ਆਪੇ ਸਾਜੇ ਆਪੇ ਰੰਗੇ ਆਪੇ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ।।

ਨਾਨਕ ਕਾਮਣਿ ਕੰਤੈ ਭਾਵੈ ਆਪੇ ਹੀ ਰਾਵੇਇ। ॥੪॥੧॥੩॥

(ਤਿਲੰਗ ਮ: ੧ ਘਰੁ ੩)

ਹੁਣ ਏਥੋਂ- ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਬਨਬਾਸੀ ਨਿਰਜਨ ਟਿਕਾਣੇ ਤੋਂ ਬੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਿਦਾ ਹੋ ਟੁਰੇ, ਨਵਾਬ ਤੇ ਫਕੀਰ, ਉਹਦੇਦਾਰ ਤੇ ਆਮ ਲੋਕ ਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ, ਸਾਰਿਆਂ ਅਦਬ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ। ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਓਥੋਂ ਰਵਦੇ ਰਹੇ।³

------------------

3. ਪੁ: ਜ: ਸਾਖੀ ਮੂਜਬ ਮਰਦਾਨਾ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਨਾ: ਪ੍ਰ: ਮੂਜਬ ਮਰਦਾਨਾ ਤਲਵੰਡੀ ਸੀ ਤੇ ਬਾਬੇ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵੈਰਾਗ ਧਾਰਨ ਦੀ ਖਬਰ ਸੁਣਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਘੱਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਵੇਲੇ ਆ ਪਹੁੰਚਾ ਤੇ ਫੇਰ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹਾ।

3

ਜਗਤ ਯਾਤ੍ਰਾ ਨੂੰ ਟੁਰਨ ਸਮੇਂ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਗਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾਈ, ਸੋ ਇਉਂ ਲਿਖੀ ਹੈ-

ਛੁਧਾ ਨਗਨਤਾ ਜਾਨੀਏ ਪੁਨ ਰਹਿਨੋ ਉਦਿਆਨ।।

ਸੰਗ ਰਹਨ ਮਮ ਤੋ ਬਨੈ ਕਰਿਯੇ ਉਰਿ ਪਰਵਾਨ।।

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਨਾ: ਪ੍ਰ:)

ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਦਿਲੀ ਪਿਆਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਵਿਛੁੜਕੇ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕਣ ਦੀ ਲਗਨ ਉਸਦੇ ਇਸ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਸਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦਿਤਾ ਤੇ ਜੋ ਕਵੀ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਐਉਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ:-

ਪ੍ਰਭੁ ਜੀ ! ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮਨ ਤੇ ਮੂਕੀ।।

ਆਨ ਜਾਨ ਕੀ ਆਸਾ ਚੂਕੀ।।

ਤੁਮ ਸਮਾਨ ਕੋ ਨਦਰ ਨ ਆਵੈ।।

ਦਿਨਕਰ ਪਿਖ ਖਦਯੋਤ ਨ ਭਾਵੈ।।

ਰਹੌ ਸੰਗ ਮੇਂ ਮਨ ਮਹਿ ਠਾਨੀ। ।

(ਸ੍ਰੀ ਗੁ: ਨਾ: ਪ੍ਰਾ:)

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਲ ਬਾਤ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰਬਾਬ ਲੈਣ ਲਈ ਘੱਲਿਆ ਤੇ ਇਕ ਫਿਰੰਦੇ ਨਾਮੇ ਰਬਾਬ ਵਾਲੇ ਦਾ ਪਤਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰੰਦੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਾਕੇ ਮਰਦਾਨਾ ਰਬਾਬ

ਪੁੱਛਿਆ:- 'ਮਰਦਾਨਿਆਂ ! ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਹਈ ?' ਤਾਂ ਮਰਦਾਨੇ ਆਖਿਆ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ! ਤੁਸੀਂ ਜਾਣੀ ਜਾਣ ਹੋ ! ਗੁਰੂ ਜੀ ਬੋਲੇ, 'ਜਾਹ ਮਰਦਾਨਿਆਂ! ਵਸਤੀ ਵਿਚ ਜਾ ਵੜ ਤੇ ਰੋਟੀ ਖਾ ਆਉਂ। ਮਰਦਾਨੇ ਆਖਿਆ 'ਜੀਓ ਜੀ ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਨਗਰੀ ਵਿਚ ਕੋਈ ਜਾਣਦਾ ਨਹੀਂ, ਰੋਟੀ ਬਿਨਾਂ ਮੰਗੇ ਕੌਣ ਦੇਵੇਗਾ? ਆਗਿਆ ਹੈ। ਤਾਂ ਮੰਗ ਕੇ ਖਾ ਆਵਾਂ ?'

ਗੁਰੂ ਜੀ-→ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਗਾਵਣ ਹਾਰਿਆ ! ਤੈਨੂੰ ਮੰਗਣ ਦੀ ਕੀਹ ਲੋੜ ਹੈ, ਤੂੰ ਜਾਹ ਉੱਪਲ ਖਤਰੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਹੈ ਨਗਰੀ ਵਿਚ ਉਥੇ ਜਾ ਖੜੋ, ਚੁਪਾਤਾ ਰਹੀ, ਉਹ ਲੋਕ ਰੋਟੀ ਖਾਂਦੇ ਹੋਣਗੇ, ਤੈਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਸਾਰ ਦੇਖਕੇ ਖਿੜਨਗੇ, ਸਾਰੀ ਨਗਰੀ ਉਲਟ ਪਏਗੀ, ਹਿੰਦੂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸਭ ਤੇਰੀ ਪੈਰੀ ਪੈਣਗੇ, ਛੱਤੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਭੋਜਨ ਲਿਆ ਲਿਆਕੇ ਅੱਗੇ ਧਰਨਗੇ, ਕੋਈ ਬਸਤ੍ਰ ਲਿਆ ਭੇਟ ਧਰੇਗਾ। ਜੋ ਤੇਰੇ ਮੂੰਹ ਲਗੇਗਾ ਜੀ ਵਿਚ ਕਹੇਗਾ ਇਥੇ ਸਰਬੰਸ ਲਿਆ ਅਗੇ ਧਰਾਂ। ਬਹੁਤ ਲੋਕ ਤੇਰੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਸਦਕੇ ਹੋ ਹੋ ਆਖਣਗੇ, ਵਾਹ ਵਾਹ ਸਾਈਂ ਦੇ ਸੁਹਣਿਆਂ ! ਤੈਥੋਂ ਨਿਹਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਮਰਦਾਨਿਆਂ ਕਈ ਐਸੇ ਹੋਣਗੇ ਜੋ ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਪਰਵਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰਨਗੇ ਜੋ ਤੂੰ ਕੌਣ ਹੈ ਤੇ ਕਿਥੋਂ ਆਇਆ ਹੈ।

---------------------

2. ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੱਸਤੀ ਹੜੱਪਾ ਸੀ। ਜਿਥੋਂ ਬਾਹਰ ਕੋਹ ਕੁ ਭਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੁਣ ਤਕ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਬੜਾ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਬਰਸ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਖੰਡਰ ਇਥੋਂ ਨਿਕਲੇ ਹਨ।

ਇਹ ਬਚਨ ਸੁਣ ਕੇ ਮਰਦਾਨਾ ਨਗਰੀ ਵਿਚ ਗਿਆ, ਬਚਨ ਗੁਰੂ ਗੁਰ ਪੂਰੇ ਨੇ ਜੋ ਆਖਿਆ ਸੀ ਸੋ ਅੱਖਰ ਅੱਖਰ ਸੱਚ ਹੋਇਆ। ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਆ ਪੈਰੀਂ ਪਿਆ। ਭੋਜਨ, ਬਸਤ੍ਰ, ਰੁਪਏ ਬਥੇਰੇ ਆਏ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਬਹੁਤ ਆਦਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਮਰਦਾਨਾ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾ ਪੂਜਾ ਵੇਖ ਵੇਖ ਕੇ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਵੇ, ਫੁਲਿਆ ਜਾਮੇ ਨਾ ਸਮਾਵੇ, ਪਰ ਵਿਚ ਵਿਚ ਜਦ ਕੋਈ ਐਸਾ ਆਦਮੀ ਆਵੇ ਜੋ ਮਰਦਾਨੇ ਵਲ ਤੱਕੇ ਵੀ ਨਾ, ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਦਿਲ ਕੁਛਕੁ ਉਦਾਸੀ ਖਾਵੇ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜਦ ਦਿਹੁਂ ਲੱਥਾ, ਤਾਂ ਮਰਦਾਨਾ ਰੁਪੈ, ਕਪੜੇ ਬੰਨ੍ਹਕੇ ਬਾਬਾ ਜੀ ਪਾਸ ਆਇਆ। ਮਰਦਾਨੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਮਨ ਦਾ ਹੁਲਾਸ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਗੁਰੂ ਬਾਬੇ ਨੇ ਤੱਕੀਆਂ। ਫੇਰ ਬਸਤ੍ਰ ਰੇਸ਼ਮੀ ਤੇ ਸੂਤੀ ਤੱਕੇ, ਫੇਰ ਰੁਪਏ ਤੇ ਮੁਹਰਾਂ ਵੇਖੀਆਂ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਵੇਖਣ, ਮੁਸਕਰਾਉਣ ਤੇ ਹੱਸਣ। ਹੱਸਣ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੇ ਹੱਸਦੇ ਹੱਸਦੇ ਨਿਲੇਟ³ ਹੁੰਦੇ ਜਾਣ। ਆਖਣ ਮਰਦਾਨਿਆ ਕੀ ਆਂਦੋਈ?

ਮਰਦਾਨਾ→ ਸੱਚੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ! ਇਹ ਤੇਰੇ ਬਚਨਾਂ ਦਾ ਪਰਤਾਪ ਹੈ, ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਦਾ ਸਦਕਾ ਹੈ, ਸਾਰਾ ਸ਼ਹਿਰ ਮੇਰੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਆ ਢੁਕਿਆ. ਮੈਂ ਰੱਜ ਰੱਜ ਪਦਾਰਥ ਛਕੇ। ਇਹ ਰੁਪਏ, ਕਪੜੇ ਆਪ ਜੋਗ ਲੈ ਆਇਆ ਹਾਂ।

ਗੁਰੂ ਜੀ → (ਖੁਸ਼ ਹੋਕੇ) ਮਰਦਾਨਿਆਂ! ਭਲਾ ਕੀਤੋਈ ਜੋ ਲੈ ਆਇਆ ਹੈਂ, ਤੇਰਾ ਭਾਉ ਸੁਹਣਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਸਾਡੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ।

------------

3. ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀ ਨੇ ਇਹੋ ਪਦ ਵਰਤਿਆ ਹੈ।