ਸਹਿਜੀ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਪੁਸਤਕਾਂ :

ਨਾਵਲ

1. ਹਵਾ ਸਿੰਘ ਚੇਪੀਵਾਲ਼ਾ

2. ਮਖ਼ਿਆਲ

3. ਹਰਾਮਜਾਦੇ

4. ਜਿਗੋਲੋ-ਰੱਬ ਦਾ ਸਕਾਲਰ (2014, 2015, 2018)

5. ਬਲੌਰਾ ਜਿਊਣ ਦੀ ਇੱਕ ਅਦਾ (2017)

6. ਪੰਤਦਰ(2018)

 

ਸਵੈਜੀਵਨੀ

7. ਕੁੱਤੇ-ਝਾਕ-ਮਰਦ 'ਚ ਕੈਦ ਇੱਕ ਔਰਤ (2010)

8. ਹਰਾਮਖੋਰ

 

ਸਮਰਪਣ

 

ਜੋ ਲੋਕ ਜਿਉਣ ਲਈ

ਰੱਬ ਦੀ ਹਿੱਕ 'ਤੇ

ਵਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਜੁਅਰਤ

ਰੱਖਦੇ ਨੇ....!

ਕਵੱਸਤੀ

ਬਲੌਰਾ ਤਾਂ ਕੁੱਕੜ ਦੀ ਬਾਂਗ ਨਾਲ ਸਦੇਹਾਂ ਈ ਉੱਠ ਖੜੋਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਬਚਨੇ ਨੇ ਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ਾਮ ਕੁੱਕੜ ਰਿੰਨ੍ਹ ਕੇ, ਘਰ ਆਏ ਜਵਾਈ ਨੂੰ ਖੁਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਤੇ ਉਹ ਅੱਜ ਓਨਾ ਚਿਰ ਨਹੀਂ ਜਾਗਿਆ, ਜਿੰਨਾਂ ਚੀਕ ਜੰਗਾਲ ਖਾਧੇ ਜੰਗਲੇ ਥਾਣੀ ਦੀ, ਤਿੱਖੀ ਧੁੱਪ ਉਹਦੇ ਮੂੰਹ ਤੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚੁਬਣ ਲੱਗੀ। ਪੱਟੇ ਹੋਏ ਖੰਭਾਂ ਦੇ ਨਿੱਕੇ-ਨਿੱਕੇ ਫੰਬੇ ਜਿਹੇ ਹਵਾ ਨਾਲ ਘਰ ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ, ਰੇਤੇ ਨਾਲ ਖਹਿੰਦੇ ਫਿਰ ਰਹੇ ਸੀ।

ਉਹਨੇ ਉਵੇਂ ਈ ਪਏ ਹੋਇਆਂ ਛੱਤ ਦੇ ਬਾਲਿਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜ ਆਈ ਪਈ ਸੀ, ਤੇ ਇੱਕ ਲੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲਿਫੇ ਬਾਲੇ ਦੀ ਖੋੜ ਵਿੱਚ ਘਰਕੀਣ ਦਾ ਵਾਸਾ ਵੇਖਿਆ। ਫੇਰ ਕਿਸੇ ਚੂਹੇ ਦੇ ਖੁਰਚਣ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਵੀ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਈ ਤਾਂ, ਉਹ ਝੋਲ ਪੈਂਦੇ, ਵਾਣ ਦੇ ਚੌਖੜੇ ਮੰਜੇ ਤੋਂ ਹੁਜ਼ਕਾ ਮਾਰ ਕੇ ਉਠਿਆ ਤਾਂ ਚਾਰੇ ਚੂਲਾਂ ਵੀ ਜਰਕ ਪਈਆਂ। ਤੇ ਨੀਂਹ ਵਿੱਚ ਪੱਟੀ ਚੂਹੇ ਦੀ ਖੁੱਢ ਅੱਗੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਪੈਰ ਦੀ ਅੱਡੀ ਮਾਰੀ। ਧਮਕਾਰ ਨਾਲ ਚੂਹਾ ਡਰ ਗਿਆ । ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲਈ ਕੋਈ ਭਾਡਾਂ ਹੱਥ ਹੇਠ ਨਹੀਂ ਲੱਭਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਤਖਤੇ ਕੋਲ ਪਈ ਲੋਟ ਨੂੰ ਗਾਟੇ ਤੋਂ ਫੜ੍ਹ ਕੇ, ਬਾਹਰ ਕੰਧੋਲੀ ਦੀ ਬੁਰਜ਼ੀ ਤੇ ਲਿਆ ਧਰੀ । ਟੇਢੀ ਕਰਕੇ ਵਗਾਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੰਬਦੀ ਧਾਰ ਨਾਲ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦੀ ਚੂਲੀ, ਅਗੂੰਠੇ ਨਾਲ ਮਲ ਕੇ ਧੋਤੀ, ਤੇ ਫੇਰ ਖੱਬੀ ਅੱਖ ਮੀਚ ਕੇ, ਓਕ ਨਾਲ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।

ਉਂਗਲਾਂ ਦੀਆਂ ਵਿਰਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਪਤਲੀ ਧਾਰ ਸਿੰਮ ਕੇ, ਵਲਾਂਵੇਂ ਖਾਂਦੀ ਵੀਹਣੀ ਤੋਂ ਵਹਿ ਤੁਰੀ। ਉਹਨੇ ਪੈਰ ਭਿੱਜਣ ਤੋਂ ਲੱਤਾਂ ਚੌੜੀਆਂ ਕਰ ਲਈਆਂ। ਧਾਰ ਨਾਲ ਐਸੀ ਕੰਬਣੀ ਛਿੜੀ ਕੇ ਲੋਟ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚੋਂ ਥੁੜਕ ਕੇ, ਗੇੜਾ ਖਾ ਕੇ ਥੱਲੇ ਡਿੱਗਦੇ ਸਾਰ ਈ ਠੀਕਰੇ-ਠੀਕਰੇ ਹੋ ਗਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਠੀਕਰਿਆਂ ਵੱਲ ਕੋਡੀ-ਢੂਹੀ ਗਹੁ ਨਾਲ ਝਾਕਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਧੁੱਪ ਨਾਲ ਚਿੱਕੜ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈਂਦੀ ਲਿਸ਼ਕੋਰ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ ਮਿਚ ਗਈਆਂ। ਪੈਰ ਦਾ ਠੇਡਾ ਮਾਰ ਕੇ ਠੀਕਰੇ ਭੰਨ੍ਹ ਕੇ ਲਿਸ਼ਕੋਰ ਮੁਕਾ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਜੂੜ੍ਹੇ ਦੀ ਮੀਡੀ ਵਿੱਚ ਗੁੰਦੇ ਕਾਲੇ ਰਿਬਨ ਨੂੰ, ਜੋ ਫੂੰਜੇ ਵਾਂਗ ਲਮਕ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਵਲ੍ਹੇਟ ਕੇ ਜੂੜਾ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ।

'ਮਖਿਆ ਮਿੱਧੀ ਮੱਤ ਨਾਲ਼ ਮੂਹਰੇ ਲਾਅ-ਕੇ ਤੁਰਪੇਂ ਹੁਣ, ਏਥੇ ਕਾਈ ਥੋਥੀਆਂ ਕੱਢਣ ਨ੍ਹੀ ਔਦਾਂ, ਆਹ ਬੂਥੀ ਜੇਹੀ ਚਿੱਬੀ ਕਰਕੇ ਗਰਜ਼ ਆਰੀ ਮੇਰੇ ਪੈਰੀਂ ਠੇਡੇ ਵਾਨੂੰ ਆ ਠੁੱਕਦੈਂ-ਹੂੰ' ਬਲੌਰੇ ਨੇ ਜੁੜੇ ਤੇ ਹੱਥ ਦੀ ਠਿੱਬੀ ਮਾਰ ਕੇ, ਪਿਛਾਂਹ ਭਉਂ ਕੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ, ਜੋ ਠੋਢੀ ਕੋਲੋਂ ਆਈ ਬੱਗੀ ਦਾੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਚੂੰਢੀ ਨਾਲ ਪਲੋਸਦਾ ਹੋਇਆ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਸ ਵੇਲ਼ੇ ਈ ਉਹਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਖੜੋਤਾ ਸੀ।

ਉਹਨੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਰੱਤੀ ਗਹਿਰ ਚੜ੍ਹੀ ਵੇਖੀ, ਜੋ ਅੰਬਰ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦੀ ਪਈ ਤੇ ਫੇਰ ਸਵਾਤ ਅੰਦਰ ਜਾ ਕੇ, ਮੰਜੇ ਕੋਲ ਮੂਧੇ ਪਏ ਕੁੱਜੇ ਤੇ ਪਿਆ, ਡੱਬੀਦਾਰ ਸਾਫ਼ਾ ਚੱਕ ਕੇ, ਇਨੂੰ ਬਣਾ ਕੇ ਬਾਂਹ ਦੀ ਖੱਬੀ ਕੱਛ ਵਿੱਚ ਤੁੰਨ ਲਿਆ। ਤਖ਼ਤੇ ਓਹਲੇ ਪਈ ਬੋਰੀ ਵਿੱਚੋਂ, ਘੁੰਢੀਆਂ ਵਾਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਲੱਪ ਭਰ

ਕੇ, ਤਾਜ਼ੇ ਸੁੰਭਰੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਖਿਲ੍ਹਾਰ ਦਿੱਤੀ।

'ਆਹ..ਆ' ਕਰੀਰ ਤੇ ਬੈਠੇ ਕਿੰਨੇ ਹੀ ਜਨੌਰ ਉੱਡ ਕੇ ਚੋਗਾ ਚੁਗਣ ਲੱਗ ਪਏ। ਕੌਲੇ ਕੋਲ ਘੋਗਰਾ ਪੱਟ ਕੇ ਬੈਠਾ ਕੁੱਤਾ ਭੱਜ ਕੇ ਏਨ੍ਹਾਂ ਜਨੌਰਾਂ ਵੱਲ ਆਇਆ, ਬਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਬਲੌਰੇ ਨੇ ਕੀ ਖਾਣ-ਚੀਜ਼ ਪਾਈ ਹੈ । ਜਨੌਰ ਡਰ ਕੇ ਫੇਰ ਕਰੀਰ ਤੇ, ਕੁਛ ਕੰਧ ਤੇ ਜਾ ਬੈਠੇ। ਕੁੱਤੇ ਨੇ ਧਰਤੀ ਸੁੰਘੀ ਤੇ ਫੇਰ ਦਾਣਿਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਭੌਂਕਿਆ, ਜਦ ਜੀਬ ਨਾਲ ਨਾ ਖਾਧੇ ਗਏ, ਤੇ ਮੁੜ ਪੂਛ ਹਿਲਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ, ਆਪਣੇ ਘੁਰਨੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ। ਬਲੌਰੇ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਆਖਿਆ, 'ਓਏ ਡੱਬੂ ਪੁੱਤ, ਕੁੱਤਾ ਬਣ ਕੇ ਈ ਰਹਿ, ਐਂਵੇ ਬੰਦੇ ਆਲ਼ੇ ਲੱਛਣ ਨਾ ਫੜ੍ਹ, ਔਕਾਤ ਚ ਰਹਿ' ਫੇਰ ਆਪ ਈ ਕੱਛ ਵਿਚਲਾ ਸਾਫਾ ਠੀਕ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ, 'ਪਰ ਔਕਾਤ ਵੀ ਓਨ੍ਹਾਂ ਬੰਦਿਆਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਐ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਚ ਸਬਰ ਦਾ ਕੋਈ ਥਹੁ ਹੋਵੇ, ਨ੍ਹੀ ਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਮਣ ਭਾਰ ਈ ਹੁੰਦੇ ਐ, ਬਾਕੀ ਤਾਂ'।

'ਢੀਠ ਤਾਂ ਸੈਂਗਾ ਈ, ਪਰ ਹੁਣ ਤਾਂ ਢੀਠ ਪੁਣੇ ਦੀਆਂ ਵੀ ਹੱਦਾਂ-ਬੰਨ੍ਹੀਆਂ ਲੰਘ ਗਿਐਂ, ਤੇਰਾ ਹਯਾ ਲਾਹ ਕੇ ਵੀ ਨਾ ਆਵਦਾ ਮੂੰਹ ਛੇਹਣ ਈ ਐਂ” ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨੇ ਕੌਂਸ ਮੰਨ ਕੇ, ਕਾਹਲ ਨਾਲ ਤੁਰਨ ਲਈ ਖੱਬਾ ਹੱਥ ਮੁਰਚੇ ਤੋਂ ਦੋ ਵਾਰ ਘੁੰਮਾਇਆ, ਤੇ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਛੱਤੇ ਉਹਦੇ ਤਿੰਨ ਕੋਠਿਆਂ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੋਇਆ, ਉਹਦੀ ਭੈਣ ਦੀਸਾਂ ਦੇ ਲੱਕ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਹੋਈ ਕੁੜਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਝਾਕਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲ ਪਿਆ, 'ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਨਾ ਹੁਣ ਕੰਮ ਤੋਂ ਸੂਗ ਆਉਣ ਲਾਪੀ ਐ, ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਚਿਰ ਬੰਦੇ ਦੀ ਢੂਹੀ ਕੁੱਬੀ ਐ, ਓਨਾ ਚਿਰ ਕੰਮ ਮੂਹਰੇ, ਢੂਹੀ ਸਿੱਧੀ ਹੋ-ਗੀ ਕੰਮ ਨੇ ਜਾਣੋ ਬੰਦਾ ਢਾਹ ਲਿਆ, ਨੀਵੀਂ ਨਾ ਅਤਾਂ ਚੱਕੀਗੇ..

ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨੇ ਚਿੱਥ ਕੇ 'ਨੀਵੀਂ ਨਾ ਅਤਾਂ ਚੱਕੀ-ਗੇ' ਆਖ ਕੀ ਦਿੱਤਾ, ਬਲੌਰੇ ਦੇ ਲਹੂ ਦੀ ਛਾਤੀ ਵਿੱਚ ਸੱਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਦਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਘੁੰਢੀਆਂ ਕੱਢ ਕੇ ਚੋਗਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਇਆਂ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਲਿਫੀ ਧੌਣ ਤਣੀ ਗਈ। ਜਨੌਰ ਦੋ ਕੁ ਗਿੱਠਾਂ ਉੱਚੇ ਉੱਡ ਕੇ ਫੇਰ ਥਾਂ-ਸਿਰ ਬਹਿ ਗਏ। ਕਚਿਆਈ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡੇ ਦੀ ਲੂੰਈ ਨੂੰ ਮੁੜਕਾ ਆ ਗਿਆ। ਚਾਰ ਤਲੈਂਬੜ੍ਹ ਗੱਢ ਕੇ ਕਾਨਿਆਂ ਦੇ ਛੱਤੇ ਛੱਪਰ ਹੇਠ ਮੰਜੇ ਤੇ ਲੱਤਾਂ ਕੱਠੀਆਂ ਕਰਕੇ, ਵੱਖੀ ਪਰਨੇ ਪਏ, ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਅਜੈਵ ਵੱਲ ਗੁੱਸੇ ਦੀ ਏਨੀ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਘੂਰੀ ਵੱਟ ਕੇ ਵੇਖਿਆ, ਕਿ ਪਾਵੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਬੱਕਰੀ ਵੀ ਡਰ ਨਾਲ ਮਿਆਂਕ ਗਈ। ਮੰਜੇ ਹੇਠਾਂ ਵੜ੍ਹ ਕੇ ਛਾਪਲ ਗਈ।

ਬਲੌਰੇ ਨੇ ਦੰਦ ਪੀਹ ਦਿੱਤੇ ਤਾਂ ਜਾੜ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਕਲੇ ਕੜਾਕਿਆਂ ਦੀ 'ਚਰੜ੍ਹ' ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਕੋਲ ਦੀ ਲੰਘਦੀ ਉਹਦੀ ਮਾਂ ਨਸੀਬੋ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸੁਣਾਈ ਦਿੱਤੀ, 'ਰੱਜੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਮਰਨ ਦੇ ਸੌ ਪੱਜ ਥਿਆ ਜਾਂਦੇ ਆ, ਪਰ ਭੁੱਖੇ ਨੂੰ ਕੁਲਜ-ਕੁਲਜ ਕੇ ਈ ਜਿਉਣ ਤੋਂ ਖਹਿੜਾ ਛੁਡੌਣਾ ਪੈਂਦਾ' ਹੌਲੀ ਕੁ ਦਿਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਈ ਬੋਲੀ। ਏਨੀ ਹੌਲੀ ਬੋਲਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ, ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁਣਦੇ। ਨਾਲ ਦੇ ਬੰਦੇ-ਬੁੜ੍ਹੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੀ, 'ਭਲਾਂ ਮੈਂ ਕੀ ਕਿਐ'।

'ਓ ਧੀਏ, ਦੀਸਾਂ, ਅਈਥੋਂ ਕਾਈ ਮਘਦੀ ਜੇਈ ਚੰਗਿਆੜੀ ਫੜ੍ਹਾ ਕੇ ਜਾਈਂ,