ਜੁੜੀਆਂ ਮਹਿਫ਼ਲਾਂ ਰੰਗ ਵਿਚ ਆਈਆਂ । ਘੁੰਗਰੂ ਛਣਕੇ, ਸਾਰੰਗੀ ਤੇ ਣਜ਼ ਫਿਰਿਆ, ਨਾਜ਼ਕ ਕਮਰ ਨੇ ਹਿਚਕੋਲੇ ਖਾਧੇ । ਹੁਸਨ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਢੁਕ ਢੁਕ ਕੇ ਬਹਿਣ ਲੱਗਾ । ਪਰਦੇ ਪਿੱਛੇ ਗੋਰੀਆਂ ਦੇ ਚਿਲ ਕਾਬੂ ਵਿਚੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਏ ਤੇ ਅਥਰੇ ਤੇ ਜ਼ਿੱਦੀ ਬਾਲ ਵਾਂਗੂੰ ਜ਼ਿਦੇ ਪੈ ਗਏ । ਕੋਈ ਬੇਗਮ ਬਣਨ ਦੇ ਖ਼ਾਬ ਵੇਖ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਕੋਈ ਮਲਿਕਾ । ਕਿਸੇ ਦੀ ਅੱਖ ਕਾਜ਼ੀ ਤੇ ਸੀ ਤੇ ਕੋਈ ਜਰਨੈਲ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਲਾਈ ਬੈਠੀ ਸੀ । ਹਮਾਤੜਾਂ ਤਾਂ ਖਿਦਮਤ- ਗਾਰਾਂ ਤੇ ਰੀਝੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ । ਵਾਲੀਏ-ਹਿੰਦ ਤੇ ਕੁੱਰੋ ਸੁੱਟੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਕੌਣ ਕਿਵੀ ਨਜ਼ਰ ਵਿਚ ਜਚੇ ਇਹ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦਾ ਹੀ ਜਾਣਦਾ ਸੀ । ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲੇ ਅੰਦਰ ਤੂਫਾਨ ਡੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਪਰਦੇ ਹਿੱਲ ਜਾਂਦੇ ਕਿਸੇ ਗੋਰੀ ਦੀਆਂ ਚੂੜੀਆਂ ਦੀ ਹੱਜ ਨਾਲ । ਮਹਿਫ਼ਲ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਲੋਂਗ ਦਾ ਲਿਸ਼ਕਾਰਾ ਝੱਲਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ । ਨਵੇਂ ਸੂਬੇ ਨਾਲ ਹਰਮ ਵਿਚ ਨਵੀਆਂ ਕਬੂਤਰੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ—ਇਹ ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਸੀ । ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਮੂਲ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ । ਦਮੜੀ ਦਾ ਸੱਕ ਮੋਹਰਾਂ ਦੇ ਭਾਅ ਤੁਲ ਗਿਆ । ਮਹਾਬਤ ਖ਼ਾਂ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਪੈਰ ਧਰਨ ਦੀਆਂ ਬਰਕਤਾਂ ਸਨ । ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬੇਗਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਸਾਹਮਣੇ ਬੈਠਿਆਂ ਸ਼ਰਮ ਆਉਣ ਲੱਗ ਪਈ । ਰੂਪ ਫਿੱਕਾ ਫਿੱਕਾ ਜਾਪਣ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਮਹਾਬਤ ਖ਼ਾਂ ਮਹਿਫਲ ਵਿਚ ਕੀ ਆਇਆ, ਬਹਾਰਾਂ ਨੰਗੇ ਮੂੰਹ ਹੀ ਆਣ ਵੜੀਆਂ । ਲਾਹੋਰ ਜੰਨਤ ਦੀ ਕੁੜਮਣੀ-ਬਣ ਗਿਆ ।

ਆਸ਼ਕ ਮਿਜ਼ਾਜਾਂ ਦੇ ਜਮਘਟੇ ਤਾਂ ਲਗੇ ਈ ਸਨ ਲਾਹੌਰ 'ਚ ਹੂਰਾਂ ਦੀ ਹੁਸਨ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਵੀ ਆਣ ਜੁੜੀ। 'ਖਿੜੇ ਗੁਲਾਬ ਤੇ ਭੇਰੇ ਨਾ ਆਉਣ' ਇਹ ਵੀ ਕਦੇ ਹੋਇਆ ਦੇ ।

ਮਹਾਬਤ ਖ਼ਾਂ ਦੱਖਣ ਵਿਚੋਂ ਨਵਾਂ ਨਵਾਂ ਆਇਆ ਸੀ । ਉਨ੍ਹਾਂ ਗੋਲਕੁੰਡੇ ਦੇ ਨਵਾਬ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਅਜੇ ਫੱਟੇ ਤੋੜੇ ਈ ਸਨ, ਅਜੇ-ਛਿਲਤਾਂ ਵੀ ਸਾਫ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੋਈਆਂ ; ਬੁਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਨੇ ਕਈ ਲੀਰੋ ਲੀਰ ਕੀਤੇ ਸਨ । ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦਾ ਹਰਮ ਬਿਖਰਿਆ ਤੇ ਜਿਦ੍ਹੇ ਜੋ ਹੱਥ ਲੱਗਾ, ਉਹਨੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਣੀ ਸੇਜ ਸਜਾ ਕੋ ਦੇਖ ਲਈ । ਨਵਂ ਲਹੂ ਵਿਚ ਨਵੀਂ ਖੁਸ਼ਬੋ ਸੁੰਘਣ ਲੱਗ ਪਏ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਜਈ । ਤਲਵਾਰਾਂ ਨੇ ਈਮਾਨ ਦੇ ਟੁੱਕੜੇ ਕਰ ਦਿਤੇ । ਈਮਾਨ ਛਿੱਕੇ ਟੰਗ ਦਿੱਤਾ । ਚੂਪ -ਲਈਆਂ ਤਲੰਗਣਾਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਭੌਰਿਆਂ ਨੇ । ਦੰਦ ਕਥਾ ਬਣ ਗਈ ਲਾਹੌਰ ਵਿਚ ਗੋਲਕੁੰਡੇ ਦੀ। ਲੋਕ ਗੋਲਕੁੰਡੇ ਬਾਰੇ ਬੁਲ੍ਹਾਂ ਤੇ ਜੀਭਾਂ ਫੇਰ ਫੇਰ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ । ਉਸ ਗੋਲਕੁੰਡੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਘਰ-ਘਰ ਘਰ ਕਰ ਗਈਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਹੁਸਨ ਤੇ ਇਸ਼ਕ ਦੇ ਘਰ ਘਰ ਮੇਲੇ ਲਗਦੇ ਸਨ !

ਮਹਾਬਤ ਖਾਂ ਦਾ ਦਿਲ ਵੀ ਤੇ ਆਮ ਬੰਦੇ ਦਾ ਦਿਲ ਸੀ। ਸਿਰਫ ਵਾਧੂ ਨੰਬਰਦਾਰੀ ਸੀ । ਜੇ ਨੰਬਰਦਾਰੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸੀ ਸੂਬੇਦਾਰੀ । ਸੁਹਣੀ ਰੰਨ ਲੰਘਦੀ ਜੇ ਕਿਤੇ ਮਹਾਬਤ, ਖਾਂ ਵੇਖ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਉਥੇ ਹੀ ਪੈਰ ਰੁਕ ਜਾਂਦੇ, ਮੋਖਾ ਠੁਕ ਜਾਂਦੀਆਂ । ਬੇ-ਰਹਿਮ ਤਲਵਾਰ ਵੀ ਉਹਦਾ ਰਸਤਾ ਸਾਫ਼ ਨਾ ਕਰ ਸਕਦੀ। ਰੇਸ਼ਮੀ ਰਕਿਆਂ ਦੀ ਝਾਲ ਝੱਲਣੀ ਕੋਈ ਸਮੌਲੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਏ ।

ਇਕ ਦਿਨ ਜਦ ਗਲਾਸ ਮਹਿਫਲ ਵਿਚ ਟਕਰਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਨਤ ਦੀ ਆਬੇ ਹਯਾਰ ਗਲਾਸ ਵਿਚੋਂ ਪੱਥ ਚੁੱਕ-ਚੁੱਕ ਗਲਾਸ ਦੇ ਬੋਸੇ ਲੈ ਰਹੀ ਸੀ । ਵਜੂਦ ਵਿਚ ਸੀ-ਮਹਿਫ਼ਲ ।