ਗਏ ਹਰ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਤਕਦੀਰ ਲਿਖਣਾ ਵੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਜੇਕਰ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਮਖ਼ਮਲੀ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਇਹੀ ਕਵਿਤਾ ਸਾਨੂੰ ਕੜਕਦੀਆਂ ਬਿਜਲੀਆਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕਵਿਤਾ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਉਹ ਫੁੱਲ ਖਿੜਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਦਿਖਦੇ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਸਾਡੇ ਸੁਭਾਅ 'ਚੋਂ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਤਾਜ਼ਗੀ ਨਹੀਂ ਤਾਂ

ਕਾਹਦਾ ਰਾਗ ਹੈ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ

ਤਾਜ਼ਗੀ ਫੁੱਲਾਂ 'ਚੋਂ ਜਾਗੀ ਮਹਿਕ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਜ਼ ਹੈ

ਜਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਾਡੇ ਰਹਿਣ- ਸਹਿਣ ਉੱਤੇ ਹਰ ਮੌਸਮ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਅਸੀਂ ਚੇਤਨ-ਅਚੇਤਨ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਬੂਲਦੇ ਹਾਂ। ਇਵੇਂ ਹੀ ਸਾਡੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਚੇ ਜਾ ਚੁਕੇ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ 'ਤੇ ਸਾਡੀ ਕਾਵਿ-ਸ਼ੈਲੀ 'ਤੇ ਪੈਣਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੱਖ-ਅਪ੍ਰਤੱਖ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੈਂਦਾ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਮਾਂ-ਪਿਓ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਜਾਏ ਹਾਂ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਸਮਿਆਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤ, ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਿਤ, ਸਾਡੀ ਪਰੰਪਰਾ, ਸਾਡਾ ਲੋਕ-ਸਾਹਿਤ ਤੇ ਬਾਕੀ ਕਾਵਿ- ਧਾਰਾਵਾਂ ਜਿੰਨਾਂ ਤੋਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ ਵਖਰਿਆ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦੇ। ਇਸ ਸਭ ਕਾਸੇ ਦੇ ਮੰਥਨ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਸਾਡੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨੇ ਸਹਿਜ ਰੂਪ ਕੁਝ ਅਪਣਾ ਲਿਆ, ਕੁਝ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ 'ਚੋਂ ਝਾਤੀਆਂ ਮਾਰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਕੁਝ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।

ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵ-ਮੁਕਤ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਤੇ ਸ਼ਾਇਦ

ਕੋਈ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ । ਪਰ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਕੁਝ ਅਜਿਹਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਡੀ ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਭੁਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚ ਖ਼ਾਲਸ ਸਾਡੀ ਮਿੱਟੀ ਮਹਿਕਦੀ ਹੈ, ਇਕ ਨਜ਼ਰ ਜੋ ਸਮੇਂ, ਵਸਤਾਂ, ਨਾਵਾਂ-ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਆਰ- ਪਾਰ ਦੇਖਣ ਦਾ ਹੀਆ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਨਜ਼ਰ ਹੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਖਿਆਲ 'ਚ ਤਾਂ ‘ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ’ ਦੀ ਛਾਂ ਵਿਚ ਬੈਠ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਧੁੱਪ ਕੱਤਣੀ ਹੀ ਮੌਲਿਕਤਾ ਹੈ।

ਬਰਕਤ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਜੋੜਿਆਂ ਨਾਲ ਤੁਰਦੀ ਹੈ। ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਪੱਤਝੜ-ਬਹਾਰ, ਜੀਵਨ-ਮੌਤ ਬਰਕਤ ਦੇ 'ਚੱਕਰ' ਹਨ। ਇਹ ਨਿਰੰਤਰ ਪਰਿਕਰਮਾ 'ਚ ਹੈ। ਇਹ ਹਰਕਤ 'ਚੋਂ ਉਦੈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਖੜੋਤ 'ਚ ਅਸਤ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸਾਰੇ ਦਾ ਸਾਰੇ ਰਾਹ ਉੱਥੇ ਦੇ ਉੱਥੇ ਰਹਿ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸਿਰਫ਼ ਸਾਡੀ ਫਿਰਤ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਏਸੇ ਫਿਰਤ ਦੀ ਕਮਾਈ ਸਾਡੇ ਕੰਮਾਂ-ਕਾਰਾਂ, ਸਾਡੇ ਸੁਭਾਅ, ਸਾਡੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਦੀਆਂ ਕਲਗੀਆਂ ਸਜਾਉਂਦੀ ਫਿਰਦੀ ਹੈ। ਬਰਕਤ ਬਣ-ਬਣ ਫੱਬਦੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਪੈਰ-ਪੈਰ ਨਿਖ਼ਾਰਦੀ ਹੈ, ਮਾਸਾ-ਮਾਸਾ ਤਰਾਸ਼ਦੀ ਹੈ।

ਮੇਰੇ ਲਈ ਓਹ ਨਜ਼ਰ ਹੀ ਬਰਕਤ ਹੈ। ਜਿਹਦੇ 'ਚ ਸਭ ਕੁਝ ਨਵਾਂ- ਨਰੋਇਆ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਰਕਤ ਸਾਡੀ ਕਾਵਿ-ਪਰੰਪਰਾ 'ਚੋਂ ਆਉਂਦੀ ਹੋਈ ਕੋਈ ਸੁਚੱਜੀ ਲਲਾਰਨ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਖ਼ਿਆਲ ਦੇ ਧਾਗਿਆਂ ਨੂੰ ਰੰਗਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਕੁਝ ਤਾਂ ਹੈ ਜੋ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੇ ਨਿੱਤਰੇ ਪਾਣੀਆਂ ਤੱਕ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਕਵਿਤਾ ਇਕੋ ਰੰਗ ਨੂੰ ਗਾੜ੍ਹਾ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕ ਭਾਹਾਂ ਨੂੰ ਜੀਵਤ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕਲਾ ਅਨੇਕ ਸ਼ੇਡਸ / ਭਾਹਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮਰ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਸੂਈ-ਧਾਗਾ'

(ਮੰਗਲਾਚਰਨ)

 

ਮਾਂ ਨੇ

ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀਤੇ

ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਵੀ ਸੀਤੀ

ਸੂਈ-ਧਾਗੇ ਨੂੰ ਭਾਗ ਲੱਗੇ

ਤਾਂ ਕਲਮਾਂ ਬੋਲੀਆਂ

ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ

ਗੀਤ ਗਾਏ ਗਏ

ਇਹ ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਬਰਕਤ ਹੈ

ਪੰਜਾਬੀ

ਤੂੰ ਅਲਫ਼ ਤੋਂ ਅੱਲਾ ਵਰਗੀ

ਤੂੰ ਓਅੰਕਾਰ ਦਾ ਘੇਰਾ

ਤੂੰ ਸ਼ਾਮਾਂ ਦੀ ਲਾਲੀ

ਤੂੰ ਹੀ ਸੱਜਰਾ ਸੁਰਖ਼ ਸਵੇਰਾ

 

ਤੂੰ ਰੁੱਤਾਂ ਦੇ ਰੰਗ 'ਚ ਮੌਲੇਂ

ਤੂੰ 'ਵਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਕੇਂ

ਤੂੰ ਬੀਨਾਂ ਦੇ ਨਾਦ ਜਿਹੀ

ਤੂੰ ਚਰਖੇ ਥੀਂ ਕੂਕੇਂ

 

ਤੇਰੇ ਮੱਥੇ ਜਗਦੇ ਤਾਰੇ

ਇਲਮ, ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਵਾਲੇ

ਤੂੰ ਮੜਕਾਂ ਨਾ ਡੋਲ ਦੇਨੀਂ ਏਂ

ਆਬ ਸ਼ੌਹਰਤਾਂ ਵਾਲੇ

 

ਤੂੰ ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕਾਫ਼ੀ ਅੜੀਏ

ਤੂੰ ਨਾਨਕ ਦੀ ਬਾਣੀ

ਤੂੰ ਸਾਹਾਂ ਦੀ ਸੋਹਬਤ-ਰੰਗਤ

ਤੂੰ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਹਾਣੀ