ਹੱਲੇ ਜਾਂ ਟੱਕਰ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਵਰਣਨ ਬੀਰ ਰਸੀ, ਜਸ ਭਰਪੂਰ ਗੀਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਸਰੋਤਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਮਿਲੇ। (ਡਾ. ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ, ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਸਾਹਿੱਤਕ ਮੁਲਾਂਕਣ) ਇਸ ਲੋਕ ਕਾਵਿ ਰੂਪ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਲੋਕ ਗਾਇਕਾਂ, ਭੇਡਾਂ, ਮਰਾਸੀਆਂ, ਡੂਮਾ ਤੇ ਭਰਾਈ ਜਾਤ ਵਾਲਿਆਂ ਸਾਂਭੀ ਰੱਖਿਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪਾਸੋਂ ਵਾਰਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਲਿਪੀਬੱਧ ਕੀਤਾ। ਮੱਧਕਾਲ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਸਦੀਆਂ ਤਕ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਦੌਰ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਰਾਜਸੀ ਗੜਬੜਾਂ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਉਸ ਸਾਹਿੱਤਕ ਵਿਰਸੇ ਨੂੰ ਇੱਕੱਤਰ ਕਰਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾ ਦੇ ਸਕੇ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਅੰਕਿਤ ਹੋਏ ਪਏ ਸਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿੱਤ ਜਗਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭੱਟਾਂ, ਮਿਰਾਸੀਆਂ ਦਾ ਰਿਣੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਾਰ ਸਾਹਿੱਤ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਵਿਚ ਚੌਖਾ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਭੱਟਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਕਾਰਾਂ ਬਾਬਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਡਾ. ਗੰਡਾ. ਸਿੰਘ ਲਿਖਦੇ ਹਨ-"ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਹਰ ਉੱਘਾ ਖਾਨਦਾਨ ਆਪਣੇ ਵਡਕਿਆਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਦੇ ਸਿਰ ਸਦਕੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਦੇ ਫਲ ਉੱਤੇ ਜਿਊਂਦਾ ਤੇ ਪਲਦਾ ਹੈ। ਕਈਆਂ ਦੇ ਸੂਰਮਗਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਸੈਂਕੜੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਉੱਤੇ ਖਿਲਰੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੱਟਾਂ ਤੇ ਡੂਮਾਂ, ਮਿਰਾਸੀਆਂ ਜਾਂ ਭਰਈਆਂ ਨੇ ਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਕਾਇਮ ਰੱਖੇ ਹਨ। ਹਰ ਇੱਕ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮਿਰਾਸੀ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਸੁਰਬੀਰ ਜਜਮਾਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਜੋੜ ਕੇ ਯਾਦ ਰੱਖਦਾ ਸੀ ਤੇ ਯੁੱਧਾਂ, ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਵੇਲੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਪੋਤਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਨ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇਣ ਜਾਂ ਕਾਸ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲਪ੍ਰਚਾਵੇ ਲਈ ਗਾ ਕੇ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਸੀ।" (ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਵਾਰਾਂ) ਮਿਰਾਸੀ ਦਾ ਮਤਲਬ ਮਿਰਾਸਤ ਜਾਂ ਵਿਰਾਸਤ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਿਰਾਸੀ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਾਤ ਸੰਬੰਧੀ ਬੰਸਾਵਲੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੇਤੇ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਅਸ਼ੋਕ ਮਿਰਾਸੀਆਂ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਭਾਈ ਮਰਦਾਨਾ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ—

“ਮਿਰਾਸੀ ਦਾ ਲਫਜ਼ੀ ਅਰਥ ਭਾਵ ਹੈ ਮੀਰਾਸ, ਮਾਲਕੀ ਜਾਂ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਹੱਕ ਦਾ ਦਾਅਵੇਦਾਰ, ਇਸ ਲਈ ਮਿਰਾਸੀਆਂ ਨੇ, ਇਹੋ ਵਾਰਸੀ ਦਾ ਹੱਕੀ ਦਾਅਵਾ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ, ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ, ਤਾਰੀਖੀ ਪੱਖ ਤੋਂ, ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਨਿਸਬਤ ਅਰਬ ਦੇਸ਼ ਦੋ ਨਾਲ ਜੋੜਨਾ ਉਚਿਤ ਸਮਝਿਆ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਅਖਵਾਉਣ ਲੱਗ ਪਏ" (ਪੰਨਾ 7) ਵਿਦਵਾਨ ਖੋਜੀ ਅਸ਼ੋਕ ਆਪਣੀ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦਿਆਂ ਮਿਰਾਸੀ ਅਤੇ ਭੱਟਾਂ ਬਾਬਤ ਹੋਰ ਆਖਦਾ ਹੈ—ਮਿਰਾਸੀ ਲੋਕ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਦੀਮੀ ਰਿਵਾਜ਼ ਹੈ, ਹਿੰਦੂ ਭੱਟਾਂ ਵਾਂਗ ਆਪਣੇ ਜਜ਼ਮਾਨਾਂ ਦੇ ਕੁਰਸੀਨਾਮੇ ਅਥਵਾ ਬੰਸਾਵਲੀਆਂ ਕਵਿਤਾ ਵਿਚ ਜੋੜ ਕੇ, ਉੱਚੀ ਹੇਕ ਨਾਲ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਤੇ ਇਨਾਮ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਜਾਤਾਂ ਨੂੰ ਭੱਟ ਕਹੋ ਜਾਂ ਮਿਰਾਸੀ ਮੁੱਢ ਵਿਚ ਗੱਲ ਇੱਕ ਹੀ ਹੈ। ਮੀਰਾਸ ਅਥਵਾ ਵਿਰਾਸਤ ਦੇ ਕੁਰਸੀਨਾਮੇ ਅਥਵਾ ਬੰਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦੇ ਹਾਲ ਜ਼ਬਾਨੀ ਚੇਤੇ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਹਾਂ ਜਾਤਾਂ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। (ਪੰਨਾ 7) ਹੋ ਸਕਦੈ ਮੁਗਲਾਂ ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ ਇਹ ਭੱਟ ਹੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬਣ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਮਿਰਾਸੀ ਅਖਵਾਉਣ ਲੱਗ