ਬਹਾਰ ਤੋਂ ਉਜਾੜ

ਕੈਦੀ ਭਾਵੇਂ ਪੰਜ ਦਿਨ ਜੇਲ੍ਹ ਰਹਿ ਆਵੇ ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੀ ਰਿਹਾਈ ਹੁੰਦੀ ਐ ਤਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਹਣੀ-ਸੋਹਣੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। 1991-92 'ਚ ਮੈਂ ਦਸਵੀਂ ਕਰਕੇ ਮਲੋਟ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸੀਨੀਅਰ ਸਕੈਡੰਰੀ ਸਕੂਲ (ਲੜਕੇ) 'ਚ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਮਨ 'ਚ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਲੁੱਡੀਆਂ ਪਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਅੱਖਾਂ 'ਚ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀ ਖ਼ੁਮਾਰੀ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਘਰ ਦੀ ਦਹਿਲੀਜ਼ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦ ਸਰਦਲ 'ਤੇ ਕਦਮ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸੁਖਦ ਅਹਿਸਾਸ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੇਪਰ ਦੇ ਕੇ ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਜੁਲਾਈ ਤੱਕ ਮੈਂ ਦੋ ਕੰਮ ਕੀਤੇ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਮੇਲਿਆਂ 'ਚ ਰੱਜ ਕੇ ਕਬੱਡੀ ਖੇਡੀ ਤੇ ਦੂਜਾ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਬਾਬਿਆਂ (ਬਾਬਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਗੁਰੂਸਰ ਯੋਧਾ ਵਾਲੇ) ਨਾਲ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਮਾਝੇ ਦੇ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇਖ ਆਇਆ ਸਾਂ ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ 'ਚ ਇੰਦਰਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇੱਥੇ ਅਸੀਂ ਕੁਝ ਦਿਨ ਸੇਵਾ ਕਰਕੇ ਆਏ। ਤਿੰਨ ਮਹੀਨੇ ਮੈਂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਹੀ ਰਿਹਾ ਘਰ ਨਾ ਆਇਆ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਪਲ ਗਰਾਊਂਡ ਜਾਂਦਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਸੇਵਾ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ। ਜਿੱਦਣ ਕੋਈ ਮੇਲਾ ਹੁੰਦਾ ਮੈਂ ਬਾਬਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਤੋਂ ਅੱਖ ਬਚਾ ਕੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ।

ਗਿਆਰਵੀਂ 'ਚ ਮਲੋਟ ਦਾਖ਼ਲਾ ਲੈ ਕੇ ਮੇਰੀ ਸੇਵਾ ਛੁੱਟ ਗਈ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਛੁੱਟ ਗਈ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਵਾਲੀ ਕੁੜਤੀ (ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਦਾ ਚੋਲ੍ਹਾ ਜੋ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਡੇਰਿਆਂ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ ਪੱਕੇ ਸੇਵਾਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ)। ਡੇਰੇ 'ਚ ਬਣੇ ਕੁਝ ਯਾਰ ਵੀ ਛੁੱਟ ਗਏ ਪਰ ਵਿਛੜੇ ਯਾਰਾਂ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਯਾਦ ਨਾ ਆਈ ਕਿਉਂਕਿ ਦਿਲ 'ਚ ਨਵੀਆਂ ਉਮੰਗਾਂ ਛੱਲਾਂ ਮਾਰ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਨਾਲੇ ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਸੁਭਾਅ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਗਏ 'ਤੇ ਝੁਰਦਾ ਨਹੀਂ ਤੇ ਆਏ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਮਾਂ ਨੇ ਦਹੀਂ ਨਾਲ ਮਿੱਠੇ ਚੌਲ ਖੁਆ ਕੇ ਸ਼ਹਿਰ ਪੜ੍ਹਨ ਭੇਜਿਆ। ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਨੇ ਕਰਜ਼ਾ ਚੁੱਕ ਕੇ ਫੀਸ ਭਰੀ ਤੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਵਰਦੀ ਖ਼ਰੀਦ ਕੇ ਦਿੱਤੀ। ਮਲੋਟ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਇਸ ਸਕੂਲ 'ਚ ਸੈਂਕੜੇ ਮੁੰਡੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਸਨ। ਵੱਡੇ ਘਰਾਂ ਦੇ ਕਾਕੇ ਸਕੂਟਰਾਂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਤੇ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ ਬਹੁਤੇ ਪੈਦਲ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਮੇਰੇ ਮਨ 'ਚ ਰਹਿ-ਰਹਿ ਕੇ ਵੱਡਿਆਂ ਨਾਲ ਯਾਰੀ ਪਾਉਣ ਦੀ ਲਲਕ ਉੱਠਦੀ। ਉੱਥੇ ਹੀ ਬਿੱਲਾ ਬੋਦੀਵਾਲਾ ਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮੇਰੇ ਕੰਨਾਂ 'ਚ ਬੀਂਡੇ ਬੁਲਾਏ ਸਨ। ਬਿੱਲਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟਾਈਲ ਕਬੱਡੀ 'ਚ ਪੰਜਾਬ ਖੇਡਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਸਟਾਰ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਹਾਸਲ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ । ਮੈਂ ਸਮਝ ਗਿਆ ਕਿ ਇੱਥੇ ਬਿੱਲਾ ਬਿੱਲਾ ਹੋਈ ਪਈ ਐ ਸਾਡੇ ਵਰਗੇ 'ਕਾਵਾਂ' ਨੂੰ ਕੀਹਨੇ ਖੀਰ ਦੇਣੀ ਆਂ ? ਮੈਂ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਤੁਰਦੇ-