• ਫੁੱਲ ਵੇਚਦੀ ਛੋਟੀ ਕੁੜੀ ਦੇ ਨਾਂ

• ਧਰਤੀ ਦਾ ਗੀਤ

• ਹੁਨਰ

• ਧਰਤੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰੋ

• ਦੋਸਤ

• ਦੋਸਤ ੨

• ਸਾਥ

• ਤੇਰਾ ਆਉਣਾ

• ਤਪੱਸਿਆ

• ਰੱਬੀਆ  

• ਰੱਬੀਆ-੨  

• ਅੱਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ

• ਖ਼ਾਲੀ ਥਾਂ

• ਵਸਲ

• ਸ਼ਾਂਤ ਨਦੀ

• ਚੇਤੇ ਦੀ ਪੈੜ

• ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੇ ਦਾਅ

• ਬਾਬਾ ਬੇਲੀ

• ਆਦਮ ਪਰਿਕਰਮਾ

• ਚਾਅ

• ਰੀਝ ਦੇ ਝੱਗੇ

• ਜਜ਼ਬੇ ਦੀ ਮੀਨਾਕਾਰੀ

• ਬੇਖੌਫ਼ ਹਵਾ

• ਔਰਤ ਪਰਿਦੱਖਣਾ

• ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਰਕੇ

• ਸਾਂਵਲਾ-ਚੰਨ

• ਨਿੱਤਰੀ-ਨਜ਼ਰ

• ਰੁੱਤ-ਸੁਹਾਵੀ

• ਰੰਗ-ਲਕੀਰਾਂ

• ਸ਼ੂਨਯ

• ਮਹਿਕ ਜਾਦੂ

• ਬਾਬਾ !

• ਚਾਨਣ ਦਾ ਸੁਰਮਾ

• ਮਿਲਣ ਵੇਲਾ

• ਜਗਤ-ਮਦਾਰੀ

• ਤੇਰਾ ਨਾਂ

• ਚੇਤੇ ਦੀ ਪੈੜ

• ਤਰਾਨਾ

• ਵੇਦਨ ਵੀਣਾ

• ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਝੁਮਕੇ

• ਬਰਕਤ

• ਸ਼ਬਦ-ਸਮਾਧੀ

ਵੱਡਿਆਂ ਕੀ ਆਸੀਸ ੨

ਕੋਮਲ ਨੂੰ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਸੁਹਜ ਦੀ ਪਛਾਣ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਸੁਰ, ਲੈਅ, ਤਾਲ ਵਿਚ ਬੱਝ ਜਾਂਦੇ ਨੇ । ਉਸ ਕੋਲ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਸੱਜਰੇ ਬਿੰਬਾਂ ਵਿਚ ਪਰੋਂਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਰੁੱਖਾਂ ਬੂਟਿਆਂ, ਧੁੱਪਾਂ ਛਾਵਾਂ, ਚੰਨ ਸੂਰਜ, ਅੰਬਰ ਤੇ ਧਰਤੀ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਬਾਤ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਤੋਂ ਬੇਮੁੱਖ ਹੋਏ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇਹ ਕਵਿਤਾ ਮੁੜ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਸ਼ੋਰ-ਸ਼ਰਾਬੇ ਦੀ ਭੇਂਟ ਚੜੇ ਗੀਤ ਵਰਗੇ ਸੁਹਜਭਾਵੀ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਨੂੰ ਕੋਮਲ ਨੇ ਮੁੜ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਹਜ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿਚ ਲੋਕਧਾਰਾਈ ਰੰਗ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਾ ਸੱਜਰਾਪਨ ਵੀ । ਬੰਦੇ ਦੇ ਮਨ ਦੀਆਂ ਧੁੱਪਾਂ-ਛਾਵਾਂ ਦੀ ਉਹ ਕਾਇਨਾਤ ਦੇ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰਕਸ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਵਿਚਲਾ ਵਹਾਅ ਤੇ ਰਵਾਨਗੀ ਸਰੋਤੇ ਨੂੰ ਮੰਤਰ-ਮੁਗਧ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਕਲਮ ਵਿਚ ਬਰਕਤ ਹੈ । ਰੂਹ ਦੀਆਂ ਤਰਬਾਂ ਛੇੜਨ ਵਾਲੇ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਪਲੇਠੇ ਕਾਵਿ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ਆਮਦੀਦ ਕਹਿਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ।

ਡਾ. ਕੁਲਵੀਰ

ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਭਾਗ, ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ

ਤਰੰਗਤ ਟੋਟਾ

ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਦੇਖਦਿਆਂ ਕਿੰਨਾ ਕੁਝ ਚੇਤਿਆਂ 'ਚ ਵੱਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿੰਨੀ ਅਲੋਕਾਰ ਗੱਲ ਹੈ। ਮਨ ਦੀ ਕੈਨਵਸ 'ਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਦਿਨ ਖੁਸ਼ੀ ਦੀ ਕੋਈ ਥਾਹ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਮਨ ਦਾ ਹਰ ਖੂੰਜਾ ਉਦਾਸੀ ਨਾਲ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕੱਲਤਾ ਇਕੋ ਵੇਲੇ ਵਰ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰਾਪ ਵੀ !

ਸਿਰਜਕ ਊਰਜਾ ਮਨ ਦੇ ਅੰਬਰੀਂ ਉਡਾਰੀ ਵੀ ਭਰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਹਕੀਕਤਾਂ ਦਾ ਸਪਰਸ਼ ਵੀ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ ਲਰਜ਼ਦੀ ਉਸੇ ਊਰਜਾ ਦੇ ਵੇਗ ਅੱਥਰੂ ਬਣ ਵਹਿ ਪੈਂਦੇ ਤੇ ਉਹੀ ਮੁਸਕਣੀ ਵੀ ਬਣਦੇ ਨੇ। ਇਕੋ ਅਵਾਜ਼ ਕਦੇ ਹੇਕ ਹੁੰਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਚੀਕ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਭ ਕਾਸੇ ਦੇ ਚਲਦਿਆਂ ਇੱਕ ਠਹਿਰਾਓ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਆਣ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਮਾਂ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਲੈਅ ਪਹਿਲਾਂ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਕਦੇ ਸ਼ਬਦ । ਮੇਰੇ ਲਈ ਇਹ ਸਮਾਂ ਕਵਿਤਾ ਬਣ ਕੇ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।

ਕਿਤੇ ਸਾਡੇ ਸਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਲਹਿਰਦੀ ਹੈ ਕਵਿਤਾ। ਝੂਮਦੀ, ਹੁਲਾਰੇ ਖਾਂਦੀ, ਖਹਿ-ਖਹਿ ਕੇ ਲੰਘਦੀ ਹੈ ਸਾਡੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਨਾਲ। ਸਾਡੇ ਮਨ-ਮਸਤਕ ਦੀਆਂ ਸੁੱਤੀਆਂ ਕਲਾ ਜਗਾਉਂਦੀ, ਤਰਬਾਂ ਸੁਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਵਿਤਾ। ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਕਵਿਤਾ ਮਿਲ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਸਾਨੂੰ । ਕਵਿਤਾ ਲੱਭਦੀ ਨਹੀਂ, ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਆਪੇ, ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ। ਕਵਿਤਾ ਚੁਣਦੀ ਹੈ ਆਪਣੇ ਰਚੇਤੇ ਨੂੰ। ਜਿਵੇਂ ਇਸ਼ਕ ਆਸ਼ਿਕ ਨੂੰ ਚੁਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਰੱਬ ਫ਼ਕੀਰ ਨੂੰ ਚੁਣਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮਿਹਰ ਸਿਜਦੇ ’ਚ ਝੁਕੇ ਸਵਾਲੀ ਨੂੰ ਚੁਣਦੀ