انںد کارج

براهمنی ریتاں هن جِنھاں توں بچنا ساڈے واستے ات جرُوری هَے, پھِر ِاه دسنا وی جرُوری هَے کِ انںد مَےرِج اَےکٹ انُسار انںد کارج آپنے آپ وِچ سِّکھ کانُونّ (Sikh Law) هَے اتے کِسے دے ڈھںگ دی بدلویں سکل نهیں ۔

کوای مسجِد وِچ نِکاه پڑھواداں هَے, کُجھ کورٹ وِّچ سِوِل مَےرِج کرواںدے هن, کوای وےدی اتھوا کوای اگنی دے پھےرے لَےںدے هن پر گُرسِّکھاں دے وِآه واستے کےول ِاکو ِاک هی پروانت ڈھںگ هَے اتے اُه هَے انںد کارج۔ سِّکھاں واستے کوای وی هور ڈھںگ پروان نهیں ۔ ِاس توں ِالاوا وِگڑے هواے پرچار پربںدھ اتے ےوگ پرچارکاں دی گھاٹ کارن اّج جو انںد کارج سِّکھاں وِچ هو رهے هن ِاهناں وِچ بهُتے تاں کےول نام دے هی انںد کارج هن ۔ اسل وِچ اُه هِںدُو اتھوا براهمنی وِآه هی کهے جا سکدے سن ۔ پھرک کےول ِاتنا هی رهِ جاںدا هَے اُدھر وےدی دیآں لاواں هُںدیآں هن جد کِ اےتھے گُرُو گرںتھ ساهِب جی دیآں۔ ِاس توں وّڈی دُّکھ دی گّل جاں ٹرَےجِڈی تاں ِاه هُںدی هَے جدوں گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِچ بَےٹھ کر کے اسیں بهُت کںم گُرُو گرںتھ ساهِب دے سِدھاںت, ستِکار اتے سِّکھی دے وِرُّدھ کر رهے هُںدے هاں اتے پھِر دااوے کردے هاں, ارداساں وِچ کهِںدے هاں اتے اکھباراں وِچ کھبراں چھپدیآں هن کِ انںد کارج پُورن گُر-مرِےادا انُسار هويا۔ ِاس توں وّڈا کُپھر هور کی هو سکدا هَے ِاسے کرکے هّتھلے لےکھ دی لوڑ هور وی ودھ جاںدی هَے۔

جَے مالا, سراب, بھںگڑا, سےهرا بنّنا, لِکھنا جاں پڑھنا, مهِںدی دی رات, مُںڈے دے گھر نُوں اُّچا اتے لڑکی دے گھر نُوں نیواں سمجھنا, رُسنا آد - کُجھ اجِهیآں چیجاں هن جِنھاں توں سانُوں ِاک دم بچنا پوےگا ۔ بَےںڈ مِلنی آد توں وی جِتھوں تیک هو سکے پرهےج کرن دی لوڑ هَے ۔ ِاهناں ساریآں گّلاں تے وِچار اسیں اّگے چل کے کراںگے ۔

پّچھمی دےساں وِچ وِآه کےول ِاک سماجِک سَودے-باجی (Social contract) اتے دِل-پرچاوے توں وّدھ هَےسیات نهیں رکھدا۔ اُس وِچ پوِّترتا نِرباه اتے وپھا دا کوای اںس نهیں ۔ جے ِاک چھِن وِآه هُںدا هَے تاں دُوجی چھِن ٹُّٹ سکدا هَے ۔

ےُورپ اتے امریکا آد دےساں وِّچ تلاکاں لای سمےں سمےں اُچےچیآں نِےت هُںدیآں ادالتاں توں اوس ِاه سِّٹا نِکلدا هَے کِ ِاهناں دےساں اتھوا مّتاں وِچ وِآه دا اُه آدرس کاِام نهیں هو سکِآ, جِس وِچ دھرم پوِّترتا, نِرباه اتے وپھا دی بھرپُور سُگںدھی هووے اتے جو جیون نُوں سهی سُکھ-سبر, سںتوکھ تے ٹِکاا دی دات-بکھس سکے ۔ اَوتھے آپنے سُبھاواں نُوں ِاک دُوجے دیآں رُچیآں انُسار ڈھالن (Adjust کرن) دی تھاں بھَورے والی بھٹکنا اتے اشاںتی هَے۔ هرےک وِاکتی

دے کھان-پین, ساُن-بهِن تے هور سُهج-سواد آد دیآں رُچیآں وِچ اںتر هون کر کے سپھل وِآه دی نیںه سمجھَوتے (Compromise) اُّتے ٹِکدی تے نِبھدی هَے, پرںتُو تلاک دی سهُولت, نِرباه تے سمجھَوتے دی رُچی نُوں بلهین کردی هَے ۔

ِاسلام وِچ پتی پتنی دی پدوی تے هّکاں وِّچ وّڈی-اسمانتا هَے۔ اےتھے اَورت نُوں مرد دی کھےتی کر کے منِّآ گِآ هَے۔ اُه سںگت اتے پںگت وِّچ مرد دی برابری نهیں کر سکدی۔ مرداں نال مِل کے مسجِد وِکھے پڑھی جان والی نماج وِّچ هِّسا نهیں لَے سکدی, کےول بھوگ بِلاس لای هرم دی جینت هَے۔ ِاک مرد ِاک سمےں چار اَورتاں رّکھ سکدا هَے پرںتُو اَورت نُوں ِاه هّک هاسل نهیں۔ پروانِت چَوںه سادیآں توں بِناں مرد وِّت انُسار لںڈیآں تے لںڈے وی کھرید سکدا هَے۔ مرد دی واسنا-پُورتی نُوں اےتھے تّک جیون-ٹیچا مِتھِآ گِآ هَے کِ جے اَورت مرد دی واسنا پُوری کرن توں ناںه کرے تاں جِنّے ساه منُّکھ ِاس کارن گُّسے وِّچ لوےگا, اُتنے کدم اَےسی اَورت نُوں دوجک دی اّگ اُّتے تُرنا پوےگا۔ اےتھوں تّک کِ بهِست وِّچ وی هُوراں تے لَوںڈِآں دی سکل وِّچ بھوگ-بِلاس دا لارا دِّتا گِآ هَے, پرںتُو ِانھاں لارِآں دا پردا ڈاکٹر مُهںمد ِاکبال جِها مهان پھلسپھی مُسلمان آپ هی, ِااُں چاک کردا هَے-

بهِبتو, هُورو, گِلِماں, ِا جِ تاِات مَےں ن مانُوںگا,

ِانهی باتوں سے, اَے جاهِد ! جایو ایمان هوتا هَے ۔

بھاو- ' مَےں ِاه لارا کِ ِاسلامی سرا دی تابےداری دے بدلے اّگے بهِست وِّچ هُوراں تے لَوںڈے مِلنگے, کداچِت نهیں منّدا, کِاُںک اجِهیآں گّلاں تے لارِآں نال ایمان کمجور هُںدا هَے۔"

ِاسلام وِّچ نِکاه توڑنا تے تلاک لَےنا تاں هور وی سَوکھا هَے ۔ کُران سریپھ دی سںبںدھت آِات پڑھی, 'هّک-مهِر' تارِآں تے نکاه ٹُّٹ گِآ۔

وَےدک مّتاں وِّچ وِآه دا آدرس ِاس توں وّدھ انےاِا-بھرپُور اتے ِاستری جاتی دی پدوی هور وی نیویں تے گھِرنت منّی گای هَے۔ ساستر وِّچ مرد نُوں پربھُو دا اتے ِاستری نُوں مايا (پرکِرتی) دا پرتینِدھ منِّآ گِآ هَے۔ جِوےں ایسور نُوں جگت-رچنا لای پرکِرتی دی آد کال توں لوڑ پَےںدی آ رهی هَے, کُجھ ِاوےں هی سںسار دی رچنا جاری رّکھن لای, جننی هون دے ناتے ِاستری دی وی لوڑ هَے ۔ منُوں نے منُّکھ دی جِںدگی نُوں چار هِّسِآں (آسرماں) وِّچ وںڈِآ هَے ۔۲۵ سال برهمچاریآ, ۲۵ سال گرهِستھ آسرم, ۲۵ سال بان-پرستی اتے آکھری ۲۵ سال سنِّآس دھارن کرن دی هداِات هَے ۔ موکھس (مُکتی) کےول نِوِرتی مارگ اتھوا سنِّآس دھارن کرن نال هی پراپت هونی هَے ۔ مجبُورن کُجھ سمےں لای پروِرتی اتھوا گرِهستھ آسرم دھارن کرن نال ِاستری دے رُوپ وِّچ

 جے گرهِ مايا چںبڑ جانی هَے, اُس نُوں بان-پرست تے سنِّآس دھارن کرن کر کے پںجاه سال دھونا تے لاهُنا پَےںدا هَے ۔

هِںدُو ساستر انُسار نرینا اَولاد (لڑکے) نُوں هی اَولاد منِّآ گِآ هَے, لڑکی نُوں نهیں ۔ کارن ? ماتا پِتا دے پرلوک سِدھارن اُپرںت, پِتر کِرِآ آد پُّتر هی بھروا تے کروا سکدا هَے, کنِّآ نهیں۔ سو اےس ترھاں پُّتر سُرگواس هواے ماتا پِتا نُوں راه وِّچ پَےںدی بِکھم بَےترنی ندی پار کرن تے موکھش پراپت کرن وِچ سهاای هو سکدا هَے ۔ اےتھوں تّک کِ ِاستری نُوں نرینا اَولاد نِےوگ راهیں, پرااے مرداں توں وی پراپت کرن دی کھُلھ هَے۔

براهمن وّلوں پرچاری نِوِرتی اتھوا تِآگ-بِرتی دا سِّٹا ِاه نِکلِآ کِ ۲۵ سال گرهِستھ-آسرم وِچ وِچرن اُپرںت بان-پرستی تے سنِّآسی هون نالوں موکس دے ابھِلاسی لوکاں نے برهمچریآ اُپرںت سِّدھا هی سنِّآسی بننا اُچِت جاتا ۔ بھگتاں دی کِرت-کماای توں مال پُوڑا چھکن والے ِاهناں وِهلڑاں دے ٹِکانِآں نُوں چھااُنیآں دی سںگِآ دِّتی گای ۔ جے کِتے کوای جروانا کِسے ابلا نُوں جبری چُّک کے لَے جاںدا اتے سےوک ِانھاں پاس آ کے دُکھ روںدا, تاں پُوجا دا دھان کھا کھا کے انکھ تے ساهسهین هو چُّکے ِاه لوک اُس نُوں ِاه اُپدےس دے کے پرچاا چھّڈدے ' بھگتو جگت ِاّک بھراںتی هَے, موه مِتھِآ هَے, سُپنا هَے, اےه سبھ پُوربلے کرموں کا پھل هَے; ایهاں کَون کِسی کا هَے ? دھیرج کرو رام رام بولو, رام بھلی کرےگا ۔

پُوجا دے دھان نال بےجان, بےهِّس تے بےگَےرت هو چُّکے دھُوںاے تااُن والے ِاه تّپی, ِاه کی جانن کِ کِسے دی دھی-بھَےن دی بے-پتی تے نِرادری دی پیڑ کِس بلا دا نام هَے اتے ِاه انکھی مرداں لای کِتنی اسهِ هُںدی هَے ۔

ِاستری نُوں پربھُو مارگ وِچ ِاتنا, بادھک اپوِّتر تے گھِرنت سمجھِآ جان لّگا کِ کاگجاں دی بنی ابلا تّک نُوں وی تّکن دی مناهی کر دےنی اُچِت سمجھی گای-

کاگد سںدی پُوتلی تاُو نا ترِآ نِهار ۔ (گُساایں تُلسی داس)

مرد دا اَورت اُّتے ِاه ادھِکار تے اےوگ گلبا اےتھوں تّک ودھ چُّکا سی کِ اُه ِاستری نُوں هور ماِاکی پدارتھاں واںگ ِاک نِّجی جاِاداد سمجھدا سی اتے ِاس نُوں باکی پدارتھاں واںگ براهمناں نُوں دان وی کر دِںدا سی ۔ اےتھوں تّک کِ مرد, راجے نّل تے پاںڈواں واںگ آپنی ِاستری نُوں جُواے دے داا اُتے لااُن تے هارن دا هّک وی رّکھدا سی ۔ براهمن نے ِاک مرد نُوں کای تیویآں رّکھن اتے ِاّک تیوی نُوں کای مرداں نال وِآه کرن دا هّک وی دے رّکھِآ سی ۔ ِاستری نُوں سُودر هون دے ناتے ےّگےو-پویت (جےناُو) پااُن دا ادھِکار وی نهیں سی ۔

گّل کی, براهمن دے سِرجے-سماج وِّچ ِاستری دی, کےول ِاّک جننی هون دے ناتے هی, لوڑ سمجھی گای ۔ وَےسے ِاه ِاتنی ادھم (نیویں) سی کِ جے کِسے ابھاگی تیویں دا پتی مر جاںدا تاں اُس دی ِاه منهُوس کاياں اُس دے نال هی ساڑ دِّتی جاںدی, تاں جو اجِهی کُلّکھنی مايا (ِاستری) کِسے هور نُوں نا چںبڑ جاوے ۔ ِانسانیات توں گِری هوای, هِردے-وےدھک ِاس رسم نُوں ‘ستی' دی سںگِآ دے کے, ڈھول-ڈھمکے تے شور-سرابے وِّچ اَےسی ابھاگی وِدھوا نُوں پرچايا تے پتی دے نال هی جِںدا ساڑ دِّتا جاںدا سی ۔

ِاس انرتھ دے وِرُّدھ تیجے گُردےو سری گُرُو امرداس جی نے آواج بُلںد کیتی تے پھُرمايا-

ستیآ اےهِ ن آکھیانِ, جو مڑِآ لگ جلنّھِ ۔۔

نانک ستیآ جانیانھِ, جِ بِرهے چون مرنھِ ۔۔۱۔۔

م: ۳ ۔۔ بھی سو ستیآ جانیانِ, سیل سںتوکھ رهنّھِ ۔

سےون ساای آپنا, نِت اُٹھ سںمالینھِ ۔۔۲۔۔

(م. ۳. وار سُوهی, پنّا ۷۸۷)

گُرمت انُسار ِاستری, پُرس دا کھِڈَونا جاں کےول دِل-پرچاوے دا ِاّک وسیلا نهیں, نا هی ِاه کِسے ترھاں نیویں هَے تے نا هی گھِرنت: اُه پُرس دا ِاک برابر دا ساتھی هَے ۔ کِسے دے نیوےں اُّچے هون دا سُآل هی پَےدا نهیں هُںدا۔ ِاستری نُوں ابلا کهِنا جاں گرهِستھ نُوں ِاک مجبُوری جاں نیواں منّنا, سِّکھ ستِگُراں دے پاس مّنُکھتا دی تَوهین کرن تُل هَے۔ ِاستری جاتی دی مهان پدوی تے پردھانتا دے وِپریت چلیآں آ رهیآں انُچِت منَوتاں دا کھںڈن کردِآں گُرُو نانک دےو جی نے پھُرمايا هَے-

بھںڈ جںمیاَے بھںڈ نِںمیاَے, بھںڈ مںگن ویآهُ ۔۔

بھںڈهُ هووَے دوستی, بھںڈهُ چلَے راهُ ۔۔

بھںڈ مُآ, بھںڈ بھالیاَے, بھںڈ هووَے بںدھان ۔۔

سو کِاُ مںدا آکھیاَے, جِت جںمهِ راجان ۔۔

بھںڈهُ هی بھںڈ اُوپجے, بھںڈَے باجھ ن کوِا ۔۔

نانک, بھںڈے باهرا, اےکو سچا سوِا ۔۔۲۔۔ (۱۹)

(آسا دی وار, م.۱) (پنّا ۴۷۳)

ِاستری دی سماج وِّچ ات اهِم تے اُّچ پدوی نِرُوپن کرن اُپرںت آاَو هُن انںد-وِآه دا پرےوجن, آدرس تے مهّتتا بارے کُجھ ویچار کریاے, گُرمت انُسار تیںوی تے مرد دے کےول سریرک ِاّکٹھ دا نام وِواه نهیں, سگوں مناں دے مِلاپ اتے ِاس توں وی اّگے, دو جوتاں دا ِاّک جوت هونا هَے ۔ سریرک

پِآر دا واسا باهری رُوپ-کھِّچ وِّچ هُںدا هَے, پرںتُو ِاه رُوپ اتھوا جوبن ڈھلدے پرچھاوےں سمان هَے-

دھن جوبن ار پھُلڑا ناٹھیاڑے دِن چار ۔۔

(سِری راگُ,م.۱ گھرُک پنّا ۲۳)

(بھاو- دھنُ, جوبن (رُوپ) مانو, پھُّلاں سمان هن, جو چار دِن کھِڑ کے مُرجھا جاںدے هن ۔)

اجِهی چھِن-بھںگر وستُو رُوپ نُوں دُرلبھ دےه اتھوا جِںدگی دے سَودِآں دا آدھار بنااُنا, سِآنپ نهیں۔

ِاسے لای ستِگُراں نے پِآر دی گںڈھ مناں توں وی اّگے جوتاں وِّچ پااُن دی تاکید کیتی تے جُگتی درِڑاای هَے ۔ انںد-وِواه, دو وِاکتیآں اتھوا دو جوتاں دا ِاّک جوت هونا هَے ۔ پر رُوهاں وِّچ پھسی پریت, ن رُوپ گِآں ٹُّٹدی هَے, ن مناں دے چڑھ جان نال ۔ ِاس آدرس نُوں ستِگُراں نے ِاوےں اُلیکِآ هَے –

دھن پِر اےهِ ن آکھیان, بهن ِاکٹھے هوِا ۔۔

اےک جوت دُِا مُورتی, دھن پِر کهیاَے سوِا ۔۔۳۔۔

(م.۳, وار سُوهی, پنّا ۷۸۸)

واستو وِّچ سِّکھی دے درِسٹیکون توں پُرس اتے ِاستری دا وِآه دے رُوپ وِّچ ِاه مےل گرِهستھی جیون دی پرےوگسالا وِّچ ِاّک نِّکا جِها تجربا هَے : دو جوتاں توں ِاّک جوت هون دا ۔ دمپتی دا اسل پرےوجن تے ٹیچا تاں ِاس تجربے توں بل لَے کے واهِگُرُو اکال پُرکھ نال ِاک جوت جاں ِاکسُر هونا هَے پرم جوت وِّچ آپنی جوتِ, جاں ِااُں آکھے, پرم آتماں وِّچ آپنی آتماں رلا کے سمپُورن تھیونا هَے ۔

گُرمت وِّچ ِاستری جاتی نُوں نا کےول مهان, سمان تے آدر-ےوگ هی منِّآ گِآ هَے, سگوں دمپتی نُوں پروِرتی مارگ دے دھارنی هو کے, سّچے سُّچے گرِهی (گرِهستھی) هون دی سکھت تاکید وی کیتی گای هَے ۔ سںسار تے پروار نُوں تِآگن دے مارگ (نِوِرتی مارگ) جیون دے سںگھرس توں بھگَوڑے هون تُل هَے۔ وِهلڑاں دا, کِرتیآں تے کامِآں اُّتے وادھُو بوجھ پااُنا کِتھوں دی بھگتی, پارساای جاں سںتتاای هَے ۔

هاں, ستِگُراں وّلوں درسايا تے اُپمايا پروِرتی مارگ ِاه آگِآ نهیں دِںدا کِ منُّکھ-جیون نِرباه لای هر ترھاں دے پرپںچ کر کے پرايا دھن گھر لِآوے, ودھی هوس تے هاُمَے-وّس هويا هر نیواں تے انُچِت کںم کرے, روٹی دے ٹُکڑے لای هر کمینے دُآلے گھُںمے اتے مّکھی واںگ وِکاراں وِّچ

پلر کے جیون-پُوںجی لُٹاای جاوے ۔ اُهناں وّلوں پروارِک جِںدگی بتیت کردِآں کمل تے مُرگاای واںگ الوپ رهِن دی تاکید تے دیکھِآ هَے-

جَےسے جل مهِ کمل نِرالم, مُرگاای نَے سانے ۔۔

سُرت سبد بھو ساگر تریاَے, نانک نام وکھانے ۔۔

(رامکلی, م.۱, سِدھ گوسِٹ, پنّا ۹۳۸)

گُرُو ساهِب نے گرهِست بارے تِنّاں گّلاں تے وِچار کیتی هَے (۱) گرهِست کِاُں جرُوری هَے ? (۲) ِاستری پُرس دی سهی چون (۳) گرهِستی دے پھرج ۔ کُدرت نے منُّکھتا دے دو اںگ بنااے هن - ِاک ِاستری دُوسرا پُرس۔ دوهاں وِّچ وّکھو وّکھ گُن پااے جاںدے هن ۔ ِاه اّڈو اّڈ رهِن تے نا مُکںمل هن ۔ گرِهستھی جیون دے ارتھ هن-منُّکھتا نُوں مُکںمل کرنا اتے هر پرکار دی اُّنتی کرنی ۔ بھاای گُرداس جی لِکھدے هن-

جَےسے سر سرتا سکل مےں سمُںد بڈو,

مےرن مےں سُمےر بڈو جگت بکھان هَے ۔۔

ترورن بِکھَے جَےسے چںدن بِرکھ بڈو,

دھاتن مَے کنِک, ات اُتم کے مان هَے ۔

پںچھن مےں هںس, مرِگراجن مےں ساردُول,

راگن مےں سری راگ, پارس پکھان هَے ۔

گےانن مےں گےان, ار دھےانن مےں دھےان گُر,

سکل دھرم مَے گرِهست پردھان هَے۔ (کبِّت ۳۷۶)

بھاو جِس ترھاں سرووراں تے ندیآں وِچوں سمُںدر سرومنی هَے, بِرچھاں وِچوں چںدن اُّتم هَے, کِاُںک اُه آپنی چھوه نال دُوجے بُوٹِآں نُوں سُگںدھت کر دِںدا هَے, دھاتاں وِچوں سونا اُّتم هَے, پںچھیآں وِچوں دُّدھ پانی دا نِرنا کرن والا هںس تے چَوپاياں وِچوں شےر, راگاں وِچوں سری راگ اتے پّتھراں وِچوں پارس سربوتم هَے, جِوےں گِآن تے دھِآن وِچوں گُرُو دا گِآن تے دھِآن اُّتم هن, ِاسے ترھاں سارے دھرماں وِچوں گرهِست پردھان هَے۔

ِاستری پُرب ِاک اجِهی ِاکاای هن, جِنھاں دے مِلاپ تے سںےوگ نال پروارک جیون دا ڈھاںچا اتے سماج بندا هَے ۔ مانوتا دی ساری دھارمک جاں سماجک ترّکی چںگے گرِهستھی جیون پر نِربھر هَے۔ ِاس لای گُرمت وِچ گرهِستھ نُوں پردھان منِّآ گِآ هَے ۔

ور اتے کنِّآ دی چون گُن, کرم, سُبھاو, اروگتا اتے آےُو انُسار هونی چاهیدی هَے ۔ گرِهستھی دے پھرج سری گُرُو رامداس جی نے چار لاواں وِچ دّسے هن۔ گُرمت وِّچ وِهار تے پرمارتھ نُوں مِلا کے تورِآ هَے۔ ِاس لای لاواں وِّچ

کیتا گِآ پرمارتھک اُپدےس گرِهستھی جیون پر وی لاگُو هُںدا هَے ۔ هُن انںد دی مرِےادا دے کُجھ جرُوری نِےم سِّکھ رهِت مرِےادا دے آدھار تے ورنن کردے هاں۔

انںد کارج

(اَو) سِّکھ سِّکھنی دا وِآه, بِناں جات-پات, گوت وِچار دے هونا چاهیاے۔

(ا) سِّکھ دی پُّتری دا وِآه سِّکھ نال هی هووے ۔

(ا) سِّکھ دا وِآه 'انںد' ریتی نال کرنا چاهیاے ۔

(س) لڑکی لڑکے دا وِآه بچپن وِچ کرنا وِورجِت هَے۔

(ه) جد لڑکی سریر, من تے اچار کر کے وِآه کرن دے ےوگ هو جاوے تاں کِسے ےوگ سِّکھ نال 'انںد' پڑھايا جاوے ۔

(ک) 'انںد' توں پهِلاں کُڑماای دی رسم جرُوری نهیں, پر جے کرنی هووے تاں لڑکی والے کِسے دِن سںگت جےڈ کے سری گُرُو گرںتھ ساهِب جی دے هجُور ارداسا سودھ کے ِاک کرِپان کڑا تے کُجھ مِّٹھا لڑکے دے پّلے پا دےن ۔

(کھ) 'انںد' دا دِن مُکرر کرن لّگِآں کوای تھِت-وار, چںگے-مںدے دِن دی کھوج کرن لای پّتری واچنا منمت هَے ۔ کوای دِن جو دوهاں دھِراں نُوں آپس وِچ سلاه کرکے چںگا دِسے, نیےت کر لَےنا چاهیاے ۔

(گ) سِهرا, مُکٹ جاں گانا بنّھنا, پِتر پُوجنے, کّچی لّسی وِچ پَےر پااُنا, بےری جاں جںڈی وّڈھنی, گھڑولی بھرنی, رُس کے جانا, چھںد پڑھنے, هون کرنا, وےدی گّڈنی, وےسوا دا ناچ, سراب آد منمت هَے۔

(گھ) جِتنے تھوڑے آدمی لڑکی والا مںگاوے, اُتنے نال لَے کے لڑکا سهُرے گھر جاوے۔ دوهیں پاسیں گُربانی دے سبد گااے جان تے پھتهِ گجاای جاوے۔

(چ) وِآه وےلے سری گُرُو گرںتھ ساهِب جی دے هجُور دیوان لّگے ۔ سںگت جاں راگی کیرتن کرن ۔ پھِر لڑکی تے لڑکا سری گُرُو گرںتھ ساهِب دے هجُور بِٹھااے جان ۔ لڑکی, لڑکے دے کھّبے پاسے بَےٹھے ۔ سںگت دی آگِآ لَے کے' انںد' پڑااُن والا سِّکھ (مرد جاں ِاستری) لڑکے لڑکی تے اُنھاں دِآں ماپِآں جاں سربراهاں نُوں کھڑھا کرکے 'انںد' دے آرںبھ دا ارداسا سودھے ۔ پھِر اُه لڑکے لڑکی نُوں گُرمت انُسار گرهِستھ دھرم دے پھرجاں دا اُپدےس کرے۔ پهِلے دوهاں نُوں ساںجھا اُپدےس کرے۔ ِاس وِچ سُوهی راگ دیآں لاواں دے بھاو انُسار پتی پتنی دے سبںدھ نُوں جیو تے پرماتماں دے پِآر دے نمُونے اُتے ڈھالن دی وِدھی دّسے ۔

آپس وِچ پرےم دوارا اےک جوت دُِا مُورتی هونا دّسے تے ِاس ترھاں گرهِستھ دھرم نِباهُدے هواے آپنے ساںجھے بھرتا' اکال پُرکھ' نال ِاک-مِک هونا درِڑاوے ۔ دوهاں نے ِاس سںےوگ نُوں منُّکھا جنم دی ےاترا نُوں سپھلتا نال نِباهُن دا سادھن بنااُنا هَے ۔ دوهاں نے ِاس سںےوگ دے راهیں پوِّتر تے گُرمُکھی جیون بِتااُنا هَے۔

پھِر لڑکے تے لڑکی نُوں آپو آپنے وّکھو وّکھرے گرهِستھ دھرم دے پھرج دّسے جان۔ ور نُوں دّسِآ جاوے کِ لڑکی والِآں نے تُهانُوں هی سبھ توں ودھیک ےوگ جان کے ور چُنِآ هَے ۔ آپ نے آپنی پتنی نُوں اردھںگی جانکے ساریآں اوستھاں وِچ ِاکو جِها پِآر کرنا تے وںڈ چھکنا هَے۔ اےس دے سریر تے ِاّجت دے راکھے تُسیں هو ۔ ِاستری-برتا دھرم وِچ پّکے رهِنا ۔ ِاس دے ماتا پِتا تے سںبںدھیآں نُوں آپنے سبںدھیآں تُّل آدر دےنا ۔

کنِّآں نُوں دّسِآ جاوے کِ آپ نُوں سری گُرُو گرںتھ ساهِب تے سںگت دے هجُور ِاس سّجن دے لڑ لايا جاںدا هَے ۔ آپ ِانھاں دے 'نِرمل بھاُ' وِچ رهِںدے هواے ِانھاں نُوں هی آپنے سارے پرےم تے سردھا دا مالک سمجھنا, دُّکھ-سُّکھ دےس پردےس وِچ آپنے پتی-برتا دھرم وِچ پّکے رهِنا, سےوا کرنی ۔ ِاهدے ماتا پِتا تے سبںدھیآں نُوں آپنے ماتا-پِتا سبںدھیآں واںگ جاننا۔

اُپدےس دیآں گّلاں پروان کردے هواے ور تے کنِّآ دووےں سری گُرُو گرںتھ ساهِب جی اّگے مّتھا ٹےکن۔ پھِر لڑکی دے پِتا جاں مُکھی سبںدھی لڑکے دا پّلا لڑکی دے هّتھ پھڑاوے تے تابِآ بَےٹھا سّجن 'سُوهی مهلا ۴’ وِچ دِتیآں لاواں دا پاٹھ سُناوے۔ هرےک لاو دا پاٹھ هون مگروں اگے ور تے پِچھے کنِّآ, ور دا پّلا پھڑ کے سری گُرُو گرںتھ ساهِب جی دیآں چار پرکرما کرن۔ پرکرماں کرن سمےں راگی جاں سںگت لاواں نُوں کرم انُسار سُر نال گاای جان اتے ور کنِّآ هر ِاک لاںو مگروں مّتھا ٹےک کے اگلی لاںو سُنن لای کھڑے هو جان اُپرںت اُه مّتھا ٹےک کے آپنی تھاں تے بَےٹھ جان تے راگی سِںگھ جاں انںد کرااُن والا انںد ساهِب دیآں پهِلیآں پںج پاُڑیآں تے اںتلی ِاک پااُڑی دا پاٹھ کرے ! پھِر 'انںد' دی سماپتی دا ارداسا سودھِآ جاوے تے کڑاه پرساد ورتايا جاوے ۔

(چ) انمت والِآں دا وِآه 'انںد' ریتی نال نهیں هو سکدا ۔

(چھ) لڑکے جاں لڑکی دا سںےوگ پَےسا لَے کے نا کرے ۔

(ج) جے بالکی دے ماپے کداںچ سبّب پاِا کَے بالکی دے گرهِ وِکھے جان اتے اُتھے پرساد تِآر هووے تاں کھان توں سںکوچنا نهیں ۔ انّ نا کھانا سبھ بھرم هَے ۔ کھالسے نُوں کھانا کھلاونا, سری گُرُو بابے اکال پُرکھ بکھشِآ هَے ۔ بےٹی بےٹے والے آپس وِچ کھاںدے رهِن ِاس واستے جو گُرُو نے دووےں ساک ِاک کیتے هَےن۔

(جھ) جِس ِاستری دا بھرتا کال وس هو جاوے, اُه چاهے تاں ےوگ ور دےکھ کے پُنر-سںےوگ کر لوے ۔ سِّکھ دی ِاستری مر جاوے تاں اُس لای بھی ِاهو هُکم هَے ۔

(نج) پُنر-وِآه دی بھی اُهو ریت هَے, جو انںد' لای اُّتے دّسی هَے۔

(ٹ) آم هالتاں وِّچ سِّکھ نُوں ِاّک ِاستری دے هُںدِآں دُوجا وِآه نهیں کرنا چاهیدا۔

(ٹھ) اںمرِتدھاری سِںگھ نُوں چاهیدا هَے کِ آپنی سِںگھنی نُوں بھی اںمرِت چھکا لوے ۔

اںمرِت چھکنا جرُوری : سِّکھ واستے چار سںسکار اتھوا جِںدگی دے چار موڑ اجِهے مِتھے گاے هن جدوں سبںدھیآں, مِّتراں وِچ اُس دا ِامتِهان هُںدا هَے کِ

اُه سِّکھی دی کِتنی پَےروی کر رِها هَے, اُس دا کِتنا پِآر هَے سِّکھی دے نال ۔ نال هی ِاه وی پتا لّگ جاںدا هَے کِ اُه کِتنا انمتی دباا اتے پربھاو هےٹھ پھسِآ پِآ هَے ۔ ِاه چار سںسکار هن-

(۱) جنم-سںسکار (۲) اںمرِت سںسکار, (۳) انںد سںسکار, (۴) مرِتک سںسکار۔ ِاس ترھاں انںد کارج دا درجا تیجا هَے اتے دُوجا پڑاا هَے اںمرِت سںسکار اتھوا اںمرِتدھاری هونا ۔

هر دھرم اتھوا جّتھےبںدی وِچ پروےس دا کوای نا کوای ڈھںگ اوّس هُںدا هَے۔ ایساای پرِوار وِچ جنم لَے کے جاں ساری باایبل پڑھ کے وی کوای ایساای نهیں سمجھِآ جاںدا سگوں ایساای هون واستے بَےپٹاایج هونا جرُوری هُںدا هَے ۔ سُنّت توں بِناں کوای مُسلمان نهیں اکھوا سکدا هِںدُو مت وِّچ پروےس واستے جںنجُو دھارن کرنا وی جرُوری هَے ۔ ِاسے ترھاں سِّکھی وِچ پروےس واستے ِاکو ِاک ڈھںگ هَے پںجاں پِآرِآں توں کھںڈے دی پاهُل بھاو اںمرِت چھکنا اتے گُرُو گرںتھ ساهِب جی نُوں گُرُو دھارن کرنا ۔ نِگُرا پرانی سِّکھ نهیں اکھوا سکدا ۔ ِاس پّکھوں اّج کَوم دی هالت ودھےرے نِّگھری پای هَے, بھاوےں ِاس وِچ بهُتا دوس سِّکھ سںگتاں دا نهیں, بلک پِچھلے ۲۰۰ سالاں توں وِگڑے پرچار پربںدھ دا هَے, پر اںمرِت دی مهانتا سمجھن توں بااد وی لاپرواهی کر کے اسیں دےس مُکت نهیں رهِ جاںدے ۔

لّکھاں ووٹ پراپت کرن توں بااد وی جِوےں کوای وِدھان دی سهُں چُّکے بِناں لوک سبھا آد وِّچ بَےٹھن دا هّک نهیں رّکھدا, تِوےں هی جد تیک اساں کھںڈے دی پاهُل بھاو اںمرِت چھّک کے گُربانی انُسار جیون جیاُن دا پرن نهیں لِآ تد تیک اسیں سهِجدھاری, سےوک, سردھالُو تاں هو سکدے هاں پر کےول گُردُآرے آاُن نال جاں بانی پڑھن نال سِّکھ نهیں هو سکدے ۔ سِّکھ دا ارتھ هی گُرُو والا هونا هَے اتے کَون سِّکھ هَے اتے کَون سِّکھ نهیں, ِاس دا پھَےسلا اساں نهیں بلک گُرُو نے کرنا هَے جد کِ گُرُو دا پھَےسلا هَے-

دھرے کےس پاهُل بِنا بھےکھی مُورکھ سِّکھ ۔۔

مےرا درسن ناهِ تِس پاپی تِآگَے بھِکھ ۔۔

انںد کارج سبںدھی لےکھ لِکھن سمےں سانُوں جو اںمرِت بارے کُجھ وِچار دےنی پای هَے ِاه ات جرُوری سی تاں جو ِاس پّکھوں کَوم نُوں ودھےرے سُچےت کیتا جا سکے۔ انںد کارج اُپرںت انےکاں گھرانِآں وِّچ بهُتیآں تباهیآں دا مُول کارن ساڈی اںمرِت چھکن وّلوں لاپرواهی هی هَے ۔ کِدھرے کےساں, داڑھی اتے روماں دی بےادبی هو رهی هَے, کِدھرے بھروّٹِآں دی کاںٹ چھاںٹ هو رهی هَے جاں بال کّٹ هونا لوچدی هَے ۔ کِدھرے ِاک جاں دُوجے دا وِبھچاری هو جان دی مُسیبت هَے, کِدھرے ِاک جاں دُوجا کِسے پاکھںڈی

نِرںکاری, رادھا سُآمی آد دے پاکھںڈ جال وِچ پھسِآ هُںدا هَے, ِاس سارے دا مُول کارن ساڈی اںمرِت چھکن دے پّکھوں لاپرواهی هَے هور کُجھ نهیں۔ سِّکھ اسیں بنے نهیں هُںدے اتے گَےر-سِّکھی انمتی پربھاو ساڈی سںگھی نهُں دے کے ساڈا گرهِستھ جیون تباه کر دِںدے هن ۔ ِاس لای لڑکے لڑکی دا انںد کارج توں پهِلاں اںمرِت چھکنا ات جرُوری هَے ۔

سِکھِآ- انںد وِآه اتھوا گرهِستھ دھرم وِّچ پروےس هون وےلے سری گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِّچ جوڑے نُوں کُجھ سِکھِآ دِّتی تے پرتِّگِآ لای جاںدی هَے۔

ِاس سمےں دِّتی جان والی سِّکھِآ جِتنی اهِم هَے (ِاه سمےں تے ستھان انُسار وّدھ گھّٹ هو سکدی هَے) اُتنی هی ِاس سمےں کیتی پرتِگِآ ۔ سری گُرُو گرںتھ ساهِب اتے سںگت دی هجُوری وِّچ کیتے کَول-کراراں نُوں نِبھااُنا سِّکھ دا ' دھرم ' هَے اتے ِاهی گّل انںد-وِآه وِّچ وِسےستا وِّلکھنتا تے اُتمتاای هَے ۔ وِآه اُپرںت دمپتی دا ِاک دُوجے توں توڑ وِچھوڑے بارے سوچنا وی ادھرم هَے, پاپ هَے ۔ جو بچن وِآهُتا جوڑا ِاس سمےں ِاک دُوجے نُوں دِںدا هَے اُس توں مُّکھ موڑنا گُرُو توں مُکھ موڑن تُل هَے ۔ سری گُرُو گوبِںد سِںگھ جی نے ' جپھرنامے' وِّچ مرد دی سِپھت وِّچ لِکھِآ هَے-

همُو مرد باِاد سبد سُکھنور۔۔

ن شِکم دِگر در دهانے دِگر ۔۔

(بھاو :- مرد نُوں چاهیدا هَے کِ اُه بچن دا سُورا هووے, اُس دے دِل وِّچ هور تے مُوںه وِّچ هور نا هووے۔)

انںد-کارج سمےں دھرم دے جِنھاں کھاس اںگاں دے پالن اُتے جور دِّتا جاںدا اتے پرتِگِآ کراای جاںدی هَے, اُهناں وِچوں سبھ توں وِسےس هَے دوهاں وّلوں پتیبرت دھرم اتے ِاستری-برت دھرم دی پالنا ۔ ساڈے دےس وِّچ پتیبرت دھرم اُتے بڑا جور دِّتا جاںدا هَے, پرںتُو مرد اُّتے ِاستری-برت دھرم پالن اُّتے بهُت گھّٹ ۔ ِاستری دی دھارمِک تے سماجک کھےتراں وِّچ نِّگھری پدوی کارن اجِها هونا کُدرتی سی ۔ پرںتُو گُرُو ساهِبان نے انِآاے-بھرپُور تے ِاه بھِنّ-بھےد تے وِتکرے والے سبھ آاین منسُوکھ کر دِّتے ۔ هُن مرد لای ِاستری-برت دھرم دھارن کرنا ' اےکا ناری جتی هوِا ' اُتنا هی جرُوری تے دھرم دا اهِم اںگ هَے جِتنا ِاستری لای پتی-برت دھرم دا دھارنا اتھوا پتی نُوں پرمےسور کر کے

منّنا آد ۔ سِّکھ مت وِّچ ِاس بارے کِسے نال رُو-رِآِات جا کانی وںڈ نهیں۔

پتیبرت دھرم نِبھااُن هِت سری گُرُو هر گوبِںد جی نے آپنی سپُّتری بیبی ویرو, نُوں جو اُپدےس دِّتا سی اُه وی ِاس پرکرن وِّچ ورنن ےوگ هَے-

سُن بیبی ! مَےں تُجھے سُنااُو ۔ پت کی مهِما کهِ تک گااُو?

پت سےوک کی سےوا سپھلی ۔ پت بِن اَور کرے سبھ نِپھلی ۔

گُر جن کی ِاجت بهُ کرنی ۔ ساس سےو رِد ماهِ سُ دھرنی ۔

سُن پُتری ! پرانن تے پِآری ۔ جِس تے بےس بِتے سُکھ کاری ۔

کُل کی بات چِت مے دھرنی ۔ کھوٹی سںگت نهیں سُ کرنی ۔

پرات اُٹھ کر مجن کریےو ۔ گُربانی کو مُکھ تے رریےو ۔

پُنا اَور وِوهار جُ هوای ۔ بھلے سںبھالهُ نیکے سوای ۔

(گُربِلاس پاتساهی ۶, ادھِ: ۱۱)

هرےک پتنی دی تیبر ِاّچھا هُںدی هَے کِ پتی اُس دے انُکُول چلے, اُسدے وّس وِچ ورتے تے وپھادار هووے ۔ ِاس مںتو دی پُورتی لای اُه کای ترھاں دے مںتر رٹدی, جںتر تںتر تے ٹُونے کردی اتے پکھںڈیآں تے اےاس لوکاں دے ڈھهے چڑھ کے آپنا جھُگا لُٹاںدی هَے ۔ گُرمت وِّچ اجِها پھوکٹ تے کھوٹا وِهار وِورجت هَے۔ کںت نُوں سهی ارتھاں وِچ وّس کرن لای گُربانی تاں ِانھاں گُناں دے دھارنی هون دی تاکید کردی هَے-

نِون سُ اکھر, کھون گُن, جِهبا منیآ مںت ۔۔

اے ترَے بھَےنے وےس کر, تاں وس آوی کںت ۔۔ (۱۲۷)                         (پنّا ۱۳۸۴)

بھاو- هے بھَےن پتی نُوں وّس کرن لای تُوں نِمرتا, کھِما تے جیبھا دی مِٹھاس دے گُناں دا لِباس دھارن کر ۔

ِاسے ترھاں گُردےو جد کںت دا دھرم دّسدے هن تاں سبھ توں وّدھ جور اےس گّل اُّتے دِںدے هن کِ سںسار دی مهِکدی پھُلواڑی وِچوں مرےادا پُوربک منُّکھ نُوں ِاک پھُّل اُّتے اُںگل رّکھن دی کھُلھ هَے, پرںتُو نال هی, دُنی-سهاوے-باگ دے پربھُو-مالی دی کرڑی سرت هَے کِ ِاس گُلجار وِچوں من-پسںد دا پھُّل اپناا کے, جے دُوجے وّل بھاکےگا تاں مهِرم توں مُجرم گردانِآ جاوےںگا, اتے کںت دی آدر-ےوگ پدوی کھُها بَےٹھےںگا ۔

پںجوےں ستِگُرُو دا پھُرمان هَے-

کِآ گالاِااَو بھُوچھ پر وےل ن جوهے, کںت تُو ۔۔

نانک پھُلا سںدی واڑ کھِڑِآ هبھ سںسار جِاُ ۔۔ ۳ ۔۔(۴)

 (م.۵, وار مارُو, پنّا ۱۰۹۵)

بھاو- هے مُورکھ (بھُوچھ) تُوں کی دُراچار دیآں گّلاں کردا هَےں ? جے پراای ِاستری وّل مںدی نجر نا کرےں تد هی تُوں کںت (پتی) هَےں, نهیں تاں تےری گِنتی وِبھچاریآں وِّچ هووےگی ۔

سِّکھی وِچ ِاستری-برت دھرم اتھوا سّچے آچار نُوں دھرم دا ِاتنا اهِم اںگ منِّآ گِآ هَے کِ پر ِاستری-گرامی نُوں سِّکھی توں هی پتِت کرار دے دِّتا گِآ هَے ۔

بھاای گُرداس جی وی کںت نُوں ِاستری-برت دھرم دا دھارنی هون لای ِااُں پرےرنا دِںدے هن –

(اَو) اےکا ناری جتی هوِا, پر ناری دھی بھَےن وکھانَے۔۔                 (بھا. گُ. وار ۶-۸)

(ا) هاُ تِس گھول گھُمايا, پر ناری دے نےڑ ن جاوے ۔           (بھا. گُ. وار ۱۲-۴)

(ا) دےکھ پراایآں چںگیآں, ماواں, بھَےناں دھیآں جانے ۔۔                  (بھا. گُ. وار ۲۹-۱۱)

اےسے پرکرن وِّچ بھاای نںد لال سِںگھ جی دی تاکید هَے-

پر بےٹی کو بےٹی جانے ۔ پر ِاستری کو مات بکھانے ۔

اپنی ِاستری سوں رت (پرےم) هوای ۔ رهتوان گُرُو کا سِّکھ سوای۔

مَوجُودا انںد کارجاں سمےں کُجھ کُریتیآں اتے انمتی پربھاو جِنھاں توں بچنا هر سِّکھ واستے جرُوری هَے ۔

وِگڑے هواے پرچار پربںدھ اتے ےوگ پرچارکاں دی گھاٹ کارن اّج جو انںد کارج سِّکھاں وِّچ هو رهے هن, ِاهناں وِچوں بهُتے تاں کےول نام دے هی انںد کارج هن ۔ اجِهے انںد کارجاں اُپر براهمنی پربھاو تے گلبا چھايا هويا پرتّکھ نجر آاُںدا هَے ۔ سری گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِچ بَےٹھ کے بهُتے کرم اَےسے کیتے جاںدے هن جو گُرُو گرںتھ ساهِب دے ستِکار, سِدھاںت تے سِّکھی رهِت مرِےادا دے اُلٹ هُںدے هن ۔ پھِر دااوا ِاه کیتا جاںدا هَے کِ انںد کارج پُورن گُرُو-مرِےادا انُسار هويا هَے۔ ِاس توں وّڈی اگِآنتا هور کی هو سکدی هَے ۔ هےٹھاں کُجھ کُریتیآں تے انمتی پربھاواں دا جِکر کیتا جا رِها هَے جِنھاں توں گُرسِّکھاں نے بچ کے انںد کارج دے آدرس نُوں سهی ارتھاں وِچ پُورِآں کرنا هَے ۔

(اَو) جات-پات :- انںد کارج کرن سمےں لڑکے لڑکی دی جات گوت نُوں اهِمیات دےنی سِّکھی سِدھاتاں دے وِرُّدھ هَے, کِاُںک سِّکھ دھرم جات پات نُوں نهیں

منّدا ۔ اںمرِت چھکن اُپرںت سِّکھی دی جات گوت برادری وّکھری نهیں رهِ جاںدی سگوں اُه ساںجھے پرِوار کھالسا جّتھےبںدی دا مَےںبر بن جاںدا هَے ۔

(ا) سِںگھ تے کَور سبد :- وِآه سادیآں دے کارڈاں وِچ لڑکے دے نام نال ' سِںگھ' تے لڑکی دے نام نال کَور' لِکھنا جرُوری هَے, هور کوای جات گوت لِکھنا منمت هَے ۔

(ا) دِن مُکّرر کرنا :- سِّکھی وِّچ تاں سارے دِن برابر هن, کوای چںگا جاں ماڑا دِن نهیں۔" نانک سوای دِوس سُهاوڑا جِت پربھ آوَے چِتِ۔۔" جِت دِن وِسرَے پاربرهم پھِٹ بھلےری رُتِ" چںگی رُت بھی پھِٹکارن ےوگ هَے جو اُس وِّچ پربھُو بھُّل جاوے ۔ ِاسے لای انںد دا دِن مُکرر کرن لّگِآں کوای تھِتی وار, چںگے مںدے دِن دی کھوج کرن لای پتری واچنا منمت هَے ۔ کوای دِن جو دوهاں دھِراں نُوں آپس وِچ سلاه کرکے چںگا دِسے, نیےت کر لَےنا چاهیدا هَے ۔ اپھسوس هَے اّج دے سِّکھاں پر, جِنھاں دا تارا کدے ڈُّبدا کدے چڑھدا هَے تے کدی نراتے-سرادھ وِچ آ کھڑے هُںدے هن۔ سِّکھی نال ِانھاں دا دُور دا سبںدھ بھی نهیں, جد جیا آوے انںد کارج دا دِن مِتھِآ جا سکدا هَے ۔ سرادھاں وِّچ هر چیج سَوکھی مِل جاںدی هَے سِّکھ ِانھاں دِناں وِچ وِآه کرن کی هرج هَے ۔

(س) بارات :- لڑکے والِآں نُوں اُتنے آدمی هی لَے کے لڑکی والِآں دے گھر جانا چاهیدا هَے جِتنے تھوڑے آدمی لڑکی والا مںگاوے ۔ بهُتی بارات دا وکھاوا کرکے لڑکی والِآں تے کھرچے دا بھار پااُنا سرےسٹاچار دے وِرُّدھ هَے۔

(ه) سراب دی ورتوں :- سِّکھ دھرم وِچ سراب دی ورتوں بِلکُل منھاں کیتی هَے ۔ گُربانی دا پھُرمان هَے-

جِت پیتَے مت دُور هوِا, برل پوَے وِچ آِا ۔۔

آپنا پرايا ن پچھانای, کھسمهُ دھکے کھاِا ۔۔

جِت پیتے کھسم وِسرَے درگه مِلَے سجاِا ۔۔

جھُوٹھا مد, مُول ن پیچای, جے کا پار وساِا ۔۔۱۔۔

(وار بِهاگڑا, سلوک مهلا ۳, پنّا ۵۵۴)

اُپروکت پرماناں نُوں اّکھوں اُهلے کرکے اّج بهُت سارے پروار انںد کارجاں سمےں تے هور کھُسی دے مَوکِآں تے سراب دی کھُّلی ڈُلھی ورتوں کردے وےکھے جاںدے هن ۔ شراب پین والا سِّکھ کهااُن دا ادھِکار نهیں رّکھدا, کِاُںک جو گُرُو دا هُکم منّن لای تِآر نهیں اُه گُرُو دا سِّکھ کِوےں هو سکدا هَے۔ ِاس لای لڑکے لڑکی دے رِستے پّکے کرن سمےں شراب' دی ورتوں بارے پُّچھ پڑتال کر لَےنی جرُوری هَے, کِاُںک سرابی پتی کدی وی گھر نهیں وسا سکدا۔ جے کر سِّکھ گُرُو ساهِب دا هُکم

منّ کے سراب دا تِآگ کر دےن تاں گھّٹو گھّٹ پںجاب' ڈراای' کھےتر بن سکدا هَے۔

(ک) بھںگڑا ناچ :- براتاں سمےں بھںگڑا, وےسوا ناچ آد دا وِکھاوا کرنا اسّبھے کرم هَے جو گھّٹو گھّٹ سِّکھاں نُوں تاں بِلکُل سوبھا نهیں دےںدا ۔ اّج کلھ مرداں دیآں باهواں وِچ باهواں پا کے ِاستریآں نُوں وی سڑکاں تے نّچدے ٹّپدے وےکھِآ جاںدا هَے جو ساڈے کهے جاںدے سّبھے سماج دے مُوںه تے بھرویں چپےڑ هَے ۔

(۶) وادھُو رسماں :- اسیں سارے ِاّک پِتا ِاّک ماتا اتے ِاّک تھاں دے واسی هاں ۔ ساڈا سارِآں دا ساںجھا پروار هَے ۔ اّج کل پتا نهیں کِاُں لڑکے ۲۵-۵۰ لڑکیآں وےکھن اُپرںت 'سوںبر' جِها رچا کے رجامںدی دِںدے هن: جرا سوچو جِنھاں نُوں مِل کے, وےکھ کے, کھاتراں کروا کے نا-پسںد کردے هو, اُه ساڈیآں دھیآں بھَےناں وِچوں هی هن ۔ اُسدے هِردے کی بیتدی هووےگی, اجِها کرنا آپنی نِّکھِدھ سوچنی نُوں پرگٹ کرنا هَے ۔ ماپے گُن, سُبھا آد وےکھ کے گّلبات کرن ۔ چںگا لّگے تاں بّچِآں نُوں پُّچھ کے وِآه لای رجامںدی لَے لای جاوے ِاه 'سُوںبر' جِها رچا لَےنا نِوےکلے سِّکھ سبھِآچار تے کلںک ماتر هَے۔ انںد کارج توں پهِلاں روکا, ٹھاکا کُڑماای آد رسماں بےلوڑیآں تے گُرمت وِرُّدھ هن۔ جے کےول کُڑماای دی رسم کرنی هی هووے تاں بڑے سادے ڈھںگ نال کرنی چاهیدی هَے, جِس وِّچ کُجھ لَےن دےن دا بهُت وِکھالا نا هووے۔ رِستا ناتا پّکا کرن لای گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِچ دوهاں پرِواراں وّلوں جُڑ کے کیتی گای ارداس هی کاپھی هَے۔

(۷) جَے مالا :-  ‘جَے مالا' ِاک هور اَےسی بُراای هَے جے سِّکھ انںد کارجاں وِچ پھَےسن دے رُوپ وِچ پروےس کردی جا رهی هَے ۔ اسل وِّچ جَے مالا پُرانے کهے جاںدے سُاںبر دی نکل هَے جو آپنے آپ وِّچ ِاّک پُورن وِآه هَے۔ جَے مالا دی رسم کر لَےن توں بااد گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِچ انںد کارج کےول لوک دِکھاوا بن کے رهِ جاںدا هَے ۔ گُرسِّکھاں نُوں جَے مالا دی بُراای توں بچااُن لای جّتھےبںدک تَور تے اُّدم کرکے روک لااُنی چاهیدی هَے ۔

(۸) سگن-اپسگن ریتاں-اُپریتاں :- انںد کارج هووے جاں کوای هور کارج, گُرسِّکھ نے ارںبھ ارداس دے آسرے هی کرنا هَے اتے اکال پُرکھ دی رجا وِّچ هی اُس رستے وِچ آاُن والے وادھے گھاٹے نُوں سویکارنا هَے ۔ پھُرمان هَے:-

جالاُ اَےسی ریت, جِت مَے پِآرا ویسرَے ۔۔

نانک, ساای بھلی پریت, جِت ساهِب سےتی پت رهَے ۔۔۲۔۔           (وڈهںس کی وار, م.۱, پنّا ۵۹۰)

سگُن اپسگُن تِس کاُ لگهِ جِس چیت ن آوَے ۔۔                 (آسا م. ۵, پنّا ۴۰۱)

انےک پرِوار کےول ِاس گّلوں برباد هُںدے دےکھے جاںدے هن کِ ساڈی ِاه ریت سی, تُسیں پُوری نهیں کیتی جاں تُساں پھلانا سگن نهیں کیتا جِس توں بدسگنی کارن امکی گھٹنا واپری۔

سچاای تاں ِاه هَے ِاهناں سگناں آد نُوں کرن پِّچھے بھاونا هی ِاهی هُںدی هَے کِ اُهناں دے سگناں دے وِّچ هی اُهناں دے کارج دی سپھلتا اتے کھُسی چھِپی پای هَے اتے جے پھلانا سگن جاں پھلانی ریت چھُّٹ گای تاں پتا نهیں کی مُسیبت آ جاوےگی ۔ پھِر جے اجِهے مَوکے تے اُهناں دے هِساب نال کوای بدسگنی هو گای تاں پتا نهیں اّگوں کی بنےگا۔ اسل وِّچ جِهڑے لوک ارداسا سودھن توں بااد وی سگن-اپسگن آد دے چِّکڑ وِّچ پھسے هُںدے هن, اُهناں راهیں ارداس وی مُول رُوپ وِّچ کےول کھانا-پُوری هی هُںدی هَے ۔ وِسواس اکال پُرکھ دی کرنی تے نهیں بلک آپنے ےتناں تے هُںدا هَے اتے پربھُو نُوں بھُّلے هُںدے هن ۔

پِتر پُوجنے, کّچی لّسی وِّچ پَےر پااُنا, کھارے بَےٹھنا, جںڈی وّڈنی, مهِںدی دی رات, گھڑولی بھرنی, گھوڑی چڑھنا, سےهرے بنّھنے, ماایاےں پَےنا, رُسنا آد سگناں وهِماں دے هی رُوپ هن اتے وهِمی لوکاں وِّچ جاں براهمنی پربھاو وِّچ پھسے لوکاں وِّچ اجِهے هور انےکاں سگن وهِم دےکھے جا سکدے هن ۔ سےهرا مُکٹ اتے گھوڑی توں اُترن چڑھن سبںدھی تاں انےکاں وهِم بھرم بڑے سپسٹ رُوپ وِّچ دےکھے جا سکدے هن ۔

ارداس دے اَوٹ-آسرے ارںبھ کیتے کِسے وی کارج دے دَوران ِاهناں وهِماں-بھرماں, سگناں اپسگناں اتے ریتاں آد نُوں کوای تھاں نهیں اتے ِاهناں چّکراں توں پُوری ترھاں سُچےت رهِنا هَے ۔ بهُتے جھگڑے-جھےڑے وِآه دیآں اسپھلتاواں اتے تلاک دے رّٹے ِاهناں جنم-پّتریآں, ٹےوِآں, مهُورتاں, سگناں اتے ریتاں دے آسرے چّلن والِآں دے پرِواراں دے گھراں وِّچ هی مِلدے هن۔ دُوجے پاسے بھانے وِّچ چّلن والے گُرسِّکھاں دے پروارک جیون ودھےرے پرپھُّلت اتے سُلجھے هواے هُںدے هن ۔

(۹) داج-وری دا وِکھالا :- وِآه سادیآں دے سمےں لوکی کای ترھاں دے وِکھاوے تے اڈںبر کردے هن۔ گُرُو ساهِب نے ِانھاں دا کھںڈن کیتا هَے ۔ بانی وِّچ لِکھِآ هَے-

هور منمُکھ داج جِ رکھ دِکھالهِ

سُ کُوڑ اهںکار کچ پاجو ۔۔ (سری راگ,م: ۴, پنّا ۷۹)

‘پرےم سُمارگ ' وِچ بچن هَے- جو کُچھ سرںجام سںےوگ کا کرے, سو ےتھا سکت کرو ۔ سںساری اهںکاری دی ریس نا کرے ۔ ِاهی جُگت بےٹے والا کرے ۔

(۱۰) مںگ مںگنی- اّج کلھ ِاک کھرابی پَےدا هو رهی هَے, اُه ِاه کِ پڑھے-لِکھے تے کھاندانی مُںڈے جاں اُهناں دے ماں-پِاُ رِستا کرن سمےں پُّچھدے هن, کِتنا رُپِآ نکد, گهِنے, کّپڑے تے موٹر آد ديوگے ? ِاه رِواج پهِلے بںگال تے سِںدھ دے هِںدُوآں وِچ سی, هُن پںجاب دے کای چںگے گھرانِآں وِّچ آ رِها هَے ۔ ِاس نال گریباں جاں وِچلے مےل دے آدمیآں لای لڑکیآں دے رِستے کرنے کٹھن هو جاںدے هن۔ گُرمت انُسار لڑکی دا پَےسا لَےنا پاپ هَے تاں لڑکے دا مُّل پُآاُنا وی پاپ هَے۔ ِاه ِاک بھاری سماجک بُراای هَے ۔ وِآه جاں گرهِستھی جیون دا سبںدھ لڑکی دی سهی چون کرنا هَے, نا کِ رُپِآ لَےنا۔

(۱۱) گُرُو گرںتھ ساهِب دے ستِکار نُوں گھٹااُن والیآں کُجھ کُریتیآں :-

(اَو) گدےلا وِچھااُنا- آم وےکھن وِّچ آاُںدا هَے کِ انںد کارج دے سمےں لڑکی اتے لڑکے لای وّکھری چادر تے وّکھرا گدےلا وِچھايا جاںدا هَے جو سںگت وِچ برابری دے اسُول تے گُرُو گرںتھ ساهِب دے ستِکار دے اُلٹ هَے۔ دمپتی جوڑے نے گُرُو در تے نِرمان هو کے وِآهُتا جیون لای اسیرواد لَےن آاُنا هَے ۔ ِاس لای اُس لای وّکھرا گدےلا وِچھااُنا منمت هَے ۔

(ا) لڑکے دا گُرُو دربار وِچ سِهرا جاں کلگی لا کے بَےٹھنا, لڑکی دا گھُںڈ کّڈھنا دووےں گّلاں گُرمت وِرُّدھ هن جو نهیں هونیآں چاهیدیآں۔

(ا) آسرا دےنا:- لاواں دے سمےں کای انجان سّجن, سبںدھی اتے مِّتر لڑکی نُوں آسرا دےن واستے کھڑے هو جاںدے هن, جو نهیں هونے چاهیدے۔ لڑکے-لڑکی نُوں سوَے-نِربھر هو کے گُرُو گرںتھ ساهِب دُآلے پرکرما کرنیآں چاهیدیآں هن ۔

آسرا دےن والی ریتی اسل وِّچ پُراتن بال وِآه دی سُوچک هَے ۔ جدوں بهُت سارے بّچِآں نُوں گودیآں وِّچ لَے کر کے پرنايا جاںدا سی ۔ سِّکھ دھرم وِّچ بال-وِآه واستے کوای تھاں نهیں۔

(س) پھُّل ورکھا:- چَوتھی لاو دے آرںبھ وِچ لڑکی لڑکے اُپر پھُّل ورکھا دی ِاک ریت چالُو هُںدی جا رهی هَے, جِس توں بچنا بهُت جرُوری هَے۔ گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِّچ کِسے وِاکتی تے پھُّلاں دی ورکھا کرنی گُرُو ساهِب دے ستِکار نُوں گھٹااُنا هَے ۔ جے پھُّلاں دی ورکھا جرُوری کرنی هووے تاں لاواں هو چُّکن توں بااد گُردُآرے توں باهر آ کے جوڑی' تے پھُّلاں دی ورکھا کیتی جا سکدی

(ه) هار پااُنے - انںد کارج دے اںت وِچ لڑکی لڑکے دے گلاں وِچ هار پااُنے, پھوٹوآں کھِّچن دا وِکھالا گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِچ کرنا سوبھنیک نهیں, ِاه گُرُو ساهِب دے ستِکار نُوں گھٹااُںدا هَے ۔ ِاس پاپ توں بچن لای انںد

کارج توں بااد لڑکے لڑکی نُوں گُردُآرے توں باهر لِآ کے پںڈال وِچ کِسے جگھا بِٹھا دِّتا جاوے تے اُّتھے هار پااُن تے پھوٹوآں کھِّچن دا جھس پُورا کر لِآ جاوے۔

(ک) کّچیآں بانیآں - 'جوڑی جیاے جُگ چار تِهاری' اتے 'سُدھ جب تے هم دھری' کای راگی سّجن بڑے سَوک نال ِاهناں رچناواں نُوں دسمےس جی دیآں رچناواں سمجھ کے اسیرواد تے اُپدےس وجوں پڑھدے هن, جاں دُوجے بنّھے اُهناں نُوں اجِها کرن واستے مجبُور کیتا جاںدا هَے, جو ےوگ نهیں ۔ بانی پڑھنی مُبارک هَے پر بهُتے وِدواناں دی کھوج انُسار ِاه دووےں رچناواں کّچیآں هن, بانی دیآں نهیں اتے کِسے کّچی رچنا نُوں بانی تُّل پڑھنا, گُربانی دی گھور بےادبی هَے ۔ ِاهناں رچناواں دا اّگا-پِّچھا ویچارِآں تاں هور وی سپسٹ هو جاںدا هَے کِ ِاهناں دا سبںدھ اجِهیآں اسلیل اتے لّچر رچناواں نال هَے جِنھاں نُوں جانن توں بااد سری گُرُو گرںتھ ساهِب جی دی پاون هجُوری وِّچ کوای وی سِّکھ پڑھنا تاں کِتے رِها سُننا وی برداست نهیں کر سکدا۔

(کھ) سےهرا جاں سِّکھِآ پڑھنا :- سِهرا جو آپنے آپ وِچ جھُوٹھ دا پُلںدا اتے بے-سِر پَےر دیآں گّلاں دا سںگرهِ هُںدا هَے, گُرُو گرںتھ ساهِب جی دی هجُوری وِّچ جاں انںد کارجاں سمےں نا تاں لِکھنا اتے نا هی پڑھنا هَے۔ ِاهی گّل' سِکھِآ ' لِکھن اتے پڑھن تے وی لاگُو هُںدی هَے۔ کےول گُرمت سِّکھِآ دا هی سِدھاںت هَے

(گ) 'پلے تَےںڈے لاگی' اتے 'ویآهُ هوآ مےرے بابُلا - ِاه دو سبد پڑھن دی وی پںتھ اںدر ِاک لهِر جِهی چّل چُکی هَے۔ سبد 'پلے تَےںڈے لاگی' توں ِاه پربھاو دِّتا جاںدا هَے جِوےں ِاستری آپنے پتی نُوں سںبودھن کر کهِ رهی هووے کِ باکی سبھ جھُوٹھے سن هُن 'هے پتی جی مَےں تُهاڈے پلے لّگی هاں, اےسے ترھاں ' وِآهُ هوآ مےرے بابُلا ' توں ِاه بھاو لِآ جاںدا هَے جِوےں لڑکی آپنے پِتا جی نُوں کهِ رهی هووے کِ پِتا جی مےرا وِآه هو گِآ هَے ِاه دووےں گّلاں گلت هن, ِاهناں سبداں وِچ ' تَےںڈے اتے بابُلا' دوناں دا ارتھ اکال پُرکھ هی هَے اتے دووےں سبد آتمک اُچاایآں دے هن۔

ِاس ترھاں آتمک اُچاایآں چھُوهن والے سبداں نُوں ِاتنے هلکے پربھاو هےٹھ پڑھنا گُربانی دی بےادبی هَے ۔ ےوگ هَے کوای هور سُکرانے دے سبد پڑھ لاے جان اتے جے اےهی سبد پڑھنے هون تاں راگی سِںگھ, سںگتاں نُوں پهِلاں ِاهناں دے ارتھ بھاواں توں سُچےت کر دےن ۔

(گھ) لاواں دا پاٹھ :- لاواں دا پاٹھ سِّکھ واستے بانی دی سرواُچتا اتے اَوٹ آسرے دا لکھاِاک هَے۔ سِّکھ دا هر ِاّک کارج گُربانی دے ادھین اتے

تابِآ هَے ۔ ِاس پاٹھ دا ارتھ کِسے ترھاں وی رسم پُوری کرنی جاں وِآه کرنا نهیں ۔ لاواں دے پاٹھ نُوں گهُ نال وِچارو, منُّکھی من دیآں پربھُو مِلاپ واستے چار تبدیلیآں دا جِکر هَے اتے اںت وِّچ' هر پايا پربھُو اوِناسی جیاَو' دی گّل هَے ۔

پںتھ چُوںک جّتھےبںدی هَے اتے جّتھےبںدی دے نِےم وِچوں ِاکسُرتا هُںدی هَے ِاس آسے نُوں مُّکھ رّکھ کے پںتھک رهِت مرِےادا اںدر ِاسے هی بانی دے پاٹھ دا نِےم هَے ۔ بهُتے سّجن جے کےول رسم پُوری کرنی سمجھدے اتے آپ گّلاں-گّپاں وِّچ مست رهِںدے هن, ٹھیک نهیں ۔ گُربانی نُوں پُورے ستِکار نال سرون کرنا هَے ۔ کوای وی بےادبی سُوچک کںم نهیں کرنا ۔

(نگ) وکت دا وهِم : اُںجھ تاں گُرسِّکھاں دے انںد کارج اںمرِت وےلے هی سوبھدے هن پر اجِها سوچنا کِ لاواں دُپِهر باراں وجے توں پهِلاں پهِلاں هی پڑھیآں جان, دراسل ِاه سوچنی براهمنی مّت دی هَے۔ جِنّھاں انُسار ۱۲ توں پهِلاں دا سماں سگناں والا اتے سُبھ هُںدا هَے اتے ۱۲ توں بااد دا نهیں ۔ گُرسِّکھاں نے ِاس بھرم-چِّکڑ وِّچ نهیں پھسنا ۔ بھاوےں کوای چاهے تاں ساماں وےلے انںد کارج پڑھوا لوے ۔ کوای وهِم نهیں کرنا۔ سِّکھی دا سِدھاںت تاں ِاه هَے, ' ساای گھڑی سُلکھنی سِمرت هر نام " ۔

۱۲. بَےںڈ واجے :- جِوےں ِاک بادساه دُوجے اُّتے جِّت پراپت کرن توں بااد کھُسی دے واجے وجاںدا, جلُوس کّڈھدا اتے کھُسیآں کردا هَے, ٹھیک ِاسے تراں وِآه لڑکے دا هووے تاں بَےںڈ وجااے جاںدے هن, سےهرے بنّے جاںدے هن, بھںگڑے پااے جاںدے هن, آتِسباجیآں اتے سراباں دے دَور چلدے هن, ترھاں ترھاں دیآں مںگاں کُڑیآں والِآں پاسوں مںگیآں جاںدیآں هن, سانُوں ٹَےلیوِجن چاهیدا هَے, اساں کار جاں سکُوٹر لَےنا هَے, پھلانی کوٹھی جاں پلاٹ لَےنا هَے آد ۔ دِماگ سّتوےں اسمان تے پُّجا هُںدا هَے, 'اسیں مُںڈے والے هاں, کوای کُڑی والے تھوڑے هاں ۔ دُوجے پاسے وِچارے لڑکی والِآں دی هالت وےکھن والی هُںدی هَے, کِتنا وّڈا جُرم کر رهے هن, اُه لڑکی دا وِآه جو کر رهے هن ۔ هجاراں رُپاے سجاوٹ تے پھُوکے هن ودھیآ توں ودھیآ کھانے پروسے هواے هن, داج وِچ وی کسر نهیں چھّڈی, پھِر وی سهِمےں پھِردے هن, کِدھرو مُںڈے والے کوای نُکس نا کّڈھ دےن اتے کهِںدے پھِردے هن " اجی ساڈا سِر نیواں هَے اسیں کُڑی والے جُ هواے " سچمُچ هی کِتنے وّڈے گُناهگار هن اُه۔

گُرُو گھر وِّچ کوای وی اجِهی وِچاردھارا, جو ِاستری جاتی نُوں گھٹیآ جاں نیویں دّسن والی هووے, پروان نهیں ۔ ِاتھے تاں اردھںگنی (better-half) دے اسُول نُوں وی پروان نهیں کیتا گِآ ۔ ِاتھے تاں بھںڈ جںمیاے, بھںڈ نِںمیاے ' دے سلوک راهیں اتے هور انےک تھاواں تے ِاستری اتے پُرکھ دا ِاک دُوجے دا پُورک هونا

دّسِآ گِآ هَے ۔ ِاتھے نا کوای اُّچا هَے اتے نا هی پتی پرمےسور هَے اتے نا هی ِاستری پَےر دی جُّتی ۔ ِاس لای بَےںڈ واجے, گھوڑی دے وِکھاوے نُوں تِآگنا هی ےوگ هَے۔

۱۳. لڑکے لڑکی دا گھر :- گُرسِّکھاں واستے لڑکی دا گھر هووے جاں لڑکے دا, دووےں برابری دا ستھان رّکھدے هن ۔ نا هی لڑکے والِآں دا سِر اُّچا هَے اتے نا هی لڑکی والِآں دا نیواں, بلک دوناں پرِواراں دے مِلاپ توں ِاک نوےں پروار نے جنم لَےنا هَے ۔ لڑکی واستے لڑکے دے ماں-باپ, بھَےن-بھرا, سبںدھی ِاسے ترھاں ستِکار ےوگ اتے پِآر ےوگ هن جِس ترھاں کِ آپنے اتے ِاسے ترھاں لڑکے واستے لڑکی دے ۔

لڑکی والِآں واستے جرُوری نهیں کِ جدوں کدوں کوای تِاُهار هووے, لڑکی گھر آوے جاں اُه کُڑماں دے جان تاں کوای وستُو هّتھ وِّچ کوای پھل, مٹھِآای جاں رُپاے آد دےن ۔ لڑکی دے ماں-باپ, لڑکی دے گھر مِلن جاں کِسے سبںدھ وِّچ جان تاں لںگر-پانی چھّکن توں وی پرهےج نهیں کرنا ۔ کِاُںک لںگر گُرُو دا هَے اتے اُه سارے ِاک گُرسِّکھ پروار دے مَےںبر هن ۔

لڑکے نے وی ِاه سوچ کے سَوهرے گھر نهیں جانا کِ اُه جُآای هون دے ناتے وِسےس مان ستِکار دا هّک رّکھدا هَے, بلک ِاک پرِوارِک مَےںبر دے تَور تے هی جانا اتے مِل بَےٹھنا هَے جِس توں پرِواراں وِّچ سّچے پِآر دی نیںه پّکی هووے

۱۴. گھُںڈ :- انںد-کارج اُپرںت لڑکی نُوں نُوںه سمجھ کے گھُںڈ نهیں کڈھوانا ۔ سِّکھی نال گھُںڈ دا کوای تالُک نهیں ۔

۱۵. تِاُهار :- کےول سِّکھ تِاُهار هی منااُنے هن جو گُرپُرب, کھالسا ساجنا دِوس وجوں وِساکھی اتے سِّکھ سُورمِآں, سهیداں اتے سِّکھ ِاتِهاسک وِاکتیآں نال سبںدھت دِوس هن۔ رّکھڑی, ٹِّکا, لوهڑی, کروا چَوتھ جاں کوای هور ورت, کںجکاں, نوراترے, سرادھ, گُگا پُوجا, سںگراںد, مّسِآ, پُورنماسی آد انمتی اتے گُرمت وِرودھی تِاُهار اتے دِهاڑے هن, جو نهیں منااُنے ۔

۱۶. پرِوارک وادھا :- گرِهستھ مارگ وِّچ پروےس توں بااد, اکال پُرکھ دے هُکم وِّچ اتے اُسدی بکھسِس سدکا جو کُجھ وی پرِوارک وادھا هُںدا هَے, جنم لڑکی دا هووے جاں لڑکے دا, اُس نُوں سُکرانے وجوں ِاکو رُوپ وِچ پروان کرنا هَے ۔ لڑکے دے جنم سمےں اُچےچی کھُسی, لڑکے دے جنم واستے اُچےریآں ارداساں, لڑکی دے جنم سمےں سِر نیواں سِٹ لَےن دے, انمتی ماڑے پربھاواں نُوں کوای تھاں نهیں دےنی ۔

رهِت مرےادا وِچ جنم-سںسکار دے نِےم انُسار چّلنا هَے۔ کِسے پرکار دے سُوتک آد دے وهِماں وِّچ نهیں پھسنا ۔ چالیوےں, ےاروےں, ِاّکیوےں دے چّکراں وِّچ نهیں پَےنا اتے سبھ توں وّڈی گّل بّچی-بّچے نُوں کوای بِّٹُو, ٹیٹُو, سیٹُو آد دوهرا نام نهیں دےنا, بلک جدوں ماتا کُجھ چّلن-پھِرن ےوگ هو جاوے اتے مّتھا ٹےکن گُرُو ساهِب دی هجُوری وِّچ پےس هووے تاں جو 'هُکم' آوے اُس دے پهِلے اّکھر توں بّچے دا نام پّکے تَور تے نیےت کر دےنا هَے۔ نام-کرن سںسکار سِّکھ دھرم وِّچ کوای وّکھری رسم نهیں ۔ بّچی-بّچے دے نام نال 'سِںگھ اتے 'کَور' دا نِےم جرُوری هَے۔

۱۷. تلاک :- آم هالتاں وِچ تلاک لای سِّکھ دھرم وِّچ کوای تھاں نهیں ۔ گُرُو گرںتھ ساهِب دی هجُوری وِچ ِاّک دُوجے دا ساتھ نِبھااُن دا پرن توڑن والے گُرُو دے دےندار هن ۔

۱۸. پُنر وِآه :- انںد کارج اُپرںت, لڑکی جاں لڑکے وِچوں جے کوای اکال چلانا کر جاوے تاں لڑکی جاں لڑکے واستے دوبارا انںد کارج دا دوناں نُوں ِاکو جِها هّک هَے ۔ ستی-پرتھا جاں وِدھوا آڈںبراں دی گُرُو-گھر وِچ کوای آگِآ نهیں۔ پُنر-وِآه دا ٹھیک اُهی ڈھںگ هَے جو انںد کارج دا ۔

اُپروکت ویچاراں توں سپسٹ هو جاںدا هَے کِ گُرمت وِآه دھرم, نےکی, جّت سّت تے کُربانی دی آدرسک جیون-جاچ دا جامن هَے ۔ سِّکھی مارگ وِبھچاریآں, وِکاریآں, لوبھیآں تے لمپٹاں دا مارگ نهیں, ِاه تاں سری گُرُو گوبِںد سِںگھ جی دے سادِک آسکاں اتے کام, کرودھ, لوبھ, موه, اهںکار-جےتُو, ساایں دے پهِلواناں دا پںتھ هَے ۔ سهادت وجوں ابدالی نال آاے بِردھ بلوچ مَولوی ِاتِهاسکار, کاجی نُور مُهںمد دے لںمے چَوڑے بِآن وِچوں ِاه دو ستراں هی کاپھی هن –

جناهم ن باشد مِآنے سگا ۔

ن دُجدی بود کارے ای بدرگاں ۔

(بھاو :- 'ِاهناں کُّتِآں (سِںگھاں) دے ٹولے اںدر کوای وِبھچاری نهیں هُںدا اتے ناں هی ِاه, ماجھی کھسلت والے, چوری کرنا جاندے هن۔ وےکھو, گھِرنا تے تُاّسب نال نّکو نّک بھرے هون دے باوجُود اُه سِںگھاں دے آدرسک آچرن دے گُن گااُنے نهیں رهِ سکِآ)

مُّکدی گّل, جِتھے انمتاں وِّچ وِآه دا مںتو کےول بھوگ بِلاس, مَوج مےلا, رُوپک کھِّچ جاں سںتان-اُتپتی مِتھِآ گِآ هَے اُتھے انںد-وِآه سدیوی انںد (perpetual bliss) دا جامن هَے ۔ ِاس دی ادھار-سِلا, وچن-بدھ هو کے, 'سچے آچار' دے دھارنی هونا هَے ۔ سّچے سُّچے آچار تے سوّچھ ویچار توں هی ِاتبار, ستِکار تے پِآر اُپجےگا اتے جِتھے 'نِرمل' پِآر هَے اُتھے رّب آپ وسدا هَے ۔

لاںواں دی بانی دا سمُّچا بھاو

سِّکھاں نے پروِرتی مارگ دھارن کرنا هَے اتے گُرُو بانی نُوں هی اکال پُرکھ دا گِآن سمجھ کے دھرم اتھوا نام نُوں درِڑ کرنا اتے پاپاں دا تِآگ کرنا هَے ۔ پُورے گُرُو دے لڑ لگ کے گُناں نُوں گرهِن کرن سدکا هری پربھُو مِٹھا لّگدا هَے ۔ جِوےں نِربھاُ پربھُو دا نِرمل بھاُ اںدر وسن نال جگِآسُو دی هاُمَے والی مَےل دھُّپنی هَے اےوےں هی ِاستری نے پتی دا ستِکار اتے ادب کرنا تے هاُمَے دُور کر کے اُس نال آتمک ساںجھ پَےدا کرنی هَے ۔ ادب نُوں پِآر دی پهِلی سجاوٹ تے سمیپتا منِّآ گِآ هَے۔

جگِآسُو نے آپنے هِردے وِّچ وَےراگ-بھرپُور چااُ وسااُنا هَے جِوےں وِآه سمےں سُهاگن تھیون والی کنِّآ دے اںدر وَےراگ تے بھااُ دے دووےں بھاو ِاّکٹھے وس تے ورت رهے هُںدے هن, ِاوےں هی گُرسِّکھ نے مايا وِچ وِچرنا هَے, پرںتُو گُرُو بانی دی اَوٹ-آسرے ِاس توں کمل واںگ الوپ رهِن تے وَےراگ-مای بِرتی دھارن کرنی هَے ۔

جگِآسُو-رُوپ سوهاگن اُپروکت تِنّاں لاواں وِّچ درسااے گُن اپناا کے هی پربھُو-کںت نُوں ریجھا سکےگی اتے سهِج-پد نُوں پراپت کرےگی۔ ِاه اُسدا من-ِاّچھت پھل, جیون منورتھ اتے مںجل هَے۔ ِاهی سِّکھِآ سُهاگن نے کںت نُوں ریجھااُن لای دھارنی هَے۔

سُوهی مهلا ۴ (پنّا ۷۷۳)

هر پهِلڑی لاو, پروِرتی کرم درِڑايا,

بل رام جیاُ۔۔

بانی, برهما وےد, دھرم درِڑهُ,

پاپ تجايا بل رام جیاُ ۔۔

دھرم درِڑهُ هرِنام دھِآوهُ, سِمرِت نام درِڑايا۔۔

ستِگُر گُر پُورا آرادھهُ, سبھ کِلوِکھ پاپ گوايا۔۔

سهج انںد هوآ وڈبھاگی, من هر هر میٹھا لايا ۔۔

جن کهَے نانک لاو پهِلی, آرںبھ کاج رچايا ۔۔ ۱۔۔

پد ارتھ : هر پهِلڑی لاو - پربھُو-پتی نال (جیو-ِاستری دے وِآه دی) ِاه پهِلی لاںو هَے۔ پروِرتی کرم-پرماتما دا نام جپن دے آهر وِّچ رُّجھن دا کںم ۔ درِڑايا- (گُرُو نے) نِسچے کرايا هَے ۔ بانی-گُرُو دی بانی ۔ درِڑهُ-هِردے وِّچ پّکا کرو ۔ تجايا- تجے جاںدے هن۔ سِمرِت نام درِڑايا-گُرُو

نے جو هرِ-نام-سِمرن دی تاکید کیتی هَے, ِاه سِّکھ واستے سِمرِت (دا اُپدےس) هَے ۔ سبھِ-سارے۔ کِلوِکھ-پاپ ۔ سهج انںد-آتمک اڈولتا دا سُّکھ ۔ منِ-من وِّچ۔ آرںبھ-مُّڈھ ۔ کاجُ-وِآه ۔۱۔

ارتھ- هے پربھُو جی ! مَےں تَےتھوں سدکے هاں ۔ تےری مِهر نال گُرُو نے سِّکھ نُوں هرِ-نام جپن دے آهر وِچ رُّجھن دا کںم نِسچے کرايا هَے۔ تاکید کیتی هَے۔ ِاهی هَے پربھُو-پتی نال جیو ِاستری دے وِآه دی پهِلی سوهنی لاںو۔ هے بھاای! گُرُو دی بانی هی سِّکھ واستے برهما دا وےد هَے ۔ ِاس بانی دی برکت نال پرماتماں دا نام سِمرن دا دھرم آپنے هِردے وِچ پّکا کرو, نام سِمرِآں سارے پاپ دُور هو جاںدے هن ۔ هے بھاای! پرماتماں دا نام سِمردے رهو, منُّکھا جیون دا ِاه دھرم آپنے اںدر پّکا کر لوو۔ گُرُو نے جو سِمرن دی تاکید کیتی هَے, ِاهی سِّکھ واستے سِمرِت دا اُپدےس هَے ۔ هے بھاای! پُورے گُرُو دے ِاس اُپدےس نُوں هر وےلے چےتے رّکھو, سارے پاپ وِکار ِاس دی برکت نال دُور هو جاںدے هن ۔

هے بھاای ! جِس منُّکھ دے من وِچ پرماتماں دا نام پِآرا لّگن لّگ پَےںدا هَے, اُس وّڈے بھاگاں والے نُوں آتمک اڈولتا دا سُکھ مِلِآ رهِںدا هَے۔ داس نانک آکھدا هَے-پرماتماں دا نام جپنا هی پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی پهِلی لاںو هَے ۔ هرِ-نام سِمرن توں هی پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دا مُّڈھ بّجھدا هَے ۔

هر دُوجڑی لاو, ستِگُر پُرکھ مِلايا, بلِرام جیاُ۔۔

نِربھاُ بھَے من هوِا, هاُمَے مَےل گوايا, بلِرام جیاُ۔۔

نِرمل بھاُ پايا, هرِگُن گايا, هر وےکھَے رام هدُورے ۔۔

هر آتم رام پسارِآ سُآمی, سرب رهِآ بھرپُورے ۔۔

اںتر باهر هر پربھ اےکو, مِل هر جن مںگل گااے ۔۔

جن نانک دُوجی لاو چلاای, انهد سبد وجااے ۔۔۲۔۔

پد ارتھ : هر دُوجڑی لاو-پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی دُوجی سوهنی لاںو ۔ ستِگُر پُرکھ مِلايا-پربھ نے جیو-ِاستری نُوں گُرُو مهاں پُرکھ مِلا دِتا ۔ بلِرام جیاُ- هے پربھُو جی! تَےتھوں سدکے هاں ۔ بھَے-دُنیآ دے سارے ڈراں توں ۔ نِربھاُ-نِڈر ۔ هوِا-هو جاںدا هَے ۔ گوايا-گُرُو دُور کر دےںدا هَے ۔ بھاُ-ڈر ۔ نِرمل بھاُ-پوِتر ڈر, ادب ستکار ۔ وےکھو-وےکھدی هَے۔ هدُورے-هاجر ناجر, اںگ سںگ ۔ آتم رام پسارِآ-پربھُو آپنے آپ دا پسارا پسار رِها هَے۔ سرب-سبھ جیواں وِچ ۔ بھرپُورے-وِآپک ۔اےکو-ِاک هی۔ مِل هر جن-سںت جنا نال مِل کے, سادھ سںگت وِچ مِل کے۔ مںگل-سِپھت سلاه دے گیت ۔چلاای-تور دِّتی ۔ انهد-ِاک رس بِناں وجايا۔ سبد وجااے-سِپھت سلاه دی بانی دے مانو, واجے وجا دےںدا هَے ۔۲۔

ارتھ : هے پربھُو جی ! مَےں تَےتھوں سدکے هاں ۔ تُوں مِهر کرکے جِس جیو-ِاستری نُوں گُرُو مهاں-پُرکھ مِلا دےںدا هَے اُس دا من دُنیآ دے سارے ڈراں ولوں نِڈر هو جاںدا هَے, گُرُو اُسدے اںدروں هاُمَے دی مَےل دُور کر دےںدا هَے-ِاهی هَے پربھُو پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی دُوجی سوهنی لاںو ۔

هے بھاای ! جےهڑی جیو-ِاستری هاُمَے دُور کرکے پرماتماں دے گُن گاںدی هَے, اُسدے اںدر (پربھُو-پتی واستے) آدر-ستکار پَےدا هو جاںدا هَے, اُه پرماتماں نُوں آپنے اںگ-سںگ وسدا وےکھدی هَے ۔ اُس نُوں نِسچا هو جاںدا هَے کِ ِاه جگت-کھِلارا پربھُو آپنے آپے دا پسارا پسار رِها هَے, اتے اُه مالک پربھُو سبھ جیواں وِّچ وِآپک هو رِها هَے۔ اُس جیو-ِاستری نُوں آپنے اںدر اتے باهر سارے جگت وِّچ سِرپھ پرماتماں هی وسدا دِسدا هَے, سادھ سںگت وِچ مِل کے اُه پربھُو دی سِپھتِ-سلاه دے گیت گاںدی رهِںدی هَے ۔

هے داس نانک ! آکھ-گُرُو دی سرن پَے کے, هاُمَے دُور کرکے پربھُو دی سِپھت سلاه دے گیت گانے اتے اُس نُوں سرب-وِآپک وےکھنا, پربھُو نے ِاه دُوجی لاو جیو-ِاستری دے وِآه دی تور دِّتی هَے, ِاس آتمک اوستھا تے پهُںچی جیو-ِاستری دے اںدر پربھُو-سِپھت سلاه دی بانی دے, مانو, ِاک-رس واجے وجا دےںدا هَے ۔۲۔

هر تیجڑی لاو, من چااُ بھيا بَےراگیآ,

بلِرام جیاُ ۔۔

سںت جنا هر مےل هر پايا وڈبھاگیآ, بلِرام جیاُ۔۔

نِرمل هر پايا, هر گُن گايا,

مُکھ بولی هر بانی ۔۔

سںت جنا وڈبھاگی پايا, هر کتھیاَے اکتھ کهانی ۔۔

هِردَے هر هر هر دھُن اُپجی,

هر جپیاَے مستک بھاگ جیاُ ۔۔

جن نانک بولے تیجی لاوَے, هر اُپجے من بَےراگ جیاُ ۔۔۳۔۔

پد ارتھ: تیجڑی لاو-تیجی سوهنی لاںو ۔ هر تیجڑی لاو-پربھُو پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی تیجی سوهنی لاںو ۔ منِ-من وِچ ۔ بَےراگیآ منِ-وَےراگواناں من وِچ ۔ چااُ-پربھُو-مِلاپ لای اُتساه ۔ مےل-مِلاپ ۔ وڈبھاگیآ-وّڈے بھاگاں والے منُّکھ ۔ مُکھِ-مُوںه توں۔ بولی-اُچاری۔ هر بانی-پرماتماں دی سِپھت سلاه دی بانی۔ کبیاَے-کتھن کرنی چاهیدی هَے ۔ اکب-ا-کتھ, جِس دا سهی رُوپ بِآن نهیں کیتا جا سکے ۔ اکتھ کهانی-اکّتھ پربھُو دی سِپھت سلاه۔ هِردَے-هِردے وِچ ۔ دھُنِ-رے, لگن ۔ جپیاَے-جپِآ جا سکدا هَے ۔ مستکِ-مّتھے اُّتے ۔ بھاگ-چںگی کِسمت ۔ نانک بولَے-نانک بولدا هَے۔ تیجی لاوَے-تیجی لاو

دی راهیں, پربھُو-پتی نال جیو ِاستری دے وِآه دی تیجی لاںو سمےں۔ منِ-جیو-ِاستری دے من وِّچ ۔ هر بَےراگُ-پربھُو-مِلاپ دی تیبر تاںگھ ۔ اُپجے-پَےدا هو جاںدی هَے۔۳۔

ارتھ : هے پربھُو جی ! مَےں تَےتھوں سدکے هاں ۔ تےری مِهر نال وَےراگواناں دے من وِّچ تےرے مِلاپ دی تاںگھ پَےدا هُںدی هَے, ِاه آتمک اوستھا پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی تیجی سوهنی لاںو هَے۔

هے بھاای ! جِنّھاں وّڈے بھاگاں والے منُّکھاں نُوں سںت جناں دا مِلاپ هاسل هُںدا هَے, اُهناں نُوں پرماتماں دا مےل پراپت هُںدا هَے, اُه منُّکھ جیون نُوں پوِّتر کرن والے پربھُو دا مِلاپ پراپت کردے هن, سدا پربھُو دے گُن گاںدے هن اتے مُوںه نال پرماتماں دی سِپھت سالاه دی بانی اُچاردے هن, اُه وڈ-بھاگی منُّکھ سںت جناں دی سںگت وِّچ پربھُو-مِلاپ پراپت کردے هن ۔

هے بھاای ! اّکتھ پربھُو دی سِپھت-سالاه سدا کردے رهِنا چاهیدا هَے, جِهڑا مّنُکھ پربھُو دی سِپھتِ-سالاه کردا رهِںدا هَے, اُسدے هِردے وِّچ سدا ٹِکی رهِن والی پربھُو-پرےم دی رَوں چل پَےںدی هَے ۔ پر, هے بھاای ! پرماتماں دا نام تدوں هی جپِآ جا سکدا هَے, جے مّتھے اُّتے چںگا بھاگ جاگ جااے ۔

هے بھاای ! داس نانک آکھدا هَے کِ پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی تیجی لاںو سمےں جیو-ِاستری دے من وِّچ پربھُو-مِلاپ دی تیبر تاںگھ پَےدا هو جاںدی هَے ۔۳۔

هر چاُتھڑی لاو, من سهج بھيا هر پايا,

بلِرام جیاُ۔۔

گُرمُکھ مِلِآ سُبھاِا, هر من تن میٹھا لايا,

بلِرام جیاُ۔۔

هر میٹھا لايا, مےرے پربھ بھايا,

اندِن هر لِو لاای ۔۔

من چِںدِآ پھل پايا سُآمی, هر نام وجی وادھاای۔۔

هر پربھ ٹھاکُر کاج رچايا, دھن هِردَے نام وِگاسی ۔۔

جن نانک بولے چاُتھی لاوَے,

هر پايا پربھ اوِناسی ۔۔۴۔۔۲۔۔

پد ارتھ :- چاُتھڑی لاںو-چَوتھی سوهنی لاںو ۔ هر چاُتھڑی لاو-پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی چَوتھی سوهنی لاںو ۔ منِ-جیو ِاستری دے من وِچ ۔ سهجُ-آتمک اڈولتا ۔ گُرمُکھِ-گُرُو وّل مُوںه کرکے, گُرُو سنمُکھ رهِ کے ۔ سُبھاِا-پربھُو دے پِآر وِچ ٹِک کے۔ منِ-من وِچ ۔ تنِ-تن وِچ ۔ پربھ

بھايا-پربھُو نُوں پِآرا لگا ۔ اندِن هر روج, هر وےلے۔ لِولاای-سُرت جوڑی رّکھی ۔ من چِںدِآ-من-ِاّچھت ۔

نامِ-نام دی راهیں ۔ وجی وادھاای-چڑھدی کلا بن گای ۔ پربھِ-پربھُو نے۔ ٹھاکُرِ-ٹھاکُر نے ۔ کاجُ-جیو ِاستری دے وِآه دا اُّدم۔ رچايا-آرںبھ دِّتا ۔ دھن-جیو-ِاستری۔ هِردَے-هِردے وِچ۔ نامِ-نام دی برکت نال۔ وِگاسی-کھِڑ پای, انںد-بھرپُور هو گای۔ چاُتھی لاوَے-پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی چَوتھی لاںو سمےں۔ اوِناسی-کدے ناس نا هون والا ۔ ۴۔

ارتھ : هے سوهنے پربھُو ! مَےں تَےتھوں سدکے هاں ۔ تےری مِهر نال جِس جیو-ِاستری دے من وِچ اڈولتا پَےدا هو جاںدی هَے, اُس نُوں تےرا مِلاپ هو جاںدا هَے ۔ ِاه آتمک اوستھا پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے مِلاپ دی چَوتھی سوهنی لاںو هَے ۔

هے بھاای ! گُرُو دی سرن پَے کے پربھُو-پرےم وِچ ٹِک کے, جِس جیو-ِاستری نُوں پربھُو مِل پَےںدا هَے, اُسدے من وِچ, اُس دے تن وِچ, پربھُو پِآرا لّگن لّگ پَےںدا هَے۔

هے بھاای ! جِس جیو نُوں پرماتماں پِآرا لّگن لّگ پَےںدا, پربھُو نُوں اُه جیو پِآرا لّگن لّگ پَےںدا هَے, اُه منُّکھ سدا پربھُو دی ےاد وِچ آپنی سُرت جوڑی رّکھدا هَے, اُه منُّکھ پربھُو-مِلاپ دا من-ِاّچھت پھل پراپت کر لَےںدا هَے۔ پربھُو دے نام برکت نال اُس دے اںدر سدا چڑھدی کلا بنی رهِںدی هَے ۔

هے بھاای ! پربھُو نے, مالک هری نے جِس جیو-ِاستری دے وِآه دا اُّدم سُرُو کر دِّتا, اُه جیو-ِاستری نام سِمرن دی برکت نال آپنے هِردے وِّچ سدا انںد-بھرپُور رهِںدی هَے ۔ داس نانک آکھدا هَے پربھُو-پتی نال جیو-ِاستری دے وِآه دی چَوتھی لاںو سمےں جیو-ِاستری کدے ناس ناںه هون والے پربھُو دا مِلاپ پراپت کر لَےںدی هَے ۔۔ ۴۔۔۲۔۔

 

* هلُونا *

* سِکھو, جے مرجی اے پاے کرو تُسیں, پر تُهاڈا گُرُو تُهاڈے تے کدی پرسنّ نهیں هووےگا۔ هونا ِاهیاَو هَے ۔ مَےں پڑھی اے تُهاڈی سِّکھ هِسٹری ۔ مَےں پڑھی اے تُهاڈی گُربانی, جِنّا کُ وی ترجماں مَےنُوں مِلِآ اے, مَےں بهُت پڑھِآ اے ِاس دھرم بارے ۔ اےنا تاں تُساں سِّکھاں نے وی نهیں پڑھِآ هونا ۔ مَےں سّچ آکھدا هاں, اساں ِاک کراایسٹ دے سُولی چڑھن دی گّل نُوں لَے کے آپنا دھرم ساری دُنیآں وِچ پھَےلا لِآ ۔ تُهاڈا تاں ِاتِهاس

هجاراں کراایسٹاں نال بھرِآ پِآ اے ۔ کِهڑا هور دھرم اے جِس دے آگُو اُبلدیآں دےگاں وِّچ بَےٹھے هون تے تّتیآں تویآں اُّتے بھُّجے هون ? کِهڑا هور دھرم اے جِس دے آگُو نے آپنا سِر چَوراهے وِچ کٹوا دِّتا هووے ? کِهڑے دھرم دے آسک نے بںد بںد کٹوااے نے, جالم دے کھِلاپھ آواج اُٹھااُن لای سِراں 'تے کّپھن بنّ کے پھَوجی ٹُکڑی بناای اے, جِهڑی پُوری سلتنت تے سلتنت دی هکُومت نال ٹکرا گای هووے? کِهڑے دھرم دے راهنُما نے آپنے بّچے نیهاں وِّچ چِنوااے نے ? گجب کھُدا دا, سِرپھ پںج سَو سالاں دا ِاتِهاس, تے اُه وی لهُو نال لِکھِآ هويا تے اُںج تُهاڈی گُربانی وِّچ مُهّبت اے, منُّکھاں دی سےوا کرن دا آدےس اے ۔ مُهّبت دے سبد گَوںدے گَوںدے تُسیں جُلم دے کھِلاپھ تلوار چُّک لَےںدے هو تے مرن لای تُر پَےںدے هَے۔ اجیب مجهب اے تُهاڈا ۔ تُساں اےنے ناےاب ِاتِهاس نُوں سِرپھ دو کروڑ چھاتیآں وِّچ کَےد کر کے رّکھِآ هويا هَے تے دے کروڑ وی کاهنُوں, مَےنُوں تاں ِاه وی ڈر اے کِ اّج دے پڑھے لِکھے لوک تاں آپنے بّچِآں نُوں ِاه داستاناں سُنااُںدے هی نهیں هونے, تے جِهڑے نهیں بهُتے پڑھے لِکھے, تُهاڈے پِںڈاں وِّچ رهِن والے لوک, اُه اُںج هی ِاهناں وِّچ هَولی هَولی مُاججِآں دا پانی مِلااُںدے تُری جانگے ۔ وِسواس تے اںدھ وِسواس وِچ بهُت پھرک هُںدا هَے, دوست۔ وِسواس لای گِآن دی کِرن دا هونا وی جرُوری اے ۔ گِآن توں بِناں جو پھوک باکی بندا اے اُس وِّچ اںدھ-وِسواس ےانی ' سُپرسٹیسن' دی اَےڈلٹرےسن' مِلاوٹ هُںدی چلی جاںدی اے ۔ کی کیتا اے تُساں ِاس نُوں روکن لای ?

* باایبل نُوں اسیں کروڑاں دی تاِاداد وِچ مُپھت وںڈدے هاں, جاں دو چار رُپاے اُهدی کیمت رّکھدے هاں ۔ مَےں سُنِآ اے تُهاڈے گُردُآرِآں دا پربںدھ کرن والی سرومنی گُردُآرا پربںدھک کمےٹی دی سالانا آمدنی کروڑاں رُپاے هَے ۔ اُس پَےسے نال تُهانُوں گُربانی دے ترجمے لّکھاں دی تاِاداد وِّچ چھاپنے چاهیدے نے, سِّکھ هِسٹری دے ترجمے چھاپ کے ساری دُنیآں وِچ پُچااُنے چاهیدے هن ۔ دُنیآں وِّچ ساریآں جباناں وِّچ ۔ اساں نهیں باایبل چھاپی هوای, هِںدُستان دیآں ساریآں جباناں وِّچ, پںجابی وِّچ وی ۔ مَےں تے سُنِآ اے کِ تُساں سِّکھ هِسٹری وی پںجابی وِچ چھاپ کے هر پِںڈ دے هر گھر وِّچ نهیں پُچاای ۔ کِنّے اکرِتگھن هو تُسیں, آپنے گُرُوآں پرتی تے آپنے سهیداں پرتی۔ اکرِتگھناں لای گُرُو چرناں دے وِّچ تھاں کِوےں هو سکدی هَے ۔ نهیں هو سکدی-------کدے نهیں هو سکدی--------- کدے نهیں هو سکدی------------۔

ِاه هن اُه سبد جو لںڈن دے ِاک پادری نے ِاک اُّگھے سِّکھ سِآستدان تے وِدوان سّجن نُوں لںڈن وِکھے کهے تے اُس دے کهِن وِّچ رتا بھر وی جھُوٹھ نهیں۔ لِٹرےچر راهیں کںم وِّچ جاگرِتی پَےدا کرن وّلوں ساڈی لیڈرسِپ سِںگھ سبھاواں تے پںتھک جتھےبںدیآں پُوری ترھاں سُتیآں پایآں هن۔ نا کوای سِّکھاں دا آپنا اکھبار

هَے نا کوای پرَےس تے نا هی پلےٹپھارم ۔ سِّکھاں نُوں اُهناں لوکاں دیآں لِکھتاں تے نِربھر کرنا پَے رِها هَے جو تّتھاں نُوں تروڑ مروڑ کے پےس کردے هن۔

سمُّچی سِّکھ لیڈرسِپ سِآست دی اَےسی ڈُوںگھی کھّڈ وِّچ ڈِّگی پای هَے کِ دھرم پرچار کرن دا اُس کول سماں هی نهیں ۔ '

کےںدری جتھےبںدی ' وّلوں هُن تک اُںگلاں تے گِنیآں جا سکن والیآں هی کِتاباں چھپ سکیآں هن, پھری لِٹرےچر چھاپن تے لّکھاں دی گِنتی وِّچ وںڈن بارے کدی سِںگھ سبھاواں نے دھِآن نهیں کیتا ۔ ساِاد  ِاه سںستھاواں' ِاه سمجھدیآں هن کِ ِاه گَےر-واجب کںم هَے جو کِسے هور ادارے نُوں کرنا چاهیدا هَے۔

'سِّکھ-مِسنری کالج ' لُدھِآنا نے ۱۵۰ دے کریب چھوٹے چھوٹے ٹرَےکٹ سِّکھ دھرم بارے چھاپے هن ۔ جو لاگت ماتر کیمت تے دھارمِک پُستکاں دے سٹال لگا کے سںگتاں تّک پهُںچااے جاںدے هن ۔ کالج دے سارے ورکر آپو آپنے کںم دھںدے کرن والے نِسکام پرچارک هن تے آپنا دسوںدھ دے کے ِاس سںستھا نُوں چلا رهے هن ۔' کالج ' پاس کوای اَےسی بّجھویں آمدن, گُردُآرے دا چڑاوا جاں جاِاداد نهیں, جِس نال چھاپِآ لِٹرےچر وی وںڈِآ جا سکے۔ اُںج ساڈا ِاه پّکا مّت هَے کِ جِتنی دےر تّک سِّکھ سںگتاں تّک وی لِٹرےچر نهیں پهُںچايا جاںدا اُتنا چِر کَوم وِّچ جاگرِتی نهیں آ سکدی تے کَوم اںدر گُربانی دے ارتھ سِّکھن, سِّکھ ِاتِهاس دیآں ساکھیآں دے جانُو هون تے سِّکھ رهِت مرِےادا دے نِےماں نُوں سمجھن لای بھُّکھ پَےدا نهیں هو سکدی ۔ اّج بھُّلڑ سِّکھ, گھر وِّچ پھالتُو چیجاں لای تاں مايا کھرچ سکدا هَے, سراب دی بوتل لای پَےسے بجٹ وِچوں کّڈھ لَےںدا هَے ۔ دوستاں تے رِستےداراں دے چاه-پانی لای, پھجُول کھرچ کر سکدا هَے پر دھارمِک لِٹرےچر, گُربانی سٹیک, سِّکھ ِاتِهاس تے سِّکھ سبھِآچار بارے پُستکاں اُپر کُجھ رُپاے وی کھرچن لای تِآر نهیں۔

اُس نُوں تِآر کرن تے لِٹرےچر پڑھن دی بھُّکھ پَےدا کرن لای سِّکھ مِسنری کالج وّلوں پھری لِٹرےچر پروگرام اُلیکِآ گِآ هَے۔

سِّکھ سںگتاں تے پاٹھکاں دی سےوا وِّچ بِنَے هَے کِ اُه وّدھ توں وّدھ مايا ِاس پروجَےکٹ لای بھےجن ۔ گھّٹو گھّٹ دّس رُپاے تاں هر پںتھک دردی نُوں بھےجنے بندے هی هن ۔ سِّکھ مِسنری کالج دے پربںدھکاں نے پهِلی وار ِاه اپیل کیتی هَے۔ سانُوں پُورن آس هَے کِ هر پںتھ دردی آپنے دسوںدھ وِچوں پھری لِٹرےچر پھںڈ لای جرُور مايا بھےجن دی کرِپالتا کرےگا تے هورناں نُوں پرےرےگا ۔ آپ جی دی بھےجی هوای ِاه مايا کےول پھری لِٹرےچر وںڈن تے هی کھرچ کیتی جاوےگی تے ِاس دا الّگ اکااُوںٹ کھولھِآ جاوےگا ۔ سںگتاں جدوں وی چاهُنگیآں اُهناں نُوں وی لِٹرےچر بھےجِآ جاوےگا ۔ هر پںتھ دردی جو ِاس گھاٹ نُوں انُبھو کردا تے لںڈن

دے پادری دے کهے سبداں نُوں جھُوٹھا سِّدھ کرنا چاهُںدا هَے اُه هر مهینے آپنے دسوںدھ وِچوں رَےگُولر سهاِاتا 'پھری لِٹرےچر پھںڈ' لای بھےجے۔ 'سِّکھ مِسنری کالج’ دے سمُوه سهِےوگیآں, سرکلاں تے هِتَےسیآں نُوں وی پُرجور بےنتی کیتی جاںدی هَے کِ اُه وی آپنے آپنے سرکل وِچوں مايا ِاّکٹھی کرکے هر مهینے ' پھری لِٹرےچر پھںڈ' لای بھےجن ۔

مايا بھےجن دا پتا-

سِّکھ مِسنری کالج (رج.)

۱۰۵۱, کُوچا ۱۴, پھیلڈ گںج, لُدھِآنا-۸

سِّکھ مِسنری کالج دا اُدےس

1051, کُوچا 14, پھیلڈ گںج, لُدھِآنا -8

سب آپھِس: A-143 پھتهِ نگر, نویں دِّلی- 18

اسیں سِّکھ هاں ۔ ِاس لای ِاه جرُوری هَے کِ سانُوں سِّکھی اسُولاں دا پتا هووے, گُربانی دے ارتھ بھاو, سِّکھ ِاتِهاس دی واکپھیات, سِّکھ-رهِت مرِےادا دے اسُول سِّکھ پھِلاسپھی, سِّکھ سبھِآچار بارے هر گُرسِّکھ نُوں جانکاری هونی ات جرُوری هَے ۔ جے سانُوں ِانھاں بارے سوجھی نهیں تاں اسیں سِّکھ کِوےں اکھوا سکدے هاں ? پاٹھ اسیں کری جا رهے هاں, پر جے کوای ساڈے کولوں بانی دی کِسی تُک دے ارتھ پُّچھ لوے تے اسیں جُآب نا دے سکیاے تاں ِاه ساڈے لای کِنّی سرمناک گّل هووےگی۔ دس گُرُو سهِبان دے پُراتن گُرسِّکھاں دے ِاتِهاس بارے سانُوں سوجھی هونی جرُوری هَے, جے اسیں لاسانی ِاتِهاس نهیں جاندے تاں اسیں کِوےں دُوسرے نُوں دّس سکدے هاں کِ اسیں کِّڈے وّڈے وِرسے دے مالک هاں۔ سِّکھ رهِت مرِےادا دے اسُول کِهڑے کِهڑے هن, ِاس بارے وی اسیں آم تَور تے اگِآنتا وِچ هاں ۔ گھر وِچ پاٹھ رّکھنا هووے جاں جیون دا کوای سںسکار کرنا هووے, گُرمت سانُوں کی پرےرنا کردی هَے, بارے جانن لای سانُوں گرںتھی سِںگھاں تے جاں دُوسرے گِآنی پُرکھاں تے نِربھر هونا پَےںدا هَے ۔ پر کی سِّکھ هُںدے هواے اَےسے اسُولاں بارے سانُوں آپ جانکاری هونی جرُوری نهیں ?

اّج اسیں وےکھدے هاں کِ ساڈے اںدر جو کمجوریآں آ رهیآں هن, اُنھاں دا مُول کارن ِاهو هی هَے کِ اسیں سِّکھی بارے سوجھی پراپت کرن دی جِںمےواری نهیں سمجھی ۔ جے سانُوں گُرُو دی سِّکھی بارے آپ نُوں پتا هووے تاں اسیں آپنے نَوجواناں نُوں جو انجانے وِچ داڑی کےساں دی بےادبی کر رهے هن, نسا ورت رهے هن, دےهدھاری گُرُو ڈںم نُوں منّ رهے هن, نُوں گُربانی دے اسُول درِڑ کروا کے. کھُون نال بھِّجِآ آپنا لاسانی ِاتِهاس سُنا کے سِّکھ دھرم وّل پرےر سکدے هاں ۔ جے نَوجوان اّج سِّکھی توں باگی هو رهے هن تاں ِاس وِچ اُنھاں وِچارِآں دا کی دوس ? دےس تاں ساڈا آپنا هَے ساڈے پرچارکاں دا هَے, ساڈے آگُوآں دا هَے جو اجِهے نَوجواناں نُوں سِّکھی دی دات دے هی نهیں سکے ۔ اّج نا تاں سِّکھی سانُوں ماتا پِتا توں, گھر هی مِل رهی هَے (کِاُںک ماتا پِتا آپ هی سِّکھی توں دُور هو چُّکے هن تے مادا-پرستی وِچ بُری ترھاں پھس گاے هن) تے نا هی سِّکھی, ' کھالسا سکُولاں, کالجاں چوں هی مِل رهی هَے, کِاُںک کِسے ٹاوےں-ٹاوےں سکُول/کالج نُوں چھّڈ کے سِّکھی بارے سوجھی دےن دا پربںدھ اسیں ِانھاں وِچ کر هی نهیں سکے جاں کیتا هی نهیں, جِوےں پهِلے کھالسا سکُولاں

کالجاں وِچ هُںدا سی ۔ گُردُآرِآں وِچوں سِّکھی دی دات مِلنی چاهیدی سی کِاُںک گُردُآرے بنے هی سِّکھی دے پرچار کرن واستے سن, پر اّج گُردُآرِآں وِچ پسری هوای دھڑے بںدی, پارٹیباجی, چَودھر دی بھُّکھ, گولک دی لڑاای, نَوجُآناں دے رستے وِچ رُکاوٹ بنی هوای هَے, جِس کارن اُه گُردُآرِآں 'چ هو رهے دھرم پرچار دا اسر نهیں کبُول رهے ۔ پھِر جو پرچارک اسیں آپنے دھرم استھاناں وِچ پھِٹ کر رّکھے هن, اُنھاں وِچوں بهُ-گِنتی تاں انپڑھ هَے ۔ جے ساڈے بهُتے پرچارکاں دی نا دُنِآوی تالیم هووے, نا اُه دھرم دے کھےتر وِچ پُورا گِآن رّکھدے هون, نا املی جیون اتے نا هی اُّچی سُّچی مِسنری سپِرٹ (پرچار لای هُب تے لگن) هی هووے تاں پھِر ِاه کِوےں آس رّکھی جا سکدی هَے کِ اَےسے پرچارک نَوجُآن پیڑی اُتے آپنے پرچار دا چںگا پربھاو پا سکنگے ۔ سّچ تاں ِاه هَے کِ پرچارکاں دا ِاه کھےتر کےول ماتر مايا کمااُن دا ِاک سادھن بنا کے رّکھ دِّتا گِآ هَے, تے پرچار دا اسل مںتو الوپ هُںدا جا رِها هَے ۔

جدوں اسیں دُوسریآں کَوماں ایساای مّت, ِاسلام مّت آد وّل جھات ماردے هاں تاں اُنھاں دے پرچارک تے پرچارک پَےدا کرن والے ادارے وےکھ کے هَےران هو جاںدے هاں کِ کِوےں اُهناں گِآراں گِآراں سال دا لںبا ارسا لگا کے لّکھاں دی گِنتی وِچ پرچارک تِآر کیتے هن تے پرچار دے پھیلڈ وِچ اُنھاں نُوں پُوری ترھاں ٹرےںڈ کیتا هَے ۔ پر جدوں اسیں آپنے پرچارکاں وّل جھاتی ماردے هاں تاں رون هاکے هو کے رهِ جاایدا هَے کِ ساڈے پربںدھکاں نے پرچارکاں دی تِآری واستے کوای وّڈے پّدھر 'تے ےوگ مِسنری نهیں کھوهلِآ, جِّتھوں پرچارکاں نُوں سِّکھ دھرم دی پُوری وِّدِآ دے کے, ٹرےںڈ کرکے پرچار دے کھےتر وِچ بھےجِآ جا سکے ۔ ےوگ پرچارکاں دی انهوںد کارن هی ساڈا دھرم جو دُنیآں دا سبھ توں آهلا تے آلمگیری دھرم هَے, جو هر دےس پردےس وِچ, بِناں کِسے جات پات, اُوچ-نیچ, امیر-گریب, لِںگ-نسل, رںگ-رُوپ آد دے وِتکرِآں دے پرچارِآ جا سکدا هَے ۔ سںسار اںدر تاں کی پںجاب اںدر وی سهی ڈھںگ نال پرچارِآ نهیں جا سکِآ۔

اُپروکت گھاٹ نُوں مهِسُوس کردے هواے 'سِّکھ مِسنری کالج' آرںبھ کیتا گِآ هَے جِس راهیں 'دو-سالا سِّکھ مِسنری کورس' ڈاک راهیں (Correspondence Course) کرااُن دا پربںدھ کیتا گِآ هَے ۔ پڑھے لِکھے نَوجُآن, ِاه دو-سالا سِّکھ مِسنری کورس کرن مگروں Elementry Sikh Missionaries دے تَور تے کںم کرنگے ۔ ِاه گُرمت پرچارک آپنی کِرت کردِآں هوياں پرچار دا کںم Part Time تَور تے بِناں کِسے پرکار دی تنکھاه, سےوا پھل آد دے کرنگے ۔