر کرےںدی لاِاکے,
ِاه جیاُںدے کردےه پران۔
هاں پارس-نُهکر نال هُن, کُای پّکا کری وٹااُ,
جِںد ن هُِا جِںدهین مُڑ,
پوے ن کوای کان۔ ۱۶
ِاک سورتا
جُ تار کلگی دی هِل رهی هَے,
اُ ترب دِل دی کںبا رهی هَے,
جُ تار اَو دھُن وجا رهی هَے
سُ ترب مےری چھِڑا رهی هَے۔
ن کار کوای ن جور کوای,
هِساب کوای ن گِنن گِنتی,
سُر هو رِها اے ترب آپے
جُ آ رِها هَے سُنا رهی هَے۔
جِ نُور ارسی نے گِنےں 'تےراں'
تے 'تےراں' 'تےراں' دی دھُن لگی هَے,
'مےرا' 'مےرا' دی دھُن ارس توں
دھاای مِلنے نُوں آ رهی هَے۔
دِه چھّڈ ساکی ن بھر پِآلے,
مُوںه نُوں لا دے سُراهی ساری,
کِ تار بّجھی ن هوِا ڈھِّلی
جُ اَےس وےلے کسا رهی هَے۔
پُچا دے بُلبُل-دُآ اے ساڈی
تُوں باگ دُنیآں دے باگباں نُوں
مرجی ساڈی اُه سُر وجاوے
رجا تُساڈی جُ گا رهی هَے۔ ۱۷
هاجر تے هجُوری
ساماں تے هنےرا اتے تارِآں دی لو,
کِنارِآں تے دیوِآں دی ٹِمٹِم پای هو :
کُولے کُولے پانیآں تے تِلکے مےری نااُ,
کُلے نااُ گُدےلِآں تے لّگا مےرا ڈھو۔
کُلی ِاک پُکار مےری جِںد توں اُٹھی:
"هجُوری دان هو, مَےں هجُوری دان هو" !
کُولی ِاک اواج مےرے کنّ آ پای:-
"هاجر رهو, هردم هاجر رهو۔
مِٹھی اَوس 'واج دا مَے پّلا پھڑ لِآ,
پُّچھاں:- "گُن هین کِںجھ هاجر رهو ?
"مَےں تاں اّج تاںای سںگا اےهو دےکھِآ:
"هجُوری جدوں آوے جِںد هاجر تدوں۔
"هاجر رهاوے اَو هجُوری جدوں آوے,
"هوواں سُّتا جاگدا چهِ بَےٹھا ےا کھلو,
"کُّچھڑ هوواں گاپھلی دی گودی بھُّل وِچ
"هجُوری کرے هاجر پھڑ مانوں گردنوں۔
"پهِلے آ هجُوری نے دِواای هاجری
"مےرے پاس هاجری ن سی هَے, نا هَے۔
"نِتانِآں نُوں تان اے هجُوری پاںودی
"هجُوری اساں دان هو, هجُوری دان هو۔"
واج لڑ چھُڈاوے آکھے: "هاجر رهے;
مےری اےهو کُوک کِ "هجُوری دان هو۔
'واج کهے: "تُوں چھّڈ مَےنُوں, هاجر رهو۔"
مَےتھوں لڑ ن چھُّٹے کِ هجُوری دان هو۔
آکھاں: "پھڑی رّکھی تے هجُوری دان دے
"هجُوری ديو دات, تے هجُوری دان هو۔
آواج کنّی گُوںجدی هَے: "هاجر رهو۔
جِںد هَے کُکےںدی کِ "هجُوری دان هو" !۱۸
لامکاں دے اںبر
تَےنُوں مکاں ن مِلدا بن تُوں مکی ن جاوے,
'پںچھی نِواس تےرا هر سب نویں هو تھاںوےں۔
کھِلرے تُوں کھںبھ رّکھے پںچھی اُڈار واںنگُو,
اںبر اُه لامکاں دے اُڈ تاریآں لگاوے۔
سُهنے دراں توں جےکر سَےنت مِلے ٹِکن دی;-
رںگ مهل جات والے کاےم مکان پاوےں۔
جِتھوں تُوں لںگھ رِها هَے وادی هَے اے پھنا دی
اَےپر پھنا دے وِچوں رستا بکا نُوں جاوے۔
مُےدا نسیم لےاای, نگما سبا سُناوے:-
هر رںگ بھری کھُسی هَے, هر چھِن جِ گیت گاوےں۔
هر تھاں بھری سُراهی, هر هال هَے پِآلا,
جاگے لباں نُوں ساکی بھر جام هَے پِلاوے۔
هس هس کے گُل تے رستے پےا پںکھڑی وِچھاوے,
کںڈے سںبھال رکھے تَےنُوں ن چوبھ آوے۔
پَےوںد نال بھریآں ڈالاں نُچھاه هوون,
بُلبُل هجار بَےٹھی تَےنُوں هی گا سُناوے۔
رس دی پھُهار پَےںدی, پیںگھاں دے رںگ لهِرن,
مرِگ آ کھُتن توں دورے تےرے مُسک مچاوے۔
واهوا پھنا بکا هَے, واهوا بکا پھنا هَے
کھِڑِآ چمن ِالاهی, کھےڑا پِآ لُٹاوے۔ ۱۹
-------------------
ِاس کوِتا وِچ اربی پھارسی دے لپھج بهُت هن, اُنھاں دے ارتھ ِاس پرکار هن:-
لا-مکاں = جِسدا کوای ِاک ٹِکانا نهیں, بھاو سرو وےاپی اکال پُرکھ۔ مکاں مکان, ٹِکانا, وسےبا۔
مکی = واسی, مکان والا۔ سب = رات۔ اںبر = اکاس۔ جات = ساهِب, مالک بھاو تھِر گھر۔ وادی = وسوں۔
چھنا ناسمان۔ بکا = باکی رهِن والا, اوِناسی۔ مُےدا = کھُسکھبری۔ نسیم = سمیر, ٹھںڈھی تے سُگںدھت پاُن۔ نگما = کھُسی دا گیت۔ سبا = اںمرِت وےلے پُرے دی سیتل پَون۔ لباں = بُّلھا۔ ساکی = سراب پِآاُن والا۔ بھاو آتم رساں وِچ سرسار کرن والا, گُرُو, گُرمُکھ۔ جام = پِآلا۔ گُل = پھُّل۔ پےوںد = جوڑ, پِاُںد۔ بھاو پےاُںدی پھلاں نال۔ نُچھار = کُربان, سدکے۔ هجار داستاں = بُلبُل۔ کھُتن = چین
دی هّد دا ِاک سهِر, جِتھوں کستُوری آاُںدی هَے۔ مُسک = کستُوری۔ پھنا بکا هَے = بھاو ناسمان سںسار وِچ هی اٹّل پدوی پراپت هو سکدی هَے جے نام دا جام پیوے۔ بکا پھنا هَے = بھاو سںسار نُوں جو اسیں سّچا منّکے اٹّل سمجھ لَےںدے هاں, ِاه اٹّل نهیں, ِاه ناسمان هَے۔ چمن = باگ۔ ِالاهی = دَےواں, ارسی۔
دِلدار رُکھ
دھُوه کلےجا لَے گِآ
پهِلے هی جھلکے ےار-رُکھ,
بےتِآری وِّچ سهیاَو !
کر گِآ اُه وار رُکھ۔
دِل ن اپنے پاس هَے
جِس مّت سُنکے منّنی,
هُن نسیهت ول تُساں دے
کِںجھ کراں مَےں پےار-رُکھ?
دِل جُ سی جکھمی هُےا
اُه تاں هُن هَےوے پاس ےار,
کی کرےگا وَےد دا هُن
آن کے هُسِآر رُکھ۔
واپس لِآون دِل مےرا
گایاَو تُسیں جے پاس ےار,
کھّس لاےگا دِل تُساں دا
اَوس دا ٹھگهار رُکھ۔
'چُںبک-گرسی نُوں, سُن سکھی !
جو جو چھُڈاون لّگسی,
آپ گرسِآ جاوسی,
اَےسا هَے اُه کھِچدار رُکھ۔
وّس جِهدے من جا پِآ
تن پاس اُس دے لَے چلو,
کر ديو هُن نجر ساری,
نجر اُس دیدار-رُکھ۔
چیردی پربت تُری,
رُکدی ندی نهیں روکِآں,
دھیرساں اَودوں هی جد
جا دےکھساں دِلدار-رُکھ۔ ۲۰
دِل-تُلنا دی رینک اںس
ن سوبھا رُوپ دی تےرے
ن آبھا رںگ دی پاای,
ن گُن گاِان دا پايا تے
سِلپ دی کار نا آای,
ن وِدےا اُچ مِلی تَےنُوں,
ن وِگےاناں سِکھے هن تُوں,
گھڑن مُورت ن تُوں جانو.
کتھن وِکھےان نا کاای۔
ِاکو ِاک لّل پریتم نُوں
کِ واجاں مارنے دی جو,
نِآنے بال دے واںنگُو
تےرے هِّسے کِتوں آای۔
ِاکو هَے دات هےرے ِاک
کِ دِل کُلا تُوں پايا هَے
ِاه کمجوری جگت اںدر
لگے پَے تَےنُوں سُکھداای۔
'دِلی-تُلنا' دی رینک-اںس
آای هَے هِسے تےرے,
تُوں کر سُکرانا داتے دا
جِنھے ِاه دات هَے لاای۔
جو تَےنُوں هَے لگے پےاری,
جو سیںدی مِل رهی تَےنُوں,
جگت وِچ جِس دی کیمت ناں,
کدے چوری جو نا جاای۔
ن تک تُوں گُنی امیراں نُوں,
ن تک وِدےا بھںڈاراں نُوں,
تُوں تک داتے دے ول جِس نے
اے دات آپے هی هَے پاای۔ ۲۱
هّج*
تَے باجھوں مَےں پےارِآ ! جیون دا نهیں هّج۔
نا هج پهِنن کھان دا, پیون دا نهیں هّج۔
گھر گھر دُبِدھا پَے رهی, دےس دےس وِچ جںگ,
کںم کںم وِچ بے-سُری 'تھیون دا کیه هّج?
پھرد پھرد هن لڑ رهے, جی جی وِّچ دگا,
وّسن ِاهناں وِچ هَے بِن هج, هاں, بے هّج۔
جے تُوں پریتم آپنے ! سدا وّسےں مَےں نال,
بے-هّجی وِچ پےارِآ ! اپنا لا دے هّج۔
تےرے هّج وِچ رّتِآں وںڈدِآں تےرا هّج,
بے-لُتپھی ِاس جگت دی بهُوں ن کرے بِهّج !
رںگ رتڑے تَےں پےار دے سُورج بّدل واںنگ
دےن دےن وِچ سمجھیاے: ِاه هَے اسلی هّج۔
بھلا جِ ِاس ِانسان نُوں ِانسانِےت جاے آِا.
جیون ِاس رس بھرے هَے کھُد نا کرے بِهّج۔ ۲۲
-------------
هج (هے جاے) پد اربی دا هَے۔ ارتھ هن نسیب, لابھ آدِ, پر پھارسی وِچ اکسر کھُسی مجا, سُآد آد ارتھاں وِچ ورتیدا هَے۔ پںجابی وِچ ِاهو پد هّج کرکے ورتیدا هَے, جِوےں کهیدا هَے, هُن مےلے مُساهبے جان دا کوای هّج نهیں رهِ گِآ۔ ِاس کوِتا وِچ بی اےهو ارتھ ورتے گاے هن۔
هِجر وِچ رونا
بولےا هی سُکھاوے ن تاں بولِآں کی آِا هج*?
بولنا پر پھرج هَے, آاے چهے ن آِا هج۔
هُکم جےکر کرے سُهنا 'اَولھے هجُوری توں رهو
بِن هون دے کِسے گّل دا دّسیاَو کی آِا هج۔
لوک کملے 'روںدِآں تک; هُّجتاں کوای پڑھن
سُول پُڑیاے نا جِنھاں نُوں رون دا کی پاِا هج۔
تکھت دا جو 'سواد مانےں, اَو سواد سُولی کِںجھ لهے?
منسُور نُوں چل پُّچھیاے, سُولی چڑھِآں کی آِا هج۔
ےا پُّچھیاے جا منی سِںگھ, بںداں ٹُکانے دا مجا,
سِںگھ تارُو پُّچھیاے, کھوپر چھِلے کی آِا هج?
ناں سُنے ےا سُن لاے اَو, 'ارجاں گُجاریں پھرج هَے
هِجر وِچ دُکھ روونا اُه روونا هَے لاِا هج۔ ۲۳
-------------------
* اربی دے پد هج دے ِاتھے بهُت کرکے سُآد کدر, نسیب, لابھ, کھُسی, آد ارتھ ورتے گاے هن۔
'سُهج' تے 'رُوه'
'سُهج ساگر' دی بُوںد 'رُوه هَے
'سُهج' آپ هَے 'سُهج پِآری,
'پال کوجھ' دی اےس اُدالے
'کوجھے کھےالاں آن اُساری۔
'کوجھ-کَےد' وِچ پَے چهو جاوے
'سُهج سُنے تے پھٹک اُٹھے آ,
رُوه کوجھی کوای نهیں سکھیاے !
پَے جاںدی اے 'کوجھ پِٹاری'۔
کنّی پوے 'سُهج دی بولیں
'سُهج کھےالں دی مِلے اُڈاری,
بول پوے پھِر سُهج دی بولی,
سُهج-گگن دی تر پاے تاری۔
سُهج-میںه اُترے پھِر ِاس توں
چمن سُهج دے کھِڑ کھِڑ پَےن,
مُسک اُٹھے تے جھُوںم اُٹھے سبھ
جو پھس رهی اے کُّجھ پِٹاری۔ ۲۴
هُکم دی کار
پرشن-
ساگر, بای تُوں سُهنا ساگر !
تَےں رُوپ تے رںگ سُهاوے,
پاُن چلے گل لّگ جو تےرے
آ سبھ نُوں جّپھیآں پاوے,
ڈُوںگھ تُساڈا اکل دےںودا,
هاں, هون گںبھیر سِکھاوے
تارُو سکتی دا تُوں مالک
تُوں بےڑے پار لںگھاوےں۔
ساگر دا اُتر-
مَےں وِچ اپنا گُن نهیں کوای
مَےں کراں جُ هُکم کراوے,
هُکم کرے بّدل بن جاواں
ِاه دُنیآں تاں ورُساوے;
هُکم کرے ندیآں بن وهِ وهِ
هاں, مُڑ ساگر بن جاوے۔
بھارے ڈوباں, هَولے تاراں,
گُن جو مَےں وِچ پاوے۔
هُکم نال کر جوڑ لاے جو
چڑھن اُس رںگ سُهاوے۔ ۲۵
لِکھاری نُوں
سُن تُوں لِّکھن هارِآ ! اَےسا کُجھ نا لِّکھ,
جِس نُوں پڑھنے تے جگت ودھے پاپ ار دُّکھ۔
لِّکھن چااُ جِ اُمگِآ اپنے اںدر وےکھ;
هَے اُتھے سںدےس جو مےٹے من بی دھُّکھ?
جِسنُوں پڑھکے پڑھنهار پڑھن پهِليو هال
نالوں اُّچا هو جاے سُکھ وِچ, بھاوےں چُّکھ۔
درو جاوے, چهِ اکل وِچ کُّچھک سُکھیآ هوِا
سُهنے سوادی رںگ وِچ, پلٹ جاس کُچھ رُّکھ۔
نیویآں رُچیآں جگت وِچ نیوےں کرم سُبھااُ
اّگے پھَےلے هن بڑے, کاهِ ودھاوےں لِّکھ?
ِاک دِن اںمرِت ڈوهلدی بول پای مَےں کلم:
"مَے جانُو نهیں پاپ توں, اسمت مےری رّکھ۔
"ورتن مےری اُه کری جِس وِچ پاپ ن لےس,
"جگت جلںدے دی ملھم لِکھت بنےں, سو لِّکھ۔
"دِل دُنیآں دے بھُج رهے هو رهے هَےن کباب,
"اںمرِت چھّٹے لےکھ لِکھ, کُچھ دُکھ گھٹے منُّکھ۔
"نهیں تے مَےنُوں چھّڈ آ مےرے جںگل دےس,
"جِںدڑی مےری موڑ دےه, اُگلاں ناں پای بِّکھ۔
"وِچ سرکںڈِآں سُکھی ساں, دُکھاں ن کِسے دُکھااُں,
"جھولے ٹھںڈھے وااُ دے مان رهیں ساں سُّکھ۔
"جے مَےنُوں های ورتنا دھار اّج لَے نےم:
"سُکھ دی دھارا وهِ چلے, اسمت والے سُّکھ۔ "۲۶
وِکھمتا هےٹھ سورتا
وجا رهی هَے جُ ساج دُنیآں
هَے بےسُرا تے بِتار سارا,
اُلّٹ پاس دِکھا کے سانُوں,
ِا سِّدھا پاسا جنا رهی هَے۔
لڑاای جھگڑے, پھساد رَولے,
هرپھ 'سُله دی دلیل سارے
جھڑ تے جھّکھڑ, هنےری جھّلدی,
لُکا کے سُورج دِکھا رهی هَے۔
اڈول ساگر گںبھیر هےٹھاں,
لهِراں کّپر تُپھان اُّپر
تُپھان تکِآ گںبھیرتاای
دی رمج آپا بُجھا رهی هَے۔
اُه پی کے تھوڑی, جُ سور رَولا
نوےں هی لّگے مچا رهے هن,
اپنے اَونے دی سوِا مستی
آپ آپے گھلا رهی هَے۔
جُ مار کمچی دی پای راںجھے
اُ پھُول-چھٹیآں وسال لاایآں
تِ نَےن مِلدےاں هی راگ چھِڑ پاے
تھرر ساںجھی تھرا رهی هَے۔
سبا تُوں جاکے سنم* نُوں کهِ دے
کِ بے-رُکھاای جُداای تےری
مِلاپ دی هَے سداا* سُهاوی
جُ جرس*** تےرے توں آ رهی هَے۔
هَے ترب تےری نے,باج مےرے !
ِا رمج پاای هَے گُوجھ تےری,
کسا کے سانُوں چھِڑا لَے نالے
ِا آس تےری تکا رهی هَے۔ ۲۷
----------------
* پریتم
** اواج, گُوںج
*** گھںٹی, ٹّلی۔ پریتم دی ڈاری دے گل بّدھی ٹّلی۔
نواں پرےم راج
انی 'پرّگےا !**' انی آ جا !
نویں دُنیآں بناایاے چا,
وںڈ مُلکاں دی
ِاه هُن والی مِٹاایاے چا۔
ِاه بنتر چاهے کوای هَے
بناای تَوکھلے نے هَے,
ِاد وِچ وَےر اںشُو جو
اُڈا دےایاے, اُٹھاایاے چا۔
لِآکے 'پرےم وینا هُن
کِ همدردی دی دپھ لے آ
درو در پھِر جگت اںدر
ِا راگ اپنا سُناایاے چا:-
پِگںبر پرےم دے سانُوں
'بھلا-سربت سِکھايا سی
'بھلا سربت کرو لوکو !
ِاهدا رولا مچاایاے چا۔
'بھلے سربّت وِچ تُوں بی
بھلا اپنا سمجھ, بںدے !
بھلا تےرا, پِآ هوسی
پھِکر ِاسدا مِٹاایاے چا۔
آ جوگی بنکے پھِر پایاے
وجاایاے پرےم دی ویناں
کِ جگ دا دُکھ گُآ دےایاے
نویں دُنیآں بناایاے چا۔
تُوں پرّگےا ! پرےم وینا لَے
پرگٹ هو جا تُرںتے هُن,
جگت وِچ راگ اے گاایاے
'سبھا-وَےرا' اُٹھاایاے چا۔ ۲۸
--------------
* پرگےا دے ارتھ هَےن:-
۱. بُّدھی, گِآن,
۲. اےکاگرتا.
۳. سرسوتی۔
نےک سلاه
نےک سلاه پِآ پُّچھنَےں ?
سُن لَے نےک سلاه:
'سِپھت سلاه های سُهنِآں !
سبھ توں نےک سلاه۔
دُنیآں دے ورتارِآں,
اںدر کیتے گھااُ
سهس سِآنپ دے جکھم
سبھ دا اےه جراه۔
پھِکراں چِںتا آپنے
گھُںمن گھےریآں دےن,
گوتے دےںدے 'ڈر کای,
کّڈھے اےه ملاه۔
سُںدر بننا جے چهے
لاِاک اُس مهِبُوب
آسِک هوکے تُّدھ نُوں
لَے لاے وِّچ نِگاه
لگ پاُ سِپھت سلاه نُوں
دِل کر پریتم بھےٹ,
سُهنی سَوکھی ڈول ِاه,
هور ن کوای تراه۔ ۲۹
پرےم پِآلی
گِآنی ! گِآن لےکھے
سانُوں ن تُوں سُنا,
کرمی ! هِساب اپنے
ساڈے ن کنّ پا۔
جوگی ! جما کے آسن
کاهنُوں پِآ لُبھاوےں,
تپیاے ! تپاں دے پھل تُوں
سانُوں ن پےا سُنا۔
برت دھار کے, هے برتیآں !
سُرگاں دے لالچاں وِچ
سانُوں ن تُوں لُبھا تے
نکسے ن کھِچ دِکھا۔ 1
ِاک پےار-رس کٹوری,
ِاک پرےم دی پِآلی
هَے جے کِسے دے پّلے,
دےوے گھُٹ ِاک پِلا۔
واڑی گُلاب لاایاے,
لپٹاں دے وِّچ بهِکے
بُلبُل دا راه تکاایاے
لِو ِاک رسی لگا۔
لپٹاں دی بھال کردی,
سُهنے دے رںگ کھِّچی,
بُلبُل اَو گیت گاںدی
ساےد کدے جاے آ۔ ۳۰
ےاد دے نُکتے اُهلے
رات ارساں توں پلمدی ِاک وےل جُ آای,
هو چںد گےا پنّے دا تک اےس دی هرِآای۔
بھر نال اںگُوراں دے رںگ لال اںگارا
لالی لای لب کھُوباں نے اُس رںگ چُراای۔
جِاُں ترےل پاے بھِنّی تِاُں اںگُور اَو چوںدے,
رس تُپکِآں توں لَے لَے لاالاں نے لالی لاای۔
رس تُپکے بنے آپے هی ساکی اتے پِآلا
لباں نال لگے اُ آپے هی رس دےن چُآای۔
رس دے کے اُ اںگُور, ن ٹُّٹن تِ نا سُّکن,
لهِ لهِ کرن اُ گُّچھے تِ اَو وےل سواای۔
رس لںگھ گِآ نالے لباں دے چھُهدا آپے,
آپے دے جا دےس ِانھے ِاک جھرن چھِڑاای۔
ن نسا, نیںد, ن مستی ن سرُور هی بھاسے,
کُای دےکھی نا سُنی رںگت جُ اںدر آ چھاای۔
سی اُه هوس دی هوس کِ مدهوس مدهوسی,
آپا گِآ آپے توں اُڈ کھںبھ لگاای۔
رس ترےل دی مانو سی چھهِبر سارے هی برسے,
ِاک سُآد دی کُای جھُوم کِ لٹکن سی چھاای۔
اَو هُسن کِ جُ لُکدا سی هُسناں دے اُهلے,
لاه گھُںڈ اُ پِآ کرے هَے دیدار-نُماای
اُه پےار جُ کدے نَےناں توں سی جھاتیآں پاںدا
ڈُلھ ڈُلھ کے پاے جِوےں چسمےں نے چھهِبر لاای۔
مستی هوس تے کھےڑے نے ِاک رںگ جماےا,
جِوےں نُور نے ست رںگ توں ِاک رںگت پاای۔
مِرے مرداں دے مرد, واه, اَو جُّلپھاں والے !
'نُکتهاے ےاد دے اُهلے کِهی رمج چھپاای۔ ۳۱
لاوارِس توں وارِس
تُوں ڈاںواں ڈول پھِردا هَے۔
جِوےں هُںدا هَے لا-وارِس,
سهِن ساهی دا وارس سَےں
تُوں هو رهِآ هَے 'نا وارِس?
پِتا ول پِّٹھ تےری هَے,
تُوں چھاےا آپنی وےکھےں,
تُوں چھاےا مّت چھا دِّتی,
بنا دِّتا هَے لاوارِس۔
اے چھاےا بھُوت بن بنکے
هَے بھَے دےںدی, ڈُلاںدی هَے,
رُلا دِّتے نے ساهجادے
ِانھے کرکے هاں لاوارِس۔
تےرے ورگےاں نے پِٹھ دے دے
بنا دِّتا هَے باپُو نُوں
پُّتاں دے هُںدِآں: کوای,
جِوےں هُںدَے بِنا وارِس۔
اهو سَوبھاگ اُهناں دے
جِنھاں چھاےا نُوں پِّٹھ دِّتی,
تے مُوںه باپُو دی وّل رکھِآ,
بنے اُسدے اَو آ وارِس۔
پِتا سد جیاُںدا سُهنا,
جِاُن جوگے اَو نال هو گاے,
هاں ساںجھیوال هو گاے هن
تے نالے اَوسدے وارِس۔
پِتا نُوں سںت کر دِّتا
ِانھاں برکھُورداراں نے
کرےں تُوں بی جے مُوںه سنمُکھ,
تُوں بی هو جاِاگا وارِس ۔ ۳۲
لوےں اُس دا جے چھِن چھِن نام
هّےے, اُّٹھی من مےرے !
کِ بیتے رات نا بِن نام۔
تُوں رکھ اُس ےاد سُهنے نُوں
پکڑ پّلا تے گِن گِن نام۔
ن آوے آپ جے 'سُںدر'
نِراسا هتھ ن چڑھ جاویں,
ِا 'ےاد' اُسدی هَے کھِچ اُسدی
اُ آپے هی هَے ِان-بِن نام۔
اُ لاںدا تے پُگاںدا اے,
ِا اُس دے کھےل هن, سهیاَو !
کھِلاڑی جاں کھِلاوے جِاُں,
کھِلےںدی رهُ تُوں گھِن گھِن نام*
اُ نام اپنے توں وّکھرا نا
وسےںدا وِّچ هَے ِاس دے,
--------------------
- کھِڈااُنهار جدوں جِوےں کھِڈااُںدا جااے تِوے تُوں نام جپ جپ کے کھےڈدی رهُ۔
اُ چھِن چھِن نال هَے تےرے
لوےں اُس دا جے چھِن چھِن نام۔
اُ هَے رس رُوپ سُںدر کھُد,
اُ رس بھردا هَے ناں اپنے*
اُ رس مانن پریتم دا,
لون هِت وِچ جو بھِن بھِن نام** ۳۳
-----------------
*آپنے نام وِچ رس بھر دےںدا هَے۔
** پرےم وِچ بھِّج بھِّجکے جو نام لَےںدے هن۔
تےری کمال سَےنت, مستاں دے سرورا !
سُورج چڑھے چکےرا چوگا هَے بھالدا,
اُس دے ن رُوپ رںگ ول نَےناں اُچھالدا۔
گھُںمے وِچ کںکراں دے دانے نُوں ٹھُوںگدا,
چھهِبر پرکاس سُورت رّتی ن کھےالدا۔
ساماں نُوں جھُںڈ تارے نِکلن اکاس تے
گمجے اُنھاں دے دےکھن اکھ نا دِکھالدا۔
اَےپر جدوں اکاسیں دِس چںد آںودا
نجراں اکاس گڈدا کھِچ کھا کمال دا۔
کُهکے هو بےکھُدا تے اُّچھالے کھاںودا,
نَےناں نُوں نُور چںد دے چوگے تے پالدا۔
چڑھ پیںگھ بےکھُدی دی کھُدیآں تے جھُوٹدا
آپے هی اپن آپا دِلبر تے گھالدا۔
کی کھِّچ اَوس نُور دی اُس اّکھ وس رهی,
سارا هی کھِّچ هو گِآ کھِچِآ جمال دا۔
جھلکے چکور نَےنیں کی رںگ چاڑھِآ
کدماں 'چ ےمن بھرِآ موراں دی چال دا۔
کل کهِ رِها سی ساکی داکھاں نِچوڑدا:
گَےبوں کُای هَے کھِّچ دے ڈورے سمھالدا۔
داتا اَو مست مےرا اُّچھلکے اُلرِآ
درسن کراِااَو سُو 'اّکھ-ڈورے لال دا۔
کھِچ کھا گِآ کلےجا, دھُو پَے گای اگںمی;
لالی نے رںگ لاےا اپنے گُلال دا۔
تےری کمال سَےنت, مستاں دے سرورا !
بےهوسیآں اُچھالےں, جِںدیآں جِوالدا۔ ۳۴
ساںایں دی سںمھال
ِاک روںدیآں هن, نِت روںدیآں هن.
سو رو رو هو بےهال رهیآں۔
ِاک هسدیآں هن اَےوےں هسدیآں هن,
سو هس هس تھّک نِڈھال رهیآں۔
ِاک روںدیآں دھوںدیآں هسدیآں هن.
پر ساںایں سدا سںبھال رهیآں۔
جد مر کے سّبھے پار گایآں,
تد دےکھو کِهڑے هال گایآں?
جو روںدیآں آپا کھاںدیآں سن,
سو مُولوں نںگ دُآل هُایآں۔
جو هسدیآں هُںدا کھاںدیآں سن.
سو دےکھو هُن کںگال هُایآں۔
جو رونے دھونے هاسِآں وِچ
نِّت ساںای تایں سںبھال گایآں.
اَوه پّلے والیآں دِسدیآں هن
تے اَوه هُن هو کھُسهال رهیآں۔ ۳۵
ِاس دُنیآں مےں کَون همارا?
(هِںدی وِچ)
ِاس دُنیآں مےں کَون همارا
هو جو سدا سهاای?
دُنیآں مےں بھگوان همارا,
جاں سِاُں لِو ن لگاای,
اںگ سںگ همرے هَے بستا,
لوچے هون سهاای,
پیٹھ پھِراِا دای, دای اَورے,*
ےا بِدھ مت بِرماای**
سادھ سںگ پاوَےں جاُ, بھایآ!
بِگڑی تب بن آای,
اںتر پھِر بھگوان لکھَے تُوں
باهر بھی درساای۔
پھِر بھگوان نِکٹ هُِا دیسَے
سکھا کِ بںدھپ بھاای,
دُنیآں مےں بھگوان همارا,
ِات اُت سدا سهاای۔ ۳۶
-----------------
*دے = واهِگُرُو وّل پِّٹھ اساں کر لای هَے۔
** ِااُں بُّدھی بھرم گای هَے۔
اںگ اںگ گاے هںگھ
نَےن سُکے هو رو سکھی !
وِلک وِلک کے سںگھ,
راتیں جاگے کٹدِآں
اںگ اںگ گاے هںگھ۔
ساجن گاے بِدےس نُوں
سُںنجا کر گاے دےس,
سُںنجی سِهجا رهِ گای
سُںنجے رهے پلںگھ۔
پںچھی اُڈ اُڈ جا مِلن
کدے جِ وِّچھڑ جان,
ساںایں در توں اُنھاں نُوں
سُهنے مِل پاے پھںگھ۔
رستا ماهی جے بھُلے,
بھُلےا آ جاے دےس,
بھُلےا وِهڑے آ وڑے,
اںدر آوے لںگھ;
تان بھرے پھِر دےه وِچ
من تن هرِآ هوِا,
ترو تاج هو جان جو
اںگ اںگ رهے هںگھ۔ ۳۷
جھاںولا
دُوری هَے, هنھےرا, کُچھ هوودا ن سهی,
پَےدا پِآ جھاولا, سو جھاںولا هی سهی۔
جھاںولے نے اپنے ول دھےان کھِّچ لِآ.
جھاںولے دے آسرے هَے سےدھ بّجھ رهی !
واجاں پای ماردی هاں سےدھ آسرے,
کںٹھی تُساں پهُںچدی اے, سّد نِّکی جِهی?
کُوںدے سهِںدے هو نهیں, ن بولدے دِسوا,
اَےپر کنّ آکھدے: "ابولدے بی نهیں"۔
ابول بول بولدے جِاُں تارِآں دی لوا,
تارِآں دی لوا کاپھی لوا هَے بڑی۔
کچی تنی پےار والی کھِچے 'من لگیں,
مَےتھوں کد پُگیوےگی اے نِّکی من لگیں۔
گیت مےرا گُوںج هووے تَےں سںگیت دی,
تےری 'پےار کھِّچ مَےنُوں کھِّچ هَے رهی۔
کّچی تںد آس تُوں پُگا دے ساںایآں۔
تےری لاای, تےری کھِّچی, پُّگے تے رهی۔ ۳۸
سُهنے درسن
سُهنے دےنا اےں درسن
بنکے اجب نجارے
تک تک هُںدا اے هرسن,
درسن لگدے پِآرے !
سُهنے کردے آکرکھن
پھٹکن نَےن وِچارے,
اںدر مارے جے جھاتی,
مُںدو نَےناں دے دوارے:
سیتل هُںدی اَے چھاتی,
دےوو سوچاں جے ٹارے,
آپا هو کے ِاکاںتی
سَےنت آپے دی مارے,
موهن هاری اے ساںتی
جِّتھے سُنّ دِدارے۔
سُهنے دےنا اےں درسن
بن کے اجب نجارے۔ ۳۹
سما
هس رهی مهِپھل هَے ساری,
رو رهی دےکھو سما,
رو رهی هَے گم دِلے دا
گھُل رهی وےکھو سما ۔
گم کُای هَے رو رهی کِ
گم دے سُکھ وِچ هس رهی,
سُکھ لَےن دی کولوں کِسے هَے
مِٹ چُکی ِاسدی تما ۔
'تما والی سما هَے,
سبھ سینِآں وِچ دھُکھ رهی,
دُکھ دے رهی, دُکھ لَے رهی,
رجدی ن کر کر کے جما ۔
گم ِاسک دا سینے نهیں
پاوے جِ کوای رَوسنی,
دھُواےں هنےرے وِّچ دھُکھدی
تما دی هَےوے سما ۔
مُولوں تما نهیں اَوس وِچ
جِسنے بناای سی تما.
پر لَےنهارے کر لای
نِج جان توں پےاری تما ۔
لگ جاِا جےکر سما واںنگُو
ِاس تما نُوں ِاک چِنںگ,
هو جاِا رَوسن آپ پھِرتے
کرے روسن جِاُں سما۔ ۴۰
تےری پِآر چِنںگ
چِنگ اُه پےار دی ساںایآں!
جُ دِل مےرے نُوں لاای سااَو.
تُساں دے مِلن نُوں سُلگے
ن بُجھدی هَے کِسے دااَو۔
دُکھاں دا نیر پَے پَے کے
بُجھا سکِآ نهیں اُس نُوں,
بُجھا سّکی ن جھُل جھُل کے
سُکھاں دی اَوس نُوں وااَو۔
رُجھےوےں جگت دے آاے,
لِآ کھِچ مُسکلاں نے دِل
چِنںگ پر پےار تےرے دی,
رهی مگھدی بھری تااَو۔
اُه بنکے 'ےاد پےارے جی !
تُسانُوں ماردی واجاں,
کدے اُه گیت بن کے تے
تُساں دے سوهِلے گااَو۔
کدے بےچَےن کردی هَے,
بِرهوں دے تیر چوبھے هَے,
کدے ارداس بنکے تے
ارج کردی: هُنے آاَو۔'
کدے بےآس کردی هَے-
'کِنھے آنا, نا رو اَے دِل !
'گم اُس دے نا مِلن دا جو,
اَے جِںدے ! بَےٹھ کے کھااَو۔'
کدے سُکراں دا چا بھردا
'ِاه گم بی دات هَے اُسدی,
'رهن تاجے جُ گم دے هن
کِ وِچ سینے لگے گھااَو۔'
کدے دےںدا اُلابھے هَے
ِاه دِل مےرا, 'سُنیں سُهنے!
'لگا کے دید پےاراں دی
نجر سانُوں ن کِاُں آاَو?
'جِ مِلنا سی نهیں ساںایآں,
تاں وِّتھاں گھڑنیآں کِاُں سن?
'نا نجر اُهلے پھبے رهِنا
جے وِّتھاں دا تُساں چااَو۔'
چِنگ بےچَےن رکھدی هَے
بُجھاون تے نهیں پھِر دِل,
رهے مگھدی چِنگ اےهو
تے لاںدی آپنے گھااَو۔
ِاهو جے هَے کھُسی تےری,
هاں, اےهو دات هَے, تےری,
مَےں سینے وِّچ هی ِاس دا,
سدا هی, هاں, رهے تھاںاَو۔ ۴۱
تُهاڈے پےار دا چسکا
پروں آاے سو ڈھولن مَےں !
کِ راگن مےگھ دی بنکے,
ملھاراں گااُںدے, وسدے
تے پیگھاں جھُوٹدے تنکے۔
کل آاے سو مےرے لالن !
بِلاول رُوپ بن ٹھنکے,
کھُسی دے گیت گاںدے سو
تے مںگل ساج تن تنکے۔
تُساں هی لال ! اج لیتا
هَے مارُو راگ دا بانا,
اُداسی آ رهی پریتم !
کدم سُٹدی هَے مِن مِنکے۔
هَے گم دی سُر چھِڑی سارے,
الم دے چھِڑ رهے نگمے,
کِ پرےمی رُوپ اے تک تک
بنے هن سوچ دے منکے۔
کی ِاه اَوهو پِآرا هَے,
جو آےاسی اُماه بنکے?
ملاراں بن جُ آيا سی,
جو وّسدا سیگ کِن مِنکے۔
هوےا کیرتن سُارگاں دا
کِ رس وسدا سی چھن چھنکے,
هَے اج ِاس وےس وِچ آيا,
چھِپا کر, هور بن بنکے۔
سِآنے سےان لَےںدے هن,
چهو جِس رںگ کھےڈے هو,
مےری هَے پریت نو-بالا
لگی هَے رُوپ سُن سُنکے۔
ِاک ارجوای هَے بالم مَےں,
نجر مےری هَے گھٹ رَوسن,
جُ سّکے سےان هر رںگے,
جُ دھارے آپ بن بنکے۔
کھجانے هُسن اپنے چوں
ديو ِاه دان مَےنُوں بی
مجا پھِر پےار تُهاڈے دا
مِلے مَےنُوں اگِن گِنکے,
رهے رَوسن نجر مےری,
کِ بیناای هو دِو مےری,
سِآناں هر رںگے بالم !
هاں سبھ وےساں توں پُن پُنکے۔
تُهاڈے ناج نکھرے, واه !
کِ مَوجاں چوج جو سُهنے
اَو ِانّے رںگ-بدلوےں هن,
سمجھ آجِج هَے مِن مِنکے۔
هاں ِاک رس جات تےری هَے,
سِپھاتاں هن انِک لالن !
اداواں, لال ! هن کوای
کِ هاری دا اُنھاں گِنکے۔
سو تُهاڈے هی هُسن وِچوں
جے مِل جااے رمج اَےسی
کِ سےانے جو سبھن رںگے
تُسی بدلو جو پل چھِنکے۔
هے پریتم! پےار تُهاڈے دا
پِآ چسکا ن چھُٹدا هَے
نا چھُّٹے اے کِسے گّلے
کٹے چهِ کوای لُن لُن کے ۔ ۴۲
ٹّلیآں دی آواج
وِچھوڑے وِچ ن رکھ سانُوں
ن هُن سانُوں پِآ تڑپھا,
مِلی سی جھلک جانی وِچ,
رِها هُن تک لگا تڑپھا۔
کی پھِر هووےگی بکھسِس مَےں
اُسے هی رُوپ درسن دی
اواج آںدی هَے ٹلیآں دی,
اے دےںدی هَے ودھا تڑپھا۔
لِآ ڈاچی نُوں در مےرے
پُآ دے رُوپ دا جھلکا,
کِ نَےناں ترس رهِآں دا
ترج کرکے گھٹا تڑپھا۔
ِاه مِٹ جاونگے سُن سُهنے,
پروں کِ اّج, کِه کّل هی,
کِ مِل پاُ آ مِٹن پهِلوں,
گلے لگکے اُڈا تڑپھا۔ ۴۳
گاپھلی وِچ بیتی دا هوا
گِآ ٹُر سُّتِآں ماهی,
مَےں ڈِّٹھا بھور جد جاگی,
هااے گپھلت دیاے نیںدے !
مِری اّکھ گھور کِاُں لاگی ?
اُکاای هو گای کوای,
کُای گل نا-سُکھاویں ےا
نِکل مُوںهوں گای مےرے,
جو چںگی اَوس نا لاگی۔
گھریں آيا پریتم دے
اے ساُ جانا اوّلا اے,
رهی هاجر ن کِاُں, هااے !
کِاُں جاگے رات نا جھاگی !
جے هُںدی جاگدی, ماهی !
تُرن دےںدی ن تَےنُوں مَے
کدم تےرے 'چ لِٹ جاںدی,
لِپٹ جاںدی تےرے پاگی۔
هااے جالم بِرهَے ! تَےنُوں,
تُوں سُتِآ دےکھ کے مَےنُوں
نِتانی تے هَے تک گولی
چُپاتے آن کِاُں داگی?
کلےجے ! پھُّٹ جا مےرے
کِ دِل مےرے ! تُوں کھُوں هو جا,
بنے اّدھُو وگے چھم چھم
پھُهارے جِاُں چلن باگیں۔
ِااُ روںدی ٹُر پواں لّبھن,
مِلے پےارا, مناواں مَےں
لِآواں موڑ کے مهِلیں
رهاں چرناں دے سںگ لاگی۔ ۴۴
سںکراچارے
اُچےرے توں اُچےرے آ تُسیں بَےٹھے گُساایں جی !
سِری نگرے بی چڑھ اُّچے سمادھی هَے لگاای جی !
کرو کھےچل چلے هےٹھاں تے تّکو کَوم اپنی نُوں
اُه مردی هَے, کدے جِهڑی اچارج جی! جگاای سی۔
سُآرتھ هتھ وِکے اَےسے ن کُربانی هَے ساںجھے کںم
پاے پِںجرے بٹےرے جِاُں لڑن آپو 'چ بھاای جی !
اکل گِنتی تے دَولت هَے اجے پّلے بتےری پر
وِکولِّترے, جِوےں منکے ٹُٹی مالا دے, ساںای جی !
نِسانے اَوتنے جِتنے کِ دےکھنهار نَےناں هن,
وکھو وکھ سےدھ نَےناں دی وکھےوےں نجر آای جی !
کای واری انکھ ساری هَے رُل چُّکی جمیناں وِچ,
هَے گَےرت مِٹ چُکی سںکر !ن باکی آن راای جی ۔
بناںدے هن گِراںدے هن, اُسارن پھےر ڈھاه سِّٹن
ِاهو هی کھےل سدیآں توں گِری ِاس کَوم چاای جی !
سِسکدی هَے, ستھر لّتھی, کُراڑی جِںد هَے ِاس دی,
چلو هےٹھاں هے آچارے ! ديو کوای دواای جی !
سُآرتھ پھَوںٹ چل سیوےں تِ کھُدگرجی ملھم لااَو,
اُ بُوٹی گھول پےاراں دی ديو ِاس نُوں پِلاای جی!
هاں, جیدی هَے اجے سںکر ! جباڑے مَوت وِچ بَےٹھی
جِ کُچھ کرنا تاں هُن وےلا هَے بهُڑن دا, گُساای جی!۴۵
گریب
وتن توں بےوتن جو,
پردےس وِچ, اَو هَے گریب۔
دھن ن پّلے هو جِدے
وِچ وتن دے بی هَے گریب۔
دِل هَے ساکھو ساکھ ترپدا
پکڑدا ِاک سےدھ نا
پُڑدا نا هَے پےار-پریتم
آپيوں گُںم هَے گریب۔
پُڑ گای دِل نوک ِاک,
نُکتا گِآ هَے لّگ هُن
بھال هَے هُن مهل دی,
'بِن مهل لّتے مَےں گریب۔
هَے هنےری رات تے
هن چھا رهے بّدل گھنے
بھال وِچ پَےںدے بھُلےوے
بھر رِها دِل بھَے گریب۔
جُلپھ نے هَے کھِلرکے
مانو لُکاےا چںد مُکھ
ناچ, کُهکن بھُل گِآ هَے
دِل-چکور هُن ڈھَے گریب۔
لِسک پاُ جِاُں بِّجلی,
کِںگرا دِکھا دے مهل دا,
بےنکابی کر جرا,
پا نُور تے کھِچ لَے گریب۔ ۴۶
ِاک ساںایں لوک دے من هُلاس
جے کھُس جیون لوڑِآ چاهےں
سںگ ن کریں امیراں دا۔
دُآرا دَولت-پُوج ن سےویں
رںگ ن لای وجیراں دا۔
راجے تے ساهجادے چھّڈیں
اںگ لیکر چھکیراں دا۔
دِل جو هَےںکڑ کابُو کیتا
چںگ پِآ جاگیراں دا۔
دُور رهی اُس آرے دِل توں
ڈھںگ بُرا دِل چیراں دا۔
ماےا سرپنی جِس دے وسدی,
ڈںگ رچو وِهُ تیراں دا۔
لوڑ جِ بنن نِسانے دی هو
مںگ سُ سںگ ڈںگیراں دا*
دِل دی پت دِل رّکھ ن جانے
سںگ جان بے پیراں دا**
----------------
- تد تُوں ڈںگ مارن والِآں دا بےسک سںگ مںگ لَے۔
** اُس توں سںگ دُور رهُ تے اُس دِل نُوں بےپیرا جان۔
دِل مںدر وِچ ساںایں وّسے
تںگ کرے جو کیراں دا*
ساںایں مںدر ڈھاهُن والا
اںگ ن چھُه دِلگیراں دا**
سُّکی روٹی, ٹھںڈھا پانی,
جھںگ چھاے چھاویراں دا ***
گُرمُکھ سںدی سںگت هووے,
پںگ**** دھرم دے بیراں دا۔
ساںایں نال نےهُں جی لّگا
تںگ ن کِسے تںگیراں***** دا۔
وّس کھُسی, هردم هس پےارے
سںگ ن کری امیراں دا۔ ۴۷
------------
* بھاو دِل دُکھااُن والا کمینا هَے ۔
** بھاو اُنھاں دے نےڑے نا لگ۔
*** سااےدار برِچھاں دی جھںگی هووے۔
**** آسرا
***** کِسے تںگی دےن والے دا
دھنّ کاگج !
اوے کاگج ! اوے کاگج !
کِ تُوں اسچرج هَے کاگج۔
تُوں ساهاں دے کراں وِچ جا
وڈےاےا جاونَےں کاگج۔
تُوں بّچِآں دی بی بنکے کھےل
اکاسیں اُّڈنَےں کاگج !
تُوں پھانُوساں دے دُآلے هو
اگن سِاُں کھےڈنَےں کاگج !
اُڈارُو کھےال کویآں دے
جو اُڈدے جان جںمدے هی
تُوں پھڑ گودی بهانا هَے,
تے رکھ لَےناں دھرے, کاگج !
تُو بھگتی بھاو بھگتاں دے
هاں لِکھ لَےنا هَے سینے تے
پڑھا دےنَے تُوں پرےمیآں نُوں
دِلاں وِچ ٹھںڈھ دے کاگج !
تُوں برهم نُوں بی هَےں لِکھ لَےنَےں
من اپنے وِچ سما لَےنَےں
پھِر اُسدا گےان دس لوکاں
کرےں چانن اوے کاگج !
پَے ڈِّٹھا نا کدے تَےنُوں
کِ رُلدا رو رِها هَےں تُوں,
کِ ڈھّٹھا آسمنےں جد
نا اّتھرُو سن وگے کاگج !
گيوں هتھ پریتماں دے تُوں,
گيوں چُںميوں تے سِر دھريو
لکھايا پر ن آپا تُوں
جرےں آدر گھنے کاگج
ن بھگتاں دا پرِےا بنکے
بپھاِااَو تُوں کدے کاگج !
ن کُسکےا 'اهے برهمں چهِ
تُوں گےاناں دے لدے کاگج۔
'جناںدےاں آپا هَے تَےنُوں
کِسے نے نا کدے ڈِّٹھا
تُوں واه کاگج, تُوں دھنّ کاگج !
تُوں دھنّ کاگج, دھینے کاگج !۴۸
نا سُر هويا سرودا
دُاے هتھ کھولھ کے داتا !
دِواںدا جا, دِواںدا جا !
ن جھولی وّل تّک ساڈی,
تُوں پاںدا, کھَےر پاںدا جا !
اُلٹ آکاس! بن کاسا,
سمُںدر ! اُلٹ پَے جا وِچ,
جمانا اُلٹ, بن ساکی,
کھِڑے مّتھے پِلاںدا جا !
کِ هَے سِر پیڑ سبھ کُچھ هی;
دوا تے درد سِر دردی,
ِاکو دارُو هَے 'همدردی’,
مِلے, لَے, های, لُٹاںدا جا !
چِنگ پےاراں دی آ ڈِّگی,
جے دامن چھُه گای تےرے,
سما واںنگُو تُوں هو رَوسن
جگاںدا نُور لاںدا جا !
جُ لالی آ چڑھے بّدل,
هو کالی سام نُوں آکھر,
اُداسی آ پھڑے چھےکڑ
جُ "مَےں مَےں" تُوں بپھاںدا جا !
ن "مَےں" اے وےچ سستے بھا
ِاهو نُکتا کھڑونے دا,
جماکے پَےر ِاس اُّتے
تُوں گھُںم اسماں گھُماںدا جا !
وِچھااے جال نیوےں تھاں,
اَو آپُوں هو گاے نیوےں
اُڈاری لا ارس دی تُوں;
هُما اُنکا پھُںڈاںدا جا !
اَو کامل ارس دا نُوری,
ِاه کنّی پا رِها مےرے:-
کِ دامن اکل پاڑی جا.
سُوای ےاداں دی لاںدا جا۔
رهے هاجر دُپّٹا بنّھ
کِ ِاک بِںد چُّپ دی گپھلت
دے نجراں توں وِچھوڑے پا,
تے مُڑ درداں چھِڑاںدا جا !
ن سُر هويا سرودا مَےں,
مَےں کیتا سُر بتےرا سی,
سُ اَےداں هی وجا, اَے دِل !
سماں واگاں تُڑاںدا جا !۴۹
مےری جھولی, تےری تَوپھیک۔
تےری تَوپھیک بهُوں وڈی,
مےری جھولی هَے نِّک, ساهِب !
ن لگسی دےر بھردی نُوں
جے تُٹھےگا کھِن ِاّک ساهِب !
ن تّکیں سُکم مےرے تُوں,
اے سُهدے هَےن هی کی سَے?
گُنهگاری مَےں گِنتی وِچ
تےری رهِمت امُّک ساهِب !
مَےں دِل کورے نُوں دھوتا هَے,
کای سابن لگا دھوتا,
دھُلے نا دھوتِآں مےرے,
هوےاں دھو دھو کے دِّک ساهِب !
کای کھُوهے وگااے سن,
کای نهِراں چلاایآں سن.
پَے سبھ نُوں لوڑ بّدل دی,
کِ ِاه سبھناں دا ِاّک ساهِب!
هو بھُل ِانسان دی کِتنی
بھرے بوهِتھ کای چاهو
امِّتا مِهر ساگر تُوں
لاے کر سبھ گرِّک ساهِب !
لگا دے ِاسک دا چُںبک
تے پا دے کھِّچ ِاک اپنی,
رهے کھِچ پااُںدی تےری
ِاهو ِاّکو هی سِّک ساهِب !
سما دیوے جگااے هن
کرن رستے نُوں مَےں روسن
نهیں تَوپھیک ِاهناں دی
ِاهناں دا نُور پھِک, ساهِب !
هو چںدا ارس تے آ جا !
هو بُّکا نُور د دِس پاُ !
چکور اکھاں نُوں کھِّچی لا,
کِ رهِ جاون بجھّک, ساهِب !۵۰
ِاسک تے کھےڑا
دِن دُپهِریں ٹورِآ,
ڈھلدی دُپهِریں آ گِآ,
ِاس مےرے مهِبُوب تے
هُن ِاسک گالب آ گِآ۔
جھّل سکدی ساں نهیں
ِاک دم جُداای مَےں جِوےں
ِاسک هُن مهبُوب اںدر
اُس ترھاں هَے دھا گِآ۔
چُںبک کھِچے اسپات نُوں,
دےکھو کرامت کھِّچ دی:
رگ رگ وِکھے اسپات دی
چُںبک هَے سارا چھا گِآ,
دِلداریآں دِلداریآں
کردی ساں مَےں دِلداریآں
ِاسک هُن دِلدار نُوں
دِلداریآں سِکھلا گِآ۔
ِاسک سُالا سّکھ هَے
جِس جِس سما نُوں لگ گِآ.
هَے سوج* اُس وِچ آ گِآ
گُّداج** اُسنُوں لا گِآ۔
ِاسک جد ماسُوک دے
دِل دھا گِآ تاں ِاسک اُه
گود اپنی وِچ دُهاں نُوں
رُوپ هَے ِاک لا گِآ۔
ست رںگ هو ِاک رںگ جد
بے رں گ هو کے کھےلدے
بن نجارا نُور دا
چھهِبر هَے نُوری لا گِآ۔
ِاسک تے ماسُوک آسک
رںگ جد ِاک هو گاے
ِاک نُور بےرںگ چھا گِآ.
کھےڑا تدوں هَے آ گِآ۔ ۵۱
----------------------
* دِل پیڑا, سڑنا۔
** پںگھرنا, درونتا۔
دردے دِل
کای هَے درد اںدر دِل
کِ جِس نُوں رو رهی بُلبُل,
کوای هَے گم اسهِ لُکِآ
پھُگاں بن کے رِها ڈُلھ ڈُلھ۔
کلےجا هاج بھرِآ هَے کِ
ٹیکا هو نهیں سکدی,
پںگھر کے سوج دِل تے اَو
نِکلدا هَے پِآ گھُل گھُل۔
کای کھاراں نے چُبھ چُبھ کے
سَو کترے کھُون دے ڈےگے,
ِاهو کترے جِمی توں اُٹھ
چڑھے ساکھا, بنے گُل گُل۔
هَےں کھُوں بُلبُل توں گُل بنِآ.
هَے دِل بُلبُل دا کھُوں هويا
سدا بُلبُل توں ٹپکے کھُوں
سُراهی کھُوں دی اے کُلکُل۔
ن جالی باگبانا ! لا,
سدا بُلبُل نهیں گانا,
ن ِاس تے ریجھ تُوں, بھولے !
ن کھُس هو اےس تے بھُل بھُل۔
پھِرن دے کُوکدی بن بن
سدا مُهمن لگاون دے,
ترَے-سُر وِچ رون دے بُلبُل
وهِن دے جِگر نُوں دھُل دھُل۔
ن بھِّتی لا, ن پےٹی پا,
ن سونے دی گھڑا جھاںجر,
ن دیوانی بناں دی نُوں
تُوں اُںگل تے بها پھُل-پھُل۔
جِ گم دی کسک ساایں نے
تےرے سینے 'چ پاای هَے,
سدا بُلبُل پھُگاں سمجھی,
چھُگاں مُهمل چھُگاں گُل گُل*۔
هجاراں باگ وِچ بھولے,
کلولاں کر رهے پںچھی,
رهِںن دے ِاّک بے-گَولی
گم اپنے روودی بُلبُل۔ ۵۲
---------------
ِاس کوِتا وِچ کای لپھج هن اربی پھارسی دے هن, اُهناں دے ارتھ پاٹھکاں دے سَوکھ لای هےٹھ دِںدے هاں:- پھگاں-پھرِآدی رونا۔ راج-بھےت, مرم۔ سوج-سڑکن۔ کھار=کںڈے۔ گُلگُل-پھُّل هی پھُّل۔ کھُوں هويا-کتل هويا۔ سدا-آواج۔ کُلکُل-سُراهی وِچوں سراب اُلٹن دی آواج۔ سد مُهمل-نِرارتھک آواج, بے ارتھ لِّلا۔ بھِّتی-اُه من بھااُںدا چوگا جِس دے لالچ وِچ کھِّچے پںچھی چلے آاُن۔
* بُلبُل دی آواج نُوں اُسدا پھرِآدی رونا سمجھی, بے ارتھ رونا تے ِاک پںچھی دا اپنی مستی وِچ پايا شور سرابا۔
اُڈن جهاجاں دا سںدےس
'اُڈن کھٹولے سُنے سن,
هُن آ گاے 'اُڈن جهاج
رَولا پاںدے جاودے
اَو دےںدے جان اواج:
'سپھر سُکھّلے هو گاے
پر اُمرا گھٹ گای نال
'گاپھل پِاَے بِهوس تُوں !
دّس کِس نکھرے کِس ناج?M
'مَوت-تناواں هےٹھ هَےں,
هے گاپھل ! سمجھےں دُور,
'رهُ تےاری وِچ هر چھِنے
هُن چّلن دا کر ساج۔
'کال جاِا چھِن چھِن کرے,
تُوں چھِن چھِن کری سںمھال,
'انںت' بنے 'چھِن چھِن جُڑی
سُن ! گُّجھا های اے راج۔ ۵۳
نِآں تے ترس
چپڑاسی نے بھُّل جُ کیتی
مُنسی نے دو لاایآں
کر جُرمانا آکے گّلاں
مالک تاای سُناایآں۔
سُن مالک نے آکھےا: 'مُنسی !
کیتے دا پھل دِّتا,
'جِس نے کیتا اُس نے پايا,
تُریآں دھُر تے آایآں
'اَےپر اُس دی وهُٹی بّچِآں
بھُّلاں نهیں کماایآں.
'بھُّکھے مرن ادوس وِچارے
تُوں تلباں اٹکاایآں !
دوسی نُوں دںڈ دےںدِآں تاںای
کِاُں نِردوس ستااے?
'کر بهال, ماپھ جُرمانا
رِجک روٹیآں لاایآں۔ ۵۴
پِآر گودی وِچ پیڑ
ِاک ِاک 'گُلاب' کھِڑِآ
ساکھاں تے جو تُوں دےکھےں,
بُلبُل ِاک ِاک دے کھُوں توں
درداں دے نال گھڑِآ۔
کُمری هجار روای
رّتُو دے هںجھُو کِر کِر,
'سمساد' باگ اںدر
پَےراں تے آن کھڑِآ۔
دِل کھُون هو پاٹے
بِرهوں دے هّتھوں رواے
دُلهن دے واںنگ باںکا
'روجا اے تاں سی پڑھِآ۔
'سوسن مجار اُّتے
ناجاں دے نال جھُوںمے,
پےاراں دی پیڑ کُس کُس
ِاس نُوں سی اےتھے جڑِآ۔
'ناجک رسیلے نَےناں*
مِّٹی توں نا بنے سن,
آسک دی 'سِّک-درسن
رو رو ِانھاں نُوں گھڑِآ۔
پےاراں دی گود 'پیڑا'
جد کد هَے آن کھےڈی,
تد تد چِمن هُسن دا
جوبن تے آن کھِڑِآ۔ ۵۵
------------------
*بھاو نرراس۔
در ڈھّٹھنی
در پِآں ساِاد کدے
مِل جاِا, هاں, ِاک وار جھات,
پھِر دلیجاں واںنگ در تے
ڈھّٹھِآں رهُ دِن تے رات۔
لںگھدِآں بوسا کدے
چرناں دا هاں مِل جاِاگا,
دھُوڑ چرناں دی کدے
مِل جاِاگی سُهنی سُگات۔
لگدِآں دی سِّک جِهڑی
اُمگدی سِر وِچ روج,
ےُومن والے کدم ٹھُرکر
دے کدے کر دےن ساںت !
سِر نِآجاں دے بھرے
سجدے دلیجاں تے کرن,
چھُه اُنھاں دی بی کدے
مِل جاِاگی ِاک هور دات۔
رںگ رتےاں دی اَوس تھاںوےں
هُںدیآں اَوڈاریآں
چھُه اُنھاں دے چھااُں دی هَے,
هّل ساری مُسکِلات۔
رس متےاں دے پَےن جھُرمٹ
پِرم رس ڈُلھدے رهن,
ِاک بُوںد جے مِل جاِاگی
دِن رات هَے پھِر سب-برات
هاں دِلا 'در ڈھّٹھنی
مِل جاِا جے ِاک وار آن,
پھِر ن ِاس نُوں چھڈنا۔
ابدی ِاهو هی هَے هےات۔ ۵۶
لکھنَور ےاترا
سری گُرُو گوبِںد سِںگھ جی بال ورےس وِچ جد پٹنے ساهِب توں سری آنںدپُر ساهِب وّل ٹُرے تاں رستے وِچ ِاس نگر وِکھے بی آپ نے چرن پااے تے کُجھ سماں ِاتھے جےٹھے مسںد دے گھر رهِکے انےک بال چوج کیتے, مِّٹھا کھُوه لوايا۔ بھاای ساهِب جی نے ِاس پاون استھان دی کِسے سمےں ےاترا کیتی تاں ِاه گُرُو پےار پروےدھے بھاو اںکت هو گاے۔
(سمپادک)
کیکر-بن وِچ کی کراں کدم کدم تے سُول,
سُول سُول تِرسُول هَے چُبھے تاں پَےںدی هُول۔
سُول چُبھے چهِ هُول پَے, چهِ اُڈ چںبڑے دھُول,
پُرکھےتم دے گرهِ چلن, درسن جِس سُکھ مُول۔
پهُںچ پاے آکھر, سکھی ! جھاگ رهی پرتِکُول
مِلی سُگںدھ پرِے چھوه دی کںٹک هو گاے پھُول۔
بالا پریتم اےس تھاں کر کای کےل کلُول,
پاون کر گاے پوناے, مهِکا گاے اے دھُول۔
مستک لگے جِ دھُول اے کردَے پرِے انُکُول,
گلے مِلے جد پون اے مےٹے بِرهوں سُول۔
چهِ چھُه تےری رںگلی رهی چُپھےرے جھُول,
رسیاے بِن نهِ بھاسدی ناپے لُکی گںدھُول۔
پر تَےں بِرهوں, پریتماں ! وِّچ اُداسی گھُول,
پون وِچھوڑے والڑی رهی پںگھُوڑے جھُول۔
رو رو سُّکی بااُلی تےرے بِرهُ ملُول,
کھُوه سُّکا دُکھ روودا هويا اُول جلُول;
بُرج کھڑا راه دےکھدا, کِرے سپھیل ملُول
آ جا هےٹھاں سُهنِآ ! ارس آپنے بھُول
لیلا اپنی پھےر لا, رچ رںگ کھےل چلُول,
اَوهو کھِّدو پّٹیآں اَوهو کھےل کھلُول,
اَوهو هاسے بکھسِساں مےهراں سُکھ دا مُول۔
اںمی دا هتھ گھُّٹکے کردا سَےل سلُول۔
پھِر دِس ِاّتھے سُهنِآ! کھِڑ جاون دِل پھُول۔ ۵۷
بابا کاهن سِںگھ جی تے اُهناں دی ماتا
بھاای ساهِب بھاای ویر سِںگھ جی دے پُوجنیک پِتاما بابا کاهن سِںگھ جی, مهاراجا کَوڑا مل, کھالسے دے مِّٹھا مّل دے وںسج هون کرکے بڑے اَےسرج والے تے بھُای نایں دے مالک سن۔ نِواس 'گڑ مهاراجے' دا سی۔ آپ دے دو چھوٹے بھاای چھوٹی اُمرے هی گُجر گاے سن, پِتا جی چڑھ چُکے سن تے ماں دیآں آساں اُمَےداں دا سهارا کےول آپ هی سن, پر آپ نُوں چھوٹی اُمرے هی وَےراگ دی لٹک لّگی تاں سبھ کُچھ چھّڈ چھڈاکے کُمار اوستھا وِچ هی, چُّپ چُپاتے گھروں نِکل گاے۔ سری اںمرِتسر آاے ِاتھے ِاک نام رںگ رںگے تےاگی مهاں پُرکھ نال بھےٹ هوای, پھکیری دی راس لَےکے نام بانی دے رںگ رںگیجے بناں نُوں ٹُر گاے, تیه برس جںگلاں وِچ هی وِچردِآں تے تپ سادھدِآں بِتا دِتے۔ پھِر اںمرِتسر آ ٹِکے۔ ِاتھے گُرُو دربار دے کِسے ےاتری نے آپ نُوں پچھانکے گڑھ مهاراجے لوهدی ماں نُوں جا دّسِآ کِ تےرا پُتر اںمرِتسر هَے۔ ماای ِاه سو پا کے گھر بار بھرے بھراتے چھوڑ اںمرِتسر آ گای تے آ - پُّتر نُوں کلےجے نال لايا۔ پرےرنا کیتی کِ پُتر گھر بناکے گھرباری هوکے رهے تے پھِر ماں دی ِاه بی لالسا هوای کِ گرهِست دھرم دھارن کرے تاک مهاراجا کَوڑا مل دی وںس کاِام رهے۔ تِآگی مهاں پُرکھ لای ِاه اَوگھٹ گھاٹی سی, پر ماتا اپنے آسے وِچ سپھل هوای۔ اُس مهان تِآگی اںمی دا اپنے تِآگی پُتر نُوں تِآگ دے تِآگ دا اُپدےس, تِآگی بابے دے تِآگ برِتی دے ساه سُپوترے دی لےکھنی دُآرا درسن ِاس رسال کوِتا دا وِسا هَے:-
تَےنُوں بی اُه چھّڈ سِدھايا,
اںمیاےں ! تےرا لال;
گھر بهُت تے بھُایں نایں دا
مالک مِلکھ اتے دھن مال۔
سبھ کُچھ سٹ دِّتا اُس اَےداں
جِاُں سّٹ دےایاے ترٹا وال۔
سبھ کُچھ سّٹکے تُرِآ سُهنا,
جِاُں ِاه کُچھ سی سبھ جںجال۔
پرم پاونے اںمی پےاری!
تَےنُوں بی تج دِّتوس نال,
جِاُں تج کھان ٹُرےںدے, اںمیں !
هیرے, نیلم, پنّے, لال۔
جا جهری گُر هّٹ پهُںچِآ
بِن اّٹی گےا وِک تَےں لال
اےس دُآرے تِآگی سُهنے
گھال-سان چڑ گھالی گھال۔
تڑپ اںدرلی ٹِکن ن دےںدی,
بھکھ اُّٹھی هُن هو بھکھ نال۔
تج تُرِآ هُن هّٹ جَوهری,
اںمیاے ! تےرا سُںدر لال۔
گُرُو لکھے ساهاں گھر پهُںچُو,
ِاس دی هَے ساهی ڈھل چال۔
تےاگ اےس دا اُرے ن ٹِکسی,
لَے جاسی ِاس دےس کمال۔
گهِبر بنی اےس توں دُورے,
جِّتھے مِلے ن انّ ن دال
جا پهُںچا ِاه تےاگ مُورتی
تےاگ سبھو کُچھ, پکڑ اکال,
اےس پکڑ دِن بیتن لّگے,
دس هجار, بیتے دس سال۔
گاے کبُولے پاتساه در,
گڑھ-اںمی دے تےاگی لال۔
هرِمںدر هُن واس مِل گِآ
تےاگ اجے بی رهِںدا نال۔
'جوت چمک' اپنی دے هوراں,
کر کر دےںدے لالو لال۔
اںمی بی نُوں چمک لال دی,
پهُںچ پای چمکےںدے هال۔
پُت پُّچھے: 'تُوں کِتھوں پاای?'
مَےں پاای کر تےاگ کمالں۔
ماں آکھے: 'تُوں تےاگو پاای,
مَےں پاای پُت پےاراں نالں۔
'تَےنُوں کر کر پےار سِمرِآ,
سِمر سِمر بیتے تیه سال,
'مَےں مر گای سی روںدِآں تَےنُوں,
ترس پِآ رب سچے ےال۔
'باه پکڑ لَے آيا اےتھے,
تَےں وِچ دِّتا درس دِکھال۔
'کر دےه تےاگ تےاگ دا پُّتر !
سهِج وِّچ هُن وّس مَےں بال
'گھال پای تھاں تےری بےٹا۔
کر لَے هُن تُوں اےه کمال۔ ۵۸
ویر آگم
پردےساں توں هو آاے ویر نُوں بھَےن
دُنیآں دےکھ پرتِآ ویرا
آ پهُتَے نِج هِںد,
آ پهُتَےں هُن هِںد آپنے,
اپنے اپنے هِںد,
آ پهُتے هُن دےش سُهنِآ۔
هُن چل اپنے پِںڈ,
هُن چل اپنے پِںڈ ویرناں,
هُن چل اپنے پِںڈ۔
اَوتھے آپنے پِںڈ وِچ کیه هَے?-
مّل گُجاراں دےکھ سُهنیآں,
هرے هرے تک گھاه,
تُوت پلمدے ساوے کالے,
چکھِآں پَےںدی جِںد,
وگدے کھُوه دے راگ سُنی آ,
چُهکے چِڑی اچِںد۔
چل هُن اپنے پِںڈ ویرناں,
هُن چل اپنے پِںڈ۔
پِپل بَےٹھی ڈار توتِآں
وےکھ کبُوتر اُڈدے,
گگن تاریآں لَےن سِلارے
پھِکر جِنھاں نا بِںد۔
دھرمسال دی واج کیرتن
رُمکے جِںداں لاوے,
چل سُن ویرا ! پِںڈ کیرتن
رهے تھکان ن بِںد,
چل هُن اپنے پِںڈ ویرناں !
هُن چل اپنے پِںڈ۔
کھِڑے کریر, لُںگ پاے کِکری,
کےسُو اّگ الاںبے,
جُوهاں پِںڈ سرویآں هوایآں
رَولا پان ن ڈںڈ۔
سےاُو بےر لّدیآں بےراں
جھُک سِر دھرت وِچھاون,
کاٹھے بےر لال تے سُوه
پک پک ڈِگ ڈِڈ کھِںڈ۔
هُن چل اپنے پِںڈ ویرناں,
هُن چل اپنے پِںڈ۔
گِّدھے مار هِّلڑی پاکے,
ویرا ! کھےڈ دِکھاایاے,
اُچھلے اُمگے چااُ دِلاں دے
تک تک مِٹ جای چِںد۔
ادھرِڑکِآ اںمی دا تڑکے
آ پی مےرے ویر !
مّکھن نال ٹُک ِاک بےها
لاکے لُون کِ کھںڈ,
هُن چل اپنے پِںڈ ویرناں !
هُن چل اپنے پِںڈ۔
لّسی لُون چھُهی چھاه وےلے,
چُوری بھَےن بناای
پکیآں نال تںدُورے چّکھی۔
چاول پاے گھِاُ کھںڈ !
هُن چل اپنے پِںڈ ویرناں,
هُن چل اپنے پِںڈ۔
سُهج جگت دا تک کے آےوں
دےس دےس پھِر هںڈھ,
هُن تک کادر ساجی کُدرت
چّل تکے اپنے پِںڈ,
چاچے تااے باپُو اںمی
بھَےناں ویر بُلاون-
بھولے بھا دے پےار ویرنا !
مِٹھے نال تھِںدھ !
آ تک اپنے پِںڈ سوهنِآ,
دِل دی اُڈ جاے کھِںڈ۔
مّتھا چمک پوے کس کھاکے,
کھِڑ پاے تن من جِںد۔
آ چل اپنے پِںڈ ویرنا۔
چل هُن اپنے پِںڈ۔ ۵۹
اُڈیک
دِلا ! نِهال رهو کرار ےار پےارے تے
سدا وِسواس رهے مرکِجی سِتارے تے۔
لگے جِ دےر, دِلا ! اُه بھلا هی تےرا هَے;
پوے مِٹھاس تدے پکے جِ سهج هارے تے۔
کای کُ سال وسے گود تےار موتی هو,
ورھے لگے نے بڑے سِونابھ نُوں دِدارے تے ۔
های بِلںب نِساں 'نا-تِآریں تےری دا,
دِلا ! ن سّک لِآ 'کَول هون 'لارےں تے۔
برِچھی لگے پھل جو تپ کرےن لمکے اَو
های 'اُڈیک' 'تپا جو پکا سوارے تے۔
رِدے نُوں تاںگھ پھڑے رُکھ لگےگ اُّپر وّل
بھرے گُ تان پراں هو رهے اُڈارے تے۔
دیدار لوچ لگے هج پاے هجُوری دا
رهوگے هاجر تاں جھس پاے جِ ِاںتجارے تے۔
های ِاںتجار مجا پُّچھ سُآد مجنُوں نُوں
نرگس نَےن کھِڑے لگ سجن دِدارے تے۔
رهے اُڈیک بِنا سُهاگوںتی نا
اُڈیک وںت سُهاگن پتی سهارے تے۔
اُڈیک جیون هَے مسک-پرےم تکھتا اے,
بِرهُ سُآد رسے دِل کھِچے دِدارے تے۔
اُڈیکوںتی رهاں رکھ ےکین مِهراں تے۔
وِچھاکے نَےن رستے ندرپانهارے تے۔ ۶۰
-----------------------
ِاس گجل دا سادھارن پاٹھ کردِآں کھِآل کُجھ ڈُوںگھے تے مُسکل پرتیت هُںدے هن. بھاو ِاس دا کُجھ اَےاُں دا ملُوم هُںدا هَے کِ ستِکار ےوگ مهاں کوی جی ِاس وِچ دِل دی بِهبلتا نُوں, جو پریتم مِلاپ وِچ دےری پَےن نال ودھ رهی هَے, دھِرواس دے رهے هن تے سمجھا رهے هن کِ اُداس نا هو اُس نے تےرے نال مِلاپ دا وچن دِّتا هويا هَے, تے ِاس ِاکرار دے پھکھر وِچ کھِڑِآ رهُ, لگا رهُ اَوسے دھُو تارے وّل, بنّھی رکھ تاںگھ بھری سےدھ اَوسے وّل, سهج پکے سو میٹھا۔ اُڈیک بی تپ هَے, سهج تپ, جو ِاک رس بھرِآ سُآد بی هَے۔ ِاس وِچ ِاس کرکے هَے کِ ِاه هجُوری وِچ رکھدی هَے, رو اُّپر اُّڈن والے پراں وِچ تان بھردا هَے تے کِسے وےلے اَےسی اُڈاری مروا دےوےگا کِ ساای وِچ اوِچھڑ سماای پراپت هو جااے۔
سَوداگری بیسا
مانُکھ نے جگت تے آکے کِوےں اّڈ اّڈ رُوپاں وِچ: مايا وِچ گرسے, تِآگ وِچ پھسے. ےا واهِگُرُو پرےم وِچ رسے رهِکے آپنے مانو جیون دی چںگی مںدی سُداگری کیتی ِاس کوِتا دے ویه تھاای چھںداں وِچ هر ِاک وِچ ِاک ِاک تسویر اںکت کیتی هوای هَے جِنھاں وِچ ِاتِهاس وِچ هو بیتیآں انےک هستیآں دے جیون واکےات ول ِاسارے هن; جو جنم سپھلااُن هِت آپنے اںدر جھاتی پااُن دی سُهنی سِکھےا دِںدے هن۔
(سمپادک)
1.
'مايا' کھریدی 'دِل' دے بدلے
دِل دے دے جِنھے لیتی,
وتن وںنجن دے وےلے آياں
مايا ٹھّگی کیتی;
پسر پای ِاه وتن آپنے
نال نهیں هُن ٹُردی,
'بے-دِل جانا پِآ وتن نُوں
بھٹھ سُداگری کیتی۔
२.
دِل دے کّٹھی کری امِّتی
سُرت ِاسے وِچ سیتی,
وںنجن وےلے ٹُری ن نالے
تدے وسیات کیتی
'کھّپھن وِچوں هتھ مےرے نُوں
باهر کّڈھ رکھاایاَو۔'
ِاس توں جاهر هُںدا سی: ِاس
بھن سُداگری کیتی۔
३.
وتن وںنجن دا وےلا آ گِآ
دِل دے دے جو لیتی,
مینا ِاّک بجار لاِاکے
ميا نںگی کیتی۔
پینس وِچ چڑھ پھِردا وےکھو:
سِر دھُندا ِااُں آکھے:
'دِل دے کھریدی نال ن ٹُردی
بھٹھ سُداگری کیتی۔'
४.
گول کںڈے توں دھُر هِرات تک
وس اپنے دھر کیتی,
دِل وےچِآ دَولت لای بدلے,
کرکے بڑی انیتی۔
وکت وںنجن دے لِکھے پُتر نُوں:
'هُن ِاه نال ن جاںدی
تھر تھر کںباں وتن جاںدِآں
بھٹھ سُداگری کیتی ۔
Ч.
متھُرا دِّلی کر کتلاما
گاُو رّےت لُٹ لیتی,
چھّبی کروڑ, تکھت بی لَے گےا
بَے-پر سُرتی-کیتی۔
ِاس دے سِر بی کاتل پهُںچا
'چانک تےگ چلاای,
دماں تُڑںدِآں سوچے: 'مَے هَے
بھٹھ سُداگری کیتی ۔
۶
دِل دے دے وِچ پھسے وِهاراں
جِںدڑی گای نپیتی۔
من وےچِآ ماےا بهُوں ساری
پر کّٹھی کر لیتی۔
وتن وںنجن دا وےلا آےا
تد اکھ کھُّلھی آکے:
نال نهیں ِاه جاںدی, ها ها !
بھٹھ سُداگری کیتی۔
۷
سّجن دروهے, مِّتر ٹھّگے,
گھات وِساهوں کیتی,
اَےاُں دِل وےچ وےچ کے ماےا
سبھ پاسيو لَے لیتی۔
سمجھ پای ِاه وکت وِهاےاں:
'مايا نال ن ٹُرسی
'دِل وِکِآ هُن هّتھ ن آوے
بھّٹھ سُداگری کیتی ۔
۸
'ناموریں ِاک رُوپ مايا دا
ِاه بی دِل دے لیتی,
کای چلاکیآں کرکے وِهاجھی
هر پِڑ چھل کے جیتی۔
وےلے وتن وںنجن دے ِاه بی
نال ن ٹُری سِآنی,
دِل وِکِآ هُن مُڑدا ناںهیں,
بھّٹھ سُداگری کیتی۔
۹
پوتھی واچی, گےان وےچِآ
دِل دی وِکری کیتی,
مايا کھریدی, وےچ دھرم نُوں
جِاُں جِاُں مِلی سُ لیتی,
وںنجن وےلے مايا آکھے:
'مَے نِج وتن ن چھےڑاں
'دِل وِکِآ هُن مُڑدا ناںهی
بھّٹھ سُداگری کیتی ۔
৭০.
هتھ-ٹھوکا بن گَےر کںم دا,
'ویر وَےراِان* کیتی;
دےس پاڑ, گھر بار اُجاڑے,
رت ماسُوما پیتی۔
ست تُّٹے, ستیآں کُرلاون,
ِاّجت پھیتی پھیتی,
تک سَےتان سرم کھا کھا کے
اکھ نیویں کر لیتی۔
مِلی هکُومت دَولت انّھی
پرمن سِر کیه بیتی?
سّدا وتن جان دا آےا
جاں من چِت ن چیتی,
ٹُر پِآ کھالی هّتھ جھاڑدا
پل چھِن مساں بِتیت;
لُک لُک ٹُردا روںدا جاوے:
'بھّٹھ سُداگری کیتی۔
---------------------
*ویراں دے ویر وےری بنا دِتے۔
ویرا وِچ وَےر پُآ دِّتا۔
۱۱
سادھُو هو جِس آپ ن سادھےا
سودھ مجاج ن کیتی,
گَےر ن جِّتےا, سُّدھ ن هواے,
گرهن برِتی رکھ لیتی,
سےدھ ن پھڑی تےاگ دی جِسنے
ارں- برهم کُوک سُناوے.
ونج گرهن دا کردا رهِ گےا
'بھّٹھ سُداگری کیتی ۔
૧૨.
'انهُںدی نُوں نِردھن هووے
دھنی 'هور' وِچ پریتی,
دووےں دِل نُوں وےچ جاںودے
اچرج هَے اے ریتی۔
من نُوں 'دھنیں ن کوای بناوے
سابت نال جُ جاوے,
'ساهِب-دِل' بن ٹُرے جُ. اُسنے
سُبھ سُداگری کیتی۔
१३.
تپت توی تے بَےٹھے سُهنے
اںتم آگےا کیتی:-
'من دے رام نام مُل لَے لاَو
تج ابھِمان کُریتیں۔
کر سَودا جد تولِآ جِسنے
سستا اُس نُوں جچِآ,
سابت راس وتن نُوں لَے گِآ
سچ سُداگری کیتی۔
۱۴
من دے 'رامُ' 'مول لَے لیآ'
سهی سِآنپ کیتی,
'کںچن سِاُں اُه 'تےل ن پاایاَےں
کیمت ِاه لکھ لیتی۔
وتن وںنجن دے وےلے سُهنا,
کایآں نُوں لَے ترِآ,
ارسی اکل, بھگت جی ! تُوں هَے
سچ سُداگری کیتی۔
۱۵
من مےرا وِک گِآ امُّلوں
ِاه کیمت اگنیتی,
کھریدار مِل گِآ, اَوس نے
'مَےں مےری لَے لیتی۔
جِاُں 'ےُوسپھ' وِک گِآ مِسر وِچ
راج مِسر دا پاےا,
تِاُں سُهنے هتھ وِککے مَےں هَے
پرےم رِآست لیتی۔
۱۶
دےکھو, ِاک پای کُڑی آکھدی:
'سےانپ' مَےں هَے کیتی,
'من دے, رام مُّل لَے لیتا
مايا مُّل ن لیتی۔
'کھرید مےری نُوں سستی آکھن
مهِںگی کوای آپے,
'مَےں تاں تراجُو تول لِآ هَے
سچ سُداگری کیتی ۔
۱۷
چِکھا چڑھی پای کُوکے آکھے:
مَےں کِاُں اے لَے لیتی ?
"جِںد بدلے 'من کھریدن چاهے پاپی پھڑی انیتی,
'دھرم لواںگی جِںد دے بدلے,
'من سابت لَے نالے
وتن چلی چڑھ اگن کںدھاڑے
سُبھ سُداگری کیتی۔
۱۸.
دھن بدلے من جِنھے ن وےچےا
رام پریت مُل لیتی۔
رام چلےگا نال اَوس دے
رام پریت دی ریتی۔
دھن لیتا جو ساتھ ن ٹُردا
جاسی کّلمکّلا,
رام-پرےمی نال رام, اُس
سچ سُداگری کیتی۔
۱۹
'مَےں هاں سِّکھ آکھ کے بّچے
دھَون اگاهاں کیتی۔
کاتل کهے : 'ماپھ بی هو کے
پھِر کِاُں مَوت آ لیتی ?'
بّچا کهے : 'سّچ مَےں کھریداں
جِںد دے کے بی لَےساں
'سابت راس نام لَے جاواں,
(ِاس) سچ سُداگری کیتی۔
۲۰
چڑھِآ سی سارا جگ جِّتن
ستلُج تک جِت لیتی,
'دارا' مار 'پورس-سُت مارے
پھِر راه گھر دی لیتی
ساهِب-دِل دے دارے جاکے
هتھ بنّھ پُّچھے: 'سےوا ?’
اَوس کِها: 'دھُپ چھڈ دے مَےنُوں
'روک جُ تَےں تن لیتی۔'
'جگت جِتایاے نے تد من وِد
کںگھی مارن کیتی,
سوچے: وّڈا مَےں کِ ِاه جِس
مَےں پرواه ن کیتی ?'
واج آای پھِر اںدرے اُس نُوں:
تُوں دِل دی دُنیآ لیتی,
'ِاس 'ساهِب' بن دِل اپنے دا
اُچ سُداگری کیتی ۔
૨૧
پُچھِآ کِسے "کھُداا سِںگھ تُوں
کِاُں رب برّبری کیتی ?"
اَوس کِها: "کھُد آ کھُداِا نے
مَےں مےری لَے لیتی,
"نام آپنا وِّچ وٹاںدرے
اُس مَےنُوں چا دِّتا,
"بںدے نال کھُدا نے, سجنا !
'واه' سُداگری کیتی۔"
२२.
چھُرے بںدُوکاں لاے جالماں
گھےر نگریآ لیتی۔
مارے مرد گاے جد سارے
بیبیآں نے کیه کیتی ?
من سبلا سی, آکے کھُوه تے
چھال اّسیآں ماری,
بّچے ڈوبے, جِوےں گںگ نُوں
بھےٹ ناریال کیتی۔
جِںداں دِّتیآں جِوےں سّپ نے
کُوںج سُکھالی دِّتی۔
جالم پاس وےچ من دےهی
دُنیآں کھرید ن لیتی۔
سابت دِل لَے وتنے گایآں
جگ وِچ واهوا هوای,
کھُوه بھر گِآ, آکھدا: "کُڑیاَو !
دھنّ سُداگری کیتی ۔ ۶۱
سُّچا دِل
ن دِل اُونا کریں نیواں, ن نِںموجھان کر ِاّجھا,
ِا دِل سُّچا رکھی اُّچا ِا کر کر ےاد هَے سِّجھا*۔
های سّجن ِا دِل اپنا, ِا آپے آپ دا وَےری,
تُله ِاس نُوں دای رّکھیں, کری سُ ےاد دا گِّجھا۔
کدے پریتم ن بھُّل بَےٹھی کِ تھںمھی هَے دِلے دی اَو
تُله هَے 'ےاد' اَوسے دی, اُچا دِل نُوں رکھے رُّجھا۔
پاے دِل بھیڑ کھاےالا دی تِ سوچاں آکے پِڑ لاون
گُآچے دِل جے ِاهناں وِچ کٹھنتا نال پھِر لّجھا۔
جِ اُںگل 'ےاد پریتم دی پھڑای اےس نُوں رّکھےں
کدے گاچے نا, اےداں اے سدا لّجھا, سدا لّجھا۔
جے پریتم ےاد تُو رّکھے, پوےگی کھِّچ پریتم نُوں.
اُدھی پھِر ےاد تُو رّکھے پوےگی کھِّچ پریتم نُوں
اُدھی پھِر ےاد اںدر تُوں رهےںگا, سُهنِآ ! سُّجھا*۔
دُ 'ےاداں مِلکے ِاک هوون ن دِل پھِر هوِا کّلا اے,
اَو وسدا پھِر رهے نال, لکھےں, پر اَو رهے گُّجھا۔ ۶۲
----------------------
* سوجھی والا هويا۔