سمرپِت

 

مےرے نانا جی س: دلیپ سِںگھ پٹواری

اتے

باپُو جسوںت کںول جی دے ناں

 

پروےس دُآر

 

باپُو دی جُّتی

جواای پُّت

ویرے دیآں ترےلیآں

بُوٹیآں والا سُوٹ  

کھاڑُوسپُن

پولیآں روٹیآں

ویرے! مےریآں پَےلیآں ?"

رّب دی رجھا

گلتیآں

بھُوآ

کُڑّتن

اُنابھی کوٹی

ڈھِّڈ 'چ دُّکھ

اگاںه والے

سّترواں ورھا

پیڑھ

هیر

گھُّٹی هوای سںگھی

اںب

مُآپھی

کھںمنی

گھور کںڈھے

سِلک دا سُوٹ

گاںڈھا-ساںڈھا

ڈاِاری

اُجاڑا

اهِساس

داتیآں والا پّکھا

هالاتاں اّگے بںدے دا وّس نهیں چّلدا اتے هالات بںدے نال آاے دِن کوای نا کوای کِسے نا کِسے ترھاں دی کھِّچ-دھُوه کردے رهِںدے نے۔ ِاهی کھِّچ-دھُوه ِانسان نُوں اتھاه کھُشی جاں گُّجھے درد دِںدی هَے۔ هالاتاں لای ِانسان دی کھِّچ-دھُوه کرنا بڑا سُکھالا هُںدا هَے پر سبداں نال کھِّچ-دھُوه کرکے هالاتاں نُوں سرل اتے سمجھنےوگ کهانی وِّچ بدلنا بڑا اَوکھا۔ ِاهی کھِّچ-دھُوه کرن دی کوسِس مےری دھی جَےسی نے کیتی هَے, ماں هون دے ناں 'تے مَےں جِنّھاں کُ وی جَےسی نُوں جاندی هاں, مَےنُوں لّگدا هَے کِ جَےسی دُآرا لِکھِآ کهانی سںگرهِ 'گھڑے 'چ دّبی ِاّجت' پڑھ کے تُهاڈے من 'چ کای نوےں سوال اُّٹھنگے۔ هو سکدا هَے کِ اّکھاں 'چ پانی بھرے جاں چِهرے 'تے هاسے کھِڑھن جاں پڑھدے-پڑھدے اّدھ وِچالے چھّڈی کهانی گھردے کںم نبےڑدِآں نُوں اُلجھاای رّکھے۔ اُمید هَے کِ مےری دھی آپنی کِتاب نال مےرے لِکھے جاں تُهانُوں کهے سبداں تے کھری اُترےگی۔

وّلوں

امرجیت کَور (ماں)

باپُو دی جُّتی

 

ےاد آ کےراں بّس تلوںڈی بّس سٹَےںڈ 'چ داکھل هوای تے بّس سٹَےںڈ دے باهر کھےڈن والے نِّکے وّڈے لوهے تے لّکڑ دے ٹرَےکٹر کِسے دُکان دے باهر سجااے هواے سی, مَےں باپُو نُوں هلُون کے ٹرَےکٹر دِکھااے پر باپُو نے گّل انسُنی کر دِّتی۔ اسیں بّس سٹَےںڈ اُّترے۔ باپُو تے مَےں اُّتر کے بّس سٹَےںڈ 'چ بَےٹھن لای بنیآں تھڑیآں تے بَےٹھ گاے۔ باپُو ِاّکدم اُّٹھِآ مےرا هّتھ پھڑھ باپُو موچی کول چلا گِآ تے آودی جُّتی لاه کے موچی نُوں دے دِّتی۔ موچی کهِںدا کِ جُّتی دی هالت کھراب هی آ,جے باهلا کهِنّے آ تاں سِاُں دِنّا..پر مِلُو کّلھ۔ باپُو نے دُوجی جُّتی وی لاه کے موچی کول رّکھ دِّتی تے کِها کِ کّلھ هی لَے جاںواںگے دونوں۔ باپُو نںگے پَےر تُر پھِر اُسے تھڑھی 'تے جا کے بَےٹھ گِآ تے مَےں وی باپُو دے پِّچھے هی۔ پھُّلے, گِریآں, پاپڑ وےچن والے وار وار کولے آاُںدے تے مےرے 'چ هِںمت نا پای کِ باپُو نُوں کهِ دےواں کِ مَےنُوں چیجی دوا دے۔ پھِر باپُو نے مَےلے جےهے جھولے 'چوں پانی دی بوتل کّڈھی تے مےرے مُوهرے کر دِّتی کِ ترےه لّگی تاں پی لَے۔ مَےں گٹاگٹ سارا پانی پی لِآ تے باپُو سکُون نال مےرے مُوںه وّل دےکھ رِها سی۔ جِوےں اُسدی پِآس وی مَےں پانی پی کے مُکا دِّتی هووے۔ باپُو نے بوتل مُڑ جھولے 'چ پا لای۔ سانُوں پِںڈ والی بّس مِل گای تے اسیں مُڑکو-مُڑکی هواے پِںڈ پُّج گاے۔

پںدراں دِن بااد واڈھی سُرُو هوای۔ باپُو اُس دِن آڑتیآں توں پَےسے لَےن تلوںڈی گِآ هويا سی۔ دُپهِرے جِهے تايا بِسنا بھّجِآ بھّجِآ گھر آيا تے ماں چاه بنا رهی سی۔ چَوںترے کول جا کھںگھُورا جےها مار کے کِها, "بھاای لچھمن دا تلوںڈی توں آاُںدے دا اَےکسیڈَےںٹ هو گِآ, مَےں پتا تھهُ لَےن اُّتھے چّلاں۔ تےری بھَےن آاُںدی آ تےرے کول ..." اَےنا کهِ کے تايا چلا گِآ تے ماں تھااےں کھڑھی سُنّ جےهی هو گای تے پھِر چّکر جےها کھا کے ڈِّگ گای۔ مَےں دوادو آ کے ماں نُوں پانی پِآيا, اَےنے نُوں تاای آ گای۔ تاای ماں دے هّتھ پَےر ملن لّگی۔ تااے دا مُںڈا پِںڈوں هی

موٹرساِاکل 'تے بِٹھا ڈاکٹر لَے آيا۔ ڈاکٹر نے دّسِآ کِ بلّڈ گھٹِآ اے, تھوڑے ٹاایم نُوں ٹھیک هو جانگے۔ تِنّ گھںٹے بااد جیپ توں تايا روںدا روںدا اُّترِآ کِ آپاں تاں لُّٹے گاے, مُّک گِآ مےرا بھرا۔ تايا وِهڑے 'چ بَےٹھ دھاهاں مارن لّگا۔ گھر 'چ اَےبُولَےںس دے نال دو هور گّڈیآں تے ٹرَےکٹر ٹرالی نے سارا وِهڑا مّل لِآ۔ ٹرالی 'تے باپُو دا سکُوٹر رّکھِآ هويا سی۔ گھر 'چ ِاکّٹھ هونا سُرُو هو گِآ۔ کوای باپُو دی لاس نُوں گّڈی 'چوں لُآ رِها سی تے کوای باپُو دا سکُوٹر۔ مَےں ڈرِآ-سهِمِآ بھُوآ دی بُّکل 'چ بَےٹھا سی, رو رِها سی۔ بھُوآ مَےنُوں چُّک کے سکُوٹر کول چلی گای تے اُهدی بھُّب نِکل گای۔ مےری نِگھا سکُوٹر مگر بنّھے اُس کھِڈَونے ٹرَےکٹر 'تے پای, جو باپُو بِنھاں دّسے مےرے لای لَے کے آ رِها سی۔ مےریآں اّکھاں تِّپ تِّپ چون لّگیآں۔ بھُوآ نے مَےنُوں جور دےنے گھُّٹ لِآ تے کمرے 'چ لَے کے چلی گای۔ مَےں کںب رِها سی تے بھُوآ مَےنُوں کلاوے 'چ گھُّٹی بَےٹھی سی جِوےں مَےں اُسدا ویر هوواں تے مَےنُوں مُڑ توں کھوهن توں ڈر رهی هووے تے ِاّک دو وار اُسدے مُوںهوں نِکلِآ کِ "نا لچھمن رو نا, تےری بھَےن هَےگی آ ... پھِکر نا کر۔" بھُوآ دا آودا تَور چُّکِآ گِآ سی۔

باپُو نُوں نُهااُن لّگے اُسدے گیجے 'چوں آڑتیآ دے دِّتے چَےّک نِکلے جو وّڈے پھُّپھڑ جی نُوں ساںبھن لای پھڑھا دِّتے۔ باپُو دا سںسکار هو گِآ۔ باپُو دا سکُوٹر دلان نال لّگدے سٹر والے کمرے 'چ ساںبھ دِّتا تے اُه نِّکا ٹرَےکٹر وی اُوےں هی سکُوٹر مگر بنِّآ هويا سی۔ اُه سٹر والا کمرا مےری سُرت 'چ بںد هی رهِںدا تے کِسے دی هِںمت هی نهیں سی پای کِ باپُو دا سکُوٹر ٹھیک کرا کے ورت لایاے, نِّکے ٹرَےکٹر نال کھےڈ لایاے۔ سماں بیتِآ مَےں تے ماں دووےں کَےنےڈا چلے گاے۔ پِںڈ پںج سالاں بااد گےڑا لّگدا۔

اّج 25 ورھِآں بااد مَےں آودے پرِوار سمےت پِںڈ آيا تاں نال ِاّک نواں جیا وی سی, اُه سی مےرا پُّت۔ مِلن والے لوک آکھ رهے سی کِ جما لچھمن سِںهُ دا مُهاںدراں اے مےرے پُّت دا۔ اَےتوار والے دِن پتا نهیں من 'چ کی آيا کِ اُس سام مَےں اُه سٹر والا کمرا کھولھ لِآ تے مےرا پُّت مےری گودی توں اُّتر سکُوٹر کول جا کھڑھا هو گِآ تے سکُوٹر 'تے لال لیڑا دِّتا هويا سی پر اّدھا لیڑا لهِ گِآ سی۔ پُّت دی نِگھا ٹرَےکٹر 'تے پای تے اُه جِّد کرن لّگا کِ اُه ٹرَےکٹر لَےنا اے کھےڈن لای۔ مَےں بھرے جِهے من نال لال لیڑے نُوں کھِّچ لِآ تے ساری مِّٹی ساڈے

دوواں `تے پَے گای۔ مَےنُوں اُس مِّٹی دی کھُسبو چںگی لّگی۔ مَےں سکُوٹر نُوں روڑھ کے وِهڑے 'چ لَے آيا۔ ماں بھاںڈے وِّچے چھّڈ ساڈے کول آ گای ... شاِاد مَےنُوں سهارا دےن لای کِ کِدھرے سکُوٹر دےکھ مَےں کمجور پَے رون نا لّگ جاواں پر سکُوٹر کول آ ماں نے ڈُوںگھا هااُںکا لِآ تے آودے مُوںه نُوں چُنّی نال پُوںجھن لّگی۔ مَےں سکُوٹر ساپھ کیتا تے ٹرَےکٹر وی۔ ٹرَےکٹر بےٹے نُوں کھےڈن لای دے دِّتا۔

سکُوٹر جیپ 'تے اُلّدھ کے تااے دے مُںڈے نال سهِر وّل چّل پِآ۔ ٹھیک کرا سکُوٹر نُوں پھِر توں نواں بنا لِآ۔ جیپ تااے دا مُںڈا گھر لَے آيا تے مَےنُوں سکُوٹر تے سهِروں پِںڈ آاُںدے رستے 'چ کھِآل آيا کِ باپُو نے کےراں جُّتی گںڈھنی دِّتی سی موچی کول بّس سٹَےںڈ 'چ۔ پتا نهیں کی سوچ مَےں سکُوٹر پھِر توں سهِر وّل موڑ لِآ تے بّس سٹَےںڈ چلا گِآ۔ اُّتھے هُن ٹرَےکٹر دے کھِڈَونِآں دی کوای دُکان نهیں سی۔

بّس سٹَےںڈ جا کے مَےں اُسے جگھا بنی نویں تھڑی 'تے کِنّا چِر بَےٹھا رِها تے پھِر اُّتھوں اُّٹھ کے اُهی موچی کول گِآ جو کِ هُن بُّڈھا هو چُّکا سی۔ مَےں موچی کول جا کے کِها کِ مےرے باپُو دی جُّتی لَے کے جانی اے۔ موچی نے کِها, کِسدی ?" مَےں باپُو دی پاسپورٹ ساایج پھوٹو بٹُواے 'چوں کّڈھ کے دِکھاای۔ اُس موچی نے گھُّٹ کے مَےنُوں سینے نال لا لِآ کِ اّچھا لچھمن سِهُں دا پُّت اے تُوں تے پھِر اُه مےرا هّتھ پھڑھ سڑک دے دُوجے پاسے بنے ِاّک وّڈے سارے جُّتیآں دے شوا رُوم 'چ لَے گِآ تے ِاسارا کر پھرےم 'چ جڑھیآں کںدھ 'تے لّگا جُّتی دا جڑا دِکھايا تے کِها کِ پتا ِاه جُّتی مَےں بهُت ساںبھ کے رّکھی اے۔ لچھمن سِںهُ کّلھ دا کهِ مُڑ جُّتی لَےن نهیں آيا پر جِس دِن دی ِاه جُّتی مےری دُکان 'تے آای اے مےرے کںم 'چ برکت آای اے تے هو سکدا مےرا وهِم هی هووے پر مَےں ِاه جُّتی نُوں رّب واںگ پُوجدا۔ مَےں ِاّک وار پھِر سُنّ جِها هو کے جُّتی نُوں ِاّکٹک دےکھن لّگا ۔ مَےں بُّڈھے موچی نُوں ترلا جِها پا کے کِها کِ ِاه جوڑا مَےنُوں دے دِاُ, مَےں جو کیمت کهوگے دے دےواںگا۔ بُّڈھے موچی نے آودے پُّت نُوں کهِ مَےنُوں اُه جُّتی اکھبار 'چ لپےٹ کالے لِپھاپھے 'چ پا کے دِّتی۔ مَےں آاُںدا-آاُںدا اُس توں پُّچھنا جرُوری سمجھِآ کِ جے اَےنا وّڈا سوا رُوم اے تاں تُسیں بّس سٹَےںڈ دھُّپ 'چ نِّکی جِهی دُکان 'تے کِاُں کںم کردے هو۔ بُّڈھے موچی نے چِّٹے موتیاے اُّترے والیآں اّکھاں بھر کِها, "مےرے پِاُ نے اُه جُّتیآں والے کھوکھے 'چ جِںدگی کّڈھ دِّتی, مَےنُوں اُس دُکان 'تے

بهِ کے بهُت سکُون مِلدا تے اَےوےں لّگدا جِوےں مےرا پِاُ مےرے کول بَےٹھا هووے۔ "مَےں اُداس جِها هو اُهناں توں' الوِدا لَے کے سکُوٹر 'تے گھر آيا۔

گھر پهُںچِآ تاں ماں پھِکر کر رهی سی کِ کِنّا کُوےلا کر دِّتا سهِروں گھر آاُن 'چ تے پھون وی بںد جُ هو گِآ سی۔ بولدی-بولدی اُهدی نِگھا جد باپُو والے سکُوٹر 'تے پای اُه ِاّک دم هَےران رهِ گای۔ اُه وار-وار سکُوٹر نُوں هّتھ لگا کے دےکھ رهی سی۔ مےرے کول آ اُهنے مےرا مّتھا چُںم کے اُس آکھِآ, مےرا بهادر پُّت... "کِاُںک اُهنُوں همےسا لّگدا هُںدا سی کِ مَےں باپُو دیآں چیجاں دا ساهمنا نهیں کر پاواںگا, تاهیں تے اُهنے پِںڈ چھّڈ پردےس رهِنا سهی سمجھِآ۔ سهی وی سی اُدوں مَےں باپُو دے جان مگروں روج رات نُوں سُّتا-سُّتا بُڑک کے اُّٹھ جاںدا تے باپُو نا جا چھّڈ کے کهِ کے رون لّگ جاںدا۔ ماں مےرے تے اّج مان مهِسُوس کر رهی سی کِ مَےں بیتے ماڑھے کّلھ نُوں سویکار لِآ هَے۔

مَےں مںجے 'تے بَےٹھ ماں نُوں پھرےم 'چ جڑھی جُّتی دِکھاای تے کِها کِ ےاد آ کےراں باپُو نںگے پَےریں سهِروں آيا سی تے پَےسے نا هون کرکے مُڑ جُّتی چُّکن نهیں گِآ دُکان توں۔ اُدوں دی پںجاه رُپاے دی جُّتی دی کیمت هُن کروڑاں اے... ۔ ماں مےریآں گّلاں 'چ اُلجھ گای تے مَےں اُهنُوں موچی والی گّل سُناای۔ ماں نے اّکھاں بھر لایآں۔ اَےنے نُوں مےرا پُّت ٹرَےکٹر دے مُوهرے لّگے واجے نال پاں پاں کردا مےرے کول آيا تے کهِن لّگا, پاپا دِس ِاج دا بَےسٹ گِپھٹ .. مَےں مُسکرا پِآ۔ مےری گھروالی پانی دا گِلاس لَے کے آای کِ مَےں پانی دا گِلاس هّتھ 'چ پھڑِآ تے مےرا پُّت مےرے کول آيا تے مےرے هّتھوں پانی دا گِلاس پھڑھ آپ سارا پانی پی گِآ۔ مَےں اُس وّل اُسے سکُون نال دےکھ رِها سی جِوےں مےرا پِاُ کای سال پهِلاں اُس بّس سٹَےںڈ 'چ بَےٹھا مےرے وّل دےکھ رِها سی۔ پیڑھیآں بدلیآں رهِںدیآں پر سماں پِچھلیآں پیڑھیآں نُوں پھِر ساڈے وِّچ لِآ کے کھڑھا کر دِںدیآں هن۔

ِاّک تےری جُّتی ساهمنے,

بُوٹ جَورڈن دے جاپدے نے هَولے۔

پھےار پلےساں لّگن ٹھںڈیآں,

مَےں لّبھدا رهِنّا نِّگھ والے کَولے۔

جواای پُّت

 

ٹھٹھںبری جےهی کُںگڑ کے بَےٹھی اُه اںدروں-اںدر ڈر رهی سی۔ تِنّ لاواں هو گایآں تے جدوں چَوتھی لاو بابا جی پڑھ رهے سی تاں پِّچھے رَولا پَےن لّگا۔ "جلدی کوای پانی لَے کے آاُ... گّڈی کّڈھو... ڈاکٹر بُلا لو...دَورا لّگدا" دَورا سبد سُندِآں هی اُسدے مّتھے 'چ ماں دا چےهرا ٹھنکِآ پر پِّچھے مُڑ کے کِوےں دےکھدی تے اُّتوں گھُںڈ وی سی۔ گھُںڈ کِوےں چُّک مُڑ کے دےکھدی۔ چَوتھی لاو واری چهُں کونِآں 'چ کھڑھے بھراواں 'چوں ِاّک ویر نُوں بدل دِّتا گِآ سی, ساِاد اُسدا ویر ماں نُوں ڈاکٹر دے لَے گِآ هونا۔ پھڑھ کے توردے مامے دے مُںڈے نے اُهدے کنّ 'چ هَولی دےنے کِها کِ بھَےنے, ٹھیک آ بھُوآ جی ماڑا جا چّکر آيا سی تے پِچھلے کمرے 'چ پَے گاے, مںمی کول هی آ اُهناں دے۔" مّتھے 'تے ترےلی آ گای تے اُهنے کںبدی-کںبدی نے چَوتھی لاو لای۔ اّکھاں بھر لایآں تے گھُںڈ تھّلے اُسدا روںدا چِهرا کوای نهیں دےکھ سکدا۔ لاواں لَے کے سگن دی رسم کرکے برات روٹی کھان لّگ گای۔ اَوهدے باپُو تے اُسدی بھُوآ نے مُوںه جٹھَون دا سگُن کیتا۔ بھُوآ دے هّتھاں دی چھوه تے ماں دے هّتھاں دی چھوه نُوں اُه چںگی ترھا جاندی سی۔ من 'چ سوچ رهی سی کِ ماں سگُن کرن نهیں آای, جِآدا بِمار نا هووے۔

رسماں نِبےڑ اُه آودی وِچولن نال پِچھلے کمرے 'چ ماں نُوں دےکھن آ گای۔

وِچولن باهر کھڑ گای۔ اُّتھے ماں نهیں سی ۔ اُّتھے اُسدی بھُوآ اتے اُسدا پِاُ گھُسر-مُسر کر رهے سن۔ اَوهنے گھُںڈ چُّک باپُو دا رونهاکا چِهرا پُّچھِآ, "کِّتھے آ ماں, ٹھیک نهیں آ??" اَوهدی بھُوآ نے گّل اّگوں ولدے اُسنُوں بُّکل 'چ لهِںدے کِها, "هسپتال آ, ٹھیک هوجُو... تُوں سگناں دے دِن سُّکھی ساںدی رو کے نا جا... اسیں هَےگے آ سارے ِاّتھے ... " اُهدی بھُّب نِکل گای, "بھُوآ روواں کِوےں نا, ماں اے تے اُهتوں بِناں کِوےں تُر

جاواں سهُری… اُه جدوں ٹھیک هو کے گھر آجُو اُدوں هی جااُوں مَےں وی.. بھُوآ نے باپُو وّل دےکھدے کِها, "جِّد نا کر, باپ وّل دےکھ... "اُهنے اّکھاں بھر کے ڈولدے هواے کِها, "بھُوآ ماں بِناں کِوےں کوای ڈولی بَےٹھ سکدا.. سمجھدے کِاُں نهیں .. " اَےنے نُوں اُسدا دُوجا بھرا آيا تے باپُو نُوں آن کے کهِںدا کِ هويا پَےسِآں دا ِاتجام باپُو.. اُه اّبڑواهے کدے بھرا کدے بھُوآ تے کدے باپُو دے مُوںه وّل دےکھدی ۔ اُهنے پرس والے سارے پَےسے باپُو نُوں دِںدے کِها, "ِاه ورت لو, ماں نُوں بچا لو باپُو.. " اُّتھے کھڑھے سبھ دیآں اّکھاں تِپ-تِپ کر وهِ گایآں ۔ باپُو نے اُسدے سِر 'تے هّتھ رّکھدے کِها, "دھیآں نُوں دےنا هُںدا لَےنا نهیں تے نالے پُّت تےرے سگناں دے پَےسے کِوےں رّکھ لاں مَےں ??" اُه کهِںدی, "کرجا سمجھ کے رّکھ لا باپُو, ماں جرُوری اے.. بچا لوو ماں نُوں ... " اَےنے نُوں وِچولن آ گای تے کهِںدی کِ چلو بھاای توریاے کُڑی نُوں ۔ بھُوآ نے جھّٹ دےنے هامی بھری ۔ جِوےں سارے کِسے انهونی توں ڈر رهے هون کِ کُڑی سُّکھی ساںدی تُر جاوے ۔ اُهنے چُنّی ٹھیک کردی نے کِها, "بھُوآ هالے تاں دو وی نهیں وّجے تھوڑا چِر هور رُک جو, ماں دی سُّکھ-ساںد آ جے ..کی پتا ڈاکٹر راجی کرکے هُنے موڑ دےوے.. "سارے چُّپ هو گاے تے وِچولن دے پِّچھے باهر چّل پاے ۔ بھُوآ نے اُهدی گّل انسُنی کر اُسدیآں اّکھاں دُآلے پھَےلِآ سُرما پےٹی 'تے پای اُسدی ماں دی چُنّی نال ٹھیک کر دِّتا۔ ماں دی اُه سُوتی چُنّی جو اُه روج گھر لَےںدی سی, اُه چُنّی ماں دے وںڈے دے هںجھُو-پُوںجھ رهی سی۔ اُهنے بھُوآ نُوں کِها کِ بھُوآ آه چُنّی پرس 'چ پا دے تے پَےسے کّڈھ کے رّکھ لَے,باپُو نُوں دے دی۔ بھُوآ نے اُوےں هی کیتا ۔ ڈولی تُر گای۔

سارے راستے اُه پرس سینے لا کے بَےٹھی رهی جِوےں ماں نُوں گلوّکڑی پاای هووے۔ روںدی رهی, ڈردی رهی تے کدے بھُّب نِکلدی تاں نال بَےٹھی وِچولن هُّج مار دِںدی۔ سهُرے گھر پُّجی, رسم-رِواج هواے۔ مُوںه جٹھَون وےلے کھوااے لّڈُو اُهنُوں پھوکلے لّگے۔ مهِںدی دا رںگ وی پھِّکا لّگا تے کلیرِآں دی اواج اُهنُوں کنّ چیردی لّگی۔ ماں بگَےر کِنّے چاا مّٹھے پَے گاے سی۔

پِںڈ دیآں بُڑیآں مُوںه وِکھاای کرن لّگیآں۔ گھُںڈ چُّکدیآں تے پھِر مُوںه جوڑ گّلاں کردیآں, " پےکِآں دا باهلا موه کردی لّگدی اے..رو کے اّکھاں سُجاای بَےٹھی اے ..." ِاّک کهِںدی, "گلےڈُو تاں بنااے هونے آ ماں پے نے کِتے هور تورتی هونی آ...تاهیاَوں بھورا رَونک نی بهُو دے مُوںه ‘تے اُهنُوں اُه گّلاں سُن رهیآں سی پر کَوڑیآں نهیں لّگ رهیآں سی۔ سُرت جُ ماں ‘چ سی۔

بُڑیآں نّچن لّگیآں, بولیآں پاایآں پر اُهدا نّچن دا دِل نا کیتا تے ماڑا جا سگن کر وِچولن نُوں کهِ کمرے 'چ چلی گای۔ اُسدے پِّچھے هی اُسدا پراهُنا آ گِآ تے کهِںدا "تِآر هو جو, لهِںگا بدل لو تے مَےں تُهاڈے پِںڈ چھّڈ آاُنا آ... اُهنے گھُںڈ بِناں اُّپر چُّکے هی کِها, "کاهتوں ...ساڈے اُّدھر اپسگُنا سمجھدے آ اَےوےں مُڑ جانا” اُه کهِںدا کِ ماں بِمار اے تے تےرے نِّکے بھَےن بھراواں نُوں تےری لوڑ اے.. ِاّدھر ماں توں پُّچھ لِآ سی مَےں۔ اُه هور کُچھ بِناں کهے سُنے اُهنُوں نال مارُوتی 'چ بِٹھا اُهنُوں چھّڈن سهُرِآں وّل چّل پِآ۔ اُّدھر پُّجا تاں مےل هَےران هويا تے سارے گھردے هَےران هو گاے تے اُسدے پِاُ نے پرےشان هو کِها, 'پُّت مُڑ کاهتوں آاے ....کوای گلتی هوگی پُّت ساڈے توں? اُهنے اُهدے باپُو دا هّتھ پھڑھدے هواے کِها, "پںمی اَونھے دِن ِاّتھے رهےگی, جِنّے دِن ماں نهیں آاُںدی گھر .. جد سبھ کُچھ ٹھیک هو گِآ مَےں آ کے لَے جااُوں... لوڑ اے اُسنُوں تُهاڈی تے تُهانُوں اُهناں دی..” جواای دے مُوںهوں اےه گّل سُن کے اُسدا باپُو اُسدے پَےںری ڈِّگ گِآ, 'اَےنا بیبا پُّت مِلِآ سانُوں... کی کهیاے پُّت هُن .." اُه باپُو جی دے بروبر جمین 'تے پتھّلا مار بَےٹھ کے کهِںدا, پُّت کهِتا هُن تُسیں تے مَےں وی پُّت بن کے کهِنّا کِسے وی چیج دی لوڑ هووے تاں دّسيو, پَےسے تھُڑن تاں جھِجکيو نا, پُّت توں مںگنوں... مَےں ِاهدا اُداسِآ چِهرا نهیں دےکھ سکدا سی تاں واپس لَے آيا.." باپُو نے اّکھاں بھر جواای دا مّتھا چُںم لِآ۔ اُه بِناں هور کِسے نُوں کُچھ کهے وِدا لَے واپس چلا گِآ۔ اُه چُوڑا پاای کھڑھی کدے ماں بارے سوچدی رهی کِ ماں تُوں کِنّی کھُس هونا سی, جواای اَےڈا پِآرا دےکھ کے۔ اَےنے نُوں بھُوآ کهِںدی کِ چّل کُڑیاے آپاں هسپتال چّلیاے, تےرا بھرا اُّتھے ِاکّلا بَےٹھا کںبی جاںدا هونا۔

ٹَےںپُو 'تے بَےٹھ اُه هسپتال وّل چّل پایآں۔ هسپتال پُّجدے پتا لّگا کِ ماں آای.سی.ےُو. 'چ اے تے هالے تّک بولی نهیں۔ بھرا بھَےن نُوں دےکھ بھّج کے گل لّگ گِآ کِ بھَےنے چںگا هويا تُوں آ گای, مَےں ِاکّلا کیهنُوں کیهنُوں ساںبھدا... باپُو گُںم سُںم هو گِآ سی تےرے تُرن مگروں ... اُهدی ویر دی گّل سُن بھُّب نِکل گای تے بولی کِ کوای نا ویرے, مےری مهِںدی گُوڑی هواُو, ماں کھُد تورُو مَےنُوں... ۔" دووےں بھَےن بھرا ِاّک دُوجے دا هَوںسلا بن ماں دے بولن دا ِاںتجار کرن لّگے۔

هسپتال 'چ رهِںدِآں ماں دے پھِکراں 'چ سُّدھ-بُّدھ بھُّل گای سی۔ ڈاکٹر کُچھ نا دّسدے کی هويا کی نا هويا ماں نُوں۔ بھُوآ نے ساڈا بهُت ڈںگ سارِآ۔ هسپتال 'چ جے کوای مےرا چُوڑا وےکھ پُّچھدا کِ هُنے وِآه هويا لّگدا۔ مےرا رون نِکل جاںدا تے بھُوآ مےرے اّگے دی هو ساری گھٹنا سُنا دِںدی جِوےں اُه وی کِسے کول ڈھِّڈ پھرولن نُوں تِآر بَےٹھی هووے تے بھُوآ اّکھاں بھر آکھدی کِ مےری ماں تاں نِّکی هُںدی دی هی مُّک گای سی۔ بچپن کںدھاں کَولِآں نال لّگ کّڈھِآ تے پھِر جد ویرے دا وِآه هويا تاں مهِسُوس هويا کِ کںدھاں کَولِآں رون نُوں هی نهیں هُںدے سگوں دِن تِاُهار نُوں اُهناں تے مور بُوٹیآں واهیدے آ...۔ بھُوآ آودا تے مےرا ساںجھا جِها دُّکھ مهِسُوس کر من-من روںدی تے مَےں بھُوآ نُوں چُّپ کرااُںدی آکھدی کِ نا بھُوآ رو نا, تےرا اّکھ دا آپرےسن هواے نُوں هالے تھوڑھا وکھت تاں هويا.. هور نا کںم ودھا لوی۔ بھُوآ چُّپ هو جاںدی۔ چُنّی دا رُگ جِها بنا بُّلھاں 'تے دھر آودے آپ نُوں چُّپ کرااُںدی۔

هسپتال 'چ روٹی کھاںدے تاں مُوںه 'چ پھُّلن لّگ جاںدی ? مَےں ِاّک روٹی کھا کے بّس کر جاںدی۔ پھِکر ماں دا ڈھِّڈی جو وسِآ هويا سی, بھُّکھ پِآس دا کُچھ نهیں سی پتا۔

پںچی دِناں بااد ماں نُوں هسپتالوں چھُّٹی مِلی۔ ماں دے چِهرے 'تے رَونک سی پر سریر کمجور هو گِآ۔ گھر آاُن تیک ماں رستے 'چ مےرے هّتھ نُوں گھُّٹ کے پھڑھی بَےٹھی رهی۔ مےرے چِهرے 'تے مُسکراهٹ سی۔ سّت کُ دِن ماں کول رهِن مگروں بھُوآ هونی کهِن لّگ گاے کِ هُن کُڑی نُوں سهُریں 'چھّڈ آایاے۔ اَےتوار نُوں مَےں تِآر هو گای تے ماں کول جا کِها کِ چںگا مَےں چھےتی گےڑا مارُو۔ کھِآل رّکھِاُ۔ ماں نے آپنے هّتھ 'چ پاای ساپ مّلو مّلی مےری اُںگل 'چ پا کے کِها, "تےرے لای پِآر اے .. تںدرُست هُںدی تاں سںدُوک 'چوں هور وی کُچھ دِںدی کّڈھ کے ... ِاّک سونے دے بٹن پاے آ, تُوں لَے جاویں .. سُوٹ سوا کے لوا لویں.. تےرے واستے ساںبھے هواے سی... اگلی وار سهی....۔ مَےں بےبے دا مّتھا چُںمِآ تے پھٹاپھٹ اُس کمرے 'چوں باهر آ گای کِ کِّدھرے رون هی نا نِکل جاوے۔ باپُو تے پھُّپھڑ جی مَےنُوں سهُریں چھّڈ آاے۔

سهُرے گھر سارِآں نے مےرے آاُن دا مےرا لوهڑے دا چاا کیتا۔ اُهناں دے چںگے وِوهار کرکے مےرا دِل لّگن لّگ گِآ۔ سّس پُّت پُّت کرکے گّل کردی تے مَےنُوں وی لّگنا کِ ِاّک ماں چھّڈ کے آای تے دُوجی مِل گای۔ دس دِناں بااد ِاّک دِن رات نُوں روٹی کھا کے وِهڑے 'چ گےڑے کّڈھ رهے

سی کِ پِںڈوں پھون آيا کِ ماں نُوں ادھرںگ دا دَورا پَے گِآ تے سهِر لَے کے چّلے آ۔ پھون کّٹِآ گِآ تے ِاںجھ لّگا کِ پھِر توں کوای مےری رُوه کّڈھ کے لَے گِآ۔ اُهنے مَےنُوں سںبھالِآ تے کمرے 'چ لَے گِآ۔ کّپڑے آپ پَےک کیتے تے کهِںدا کِ چّل چّلیاے آپاں وی۔ مَےنُوں کوای سُرت نهیں کِوےں پِںڈ پُّجے۔ ماسی-ماسڑ پِںڈ آاے هواے سی تے مَےں' ماسی دے گل لّگ دھاهاں مار رون لّگی۔ اُه مےری هالت دےکھ مَےنُوں ماسی کول پِںڈ چھّڈ آپ هسپتال چلا گِآ۔ هسپتال دا سارا اّگا تّگا اُهنے ساںبھ لِآ باپُو تے بھُوآ نُوں گھر بھےج دِّتا کِ مَےں تے سربی ( مےرا نِّکا بھرا) ِاّتھے دا ساںبھ لواںگے۔ اُهنے پُّت بن جِںمےواری نِبھاای۔ ڈاکٹر نے کِها کِ ادھرںگ کرکے ساِاد ِاّک پاسا مارِآ جاوے تے شاِاد کدے چںگی ترھاں بول نا سکن۔

ماں نُوں ٹھیک هون تے دس دِن بااد گھر لَے آاے۔ بتھےریآں دّساں پَےںدیآں کِ پھلانے تھاهوں اپھیم دا ٹیکا لّگدا اُهدے نال ٹھیک هو جاںدا۔ تھَولے پَےںدے آ.. سُّکھ پُوری هُںدی...۔ اسیں سبھ کرکے دےکھِآ پر ماں نُوں بهُتا پھرک نا پِآ۔ ماں تھوڑا بهُتا تُر پھِر سکدی سی پر ساپھ بول نهیں سی سکدی تے ِاّک کھّبی باںه جو همےسا کںبدی رهِںدی سی۔ دواای لَےںدی تاں دو تِنّ کُ گھںٹے ٹھیک رهِںدی تے پھِر باںه اُوےں هی کںبن لّگ جاںدی۔ سارے کهِن لّگ گاے کِ کِتے نا لَے کے جااُ, اَےنا بهُت آ آودا-آپ سںبھالی پھِردی اے۔ سارے پاسے هّتھ مار آکھر نُوں رّب دا بھانا منّ لِآ, ماں دی هالت دےکھ کے آودا من وِّچوں-وِّچ جھُردا رهِںدا۔

مَےں دو مهینے پےکیں رهی تے بھُوآ کهِںدی کِ پھےر هی سهُرے پِںڈ جاایں پهِلاں روٹی دا هیلا کر جا کوای۔ نِّکے دا وِآه کر دیایاے آپاں۔ رِستے آاُن لّگے پر نِّکے دے من 'چ کی چّل رِها سی, اُهنُوں کِسے نے نهیں پُّچھِآ۔ اُهنے بارویں پاس کر لای تے مَےں جاندی سی کِ اُه کَےنےڈا جان دا سُپنا من 'چ لای بَےٹھا سی پر ماں دی هالت مُوهرے اُه چُّپ رِها۔ تاای نے آودی بھَےن دی کُڑی دا رِستا کرا دِّتا۔ وِآه والے دِن جد ڈولی گھر آای تاں ماں نے پانی وارنا سی۔ مَےنُوں ماں کِدھرے نا دِکھی تے مَےں پانی والی گڑھوی چُّکی ماں نُوں لّبھدی رهی۔ سارے کِتے لّبھن توں بااد دےکھِآ کِ ماں نهااُن والے(واسرُوم) 'چ ڈِّگی پای تے بےسُرت سی۔ ِاّک وار پھِر پَےراں تھّلوں جمین کھِسک گای۔ مَےں اُسے سگناں والی گڑوی نال ماں نُوں پانی پِلااُن دی کوسِس کیتی پر اُستوں پیتا نا گِآ۔ مَےں ویرے تے بھُوآ هوراں نُوں آواجاں ماریآں کِ ماں نُوں دَورا پَے گِآ سی, آجو چھےتی 'تے گڑھوی والا

سارا پانی اُّتھے هی ڈُّل گِآ۔ ماں نُوں چُّک کے وِهڑے 'چ لَے آاے تے گّڈی چ پا سهِر هسپتال لِجانا چاهِآ پر ماں پِںڈ دی جُوه ٹّپدے هی دم توڑ گای۔ جِهنے پانی وارنا سی تے پتاسِآں نال مُوںه جٹھااُنا سی اُه تاں سّتھر 'تے پای سی تے نِّکا ویر هلپھِآ پِآ سی کِ کی کرتا رّب نےں۔ نویں وِآهی کدے مَےنُوں چُّپ کرااُںدی تے کدے ویرے نُوں۔ اُه تے وِچاری پھِر اُسے مےرے والی تھاں تے سی جِوےں مےرے وِآه 'تے هويا سی۔

ماں توں بااد مهینا پےکے پھِر رهی تے پھِر آپنے سهُریں چلی گای۔ مےرا اُّتھے دِل نهیں سی لّگ رِها سی۔ کوای هّسدا تاں مَےنُوں وِهُ ورگا لّگدا۔ مَےں پرِوار 'چ جِآدا نا بَےٹھدی۔ سبھ نُوں مےرا سُبھاا اُّکھڑِآ اُّکھڑِآ جِها لّگا۔ مَےں آپنے همسپھر نال-نال گّل سےار کردی کِ مےرے دِماگ 'چ سُساایڈ کرن دے وِچار آاُںدے هن, ماں توں بااد اَےوےں لّگدا کِ جِوےں دُنیآ کھتم هو گای اے۔ اُه مَےنُوں بتھےرا سمجھااُںدا سی تے آکھر ِاّک دِن اُهنے مےری سهِمتی نال پھَےسلا لِآ کِ بّچا لَے لَےنے آ پھِر ساِاد مےرا من ٹھیک هو جاوے۔

سال بااد مےرے گھر دھی نے جنم لِآ۔ جمھاں ماں ورگا مُهاںدرا سی۔ پهِلی وار جِںدگی 'چ اَےنی کھُسی هو رهی سی تے مَےں آپنی دھی نُوں وار- وار چُںم رهی سی۔ دھی دے آاُن توں بااد مےرا سُبھاا بدلن لّگا تے مَےنُوں سهُرے پرِوار دے هر جیا دا موه جِها آاُن لّگا۔ مَےں آپنی دھی نُوں پِآر نال سیبو آکھدی جِوےں ماں نُوں کدے-کدے کهِ دِںدی سی کِ سیبو کی کردی اے۔ بھاوےں ماں باپ ساری اُمر لوڑیںدے هُںدے نے پر ِاس نوےں جیا نے مےرا ماں والا جکھم بھر دِّتا سی۔ ماں ےاد آاُںدی تاں بھّج کے جا کے نِّکی جےهی سیبو نُوں گل لا لَےںدی تے اُه وی مَےنُوں نِّکیآں نِّکیآں آپنیآں باهاں 'چ بھر لَےںدی پر اںدروں اںدر ِاّک هااُںکا جرُور رِسدا اے تے ساری اُمر رِسدا رهُو بھاوےں مَےں نانی, دادی وی بنجا تے هاں سّچ ماں دے کهے اُه بٹن .... هالے تیک وی مےرا هیآ نهیں پِآ کِ ماں دا سںدُوک کھولھ اُه بٹن کّڈھ لواں۔ بھاوےں لّکھ بھرا بھرجاای موه کردے هون پر اسل چاا ماں نال پّگدے هن۔ ارداس کردی هاں کِ مےری دھی دی کِسمت مےرے ورگی نا هووے۔

ویرے دیآں ترےلیآں

ِاس وار جد ویرا جُون-جُلاای دے مهینے دیآں چھُّٹی آيا تاں پرےسان جِها دِکھ رِها سی۔ ماں نے کِنّے وار پُّچھِآ کِ جے بںگلَور نهیں دِل لّگدا تاں چھّڈ دے نَوکری, ِاّتھے کِتے لّگ جا, نهیں تاں آودی واهی کرلا۔ ویرے نے ماں نُوں گلوّکڑی پااُںدے هواے کِها, "نهیں ماں, دِل تاں مےرا اُّتھے سگوں جِآدا لّگدا, گھرے آ کے تاں وِهلے بَےّڈ 'تے بَےٹھے رهیدا... نال تھونُوں تںگ کردا رهِنّا کِ آه لِآ دے.. اُه لِآ دے ... اُّتھے ودھیآ آودا کریدا تے وادھُو گھُںمی پھِریدا۔" ماں اُسدی گّل سُن چُّپ هو جاںدی کِ جِّتھے اُسدی کھُسی هووے رهِ لوے۔

ِاّک سوےر اُه اُّٹھِآ تے مَےنُوں کهِںدا کِ نِّکی سِر دُکھی جاںدا نّپ دے...۔ مَےں جھاڑُو لگااُنا وِّچے چھّڈ اُسدا سِر نّپن لّگ گای۔ ویرے نُوں کِها کِ سِر دُّکھدے دی گولی لِآ کے دےواں۔ پیڑ 'چ اّکھاں چُنّیآ جِهیآں کر کهِںدا کِ چاه-چُو پی لواں, نِرنے کالجے نی لَےںدا ...۔ گولیآں کِهڑا چںگیآں اُّتھے وی روج ای کھانا.. ۔ مَےں کِها جِآدا پرَوبلم تاں ڈاکٹر نُوں دِکھا لا۔ ڈاکٹر دا نام سُن کے بَےّڈ توں کھڑھا هو کے کهِںدا, 'چّل چاه بنا دے پھِر گولی لَے لواںگے تے نالے اّج آپاں نانکیں جا کے آواںگے۔ مَےں چاه بناای تے ویرے نے چاه پی کے گولی لَے لای۔ مَےں کںم نبےڑ ویرے نال نانکی جان نُوں تِآر هو گای۔

پِںڈ ٹّپے سی کِ ویر آکھن لّگا کِ نِّکی پهِلاں آپاں پھردیکوٹ مَےڈیکل(هسپتال) 'چ جا آایاے۔ هسپتال پُّج ویر نے کِها کِ تُوں کار 'چ هی بَےٹھ جا, مَےں آيا دس مِںٹ 'چ۔ کار دے سیسے تھّلے کر ویرا هسپتال چلا گِآ۔ ویرے نے ڈےڈھ گھںٹا لگا دِّتا۔ مَےں پھون کیتا تے کهِںدا کِ هُنے آاُنا, کوای کالج والا دوست مِل گِآ سی ِاّتھے۔ پھون توں کُّجھ-ک ٹاایم بااد ویرا آيا, هّتھ 'چ کوای لِپھاپھا سی۔ مےرے وی نا دھِآن 'چ رِها کِ پُّچھ لواں کِ کی اے۔ اَےنا کُ پُّچھِآ کِ کی کهِںدا ڈاکٹر ?

کهِںدا کِ کُچھ نی, ماایگرےن پرَوبلم اے۔ اُهدے مّتھے 'تے ترےلی آای هوای سی جو اُهنے مےری چُنّی نال ساپھ کر لای۔ مَےں سوچِآ ساِاد گرمی کرکے پسینا آ گِآ هونا۔ اسیں نانکی گاے تے مِل کے مُڑ آاے۔

اُس دِن توں بااد ویر اُّکھڑِآ-اُّکھڑِآ رهِن لّگا۔ چار کُ دِن بااد پھِر ویر کهِںدا کِ مَےں پھریدکوٹ جا کے آاُنا, ڈاکٹر نے کِها سی کِ دو-تِنّ وار دواای کھا لَے لگاتار, پھِر ٹھیک هوجُو سِر درد دی پرَوبلم۔ دو-تِنّ وار اُه پھِر ِاکّلا گِآ تے مُڑ آاُںدا۔ مےری کِسے سهےلی نے دّسِآ کِ پھریدکوٹ سکِن پرَوبلم دی دواای دِںدے آ, اّکھاں والے براڑ ڈاکٹر دی واِاپھ سکِن ڈاکٹر هَے۔ پھِنسیآں تے داگ جمھا هٹا دِںدے آ۔ مَےں ویر نُوں کِها کِ هُن پھریدکوٹ گِآ تاں مَےنُوں وی نال لَے جاای۔ ویر بُّدھوار والے دِن کهِںدا کِ جانا اے تاں تِآر هوجا جلدی-جلدی ... آ کے مَےں کِسے دوست دی جاگو 'تے جانا۔ اسیں هسپتال چلے گاے۔ پرچی کٹا چمڑی والے ڈاکٹر دے باهر لّگیآں کُرسیآں تے بِٹھا ویر آپ ِاه کهِ کے چلا گِآ کِ مَےں وی دواای لَے آواں ۔ اُه ساهمنے وارڈ 'چ آ۔ مَےں دواای لَے لای تے ویر نُوں اُس وارڈ 'چ جا لّبھن لّگی۔ ِاّدھر اُّدھر دےکھن توں بااد جد ویر نا مِلِآ تاں اُّتھے کُرسی تے بَےٹھ گای۔ مےرے نال ِاّک بھارے سریر دی ماں دی اُمر دی اَورت بَےٹھی سی تے اُه مےرے نال گّلبات کرن لّگی۔ مَےں اُهنُوں دّسِآ کِ مےرا ویر ِاس وارڈ 'چ آيا, لّبھِآ نهیں... اُهنُوں ماایگرےن پرَوبلم اے۔ اُه اَورت اّکھاں وّڈیآں کر مےرے وّل دےکھن لّگی تے بولی ِاه کَےںسر وارڈ اے, "تےرا ویر ِاّتھے نی هونا۔" هالے اَےنا کهِ کے هی هٹی سی' کِ ویر اُّتھے مےرے کول آيا تے کهِںدا چّل چّلیاے۔ مےرے مُوںه 'چ کوای سبد نهیں سی۔

کار تیک آاُںدے آودے سریر دا بھار نهیں سی چُّکِآ جا رِها۔ گّڈی 'چ بَےٹھ مےرے مّتھے 'تے ترےلی آ گای سی۔ ویر نے کِها کِ کی هويا, گھابری کِاُں پای اے تے نال هی اُهنے مےری چُنّی نال مےرے مّتھے دی ترےلی پُوںجھ دِّتی۔ مَےں کِها کِ جھُوٹھ نا بولی ویرے جے کُچھ پُّچھاں ? اُه کهِںدا کِ هاں دّس ? مَےں کِها کِ کی آيا سی اُس دِن رِپورٹ 'چ? کهِںدا کِ جے هُن پتا لّگ گِآ اے تاں دّس دِنّا.. ۔ جدوں بںگلَور توں پِںڈ آاُںدا سی, اُس دِن مَےڈیکل گِآ سی تے سَےںپل دے کے آيا سی آپنے ٹَےسٹ کرااُن لای۔ جِس دِن نانکی چّلے سی اُس دِن اُه رِپورٹ آای سی... ڈاکٹر کهِںدا کِ کَےںسر اے تیجی سٹےج 'چ اے.. کی دّسدا گھرے جا تَےنُوں.. ? مَےں پهِلی وار

اَےنی سُنّتا مهِسُوس کیتی تے اَےوےں لّگا کِ جِوےں کِسے هوا نے مَےنُوں دھرتی 'تے جور دی وگا کے سُّٹ دِّتا هووے, مےرا اںدر چیک رِها سی۔ من 'چ کِنّا کُچھ بھّجن لّگا ... کی کراںگے.. اُهدا کی بنُو جِس نال دو سال توں مںگِآ هويا اے... وِآه توں پهِلاں وِدھوا...۔ مَےں آودے آپ نُوں ِاس سبھ 'چوں کّڈھ کے ویر نُوں کِها کِ گھر نهیں دّسدے, نهیں تاں ماں جِاُںدے جیا مرجُو۔ ویر کهِںدا کِ مَےں وی آهی کهِنا سی۔ اسیں کّکھوں هَولے هو کے گھر آاے ساں۔

مهینے کُ بااد ِاّک سوےر ویر نُوں بُکھار چڑھِآ تے پھِر اُلٹیآں آاُن لّگیآں۔ مّتھے 'تے ترےلیآں آاُن لّگیآں, مَےں چُنّی نال اُهدا مّتھا پُوںجھدی رهی۔ پھِر ڈاکٹر آيا, "اُه کهِںدا کِ سهِر لَے جااُ۔ مےرے تاں سمجھوں باهر آ گّل۔" چار سرٹس بدل دِّتیآں سی تے پھِر اُه لال دی رںگ دی سرٹ جو اُسدی من پسںد دی سی, اُه سرٹ مَےں اُسدے پااُن لّگی کِ هالے ِاّک باںه هی پاای سی کِ ویر نُوں کھُون دی اُلٹی آای تے اُه مےری بُّکل 'چ دم توڑ گِآ۔ مَےں اُهنُوں بتھےرا جھںجھوڑِآ پر اُه کملا نا اُّٹھِآ۔ مےری دھاه نِکل گای تے ماں نُوں دَورے پَےن لّگے کِ ِاّکدم کی دا کی بن گِآ۔ سںسکار هو گِآ۔ چنّ ورگا ویر تارا بن گِآ, جِهنے هُن کدے نهیں مُڑنا سی۔

مَےں اّج وی اُه چُنّی ساںبھ رّکھی اے, جِس 'چ مےرے تے ویر دیآں رلیآں مِلیآں ترےلیآں سموایآ هوایآں تے اُسدیآں اُه سرٹس جو مَےنُوں لّگدا هُںدا کِ جد مےرا وِآه هووےگا تے پھِر ارداس کراںواںگی کِ رّبا مےرا ویر مَےنُوں واپس کردے تے مےرے پُّت دے رُوپ 'چ مےرا ویر واپس آوےگا اُه وّڈا هو کے اُه لال سرٹ پاوےگا۔ اُسدے جان توں بااد جد وی کدی اُسدی ےاد مَےنُوں مرن ورگا کر دےوے تاں مَےں اُسدی اُه لال سرٹ پا کے آودے آپ نُوں جِاُںدا کر لَےنی آ۔ کِهو جِها درد اے جِسنُوں دّسن لّگِآ وی مےری اّکھ تِّپ-تِّپ رو رهی اے۔

بُوٹیآں والا سُوٹ

اَوهنے درواجے 'چ وڑدِآں ساپھے نال مُڑکا ساپھ کردے هواے پُّچھِآ, "دّس چرنو کی لَےنا اَےںتکیں.. پھسل بلھا سوهنی هوای آ۔ کوای ٹُوم چھّلا کرااُنا تاں دّس۔" چرنو نے آٹا گُنّدی نے وِّچے کںم چھّڈ پانی دا گلاس بھر اُسنُوں پھڑادِآں کِها, "مَےں نِّکیآں بُوٹیآں والا سُوٹ لَےنا, بهُت ریجھ آ مےری.. اگلے سُّکروار پِںڈ وی جانا تے سوا کے نواں سُوٹ پا کے جااُو .." اُسنے چرنو دے چِهرے تے اجیب کھُسی دےکھی تے پانی دا گلاس ِاّکو ساهے کھِّچ کے کِها, "چّل روٹی ٹُّک کرلا تے چّلدے آ پھِر سهِر.. مَےں اَونا چِر مّجھاں نُوا دےواں۔" دووےں جانے آهر لّگ گاے تے پھِر تِآر هو گاے سهِر جان نُوں۔

اَوهنے سکُوٹر کّڈھِآ تے سهِر وّل چّل پاے۔ سارے راه چرنو سُوٹاں بارے سوچدی گای کِ کِهڑا سُوٹ بناواںگی۔ پھِر چرنو نے موڈھا هلُون اُهنُوں پُّچھِآ," کِهڑا رںگ لواں سُوٹ دا... " اُه کهِںدا, "لال رںگ جّچدا تَےنُوں..۔" چرنو نے ٹھان لای کِ لال رںگ دا سُوٹ بنااُوںگی۔ دُکان 'تے چرنو نے پهِلی نجرے هی چِّٹا تے لال بُوٹیآں والا سُوٹ لَے لِآ ۔ جِس نال لال سُوها دُپّٹا سی۔

سُوٹ لَے کے گھر نُوں آاُںدِآں اُهناں دا اَےکسیڈَےںٹ هو گِآ۔ چرنو سِر 'چ سّٹ لّگن تے تھااےں دم توڑ گای تے اُهدے سّٹاں لّگیآں پر اُه بچ گِآ۔ چرنو دا سںسکار کرن توں پهِلاں اُهنے بُوٹیآں والا سُوٹ کپھن سوا آودی سّس دے هّتھ پھڑا دِّتا۔ نوا کے جد چرنو دے لیڑے پااے تاں ِاکّلی-ِاکّلی بُڑی نے وِچار کیتی, "کُڑے سُهاگن مری آ,چِّٹا لیڑا کاهتوں پايا وِچاری دے۔ جاںدی واری تاں کوای سُوها رںگ پا دِںدے۔ اَےںوےں لّگدا جِوےں گھروں کّڈھ کے سواتا۔ مُٹِآر جهان سی, چِّٹا رںگ کی سوںهدا۔"

چرنو دا گھروالا هی جاندا سی بُوٹیآں والے اَوس چِّٹے سُوٹ دی ریجھ نُوں۔ اَوهنُوں چرنو دا سُوٹ لَےن دے چاا 'چ لال هويا چِهرا وار-وار روا رِها سی۔ اَوهنے چرنو دے اَوس بُوٹیآں والے سُوٹ نالوں کّتر لوا بٹُواے 'چ رّکھ لای سی۔ مردے دم تیک اُه کّتر اُسدے گھسے هواے بٹُواے 'چ رهی۔

کھاڑُوسپُنا

ڈولی تُرن وےلے اُهدے من 'چ کِنّا کُچھ اُبلن لّگا, ِاّک ڈر جِها اںدروں-اںدر کھان لّگا۔ سّچیں چھّڈ دےواںگی بابل دا گھر, کِوےں رهُوگی ماں پِاُ, بھَےن بھرا بِناں۔ لںمی واٹ اے, دو مهینے بااد هی گےڑا لّگِآ کرُو۔ ماں بُّلھ ٹےر رهی سی پر رو نهیں سی رهی کِ کِدھرے مَےں اُهنُوں دےکھ کے چِّت بھَےڑا نا کر لواں۔

سبھ نُوں وارو واری مِلی پر جد اُه آودے پِاُ نُوں مِلن لّگی تاں اُه بھُّبی رو رِها سی تے نال کُچھ کهِنا چاهُںدا سی پر بول نهیں سی هو رِها۔ دھی دے اںدر ڈّکِآ سمُںدر وهِ گِآ۔ اَوهنُوں پهِلی وار باپ دا باهلا موه آيا کِاُںک ساری اُمر اُهنے ڈر 'چ گُجاری سی کِ باپُو جی کُچھ کهِ نا دےن۔

بچپن توں هی ماں نُوں باپُو دے دبکِآں توں ڈردے دےکھِآ سی تے باپُو کوای بھَےڑا جےها بںدا لّگدا سی۔ اَوهنے کدے کوای گّل باپُو نال بهِ کے نهیں سی کیتی۔ نِّکے هُںدے اکسر اُه اَےتوار نُوں آاُںدی 4 وجے پھِلم دےکھدی هُںدی سی پر کدے کوای پھِلم پُوری نهیں سی دےکھی اُهنے۔ دووےں بھَےناں رل کے جدوں پھِلم دےکھ رهیآں هُںدیآں تاں 6 وجے جاں اُسدے آس-پاس باپُو جی کھےتوں آ جاںدے تے ٹرَےکٹر دی آواج سُندِآں هی دوادو ٹی وی دیآں تاراں کّڈھ دےنیآں۔ کِنّا سارا ڈر پال رّکھِآ سی اںدر۔ گیت تاں کدے سُن کے هی نهیں دےکھے۔ کِتے باهر جانا تاں ماڑی جی چُنّی سِر توں کھِسکنی تاں باپُو جی نے آکھنا کِ سِر ڈھّک لو کُڑیاُ, مِّٹی پای جاںدی آ۔ اسیں دوهاں بھَےناں نے چُنّیآں لوٹ کرکے گھُّٹ کے لَے لَےنیآں۔ کدے-کدے هوراں کُڑیآں وّل دےکھنا کِ اُهناں دے پِاُ اَےنا نهیں ٹوکدے, ساڈا باپُو کاهتوں اَےںوے۔ اّج اُهی ِانسان بھُّبی رو رِها سی۔

اُه باپُو نُوں بهُت کُچھ کهِنا چاهُںدی سی پر هُن ِاس ٹاایم کی کهِ سکدی سی۔ باپُو نے آودیآں اّکھاں 'چوں آاُںدے هںجھُو رُمال نال ساپھ

کرکے کِها, 'بیبی دھی بن کے رهی, هُن تےرا اُهی پرِوار اے۔ اُداس نا هوویں چھےتی گےڑا مارِآ کراںگے.." باپُو دیآں اّکھاں پھےر پانی نال تر گایآں تے هّتھ کںبن لّگے تاں تااے دا مُںڈے نے باپُو نُوں پھڑھ کے پاسے پای کُرسی تے بِٹھا دِّتا۔ باپُو نے کُرسی 'تے بَےٹھ کے اُهنُوں کولے بُلايا تے جےب 'چوں نِّکی جِهی ربڑ دی گُّڈی کّڈھ کے اُسنُوں دے دِّتی تے کِها, "ِاه لَے تےری پِآری گُّڈی, جِهدے نال کدے تَےنُوں کھےڈن نهیں سی دِّتا پر ِاه تےری امانت اے تے مَےں ساںبھ کے رّکھ لای سی۔" اَوهنُوں ےاد آيا کِ ِاه گُّڈی اُسدی ماں دی ماسی نے باهرلے مُلک 'چوں لِآ کے دِّتی سی تے کِنّے دِن اُه گُّڈی نال چوری-چوری کھےڈدی رهی پر ِاّک دِن باپُو جی دے نجری پَے گای تے باپُو جی گُّڈی کھوه کے پڑچھّتے 'تے سُّٹدے کِها, "گھردا کوای کںم کرايا کر آودی ماں نال, اُهی کںم آاُنا.. باپُو دی اُه سُّٹی گُّڈی چُّکن دی هِںمت 22 سالاں 'چ کدے نهیں سی پای۔ دیوالی وےلے سپھاای وی کرنی پر پڑچھّتا باپُو نے سیری توں ساپھ کروا دےنا۔ اّج پُرانا وےلا ریل واںگ اّکھاں اّگے گھُںم گِآ۔ جدوں باپُو نے اّج پھِر اُه گُّڈی دُبارا دِّتی تاں باپُو لای اّکھاں 'چ لوهڑے دا ستِکار بھر گِآ جِوےں باپُو دے کای ورھِآں دا کھاڑُوسپن دھوتا گِآ هووے۔ اُهنے باپُو نُوں گھُّٹ کے گلوّکڑی پا لای۔ وِدا لَے کے گّڈی 'چ بهِ گای تے گُّڈی نُوں سینے نال لاای رّکھِآ۔ گُّڈی جمھا نویں پای سی ساِاد باپُو جی نے ِاّک وار پڑچھّتے 'تے سُّٹ کے پھِر لاه کے ساںبھ کے رّکھتی هواُو۔ باپُو ِاںجھ هی هُںدے آ پِآر کردے آ پر جِتااُںدے گھّٹ آ۔ کھاڑُوسپُنا سی پر پِآر وی گھّٹ نهیں سی۔

پولیآں روٹیآں

دونوں وےلے روٹی تںدُور 'تے پّکدی سی۔ گھر 'چ اٹھاراں جیا سن تے کِسے دی وی کوای الّگ جِهی پھرماِاس نهیں سی۔ لهِںدیآں لهِںدیآں چُّک کے کھا لَےنیآں۔ اںما جرُور آکھدی سی کِ مَےنُوں پولی جی روٹی لِآ دو, کھان نُوں بتھےرا جیا کردا کڑُّک روٹی پر بُّٹاں توں چّبی کِهڑا جاںدی اے, ڈُّبڑی۔ اںما نُوں پولی جےهی روٹی وےکھ کے دےنی۔

ِاںجھ هی ِاکّٹھ بڑا سوهنا نِبھ رِها سی۔ پھِر ِاّک دِن دارجی دے من 'چ پتا نهیں کی آيا تے دونوں پُّتاں نُوں بُلا کے کهِںدے کِ اّڈ-اّڈ هو کے آودے-آودے کاروبار ساںبھ لوو, بتھےرا ِاکّٹھ نِبھ گِآ, جرُوری تاں نهیں لڑھ کے هی اّڈ-وِّڈھ هونا۔ بّچے توں لَے کے وّڈِآں تیک سارے هَےران سن اںدروں-اںدر گُّسے وی رهے سن کِ دارجی کِاُں سانُوں الّگ کر رهے هن, ساِاد پِںڈ 'چ ِاه پهِلاں واکا هونا کِ اّڈ هون تے درانی جٹھانی گل لّگ رو رهیآں سن تے آودے سهُرے نُوں ِاس گّل کرکے کوس رهیآں سن۔

دِناں 'چ هی سبھ کُچھ وںڈ دِّتا گِآ تے دارجی نے کِها کِ مَےں وّڈے وّل سهِر والے مکان 'چ رهُوگا تے اںما تھوڈی نِّکے وّل پِںڈ رهِ لوےگی۔ اںما ِاه سُن کے گھابر گای پر دارجی مُوهرے بولن دی کِسے دی تِنکے جِنّی هِںمت وی نهیں سی۔ دارجی اتے تااے دا ٹّبر سهِر والے مکان 'چ چلا گِآ۔

دارجی توں الّگ هو کے اںما نُوں مَےں روج دےکھدی, اُه اُّکھڑی اُّکھڑی رهِںدی تے گّل-گّل 'تے چِڑھن وی لّگدی تے هُن اُه کدے ِاه نهیں سی کهِںدی کِ پولی روٹی لِآ دو مَےنُوں۔ ِاّک دِن اَےوےں هی اںما دے دِل دی گّل جانن لای مَےں کڑّک جےهی روٹی اںما دی تھالی 'چ رّکھ دِّتی۔ مَےنُوں سی کِ اُه اواج مارےگی کِ ِاه کِّتھوں چّتھ هُںدی اے مَےتھوں۔ مَےں روٹی پھڑھا کے بھُّل گای تے لیڑے سُّکنے پااُن لّگی۔ جد کںم کر مُڑکے آای تاں دےکھِآ تاں اںما نے اُه روٹی کھا لای سی۔ مَےں کول آن کے پُّچھِآ کِ اَےنی کرڑی روٹی کِوےں کھا

لای۔ اںما نے کِها کِ پتا نی لّگا پُّت, تُوں پھڑھا گای تے مَےں بےدھِآنے کھا لای۔ اںما دا دِماگی سںتُلن دِنوں-دِن وِگڑدا چلا گِآ۔ ساِاد دارجی دا هےروا کر گای سی۔ کردی وی کِوےں نا پںجاه ورھے نال گُجارے سن۔ تںدُور وی ٹُّٹ گِآ کِاُںک پهِلاں تاای تںدُور نُوں مِّٹی لااُںدی رهِںدی سی۔ میںه وی دو تِنّ پَے گاے سی اُّتے کِاُںک پهِلاں گھر 'چ اَےنے جیا هُںدے سی کِ میںه مگروں آاُنا تے تںدُور نُوں پهِلاں هی ڈولاباٹی چُّک درواجے 'چ پهُںچا دِّتا جاںدا۔ کِنّا کُچھ بدل گِآ سی۔

 

گّلاں-گّلاں 'چ مَےں بهُت وار اںما نُوں هاسے 'چ پُّچھِآ کِ چّل شهِر دارجی نُوں مِلا لِآاُنے آ..۔ اُه همےسا نا نُّکر کردی رهی تے سرم جِهی آاُںدی سی اُسنُوں ِاه گّلاں سُن کے۔ دارجی دی گھاٹ مهِسُوس تاں کردی سی پر کدے کهِںدی نهیں سی۔ مهینے بااد اُه کمجور هُںدی هُںدی سدا لای اّکھاں میچ گای۔ سّتھر 'تے بَےٹھی هر بُڑی نے ِاهی کِها کِ پُّتاں دے الّگ هون دا جھورا دِل نُوں لا بَےٹھی۔ دارجی دا اَےنا ماڑا دِل سی کِ اُه اںما دا مُوںه وی دےکھن نا آاے۔ جدوں سںسکار هو گِآ تاں پھِر گھر آاے۔ موٹے-موٹے سیشِآں والی اَےنک پِّچھے اّتھرُو لکو کے آکھ رهے سی کِ سبھ نے جانا هی هاں اّگے کی پِّچھے کی... پُّت پوترے دےکھ گای ... هور کی چاهیدا هُںدا بںدے نُوں... ۔ سّچ ِاه سی کِ دارجی اںدروں پُوری ترھاں ٹُّٹ گاے سن۔

بھوگ پَےن توں اگلے دِن هی تايا ٹرّک سمان دا بھر گھرے آ گِآ تے دارجی نُوں آودا پھَےسلا سُنا کے کِها کِ هُن اسیں نهیں کِتے جاواںگے, دارجی تھوڈی ِاس ماملے 'چ ِاّک گّل نهیں منّنی مَےں ...۔ دارجی چُّپ- چاپ بَےٹھے تااے وّل دےکھ رهے سن جِوےں تااے دی گّل 'تے سهِمت هو رهے هون۔

اںما دے جان دا دُّکھ سی جِّتھے اُّتھے کھُسی وی سی کِ ٹّبر پھِر توں ِاّک هو گِآ سی۔ جواک سارے چابڑھاں مار رهے سن تے بھُوآ هونیں تااے دا مّتھا چُںم رهیآں سن۔ سامی دارجی گھُمِآر توں نواں تںدُور لَے آاے تے کهِںدے کِ اّج تںدُور دی روٹی بناِااُ۔ اَےوےں لّگا جِوےں دارجی اںما دی ےاد نُوں تاجا کرنا چاهُںدے هون۔ تںدُور 'چ تاای تے ماں روٹیآں لاه رهیآں سن۔ تااے نے اںما والی مںجی وراںڈے 'چوں کّڈھی تے اُّتے اںما دی پھوٹو لِآ کے ٹِکا دِّتی تے کِها کِ اںما دیآں پولیآں-پولیآں روٹیآں پهِلاں لاه دےنا۔ تااے دی گّل سُن سارے ٹّبر دیآں اّکھاں 'چ اّتھرُو آ گاے۔ اںما دی پلےٹ سجاای گای تے روٹی اںما دے مںجے 'تے رّکھ دِّتی گای۔ دارجی کُرسی توں اُّٹھے تے اںما دی روٹی آپ چُّک کے کھان لّگے۔ اُس دِن توں لَے کے اّج تیک

اںما دیآں پولیآں روٹیآں بندیآں هن تے دارجی اُه روٹی کھاںدے هن۔ دارجی دے من 'چ همےسا جھورا جےها رِها کِ جے مَےں الّگ نا هُںدا تاں اںما ساڈے وِچکار هُںدی۔ کُّجھ کُ مُهّبتاں بِناں کهے هی بڑا کُچھ کهِ جاںدیآں تے ِاه وی چیجاں اُّتھل پُّتھل هون تے وی جے سُلجھا دِّتیآں جان تاں پھِر وی جِاُن دے کای راه بچ جاںدے هن۔

ویرے ! مےریآں پَےلیآں ?"

اُهنُوں کِتاباں پڑھن دا ڈاڈھا شَوک سی تے کِسے وی پُستک مےلے 'تے جاںدی تاں دس کُ کِتاباں تاں چُن کے لَے هی آاُںدی سی۔ جو-جو وی کِسے کوی دیآں لِکھیآں کوِتاواں سوهنیآں لّگدیآں, اُه ڈاِاری 'تے اُتار لَےںدی۔ پھےسبُّک سکرول کردِآں ِاّک دِن اُسدے ساهمنے ِاّک کوِتا آای جو کِ پاکِستان دی ِاّک لےکھِکا 'سپھیآ هےات' دی اتے 'جسپال گھای' دُآرا انُوادِت کیتی گای سی۔ اُسدے من نُوں ِاّکدم چھوه گای تے اُهنے پھٹاپھٹ بَےّڈ دے گّدے تھّلے لکوای بھُوری لَوک والی ڈاِاری چُّکی تے کوِتا هرے پِنّ نال ڈاِاری 'تے اُتار لای تے کوِتا دی پهِلی لااین مُوهرے نِّکا جےها تارا بنا دِّتا تے کوِتا ِاںجھ سی:

نِّکے بھتیجے نُوں

دِّتے مےرے رُپایاے

ویرے نے کھوه کے

مےرے هّتھ 'تے رّکھے

تے بولِآ :

“جھّلیاے, تَےنُوں پتَے

دھیآں کولوں اسیں کُجھ نهیں لَےںدے۔"

مَےں اںدروں بولی :

ویرے ! مےریآں پَےلیآں ?"

ِاه سربت دا گِلاس وی چُّک لَے۔

کملیاے ۔ تَےنُوں تے پتا اے

اسیں تے دھیآں دے گھر دا

پانی وی نهیں پیںدے۔"

مَےں اںدروں بولی:

ویرے! مےریآں پَےلیآں ?

رات وےلے ٹیوی دےکھدِآں اُهنے اُه کوِتا گھر دے مَےںبراں نُوں سُناای تے سبھ دا رلِآ مِلِآ پرتیکرم ِاںجھ سی, 'بےتُکی کوِتا هَے۔ اسُول جو بنے آ مُّڈھوں کِوےں ٹُّٹ جانگے ? کُڑیآں نے پَےلی لَےنی آ تاں ماں پِاُ وی ساںبھن۔ وِآه 'تے لوهڑے دا کھرچا کرا لَےںدیآں, هور کی پَےلیآں پِّچھے رهِ جاںدیآں?" ِاس مُّدے 'تے اُسدے گھر اّدھا گھںٹا بهِس هوای تے سِّٹا اےهی نِکلِآ کِ مُورکھتا اے پَےلیآں مںگن والیآں کُڑیآں دی, جاں پَےلیآں لَے لَےن جاں پھِر بھراواں نال ورتیآں رهِ جان۔

گّل هوای نِّبڑی۔ اُهدی رِستےداری 'چ لّگدی بھُوآ سیبو اُس لای کوای رِستا لَے کے آای کِ مُںڈا اے ساڈے لاگے پِںڈ دا۔ پُّج کے سِآنا اے, پھریدکوٹ دے ِاّک کالج 'چ پراِاوےٹ نَوکری کردا اے پر جمین نهیں اے پر مُںڈا هیرا آ ِاّک وار دےکھ لو۔ کهِ کها کے اُهدا پِاُ تے بھرا اُه رِستا دےکھن چلے گاے۔ وےکھ کے گھر آ کے لوهڑے دا کلپے کِ مُںڈے کول گھر-گھر هی آ تے نال چھوٹی موٹی جاّب کردا کوای۔ پَےلی کنال وی نهیں اے۔ سیبو نے وی پتا نهیں کی سوچ کے دّس پا دِّتی۔ کّلھ نُوں کُڑی گھرے آٹا نا آيا, پھِر کِّتھوں روج-روج چھّڈن جايا کراںگے۔ اُںجھ هی جیهدا اَےںه گھّٹ پَےلی جاں بِناں جمین توں وِآه کردیاے اُه کُڑی پِچھاںه نُوں پےکِآں وّل هی جھاکدی رهُو۔ ساری اُمر کَون دےاُو جااُو۔ کےراں چںگے تھاں پھاها وّڈھِآ هووے تاں ماں پِاُ نُوں پھِکر نی هُںدی۔ ِاه تاں اُوںا وی بھرا دی جمین وںڈااُن دیآں گّلاں کردی اے تے کّلھ نُوں هِّسا وںڈااُن بَےٹھ گای تاں ساری اُمر دا رونا اے۔

گھر 'چ پھِر ِاّک وار پھِر بهِس چھِڑ گای۔ گّل رِستے دی سُرُو هوای تے پَےلیآں وِّچ گھسیٹ لایآں گایآں۔ ساِاد ِاّکو کوِتا سبھ نُوں سُول واںگ چُّبھ گای سی۔

اُه کِنّا چِر چُّپ رهی, سُندی رهی تے پھِر ِاّکدم بولی کِ مےرا وِآه کروگے تاں لوکاں نُوں نا کھوااُنا, کوای ِاکّٹھ نا کرنا, چاهے بِناں پَےلی والے دے کردو پر جے پَےسے لوکاں نُوں کھوااُن 'تے اُهناں نُوں ٹھاٹھ-باٹھ دِکھااُن 'تے کھرچ کرنے آ اُهی پَےسِآں دا مَےنُوں کوای بِجنس سُرُو کر

دےنا۔ اَوهدا بھرا ِاّکدم بولِآ, "دےکھ باپُو تَےنُوں کِها سی ِاهنُوں نا پڑھا اَےنا کِ دِماگ کھراب هو جے ِاسدا, هُن ِاسدی مےری پَےلی 'تے اّکھ اے .." اُه تربک کے جےهے بولی کِ مَےں پَےلی دی گّل کدوں کیتی ? اُسدا بھرا بُڑبڑااُںدا باهر چلا گِآ, دےکھیں بُڑِآ اےه سریکنی بنُو آپنی تے پھےر سُنلی لوکاں دے مِهنے...۔"

اُه کُڑی نے اںدر جا کے ڈاِاری دا اُه پنّا هی پاڑھ دِّتا جِّتھے کدے اُهنے پَےلیآں والی کوِتا لِکھ کے مُوهرے تارا بنايا سی۔

رّب دی رجھا

نِّکے-نِّکے هُںدے سی اُدوں جدوں باپُو دی باںه پّٹھے کُترن والے لّگے ٹوکے 'چ آ گای سی۔ باپُو لهُو-لُهان هويا مںجے 'تے پِآ سی۔ سهِر ڈاکٹر دے لِجان لای نال دے پِںڈوں کِرااے والی گّڈی کراای۔ باپُو ٹھیک تاں هو گِآ پر اُسدا ِاّک هّتھ نکارا هو گِآ سی۔ گُّٹ توں اّگے تیک باںه وّڈھی گای سی۔ باپُو دے ٹاںکے لّگے تے مهینے بااد هسپتالوں گھر آيا۔ باپُو دی اُس وّڈھی هوای باںه توں ڈر جا وی لّگنا۔ هَولی- هَولی باپُو نُوں اُوےں دےکھن دی آدت پَے گای۔ مّجھاں وےچ دِّتیآں تے دودھی توں مُّل دا دُّدھ لَے لَےںدے سی۔ باپُو نے روج آکھنا کِ گھردے دُّدھ ورگی ریس نی, جمھا پانی دھانی اے۔

سهِر جانا تاں باپُو نے اُس وّڈھی هوای باںه تے جھولا ٹںگ لَےنا۔ بّس 'چ باپُو نُوں اکسر کِسے نے پُّچھنا کِ کی هويا سی باںه نُوں۔ باپُو نے همےسا ِاّکو گّل کهِنی کِ رّب دی رجا۔ سّچ وی تاں سی کِ باپُو نا باںه وّڈھی توں ڈولِآ نا اُستوں بااد۔ باپُو نُوں کدے مَےں کِسمت نُوں کوسدے نهیں سی دےکھِآ۔ باپُو دی باںه دا اُه وّڈھِآ هِّسا مِّٹی 'چ دّب دِّتا گِآ سی۔ سرکار وّلوں تیه هجار رُپاے مِلِآ سی جو باپُو دے ِالاج توں پںج ورھے بااد مِلِآ سی۔

وکھت اّکھ جھپکدے هی بیت گِآ۔ ماں نانکی گای تاں ماما جی نے ماں نُوں کِها کِ مّجھ لَے جااُ, دُّدھ پی لِاُ۔ گھر 'چ ستاراں ورھِآں بااد مّجھ آای سی۔ باپُو دا چاا نهیں سی چُّکِآ جا رِها پر اُه اهِسان نهیں سی لَےنا چاهُںدا تے اُهنے ماں نُوں کِها کِ جو سرکار نے مَےنُوں پَےسے دِّتے سن, اُهناں 'چوں ویه هجار کڈھا آودے بھرا نُوں دے آ۔ ماں نے بھرا نُوں پَےسے پھڑھا دِّتے کِ کالج توں بااد نانکی جا آودے مامے نُوں دے آایں۔ جے نا نُّکر وی کرن تاں وی دے آویں۔

مّجھ لای پںج کُ دِن تاں پّٹھے گُآںڈھیآں توں مںگے پر بےگانا وی کِنّا کُ چِر جھّلدا۔ ویر نُوں ماں آکھن لّگی کِ گّبھرُو سارا اے هُن, گھر دی

جِںمےواری ساںبھ لَے پر اُه کنّاں 'چ کَوڑا تےل پا کے تُرِآ پھِردا رهِںدا۔ هار کے پِںڈوں هی سیری رلا لِآ تے ٹوکا وی موٹر والا لوا لِآ۔ باپُو نُوں اسیں ٹوکے کول نا جان دِںدے کِاُںک پهِلاں والا من 'چ ڈر سی۔

سیری پّٹھے لِآاُںدا تے کُتر کے مّجھ نُوں پا دِںدا۔ ِاّک دِن باپُو کِسان ےُونیان وّلوں لگااے نال دے پِںڈ دھرنے 'تے گِآ هويا سی۔ ماں بھُوآ کول سںدھارا دےن چلی گای تے جد سام نُوں اُه مُڑ کے آای تے دےکھِآ کِ مّجھ گاِاب سی۔ اںدر گای تاں دےکھِآ کِ ویرا نسے نال رّجِآ پھرس 'تے بَےٹھا سی تے ماں نُوں دےکھ گالاں ورااُن لّگ گِآ۔ ماں نے مّجھ دا پُّچھِآ تاں بھَےن دی گالھ کّڈھ کهِںدا کِ بھَےن... مَےں وےچ تی, لکو لا پَےسے پےٹیآں 'چ... جّٹ نے بںدوبست کر لِآ آودے کھان پین دا۔ ماں بھرے من نال رسوای 'چ گای تے آودے آپ نُوں پِّٹ-پِّٹ رون لّگی کِ ِاستوں چںگا سی کِ پُّت دِںدا هی نا, ِاّک دھی هور دے دِںدا ....۔ باپُو دھرنے توں آيا تے ماں دے روںدی دی اواج سُن اُهدے من 'چ وّجا کِ مےرے پُّت نال نا کوای انهوای هو گای هووے۔ باپُو ماں کول گِآ تے اُه باپُو نُوں وےکھدے هی اُهدے گل نال چِںبڑ گای۔ ساری گّل روںدی روںدی نے دّسی۔ اسل 'چ اُهناں نُوں پتا هی اّج لّگا سی کِ مےرا پّت نسے کردا۔ اّگے گھر 'چ پَےسے گاِاب هونے تاں اُهناں نُوں لّگنا کِ سیری ساںجھی نا کّڈھ کے لَے جاںدا هووے جاں پھِر آودی بھُّلن والی مّت نُوں دوس دےنا۔ ماں مّجھ نُوں نهیں, پُّت نُوں رو رهی سی کِ اُهدی مَوت نےڑے هی آ هُن۔

باپُو بھّج کے اںدر پُّت کول گِآ تے پُّچھِآ کِ نسا کیتا? ویرا باپُو نُوں وےکھدے هی اّگوں بھّج کے پَے گِآ کِ هاں سالِآ کیتا تُوں دّس کی کرلےگا... ٹُںڈا جا نا هووے تاں... جا بھّج جا مےرے کولوں۔ باپُو دیآں اّکھاں 'چوں ڈِّگدے هںجھُو دّس رهے سی کِ باپُو دی اسل باںه تاں اّج هی وّڈھی گای سی۔ باپُو بھُّباں مار کے رون لّگا تے باپُو دے ڈِّگدے هںجھُو باپُو دی جےب دے لّگے جَے جوان جَے کِسان والے بَےچ 'تے ڈِّگ رهے سن۔ باپُو نے روںدے-روںدے نے مامے نُوں پھون لايا تے ساری گّل دّسی۔ مامے توں اُهنُوں پتا لّگا کِ ویرا مّجھ دے پَےسے وی نهیں دے کے آيا, راه 'چ کِتے گاِاب کرتے۔ باپُو پھون کّٹ کے پھِر رون لّگا تے بابے دی پھوٹو مُوهرے کھڑھ کے کهِ رِها سی کِ رّبا دّس مَےں کِهڑے ماڑے کرم کرتے سی جو اَےنی وّڈی سجا دے دِّتی۔ باپُو رّب دی ِاس رجا نُوں منّن لای تِآر نهیں سی۔

گلتیآں

وِآه آودی مرجی نال کروايا سی تے پےکِآں نالوں ٹُّٹ گای سی۔ پںج سال هوگے سی ویر, بھَےن, ماں دا مُوںه دےکھن نُوں ترس گای سی۔ ِاّک دِن پےکے جان دا سںےوگ بنِآ۔ سںےوگ کاهدا وِےوگ هی سی کِسے نے دّسِآ سی کِ تےری ماں بِمار رهِںدی اے تےرا نام جپدی رهِںدی اے۔ مَےں پِںڈ پُّجی تے گھر 'چ وِرلاپ سی۔ مےرے دِل 'چ اُدوں هی وّجا کِ ماں نُوں کُچھ هو گِآ۔ مَےں سارا مُوںه ڈھّک کے ماں نُوں دےکھ کے اَونی پَےری واپِس مُڑ آای۔ پِاُ سرمااےدار هون کرکے گھر 'چ ِاکّٹھ جِآدا سی تے کِسے نُوں پهِچان نهیں سی آای۔ مےرے گھر آ کے بھُںجے بَےٹھ بھُّباں مار-مار روای۔ نا کوای روںدی نُوں چُّپ کرااُن والا سی تے نا دِلاسے دےن والا۔ جگجیت دے پِاُ گُجرے نُوں وی ِاّک سال توں اُّتے هو گِآ سی۔ کدے سوچاں کِ ماں کِدھرے مےرا گم لاای تاں نهیں سی بَےٹھی کِ مےری دھی رُل رهی اے۔ دُّکھ-سُّکھ کرن والا کوای نهیں سی, جِّتھے هُن سهِر 'چ شِپھٹ هوای سی اُّتھے آںڈھ-گُآںڈھ کوای کِسے دے نهیں سی جاںدا۔ جگجیت سکُول گِآ هويا سی۔ مردی-مردی نے گھر دے کںم کار کیتے۔ اُس دِن مےری تیجی وار مَوت هوای سی۔ پهِلی جدوں جگجیت دے پِاُ نال وِآه کرااُن دی جِد کری سی تے بھرا نے گھروں کّڈھ کے ِاه کهِ دِّتا سی کِ هُن رهِںدی اُمر تیک مُوںه نا وِکھاای سانُوں۔ دُوجی مَوت جِس دِن جگجیت دا پِاُ پُورا هويا تے تیجی مَوت ماں دا مرِآ مُوںه دےکھنا۔

سال گُجر گِآ۔ سااُن مهینا چّل رِها سی۔ مےرے گھر دی بَےّل وّجی۔ ویرا تے نویں وِآهی بھابی گھر دے باهر کھڑھے سن تے هّتھ 'چ کِنّا سارا سمان سی۔ مےرے چاا دا کوای ٹِکانا نا رِها۔ مَےں گھُّٹ گھُّٹ دوهاں نُوں گل لايا۔ اَےوے لّگا جِوےں مےرا پُنر-جنم هو گِآ هووے۔ مَےں اںدر آای تے اُه وی مےرے پِّچھے پِّچھے۔ بِسکُٹاں دا ڈّبا تے هور مٹھِآای مَےنُوں پھڑااُںدے ویرے نے کِها کِ ِاه هَے تےرا پںجاں سالاں دا سںدھارا تے مُآپھ کردے بھَےنے, تےرے نال بهُت گلت کیتا مَےں نِآن مّت 'چ۔ آودی گھروالی وّل ِاسارا کردے کِها, "ساڈی ِاںٹرکاسٹ مَےرِج هوای اے, مساں منايا

اے پاپا نُوں .... بهُت پرَوبلم پھےس کیتیآں هن.. " مَےں گّل ِاگنور کر دِّتی۔ ویرے نے کول آ هّتھ پھڑھ کِها کِ کوای گُّسا اے تاں کُّٹ لَے۔ مَےں کِها, نا ویرے, مَےنُوں تاں چاا هی اَےنا اے کِ مَےں کُچھ هور نهیں سوچ رهی ... " مَےں اّکھاں بھر لایآں کِاُںک ماں چےتے آ گای سی جو دھی نُوں وِلکدی تُر گای سی۔ ویرے نے کِها کِ ماں بتھےرا ےاد کردی سی تَےنُوں, مےری هی مّت ماری گای سی کِ مَےں اُهدی کھُسی اُهنُوں دے نا سکِآ۔ مَےں تَےنُوں اُس دِن دےکھِآ سی ماں دے سںسکار والے دِن۔ بتھےرا دِل کر رِها سی کِ تےری بُّکل 'چ سِر دے کے رو لواں پر هِںمت هی نا کر سکِآ۔ ِاه گّل کر اُه هَوںکے لَے-لَے کے رون لّگا تے مےری وی بھُّب نِکل گای۔ سانُوں دےکھ اُه نویں وِآهی وی هون لّگ گای۔ اَےنے نُوں جگجیت سکُولوں آ گِآ تے مَےنُوں روںدی دےکھ بھّج کے مےرے گّل لّگ گِآ تے کهِن لّگا کِ مںما نا رو, تَےنُوں مَےں روںدے نهیں دےکھ سکدا۔ بھرا گّل سُن اُّچی-اُّچی رون لّگا کِ هااے رّبا! مَےں کِوےں آودی ماں نُوں روںدی وِلکدی نُوں مار دِّتا... ۔ جگجیت مےری بُّکل 'چوں اُّتر کے مامے دی بُّکل چ چلا گِآ تے اُسدیآں اّکھاں پُوںجھ کے کهِںدا کِ مامُو تُسیں نا رووو۔ بھرا هَےران هويا تے اُسدی گّل سُن چُّپ کر گِآ۔ مَےں کِها کِ اسیں اکسر پھےسبُّک تے تھوڈیآں سارِآں دی پھوٹو دےکھدے رهِںدے آ تے مَےں ِاهنُوں دّسدی رهِںدی هاں کِ ِاه نانُو آ, ِاه مامُو آ۔ ویر نے گھُّٹ کے جگجیت نُوں گل نال لگا لِآ۔ مَےں ماهَول بدلدے کِها کِ چلو مَےں کھیر بنا کے لَے کے آاُنی آ۔ ویر اّکھاں پُوںجھ کے کهِن لّگا, "کوای نا رُک کے کھاواںگے, رات رهِن آاے آ۔ رّج کے سےوا کراواںگے۔" ویر نے پھون کّڈھ مےرے نال ِاّک سَےلپھی لای۔ مَےں رسوای 'چ چلی گای۔ ویرے نے کُچھ کُ سمےں بااد پھےسبُّک 'تے پھوٹو ِاه لِکھ کے پوسٹ کر کیتی کِ گلتیآں ِاسے جنم 'چ سُدھاریآں جا سکدیآں, بھَےن نُوں پںج سال بااد مِل کے ِاںجھ لّگا کِ جِوےں ماں نُوں مِل رِها هوواں۔ مَےں رسوای 'چ کھڑھی اُسدا سٹےٹس پڑھ رو رهی سی تے سوچ رهی سی کِ کاس! اّج جگجیت دا پِاُں جِاُںدا هُںدا تاں اّگا تّگا سارا ساںبھ لَےںدا تے مَےنُوں روںدی نُوں وی۔

بھُوآ

مےرے پااے سُوٹاں نُوں پھڑ-پھڑ دےکھدی تے پُّچھدی کِ کِّتھوں لِآ ِاه۔ مَےں وی سُرمے والیآں اّکھاں 'چ چمک لِآ مُوںه مٹھار مٹھار کے دّسنا کِ پھلانی دُکان توں اَےنے دا لِآ۔ بھُوآ نے هر وار دی ترھاں ِاّکو ڈاِالاگ مارنا کِ مےرے آاُںدا هُںدا تاں مَےں وی مںگ لَےںدی کِسے وِآه 'تے پا لَےںدی۔ بھُوآ ِاه گّل کردی کردی پِچھلے وےلے 'چ چلی جاںدی کِ تھوڈے پِاُ نے سانُوں تاں کدی سّجرن سںورن وی نهیں سی دِّتا۔ کدے وِآهی سادی سُرما پا لَےنا تاں کَوڑن لّگدے تے رُآ رُآ کے سارا مُوںه دھُوا دےنا۔ جے کدے سُوٹ دا گُوڑا رںگ سوا لَےنا تاں سُوٹ ِاکّٹھا کر پڑچھّتے 'تے سُّٹ دِںدا۔ ِاّک شیسِآں والا سُوٹ بنايا سی تے باای نے اُه سُوٹ کدے نهیں پااُن دِّتا تے پِآ پِآ اُه سُوٹ پےٹی 'چ لّگ (اُّلی) گِآ۔ کےراں نال دے پِںڈ 'چ مےرے نال پڑھدی کُڑی دا وِآه سی تے اسیں تِآر هو کے بّس چڑھن لّگیآں تاں ِاه کھےتوں آيا هی سی تے بّس والے نُوں هاک مار روک لِآ تے سانُوں بّس 'چوں اُتار لِآ تے بیبی نُوں لوهڑھے دا لڑِآ کِ کُڑیآں اوارا هو جانیآں۔ اَےنا کهِ بھُوآ مےرے پااے سُرمے نُوں گھُوردی۔ پھِر کهِںدی کِ هُن تاں بتھےرا هی پھرک آ باای دا۔ ساڈے تاں ساه سُوت لَےںدا سی باای۔ مَےں بھُوآ دے سِکوِآں نُوں مِهنے جِهے سمجھدی تے مَےنُوں بھُوآ اَےوےں گّلاں کردی چںگی نا لّگدی۔ مَےں بھُوآ نُوں مںجے 'تے ِاکّلی بَےٹھی چھّڈ بهانا جِها لگا کمرے 'چ چلی جاںدی۔

هُن کای سالاں بااد ِاںگلَےںڈ توں مَےں سِّدھا پےکے گھر آای تے 14 کُ سال دی مےری بھتیجی دے کَےپری نال کرَوپ ٹَوپ پايا هويا سی۔ اُه مےرے وّل بھّجی آای تے مَےنُوں گھُّٹ کے جّپھی پاای اُهنے۔ بهُت موه آيا اُسدا پر اُسدے پااے کّپڑے مَےنُوں پهِلی نِگھا 'چ هی چُبھ رهے سی۔ پُرانا وےلا ےاد آ گِآ کِ جدوں کالج ٹُور 'تے جان وےلے مَےں سهِروں جین-ٹَوپ کھرید لِآای سی تے جد جان وےلے پايا تاں ویرا کلےش پا کے بَےٹھ  

گِآ سی کِ جاں تاں ٹُور تے جااےگی جاں پھِر جین پااےگی۔ هار کے جین بدل کے جُوٹ پا کے گای۔ اُس دِن اَےنا ٹھِّٹھ کیتا سی ویرے کِ وِآه هون تیک کدے جین پااُن دا سوچِآ هی نا۔ بھتیجی نُوں دےکھ بھُوآ والی تھاں تے اّج مَےں کھڑھی سی۔ مَےں سبھ اںدرے اںدر پی لِآ۔ رات نُوں بھتیجی نے آودے کّپڑے کّڈھ کے دِّتے کِ بھُوآ جی تُسیں مےرا ناایٹ سُوٹ پا لِاُ۔ مَےں اںدر بھڑاس دّبدی نے کِها کِ نا پُّت مَےنُوں سُوٹ 'چ کںمپھارٹےبل لّگدا اے۔ ویرے نُوں ساِاد اُه گّل ےاد نا هووے پر دھیآں اںدر پےکِآں دیآں گّلاں گھر پا کے بَےٹھ جاںدیآں۔

اگلے دِن بھُوآ دے پِںڈ گھولیاے مِلن جانا سی تے مَےں راستے 'چ پَےںدے سهِر توں بھُوآ لای سوهنے سوهنے پںج سُوٹ کھرید لاے کِاُںک بھُوآ دا درد هی اَےنے سالاں بااد سمجھ 'چ آيا سی۔ گھر پُّجے تاں دےکھِآ بھُوآ نُوں ادھرںگ هون کرکے مسیں بولِآ جاںدا سی۔ اُهنے سانُوں پهِچان تاں لِآ پر کُچھ نا بولی تے مےرے پااے سُوٹ نُوں اُسے گهُ نال دےکھ رهی سی کِ جِوےں پُّچھنا چاهُںدی هووے کِ کِّتھوں بنايا۔ مَےں بھُوآ نُوں لِپھاپھے 'چوں کّڈھ کے سُوٹ دِکھااے تاں بھُوآ نے اّکھاں بھر لایآں۔ اُس دِن بھارے من نال بھُوآ دے پِںڈ آاے جدوں دا بھُوآ دی نُوںه نے دّسِآ کِ هپھتا مساں هی کّٹُو بےجی۔ چَوتھے دِن کھبر آای کِ بھُوآ پُوری هو گای۔ اَےںوے لّگا کِ جِوےں مےرا کوای هِّسا کّٹِآ گِآ هووے۔ بھُوآ دے پِںڈ پُّجے تاں دےکھِآ کِ مےرے دِّتے سُوٹاں 'چوں مسٹرڈ سُوٹ جِس 'تے چھوٹے چھوٹے سیسے لّگے سن, اُه بھُوآ دے پايا هويا سی۔ بھُوآ دی نُوںه دّسن لّگی کِ اُس دِن تُهاڈے جان توں مگروں هی ِاسارے کر کهِن لّگ گاے سی کِ ِاه سُوٹ پااُنا۔ اسیں سِاُنا دِّتا سی پر جدوں سِاُں کے آيا تاں پُورے هو گاے۔ اسیں سوچِآ کِ ِاهی پا دےایاے۔ اُهناں دی ِاّچھا پُوری هو جااُوگی۔ مےرا دِل کر رِها سی کِ بھُوآ نُوں رّب توں کھوه لِآواں تے اُس نال رّج-رّج گّلاں کراں سُوٹاں دیآں تے مےرے باپ دیآں۔ بھُوآ دیآں بںد اّکھاں دےکھ مےری کِنّے وار بھُّب نِکلی۔

کُڑّتن

سارا دِن اّکھاں بھر کے تُری پھِردی رهی کِ لَے کِسے نُوں مےرا جنم دِن وی نهیں ےاد۔ چںدریآں سرپراایج ویڈِاُ وی ِاںسٹاگرام 'تے وار- وار مُوهرے آ جاںدیآں تے اُه ِاّک ساهے ویڈِاُ سکرول کر اگاںه لںگھا دِںدی۔ باهروں بھَےن دا پھون آيا کِ کی گِپھٹ دِّتا بھاجی نے جنم دِن 'تے۔ کی آکھدی ? هار کے تھوڑھے کُ دِن پهِلاں نوےں لِآںدے سُوٹ دی پھوٹو اُهنُوں بھےج دِّتی کِ ِاه سُوٹ لِآ کے دِّتا 7000 دا۔

 سام هوای تاں اُه کمرے 'چ گای تے باری دی چابی ِاّدھر اُّدھر لّبھ رهی سی کِ سرهانے تھّلے جد اُهنے هّتھ مارِآ تاں هرے رںگ دی ِاّک ڈاِاری مِلی۔ پهِلے پنّے 'تے لِکھِآ سی کِ تُوں پُّچھدی سی نا کِ مےری چُّپی دا کارن, اّج پڑھ لوی پھِر تےرے سارے سوال مُّک جانگے۔ تےرے جنم-دِن دا چاا تاں کرنا سی, جے ِاس مهینے مےرا پِاُ نا مُّکِآ هُںدا۔ مَےنُوں ِاه مهینا وّڈھ وّڈھ کھاںدا اے تے مَےں ِاس مهینے دے آاُن توں ڈردا هاں۔ ڈر اے کِسے انهوای گھٹنا دا۔ مَےں روج تھوڑا تھوڑا مر رِهاں پِاُ توں بِناں۔ مَےں اّج کمااُنا آ پر مےری کماای نُوں سلاهُن والا مےرا پِاُ نهیں اے۔ مَےں کیهنُوں سابت کرنا کِ مَےں کابل بن گِآ هاں۔ مَےں وی چاهُںدا سی کِ مےرے پِاُ دی جُّتی مَےں چوری دےنے پا کے کِسے وِآه تے چلا جاواں جاں پھِر مےرے پھِکر کرن تے کوای آکھے کِ تےرا پِاُ بَےٹھا, تَےنُوں کی لوڑ پھِکر کرن دی۔ مَےں آودیآں بھَےناں دا پِاُ واںگ کھِآل تاں رّکھ سکداں پر جو اّگا-تّگا لانےدار نے ساںبھنا سی اُه مےرے توں نهیں هو رِها۔ مےری ماں روج پِاُ دی پھوٹو پھڑھ کے روںدی اے تاں مےرا مرن هو جاںدا کِ ساری دُنیآں دی کھُسیآں ماں دے کدماں 'چ رّکھ سکدا پر اُسدے همسااے نُوں رّب توں کِوےں کھوه لِآواں...۔ وَےٹیلےٹر دا ناں سُن کے هی گھبراهٹ هُںدی اے, باپُو تڑپھدا دےکھِآ سی .. مَےں کِنّیآں چیجاں توں بھّج رِها هاں۔ ےاد اے جد سال کُ پهِلاں جاپ هويا سی تاں مَےں تےرے وار-وار کهِن 'تے هسپتال وی وےکھن نهیں سی آيا تے تُوں کِنّا گُّسے

هوای سی کِ کِهو جِها پِاُ اے, جواک دےکھن نهیں آيا۔ پر پتا اُه اُهی هسپتال اے جِّتھے مےرے پِاُ نے اکھیرلا ساه لِآ سی۔ مَےں اُس هسپتال دے مُوهردی وی نهیں لںگھدا تے کِتے جان لای ول پا کے هور رستے گّڈی پا لَےںدا هاں۔ پتا اے کِ مَےں جِںمےواریآں توں بھّج رِها پر کی کراں مےرا جےرا تھوڑھا۔ تےرے نال رهِںدِآں مَےنُوں دو سال هو گاے پر مَےں تَےنُوں چاهُںدے هواے وی جنم-دِن مُبارک نهیں کر سکدا۔ مَےنُوں مُآپھ کر دےوی۔ تُوں بهُت پِآری اےں تے مَےں تےرے نال هاں همےسا... نال هی رهاںگا۔ ڈاِاری دے پںج پےج اُهنے ےکدم پڑھ لاے تے اّکھاں 'چ اّتھرُو آ گاے۔ جنم-دِن نا مُبارک کرن دا سارا گُّسا لهِ گِآ۔ اُه کھےتوں آيا تے اُهنے بِناں کوای سوال کیتے مُسکرا کے اُسنُوں پانی دا گلاس پھڑھا دِّتا۔ ساری کُڑّتن نُوں ڈاِاری دے سبداں نے پی لِآ سی۔

اُنابھی کوٹی

روج لّگنا کِ باپُو ماں بِناں روج بھُر رِها اے۔ کدے چِّت کردا سی, کِ جھُوٹھا جِها هی آکھ دےواں کِ اُه مُڑ آاُوگی, دِل هَولا نا کر بابلا۔ من نے اُدوں هی آکھنا کِ اُّتھوں گِآ کَون بهُڑدا, جھُوٹھے دِلاسے کِاُں دےنے۔ آکھ دےواں کِ هور وِآه کرا لوے, منا لواں باپُو نُوں کِ روٹی پّکدی هوجُو۔ کوای دُّکھ سُّکھ سُنن والا آجُو.. پر نهیں منّنا باپُو نے۔ لوک وی تاں چھّتی گّلاں کرنگے کِ بُّڈھے بارے جھّکھ ماردا پھِردا۔ ِاکّلِآں رهُو وی کِوےں۔ مَےں من 'چ بُنتیآں بُن بُن اُدھےڑدی رهی۔

اَےنے نُوں باپُو اںدروں آيا تے هّتھ چ ماں دی بُنی اُنابھی رںگ دی کوٹی سی۔ باپُو نے کوٹی مَےنُوں پھڑااُںدے کِها کِ سِاُن وّلوں هی پای اے, تےری ماں نے بُن تاں دِّتی سی پر سِاُن وّلوں رهِ گای سی۔ سِاُں دےویں, ریل اَےتھے اُهدی مسین چ هونی اے۔

مَےں کوٹی پھڑھ کے دوادو مسین وّل گای تے پنّے چڑھے والی اُنابھی ریل ڈّبی 'چ پای سی۔ ساِاد ماں نے کوٹی لای هی مںگاای هونی آ۔ مَےں اّکھاں بھر کے ماں نُوں ےاد کردی نے مسین دی سُوای 'چ دھاگا پايا تاں دےکھِآ باپُو سِر 'تے کھڑھا سی تے مےرے چِهرے وّل وےکھدے باپُو نے آودے اّتھرُو لکوںدے نے کِها, 'کملیاے, پھِرکی تاں بھرلا.. " مَےں آس پاس کوای پَےّن لّبھن لّگی کِ پھِرکی بھر سکاں۔ باپُو اںدر گِآ تے سِر 'تے لااُن والی ماں دی سُوای چُّک لِآيا تے مےرے هّتھوں پھِرکی پھڑھدے باپُو نے کِها, "تےری ماں اےهدے نال پھِرکی بھردی هُںدی سی .." ریل مسین توں' لاه پھِرکی 'تے دس کُ ولگنے مار باپُو نے سُوای 'چ پھِرکی پا سُوای نُوں دوناں سِرِآں توں پھڑھ مَےنُوں مسین گھُمااُن نُوں کِها۔ کُچھ کُ سکِںٹاں 'چ پھِرکی بھری گای تے مَےں کوٹی سِاُں دِّتی۔

باپُو نے جدے هی کوٹی پھڑھ کے پا لای تے سیسے مُوهرے کھڑھ آودا آپ دےکھدے هواے بولن لّگا, 'دےکھ لَے چھِںدیاے, پُوری مےچ آ گای ... رںگ وی واهوا

جّچدا مےرے 'تے ..." مَےں' ماں دا ناں سُن آس-پاس دےکھن لّگی پر کوای نهیں سی اُّتھے۔ باپُو کوٹی پا ٹھُمکدا-ٹھُمکدا اےه کهِ کے باهر نُوں چلِآ گِآ کِ اّج مےرے جُآای نے آاُنا, ٹھںڈا پھڑھ کے لِآاُنا... هور کُچھ لِآاُنا تاں پھون کردی دھیاے۔ مَےنُوں مهِسُوس هويا کِ باپُو ِاکّلا نهیں اے, ماں دی هوںد اُسدے نال اے, چیجاں 'چ اُهدیآں ےاداں 'چ۔ اُه جیا لوےگا, کوٹی نال سُوای نال تے اُسدی هر ِاّک چیج نال۔ مَےں بےپھِکر هو آودے سهُرے گھر مُڑن لای نهااُن لّگی۔

ڈھِّڈ 'چ دُّکھ

نانکی جانا تاں بیبی نُوں چاا چڑھ جانا کِ مےری دھی تے دوهتے دوهتیآں آاے نے۔ کدے ساڈے جان توں پهِلاں هی کھوآ مار کے رّکھ لَےںدی جا گجرےلا بنا کے رّکھ دِںدی۔ کدے گِآں توں تّتا-تّتا سُوجی دا پرساد ریجھ نال بنا کے کھوااُںدی۔ کدے میسنے هلواای توں تّتیآں-تّتیآں جلےبیآں کھوااُںدی۔ ےاد آ کےراں بیبی نے ساڈے گِآں توں نِرا کھوآ کّڈھِآ تے بیبی نے منھاں کردے کردے تّتا-تّتا کَولی بھر کے کھوآ کھوا دِّتا کِ کِوےں جابڑاں نِکلیآں پایآں, بھورا تاکت والیآں چیجاں وی کھايا کر۔ بااد 'چ اُه هجم نا هووے, کدے لےٹے ماراں, کدے وار-وار تُراں کِ هجم هو جے۔ اُه دِن کدے نهیں بھُّلدے۔ پِںڈوں واپس آاُن لّگے بیبی باای نُوں آکھدی کِ جا هّٹِاُں جواکاں نُوں کھان پین دا سمان لِآ دے۔ باای نے جھولا بھر کے سمان لِآ دےنا۔ بیبی هر وار گھروں سےویآں, گھردے کّڈھے بِسکُٹ پیپے 'چ پا دِںدی۔ مَےں منھا کردی تاں آکھدی کِ جواکاں نُوں ترسےوا رهِںدا, آهی اُمر آ کھان پین دی۔ کدے کدے گھر دا دےسی گھِاُ پیپی چ پا دِںدی تے کهِںدی کِ جے هور لوڑ هوای تاں دّس دی, تےرا باای پھڑھا جااُو۔ سُوٹ دے پَےسے باپُو توں چورِاُں وّدھ دے دِںدی تے پھِر ٹرںک کھولھ کے آکھدی کِ جو مرجی سُوٹ چّک لا,ِاه سوا لی تے سُوٹ نا بناوی تے جو پَےسے هن اےه جوڑ لی... ۔ بیبی نُوں پتا سی, مےری سّس سانُوں کُچھ نهیں دِںدی۔ جواک کھان پین نُوں ترسدے نے۔ کےراں بیبی ساڈے پِںڈ آای سی تے چاه بناای تے مےری نِّکی کُڑی وار-وار کهِ رهی سی کِ چاه پینی اے۔ مےری جُّارت نهیں سی کِ آودی دھی نُوں چاه بنا کے دے دےواں۔ مےری سّس نے آودی چاه 'چوں تھوڑی جےهی چاه کَولی ‘چ پا کے ٹھںڈا پانی 'چ پا دِّتا تے مےری کُڑی نے اُه پانی-دھانی چاه سمجھ کے پی لِآ۔ بیبی ِاه سبھ دےکھ کے اّکھاں بھر آای۔ بتھےری جمین جاِاداد سی پر هّتھ وّس مےری سّس دے سی۔ چلوں سماں چںگا-ماڑا لںگھ گِآ۔

مےرے پےکے سارے کَےنےڈا چلے گاے۔ بیبی وی چلی گای۔ ِاںجھ هی کِنّے سال گُجردے گاے۔ بیبی دے اُّدھر ریڑھ دی هّڈی 'تے سّٹ وّج گای جِس کرکے بیبی تُرنوں پھِرنو رهِ گای۔ بیبی نُوں اَولڈ اےج هوم 'چ بھےج دِّتا۔ نرساں دےکھ بھال کردیآں۔ بیبی هُن اّدھی رهِ گای سی۔ بهُت گّلاں بھُّلن لّگ گای سی۔

بیبی نُوں مِلن لای مےرا وِجٹر ویجا لّگ گِآ۔ بیبی نُوں روج واںگ مِلن جاںدی۔ چِّت تاں بھردا پر بیبی نُوں هَوںسلا دےن لای کدے اّکھوں هںجھُو نا کےرِآ۔ رُوم 'چ باهر آاُںدے هی دھاه نِکل جانی۔ پںدراں دِن رهِن توں بااد مَےں ِاںڈیآ مُڑنا سی۔ اُس دِن بیبی ِاّک رات لای گھر لَے کے آاے۔ بیبی نے اُه رات کوای کھاس گّل نهیں کیتی پر رات نُوں هااے هااے دی اواج سُن مَےں کںبل 'چ مُوںه کرکے روںدی رهی۔ اگلے دِن مَےں, باای تے بھرجاای اےارپورٹ جان نُوں تِآر هو گاے۔ بیبی نے مےری بھرجاای نُوں کول بُلا تھِڑکویں جےهی آواج 'چ کِها کِ گُّڈی نُوں بِسکُٹاں دے 7-8 پَےکٹ دے دِاُ, جواک کھا لَےنگے۔ اکھروٹ, بادام وی پا دِاُ وادھُو آ ِاّتھے تاں۔ بیبی دی گّل مےریآں اّکھاں بھر آایآں۔ بیبی هالے وی پِچھلے وےلے 'چ پھِردی سی۔ کِوےں سمجھااُںدی اُهنُوں کِ سّس مںجے 'تے اے تے هُن گھر 'چ سارا سمان وادھُو رُلدا اے۔ جواک وّڈے هو گاے نے تے چیجیآں دی جِّد نهیں کردے۔ منمرجی دے لیڑے لّتے پااُںدے هن۔ مےری بھرجاای بیبی دے آکھے سمان لَےن لای رسوای 'چ گای۔ مَےں اُهنُوں روک دِّتا کِ وےٹ جِآدا هو جانا۔ بیبی نُوں اُوایں کهِ دےنا کِ دے دِّتا سی سارا سمان۔ بیبی کول آای تاں اُه اّکھاں بھری بَےٹھی سی۔ اُه آپنے هّتھیں مَےنُوں بھر کے تورنا چاهُںدی سی پر بیبی نُوں کِوےں دّسدی کِ ماں, مےرا گھر سمان نال بھرِآ پِآ تے جے کُچھ اُونا هَے اُه مےرا دِل اے جو تےرے توں بِناں اُونا اے۔ دِل 'تے باهلا سارا بھار لَے کے مَےں بیبی توں وِدا لای۔ مےرے ِاںڈیآ آاُن توں پںدراں دِن بااد هی بیبی پُوری هو گای۔ مےرے کڑمی توں سںسکار 'تے وی نا بهُڑِآ کِاُںک جِس دِن بیبی دا سںسکار کرنا سی اُسے دِن مےری سّس دے پھُّل چُگنے سن۔ پتا نهیں کی-کی دُّکھ ڈھِّڈ 'چ لَے کے تُر گای۔

اگاںه والے

'بیبی دھی بن کے رهیدا, باهر جانا تاں سِر تے چُنّی هووے.. ڈھّک کے رّکھیدا پُّت آودا آپ۔ نهیں تاں لوکیں سَو-سَو گّلاں کردے آ کِ پھلانے دی کُڑی نُوں بھورا سرم نی, سِر تاں کی ڈھّکنا چُنّی وی نهیں لَےںدی۔ نالے اُںجھ وی سِّکھاں دیآں کُڑیآں سِر ڈھّک کے رهِںدیآں۔" ماں نے دھی دے سِر 'تے تےل جھّسدی نے سمجھايا۔ اَےنے نُوں اُسدا بھرا باهروں آيا۔ اُهنے ویرے وّل ِاسارا کردے کِها, "ویرا تاں لّتاں ڈھّک کے باهر نهیں جاںدا, سارا دِن نِّکر سرٹ 'چ گھُںمدا, لوک اےهدے باهروں وی گّلاں کردے هونگے ماں.. ۔"

اُهدی ماں نے اُسدے موڈھے تے پولا جا ماردے کِها, "بںدِآں دا کی آ, بںدے تاں سَو کُچھ کردے آ باهر..۔

اُهنے مّتھے تِاُڑیآں پا ماں وّل جھاکدے کِها, 'پھِر مَےنُوں پجامی کِاُں نهیں پااُن دِںدا باپُو, اُه تاں سارا سریر ڈھّکدی اے۔"

ماں نے اُسدے سوالاں توں دُکھی هوای نے جواب دِّتا, 'تےرا باپُو کهِںدا کِ ناچاراں دے پاایآں هُںدیآں...۔

اُهنے ماں توں کںگھا پھڑھدی نے کِها, 'جد آپاں نانکی چھّک بھاگسر گاے سی تاں ڈی.جے تے نّچدی پجامی والی کُڑی توں باپُو نے سراب پی کے کِنّے پَےسے سُّٹ دِّتے سی تے کُڑی نے وار-وار انااُوسمَےںٹ وی کراای سی کِ شراب پی کے سٹےج 'تے نا چڑھو... باپُو کاهتوں جِّد کردے سی سٹےج 'تے چڑھن دی... سِّکھی چ ِاه کُچھ کدوں لِکھِآ...?

ماں نے مںجے توں اُّٹھدی نے اُسدی گّل ِاّک لااین 'چ نبےڑ دِّتی, “بِگانے گھر جا کُچھ مرجی کرلی.. ِاّتھے تَےنُوں تےرے باپ دی منّنی پاُو..۔" اُهنے گُّت 'تے ربڑ پااُںدی نے چَوںترے وّل چاه دھرن جاںدی ماں نُوں کِها, “اگاںه والے وی اَےںوے هی هواے... پھےر ?" ماں کول کوای جواب نهیں سی تے اُه گّل انسُنی کر چاه بنااُن لّگ پای۔ ساِاد ماں اںدر آودے اگاںه والِآں دا ڈر بَےٹھِآ هويا سی۔

سّترواں ورھا

مَےں هر دم اُهدا هّتھ پھڑنا لوچدا تے جدوں وی کدے اُه سُرمای رںگ دا سُوٹ پااُںدی تاں مےرا دِل کردا کِ اُهنُوں سیسے مُوهرے لِجا کے کهاں, “دےکھ سّتروےں ورھے 'چ تےرے 'تے کِنّا رُوپ اے تے وال وی سُوٹ نال مَےچ هو گاے... اںگرےجناں نُوں مات پااُنی اے.." پر کهِ نهیں سکدا ... پُّت-پوتے کی کهِنگے کِ بُّڈھے هو کِ آسکیآں کردے آ بُّڈھا بُّڈھی...۔

اَوه کملی تاں هُن پّگ دی پُونی وی نهیں کرا سکدی۔ ادھرںگ کرکے هّتھ کںبن لّگ گِآ اے۔ مےرا دِل کردا کِ اسیں وی سکُول وےلے تے جوانی دیآں گّلاں هَولی-هَولی کریاے پر هَولی بولن والے دِن گُجر گاے۔ اُس نُوں هُن اُّچا سُنن لّگ گِآ تے کنّاں والی مسین توں کھِّجھ کے کدے کدے مسین وگاه ماردی تے آکھدی, ساریآں بِماریآں مَےنُوں هی چِںبڑ گایآں ...۔

مےرا اجے وی دِل کردا کِ مَےں گھردِآں توں چوری اُس کملی لای رسگُّلے لَے کے آواں تے پِچھلے پےٹیآں والے کمرے 'چ اُسدے سںدُوک 'چ رّکھ دےواں۔ سام نُوں جد وی اُه سںدُوک کھولے تے رسگُّلے دےکھ کے جھّٹ سمجھ جاوے کِ مَےں لَے کے آيا اُس لای تے گل لّگ جاوے آ کے پر لِآ نهیں سکدا, ڈاکٹر نے سبھ کاسے نُوں منھاں کیتا۔ سُوگر وی چںدری بِماری اے, اُه وِچاری کی کرے, کی کھاوے۔

بِمار رهِن کرکے رات نُوں اُسدی نِگرانی لای مےری پوتی اُس کول پَےںدی اے تے جدوں کدے رات نُوں نیںد نا آاُن کرکے توڑاکھوای کردی اے تاں سڑک 'تے بنی بَےٹھک 'چ مَےں اُستوں الّگ پِآ سوچدا کِ کِدھرے ِاه اُسدی آکھری رات نا هووے۔

کّلھ وی ِاںجھ هی هويا۔ اُسدے کھںگھن دی آواج آای۔ مَےنُوں لّگا کِ مَےنُوں اُس کول جانا چاهیدا اے۔ اَوهنُوں لوڑ اے مےری۔ جے اُهنُوں کُچھ هو گِآ مَےں کی کراںگا اُس توں بِناں۔ پین دے بهانے مَےں چَوںترے توں هو کے اُسدے

کمرے وّل هو تُردا هاں۔ دّتھے جِهے پَےراں نال بِنھاں کھڑکا کیتے اُس کول جا پّچھدا هاں کِ پانی لِآواں ۔ اَوه اّگوں مےرا ساتھ لوچدی آکھدی اے کِ لِآ دے گھُّٹ کُ .. مَےں آپنے والا پانی دا گِلاس اُسنُوں دےن اُسدے بَےّڈ وّل ودھدا هاں۔ اَےنے نُوں پوتی اُّٹھ کے آکھدی اے, "وّڈے پاپا تُسیں پانی دا گِلاس مَےنُوں پھڑا دو مَےں پِآ دےواں.. بیبی نے مَےنُوں نهیں اُٹھايا کِ پانی پینا۔ "پوتی مےرے توں پانی پھڑھ کے اُسنُوں دے دِںدی اے۔ اَوه مےرے وّل اّکھاں بھر کے دےکھدی اے تے کِنّا کُچھ کهِ جاںدی اے۔ سوچاں 'چ ڈُّبِآ مَےں کُّجھ پل هور اُس کول رُکنا چاهُںدا سی پر پوتی هلُون کے مَےنُوں آکھدی,"وّڈے پاپا تُسیں سَو جو جا کے... ٹھیک آ بیبی.." پر مَےنُوں اُهدیآں اّکھاں کهِ رهیآں سی کِ رُک جو سردار جی۔

چاه کے وی نا رُک سکِآ تے بےارام جِها هويا جا کے بَےٹھک 'چ گےڑے کّڈھن لّگ گِآ تے پھِر پاٹھ گُٹکا ساهِب چُّک کرن لّگ گِآ۔ اںدر سور جِها سی۔ پاٹھ کرکے نیںد آ گای۔

سوےرے اّکھ کھُّلھی تاں باهر کِسے دی رون دی آواج آ رهی سی۔ مّتھا ٹھنکِآ, بِناں ساپھا بنّے مَےں اُسدے کمرے وّل تُر پِآ۔ اُه چُّپ پای سی تے اّکھاں بںد سی۔ مَےں بھرے من نال من نُوں هی کِها, 'چھّڈ گای ساتھ, کاس رات تےرے کول رهِن دی جِّد کر لای هُںدی, مَےں تےرے کول کُچھ پل رهِ لَےںدا۔ کاس ! تُوں آکھ دِںدی کِ رُکجو مےرے کول..." مےرا کِنّا کُچھ اںدر هی دّبِآ رهِ گِآ۔ کاس۔ تےرا هّتھ پھڑ لِآ هُںدا۔ هُن مَےں سوچنا چھّڈ دےواںگا کُجھ وی پر تےرے کمرے 'چوں تےریآں آواجاں روج مےرے کنّ چیرنگیآں۔

پیڑھ

هالے مںجے 'تے آن بَےٹھا هی سی کِ اُه پانی دا گِلاس لَے سِرهانے کھڑھی سی۔ مَےں هَےران هُںدا کِ مےری پِآس دا بِنھاں بولے کِوےں پتا لّگ جاںدا اُهنُوں۔ مَےں جےب پھرولن لّگدا تاں اُه آکھدی کِ سِر دُّکھدا, گولی لّبھ رهے هو۔ مَےں آکھدا کِ کاگج 'چ لپےٹ گیجے 'چ پاای سی, کِدھرے ڈِّگ گای هونی اے۔ اُه نُوںه نُوں اواج مار کے آکھدی کِ آودے باپُو جی نُوں گولی لِآ دے اںدروں پُّت.. سیسی سبات 'چ پےٹی 'تے پای اے... ۔ نُوںه گولی لَے کے آاُںدی تے مَےں گولی لَے کے پانی پی کے باهر جان لّگدا تاں اُه آکھدی کِ بِںد گھڑھی آرام تاں کرلو .. جے سِر دُّکھدا.. کںم تاں هوای جانے آ...۔ مَےں اُسنُوں همےسا واںگ انسُنا کر باهر نُوں چلا جاںدا۔ اُه مگروں پھِکر کردی رهِںدی۔

اّج دو سال هو گاے اُهنُوں گای نُوں۔ مَےں باهروں آ کے مںجے 'تے بَےٹھ کے ِاںتجار کردا کِ اُه آوےگی پانی دا گِلاس لَے کے۔ دو مِںٹ اُڈیکدا پر کوای نا آاُںدا تے پھِر اّکھاں بھر کھُد گھڑھے 'چوں گِلاس پانی دا بھر پی لَےںدا۔ اُسدے جان توں بااد روج سِر درد رهِںدا پر گولی نا لَےںدا۔ ِاه درد اُسدے وِچھڑن دا اے جو مَےں روج سهِںدا هاں تے گولیآں اجِهے درد دا کدے ِالاج نهیں بندیآں۔

هیر

دھی : ماں ِاه هیر کَون سی ?

ماں : جوانی وےلے مَےنُوں هیر مےری بھَےن ورگی لّگدی سی...۔

دھی : هُن نهیں لّگدی ?

ماں : نا هُن اُه کِسے چںدری سهےلی ورگی لّگدی اے, جِسدا مَےں دھیآں تے پرچھاواں پَےن توں وی ڈردی هاں....۔

دھی : ماں مَےنُوں بهُت پسںد آ هیر راںجھے دی کهانی...۔

ماں: تُوں کِّتھے پڑھی?

دھی : مےری پںجابی دی کِتاب 'چ هَے تاں هَے۔

ماں : بورڈاں والے مّچڑے جُآکاں نُوں وِگاڑن دی وی کوای کسر نهیں چھّڈدے۔

دھی : تُوں پڑِآ اُهناں دا سارا کِّسا ماں ?

ماں : هاں, باپُو جی توں چوری کِسے سهےلی توں لِآ کے کِتاب پڑھی سی

دھی : ماں تُوں وی کِسے نُوں چُوری کھواای سی چوری-چوری ???

ماں : پھالتُو بکواس نا کرِآ کر, گُّت گُںدتی جا اںدر جا کے رِبن پا لَے تے ٹَےم نال سکُول جا تے سُن اےه هیر والے کِّسے دِماگ 'چوں کّڈھ دے... ماں نے رسوای 'چ جا دھی لای کُّٹی چُوری وںڈ والے تَوڑے 'چ پا دِّتی شاِاد کُچھ پِچھلا ےاد آ گِآ سی...۔

گھُّٹی هوای سںگھی

گھر کِوےں دّسدی ? هور جات دا مُںڈا تے پِآر کردی آں اُهنُوں, گولی مار دےنگے مَےنُوں تے نالے اُهنُوں پر چھّڈ وی تاں نهیں سکدی اُهنُوں, نا ماپِآں نُوں۔ ِاّک نُوں پاواںگی تاں دُوجا چھُّٹ جااُوگا۔ اُهدے ماں جِاُں دا تاں دھرم وی هور آ .. کِّتھے منّنا نا باپُو جی دا تاں اںمرِت چھکِآ.. کی پتا منّ جان اُهنے وی تاں اںمرِت چھک لِآ مےرے نال وِآه کرااُن لای کِ تےرے گھردے دھرم دا رَولا نا پااُن پر جات کِوےں بدلا اُسدی .. دھرم تاں بدل لِآ اُهنے.. باپُو جی نُوں کِوےں سمجھاواں کِ سبھ دی جات منُّکھ اے۔ کِوےں دّساں اُه بابے نانک دی جات دے اے کھّتری....کِوےں منّ جانگے.. نهیں منّدے.. ماں رووےگی, باپُو نُوں کِتے دِل دا دَورا هی نا پَے جاوے پر اُه وی هَے وِچارا جو مَےنُوں جان توں وّدھ پِآر کردا تے مےرے نال نا وِآه هويا تاں مر جاوےگا .. ماں پِاُ دا ِاکّلا-ِاکّلا پُّت..جے اُه مر گِآ اُسدے ماں-پِاُ تاں جِاُںدے جیا مر جانگے .. کی کراں... باپُو جی نال گّل کراں... سوےرے اُّٹھدے اَےنا کُچھ سوچدی نے ماں نال گّل کرن دا پھَےسلا کیتا۔

بَوکر مار کے اُه روٹیآں پکااُںدی ماں کول جا بَےٹھی تے کهِںدی, "ماں ِاّک گّل کرنی سی, مَےنُوں مُںڈا پسںد آ ِاّک, نال پڑھدا اے مےرے۔" ماں نے روٹی وےلھ کے توے تے پااُںدے اُس کنّھی جھاکدے کِها, "دھیاے مےرے کول کرتی تُوں آه گّل, بّس ِاّتھے هی دّب دے... نهیں تےرے پِاُ نے تَےنُوں کالجوں هٹا لَےنا تے مَےں نهیں چاهُںدی کِ تُوں مےرے واںگ پڑھاای وِّچ چھّڈے.. اَےنا سمجھ نے کِ مرجی نهیں چّلدی دھیآں دی...۔ اُه اّکھاں بھر ماں کولوں اُّٹھ گای تے جات دھرم والی گّل تاں هالے اُسنے کرنی سی پر منمرجی دا ور لّبھنا وی گُناه سی تے ساِاد اُسدی ماں نے وی اےهی دُّکھ هںڈھايا سی۔

اَےنے نُوں اُسدے باپُو جی باهروں آاے تے کهِںدے, "دےکھ گُّڈی تےری پسںد دا سُوٹ لَے کے آيا۔" گُّڈی نے اّکھاں پُوںجھ کے سُوٹ والا لِپھاپھا پھڑھدے کِها, 'اّچھا باپُو اَےه دّس تَےنُوں کِوےں پتا کِ آهیں سُوٹ پسںد سی مَےنُوں ..." گُّڈی دے باپُو نے پانی پیںدے هواے کِها, "باپُو آں, پُّت تےرا چِهرا پڑھ کے دّس سکداں .. کی پسںد کی ناپسںد اے تَےنُوں...۔" گُّڈی باپُو دی گّل سُن من 'چ سوچ رهی سی کِ کاس! باپُو تُوں بِناں کهے مےرا من پڑھ لوےں تے مَےنُوں اُسدے لڑھ لا دےوے... جاتاں پاتاں توں پرھے هو .. تَےنُوں پتا مَےنُوں جاتاں پاتاں نی پسںد .." گُّڈی بِناں کُچھ کهے سُوٹ لَے کے اںدر کمرے وّل چّل پای۔

اںب

گّل دّسدی دا مےرا گّچ بھر گِآ کِ جد بھرجاای نے پھون کیتا کِ ماں تَےنُوں مِلن نُوں سّد رهی اے ۔ ڈاکٹر نے آکھِآ گُردے کںم چھّڈ گاے تے پھےپھڑے وی گل گاے هُن کُجھ نهیں هو سکدا گھرے سےوا کر لوو۔ مَےں لیڑھے دھوںدی وِچالے چھّڈ اَونی کّپڑی هی بّس چڑھ گای۔ بّس 'چ بَےٹھی نُوں ےاد آيا کِ ماهتڑھے بٹُوآ تاں کھالی اے۔ کںڈکٹر پِںڈ دا هی سی تاں کرکے اُهنے کِها, ''بھَےنے کوای نا پھےر دے دےویں پَےسے۔" کںڈکٹر مےرے اُداس چِهرے, پانی نال بھریآں تے بھِّجے هواے کّپڑِآں نُوں دےکھ کے اںداجا لگا لِآ سی کِ مَےں کِس هالات 'چوں گُجر رهی سی۔ پےکے پِںڈ اُّتری, کاهلے کدماں نال گھر وّل جان لّگی۔ کدم بھارے لّگ رهے سی تے گھر دُور لّگ رِها سی۔ ماں وراںڈے مںجے 'تے پای سی اتے بھرجاای کول بَےٹھی اُهنُوں نّپ گھُّٹ رهی سی۔ ماں نے اّکھاں کھولھ کے کِها کِ آ گای پُّت...۔ مَےں رو رهی سی تے ماں نے مےرے چِهرے نُوں دےکھدے کِها, "پُّت رو نا ... مےری رُوه تڑپھُو جے تُوں روای... واهِگُرُو واهِگُرُو کهِ .... جانا سبھ نے اے .. کی اّگے کی پِّچھے..." اَےنا کهِںدی دے ماں دیآں اّکھاں 'چ اّتھرُو سن۔ مَےں ماں دے مّتھے 'تے هّتھ پھےرِآ تاں اُهنے اّکھاں بںد کر لایآں۔ پھِر اُه ِاّکدم ساه اَوکھے لَےن لّگی تے پھِر گُںمسُںم هو گای۔ اسیں پِںڈ 'چوں ڈاکٹر نُوں بُلايا۔ ڈاکٹر نے سِر پھےر دِّتا۔ لّگا جِوےں مَےنُوں هی اُڈیک رهی سی تے رّب توں کُجھ پل اُهنے مںگ کے لاے هون کِ مَےں مےری دھی نُوں مِلنا۔ ماں دیآں ساریآں رسماں پُوریآں کر جد پںدروےں دِن گھر آای تاں گھر وّڈھ-وّڈھ کھان نُوں آوے۔ ِاکّلی بَےٹھی روںدی رهِںدی۔ هُن لیڑھے دھون توں ڈر آاُںدا تے دِل 'چ وهِم جےها بَےٹھِآ هويا سی کِ کِسے دا مںدبھاگا سُنےها نا آ جااے۔ سال بیت گِآ ِاّک دِن مَےں پھِر لیڑے دھو رهی سی تے پےکِآں توں پھون آيا تے مَےں ڈردی-ڈردی نے پھون چُّکِآ تے بھرجاای نے کِها ودھاایآں بھَےنے تُوں بھُوآ بنن والی اے۔ گّل سُن مےریآں اّکھاں کھُسی نال بھر گایآں تے ماں وی چےتے آای جو ساری اُمر پوترے-پوتری نُوں ترسدی

مر گای۔ ویرے دے وِآه نُوں پںدراں سال هو گاے تے کدے-کدے مَےنُوں لّگدا هُںدا سی کِ ماں هےروا کر گای سی کِ ویرے دے کوای جواب نهیں هويا۔ اُس دِن مَےں چاا 'چ پرساد بنا کے گُرُوگھر وںڈ کے آای۔ مهین گُجردے گاے تے ویر گھر دھی نے جنم لِآ۔ سّچ منّنا اُه جمھاں آودی دادی دا مُهاںدرا لَے کے جںمی سی تے ِاّک پل لای لّگا کِ رّب نے ساِاد مےری ماں موڑ دِّتی۔ ویرا کهِںدا کِ ماں ورگی اے کِاُں نا وی ماں والا رّکھ دےایاے۔ کِها ویر نے بےسّک هاسے 'چ سی پر سّچی اُهدا ناں نرس نے پرسِنّ کَور لِکھ دِّتا۔ اسیں کِسے نے جِآدا دھِآن نا دِّتا تے پھِر گھر پُّج کے جد ویه دِن بااد ویرا جنم سرٹیپھِکےٹ لِکھااُن گِآ تاں دھی دا نام پرسِنّ کَور لِکھِآ دےکھ هَےران هويا تے بِناں کوای سوال جواب کرے سرٹیپھِکےٹ لَے کے گھر آ گِآ۔ هُن رَولا ِاه سی کِ اُهنُوں پرسِنّی کِوےں کهیاے...۔ مَےں کِها کِ کّچا نام اںبو رّکھ لو۔ پتا نهیں کِوےں سارِآں نے اںبو-اںبو دی اّل پا لای۔ بھتیجی وّڈی هُںدی گای تے اُسدیآں هرکتاں ِانّ-بِنّ آودی دادی جانی کِ مےری ماں ورگیآں سی۔ بھاںڈے ِاّدھر اُّدھر نا هون دِںدی۔ ِاّک هّتھ ڈھاکاں تے هّتھ رّکھ تے دُوجا هّتھ نال گّل سمجھااُںدی۔ آودے نِّکے بھرا 'تے پُورا روهب رّکھدی تے هر وکھت اُسدی بَوڈیگارڈ بنی رهِںدی۔ هَےرانی دی گّل اُسدے گّلھ 'تے وی اُّتھے هی تِل جِّتھے ماں دے سی۔ کےراں گھرے کوای دُور دا رِستےدار آيا تے بھرجاای ویرے نُوں کهِن لّگی کِ اںبو ِاّتھے نال دے گھر گای اے, اںبو نُوں جا کے لَے آاُ... کِتے نالے 'چ نا ڈِّگ جے ِاکّلی آاُںدی۔ بھرا آکھن لّگا کِ نهیں ڈِّگدی, اُهنے تاں چھالاں ماردی نے آاُنا...۔ رِستےدار بھرا بھابی نُوں بهِسدے دےکھ کهِن لّگے کِ بھاای آپ جا کے لَے آاُ, بجُرگ بںدے دا کوای پتا نهیں کدوں لّت مروڑا آ جااے... بتھےری تھاایں ڈِّگ کے چُولے ٹُّٹے آ۔ بھرا بھابی ِاّک دُوجے وّل وےکھ هّسے تے اُهناں دے کُجھ بولن توں پهِلاں اںبو نّچدی-ٹّپدی آای بھابی نے کِها کِ اںبو پُّت ِاّدھر آ, ساسریکال بُلا سارِآں نُوں۔ اںبو نے سبھ نُوں بُلايا تے رِستےدار کّچے جےهے هو گاے, ساِاد من هی من هّسدے وی هون۔ ماں دیآں نِّکے پنے دیآں پھُلکاری واںگ کّڈھیآں چُنّیآں نِّکی اںبو تَےهاں مار-مار رّکھدی۔ کدے-کدے چَوڑ 'چ اُه سارِآں دے سِر پلوس دِںدی کای وار چیجاں لُکو کے سِرهانے تھّلے رّکھ لَےںدی جِوےں ویرے دا سُّکِآ رُمال, کوای وادھُو سُّبی جاں کوای هور چیج جو اسیں وادھُو سمجھ کے سُّٹ دِّتی هووے تے اُهنُوں کںم دی لّگی هووے۔ جے چاچے گھر کوای بھاںڈا چلا جاںدا تاں

سِآن کے چمچے تّک آودے گھر لَے آاُںدی۔ کدے-کدے پانی وی اَوک نال پیںدی کِ گِلاس اَےںوے کِاُں جُوٹھا کرنا۔ جدوں دی اُه آای ماں دی تھاں بھرن لّگی سی۔ اُهدے آرے لّگے رهِںدے سارے۔ اُهنُوں دےکھ کے ماں چےتے تاں آاُںدی پر دِل ’چ هَول جا نا پَےںدا کِاُںک ماں ورگی اُه جمھا ساهمنے پھِردی رهِںدی۔

مُآپھی

مّکھن دی 4 کُ ورھے دی کُڑی اںمرِت آودے توں وّڈے بھرا جوت نال کھےڈدی-کھےڈدی کھهِبڑ لّگ پای تے مّکھن نے اُّٹھ کے جوت نُوں جھِڑکِآ, 'جوت بھَےن تےرے توں چھوٹی آ, لڑیدا نی هُںدا... مُآپھ کر دےایدا هُںدا " جواک نُوں رل-مِل کے رهِن دی نسیهت دےن والا مّکھن اگلے دِن سهُرِآں توں آای نِّکی بھَےن نُوں کهِ رِها سی,"تُوں ساڈے لای مری هوای اے, اسیں تےرے لای مرے۔ رهِںدی اُمر سانُوں دوهاں جیآں نُوں نا بُلاای.. بےبے باپُو نُوں جِوےں لوٹ لّگدا اُه اُوےں کر لَےن" کول بںٹے کھےڈ رهے جوت نے کھےڈنا چھّڈ آودے پِاُ مّکھن کول آن پُّچھِآ, "ڈَےڈی کی مُآپھی جُآکاں لای بنی هُںدی اے ..” مّکھن اُسدی گّل انسُنی کر کُڑھتا جھاڑدا باهر نُوں تُر گِآ۔

کھںمنی

اَوهنے آکھِآ کِ گھر گّل هوگی,اگلے بُّدھوار دےکھن لای آاُنگے تے سگُن پا جانگے, ڈےڈھ کُ سال نُوں ِاںڈیآ آواگاں تے اُدوں وِآه کرا لواںگے۔ ِاه سُن کے اُهدا چاا نهیں سی چُّکِآ جا رِها پر اُهنے موڑواں اُهنُوں کِها کِ ڈےڈھ سال جِآدا اے, کدے وِّچ دی آ سکدا اے۔ اَوه کهِںدا نهیں, "آاُنا اَوکھا اے ..کوای نا سال اّگے وی لںگھ گِآ تے ڈےڈھ سال وی ِاںجھ هی لںگھ جااُو..۔" اَوه کهِںدی, "همم اےه تاں هَے ..اَےوےں دّسی کِهڑا سُوٹ پاواں .." اُه کهِںدا "دِکھا دی سارے سُوٹ... دّسدُو..”

بُّدھوار آ گِآ تے اُهنے اُهدی پسںد دا لال سُوٹ تے جال والا دُپّٹا پا کے اُهنُوں تسویر بھےجی پر اُسدا کوای نا رِپلاای آيا۔ وٹساَےپ مَےسےج 'چ ِاّک ٹِّک جا رهی سی۔ اُهنُوں پھِکر هوای تے گُّسا وی آيا کِ اّج دے دِن تاں نا بِجی هُںدا۔ اَوهدے گھردے مِّتھے سمےں تے اُهنُوں کِسے رِستےدار دے گھر دےکھن آاے۔ اُه پسںد آ گای تے رسمی گّلبات توں بااد سگُن پااُن دی گّل هوای۔ پھوٹوگراپھر نُوں بُلايا گِآ۔

رسم کرن وےلے مُںڈے دی بھَےن نے آودے پھون 'چوں آودے بھرا دی پھوٹو کّڈھ اُهنُوں پھڑااُںدے هواے کِها, "بھابی پھون نال ساایڈ 'تے رّکھ لوو, سگُن پَے جاوےگا .." پھوٹوگراپھر نے گّل وِّچے ٹوکدے کِها, "مُںڈے نُوں ویڈِاُ کال کرلو....۔" سبھ نُوں گّل جچی تے مُںڈے نُوں ویڈِاُ کال کرن لّگے پر اُّدھروں کوای جواب نا آيا۔ سارے پرےسان هواے۔ اُسدے دوست نُوں کال کیتی تاں اُهنے دّسِآ کِ اُه تاں دو دِن توں گاِاب اے۔ سارِآں دے مُوںه اُّڈ گاے۔ رِستےدار کهِںدے, "ِاّک وار سگُن پااُ .. پھِر کال کرکے دےکھدے آں۔" اَےنے نُوں کوای کالے کوٹ 'چ مپھلر نال مُوںه ڈھّک کے اُّتھے آاُںدا اے تے کهِںدا اے, " رُکو مَےں بَےٹھ جاواں اُسدے نال پھِر سگُن پُورا کرنا۔" سارِآں دے کنّ اُس آواج وّل هو جاںدے نے۔ اَوه بِناں پُّچھے کُڑی نال بَےٹھ جاںدا اے تے آودا چِهرا سبھ نُوں دِکھااُںدا۔ سارے هَےران هُںدے نے تے کھُس وی۔ اُه اُسدی

 

گّل 'تے پولا جِها مار کے کهِںدی اے کِ تےرے ِاس سرپراایج نے مےرے ساه سُوتے پاے سی کِ پتا نی کِدھر گِآ۔ اَوه کهِںدا کِ باکی گّلاں چھّڈ ِاه دّس کھُس تاں اے۔ اُه کهِںدی, "هاں بهُت... لو ےُو... پھوٹوگراپھر اُهناں دی ِاس آپسی گّلبات دی ویڈیاَو بنا دِںدا اے۔ دوناں دے کھںبنیآں بنّیآں جاںدیآں نے تے اُه ِاّک سوهنے رِستے 'چ بنّے جاںدے نے تے ویه دِناں نُوں وِآه بنّ دِّتا جاںدا۔ اَوه اُهنُوں کهِںدا, "سّچی ڈےڈھ سال پںج سال ورگے لّگنے سی۔

وِآه والا دِن نےڑے آ رِها سی۔ سام جےهے نُوں اُهدی کال آای تاں اُهنے نےلپالِس لگااُںدی نے پھون چُّکِآ۔ اُه اّگوں بولِآ "کِوےں آ... بھَےن هوریں آاے آ... پنیر لَےن بجار گِآ سی تے پھون گھر دی بھُّل گِآ سی..آ کے دےکھِآ تےریآں گِآراں مِس کالاں... مںمی کهِںدے کِ تےرا پھون وّجی گِآ... مَےں پنیر رسوای چ رّکھ بھّج کے پھون چُّکِآ..." اُهنے نےلپالِس دی گھُّٹ کے شیشی بںد کیتی تے مُسکرا کے کهِن لّگی, "هااے... گّل کردا ساه تاں لَے لِآ کر... " اُه کهِںدا, "اّچھا.. دّس کوای جرُوری گّل سی...?"

اَوه کهِںدی, 'مےری ِاّک ریجھ ِاه وی اے کِ ڈولی توں بااد تُوں آپ کار چلا کے لَے کے جاوے تے پِںڈ تیک تُوں تے مَےں ِاکّلے کار 'چ گھر آایاے" اُه کهِںدا, "اّچھا, اَےوےں کردے آں کِ کِسے نُوں دّسدے نهیں هالے... وِآه والے دِن هی کهاںگے... نهیں تاں سارے پهِلاں هی سگنا-اپسگنا کهی جانگے "اُه کهِںدی, "هاں, سارے هَےران هونگے... تَےنُوں لڑدے تاں نهیں هنا ?? اُه کهِںدا, "مَےں آپے ساںبھ لُوں.. تُوں پھٹاپھٹ سیٹ 'تے بَےٹھن والی بنی.. اُه کهِںدی, “تھَےںکس, چّل مَےں مںمی نال کںم دا دےکھ لواں... پھےر گّل کردے آں.. اےهناں کهِ اُهنے پھون کّٹ دِّتا...۔

وِآه والا دِن آ گِآ۔ سارا وِآه ودھیآ هويا۔ ڈولی تُرن دی واری آای۔ پھُّلاں والی کار پَےلےس دے درواجے اّگے آ کھڑی۔ اُهدے چاچے دا مُںڈا چابی گھُںمااُںدا هُّبِآ پھِرے کِ گّڈی تاں مَےں چلا کے لَے کے جااُوں۔ اُهنے آودے کجن نُوں کول بُلا چابی لَے لای تے اُه هّکا-بّکا رهِ گِآ کِ وِآه والے دِن وی نهیں ٹِکدا۔

کُڑی نے چَولاں والی رسم ادا کیتی۔ هُن واری سی گھردِآں نُوں مِلن دی۔ گھردِآں نُوں مِل کے اُه تھوڑا ِاموسنل جِها هوای پر روای نا۔ اُهدے ساهاں ورگا سّجن اُهدا گھُّٹ کے هّتھ پھڑھی بَےٹھا سی ...

اُهنے کار دی مُوهرلی باری کھولھ ِاشارے نال نووِآهی دُلهن نُوں کار 'چ بَےٹھن دا ِاشارا کیتا تے اُهنُوں بِٹھا کے آپ دُوجے پاسے ڈراِاوِںگ والی باری وّل چلا گِآ۔ اجے بَےٹھن هی لّگا سی کِ اُهدی دُلهن دا دادا مُوهرے آ گِآ کهِںدا, "اُںا تاں کاکا اسیں پُرانے کھِآلاں دے آں, جان نُوں تاں چلے جاںدے ِاکّلے کوای گّل نی سی پر انهونی نا واپرجے کوای... دونوں ِاکّلے نا جااَو... " اُهنے دادا جی دے دوهےں هّتھ پھڑ کِها "باپُو جی کُچھ نهیں هُںدا.. تُهاڈی پوتی دی کِسمت اے مےرے نال ..اُهدے هُںدِآں کُچھ ماڑا نهیں واپردا..." دادا جی نے اّکھاں بھر کِها, "بِّلِآ جِوےں تَےنُوں سهی لّگے ..." اَےنا کهِ اُهنے پوتجُآای دا موڈھا پلوس دِّتا۔

اُه سارِآں نُوں هّتھ جوڑ ست سری اکال بُلا کار 'چ بَےٹھ گِآ تے بَےٹھن سار اُهنُوں پُّچھِآ, "کھُس اےں..." اُه نیویں پا کهِںدی, "هاں بهُت..” اُهناں نے سارِآں بااے کیتی تے اُه گھر وّل چّل پاے۔

وِآه والے مُںڈے دا جیجا دو پَےّگ وّدھ هور گٹاگٹ کھِّچ آودی گھروالی نُوں کهِںدا, "چّل آودے پِںڈ چّلیاے, سالا کوای ِاّجت آ آپنی, پھُّلاں والی کار 'چ بَےٹھن نُوں وی نهیں پُّچھِآ سالے نے... کھڑِآں نُوں هی چھّڈ گِآ... سالا پھوکی سُلاا هی مار لَےںدا..." سارے اںدروں-اںدر هی هّس رهے سی تے نوےں جمانے نُوں سهِجے پروان کر لِآ سی ...

گھور کںڈھے

ستنام کَور پوتی دے سهُرے مِلن لای آای هوای تے چاه پین توں بااد ِاّدھر اُّدھر دی سُّکھ ساںد پُّچھن لّگی۔ بِسکُٹاں دی بھور نال لِّبڑیآں براچھاں پُوںجھدی پوتی دی سّس چرنجیت نُوں پُّچھن لّگی, 'هَےںا پُّت رِںمی بھلا کی آکھ بُلااُںدی اے بھجن نُوں... پاپا کِ ڈَےڈی۔" چرنجیت نے چاه دے کّپ ٹرےا 'چ رّکھدی نے کِها, 'بےبے جی پاپا هی کهِںدی اے ... پهِلاں توں ارشُو وی پاپا هی کهِںدا اے... مگرے ِاه وی اُوےں هی کهِںدی اے...۔"

چرنجیت نُوں سمجھ نا آای کِ بےبے ِاںجھ کِاُں پُّچھ رهی اے۔ ستنام کَور کُچھ بولن لّگی سی پر اُسدا گل بھر گِآ۔ آپدا آپ سںبھالدی چرنجیت دے دوهےں هّتھ پھڑھ کهِںدی, 'چںگا اے پُّت بهُت چںگا اے, وِچاری نُوں آودا پِاُ مِل گِآ ... پاپا گُآچ گِآ سی مِل گِآ, سُکر آ مالک دا ۔ تھوڈا کرجا نهیں دِّتا جانا ساڈے توں.. سُکر اے...۔ بےبے ستنام پھےر دیآں اّکھاں پھُّل رهیآں سی پُّت نُوں ےاد کرکے۔ چرنجیت نے بےبے نُوں دِلاسا دِںدے کِها کِ بےبے جی اَےوےں نا رويا کرو گّلاں ےاد کرکے... هُن تُهاڈے پوتا پڑھپوتا سُّکھ نال اّکھاں ساهمنے تُرے پھِردے دیهدے آ .. رّب ِاهناں دی اُمر لںبی کرے...۔

بےبے ستنام کُر نے پھِر هااُکا جےها بھر کِها, 'پُّت مےرے کلےجے دھُوه پَےںدی, بھُّلدا نی اُه دِن... کی کراں...کواے سڑھ گاے رو-رو کے پر اَےه هَےگا گّلاں کرکے سینا ٹھر جاںدا..هُن تاں پوتے دے آسرے هی تُری پھِردی آں ... بتھےرے دُّکھ دےکھے .. پهِلاں مامِآں کنِّاُں اُونی رهی, ماں نُوں جھُردے دےکھدی سی...پھِر بھرا مُّک گِآ...هال اُه جکھم اّلا هی سی کِ رّب نے پُّت وی کھوه لِآ۔ هُن تے اَےوےں اے کِ رّب چھےتی لَے جاوے۔" بےبے گّلاں دّسدی رو رهی سی۔

اَےنے نُوں رِںمی دا پںج کُ سال دا جُآک بےبے کول آيا تے پُّچھِآ, 'بےبے کاهتوں روای جانے اَو...” بےبے نے اُس نِّکے جواک نُوں چُّک کے

بُّکل 'چ بِٹھااُںدے کِها کِ پُّت اّکھ 'چ کُچھ پَے گِآ... رونا کاهنُوں سُّکھی ساںدی۔ اَےنا کهِ بےبے هّس پای تے نِّکے بّچے دا هّتھ پھڑھ گھورکںڈھے کرن لّگی کِ گھورکںڈھے چُوهے لںڈھے آ جاںدی پَےڑ...لّبھ گِآ۔ بّچا کُتکتاڑی هون 'تے هّسدا بےبے وی نال هّس پَےںدی۔ چرنجیت بَےٹھی سوچ رهی سی کِ کاس گُآچے پُّت وی گھورکںڈھِآں نال لّبھ جاںدے تے بےبے سّچمُّچ هی کھُس هو جاںدی۔

سِلک دا سُوٹ

سردای سِلک دا سُوٹ پےٹی 'چوں کّڈھدے ماں نے کِها, "ِاه دےکھ مےرے وِآه والا سُوٹ ..." مَےں اُتسُکتا نال سُوٹ پھڑھِآ تے کھولھ کے دےکھِآ کُڑتی دے دو تِنّ تھاایں موریآں سن۔ مَےں ماں نُوں کِها کِ سُوٹ مَےں رّکھ لواں۔ ماں نے کِها, "تُوں کی کرنا ِاسدا ? بوڈا هويا پِآ۔" مَےں ماں توں سُوٹ لَے کے آودی الماری 'چ رّکھ لِآ۔

وِآه والا دِن آيا۔ مےرا سُوٹ درجی توں پھڑھ کے لِآاُنا سی هالے۔ ویرا سُوٹ لَے کے آيا تے پھِر مَےں تِآر هون لای چلی گای۔ سِّدھا نںداں 'تے۔ گُرُو گھر مَےں آای تاں ماں والا سُوٹ پايا سی۔ ماں نے دُوروں تُری آاُںدی دی سُوٹ دی نِرکھ کیتی تے کول آ کے کِها, "هَےںا اُهی سُوٹ آ? کِّڈا سوهنا لّگدا۔ جمھا مےرے ورگی لّگدی اےں.." ماں دیآں اّکھاں 'چ چمک سی۔

انںد کارج سماپت هواے تے ماں دیآں اّکھاں هالے وی مَےنُوں دےکھ رهیآں سی۔ مَےں کولے جا کے کِها, 'کی هويا? ڈَور بھَور کاهتوں اے..." ماں دے اّکھاں 'چ اّتھرُو سی۔ ماں توں کُچھ نا بولِآ گِآ۔

گّڈی 'چ بَےٹھن لّگے ِاںجھ لّگا جِوےں پِچھلے گلے توں سُوٹ پاٹ گِآ پر اُّتے دُپّٹا سی۔ نا کِسے نُوں کهِ سکدی سی کِ کوای دےکھ لوے۔ جلدی جلدی نال مَےنُوں سِهرِآں والے نال گّڈی 'چ بِٹھا دِّتا تے نال گھُسڑ کے دو جواک تے ِاّک اُهناں دی بھُوآ بَےٹھ گای۔ مَےں سُوٹ بوچاں کِ کِدھرے هور کِتوں هی نا پاٹ جاوے۔ بھچیکڑ کے گّڈی 'چ بَےٹھے سی تے هِّل-جُّل وی نهیں سی سکدے۔ سِّدھے پَےلےس 'چ جانا سی۔

گّڈی پَےلےس 'چ پهُںچی تاں ساه آيا۔ آودا آپ بوچ کے اُه کار 'چوں اُّتری۔ پَےلس داکھل هواے تاں اُهنُوں لّگ رِها سی کِ جِوےں کمیج اّگے دی اّگے پاٹ رهی هووے۔ پھوٹو سُوٹ هونا سی تے اُهنے هَولی کُ دےنے آودے سےهرِآں والے دے کنّھ 'چ کِها, "جی مَےنُوں لّگدا کے مےرا سُوٹ پھٹ گِآ اے۔

'اُهنے هَےران هو کے کِها, "اَےںوے کِوےں…مَےں دےکھداں…کردے آ کوای هّل…' اُهنے پھوٹوگاپھر تے اُّتھے کمرے 'چ کھڑھے هور رِستےداراں نُوں باهر بھےج دِّتا تے اُهنے پھٹاپھٹ دُپّٹے نُوں اُتار کے کِها کِ بدلنا پوےگا سُوٹ۔ مےرے مُوںهوں نِکلِآ کِ سُوٹ تاں هَے نهیں هور..اَےنی چھےتی کِّتھوں لَے کے آواںگے۔ اُسنے کِها کِ مےرے کول هور سُوٹ هَےگا کوٹ پَےںٹ۔ تُسیں اَےوےں کرو کِ اچکن پا لَےنا تے مَےں کوٹ پَےںٹ پا لَےنا۔ تُسیں باهر جااُ تے مَےں بدل لَےںدا هاں۔ اُهنے کّپڑے بدل لاے تے باهر آ کے مَےنُوں کِها هُن تُسیں بدل لاُ۔

مَےں پھٹاپھٹ اںدر جا اچکن پا لای۔ تھوڑی کُ کھُّلھی سی پر ٹھیک لّگ رهی سی۔ مَےں ماں والا سُوٹ اُّتھے پاے کھالی لِپھاپھے 'چ پا دِّتا۔ سُوٹ بدل کے مَےں باهر آای۔ سارے هَےران هواے کِ ِاه کی کری جاںدے آ۔ کِسے نُوں کُچھ وی جواب دِّتے بِناں اسیں پھوٹو شُوٹ کروايا۔ مَےں اُهناں نُوں کِها کِ دُپّٹا کِوےں لواںگی, اُه تاں مَےچ نهیں هُںدا۔ اُهنے مےرے مّتھے توں گھبراهٹ پڑھدے کِها, "کوای نا رهِن دے دُپّٹا۔" مَےں کِها کِ ریت اے دُپّٹا لَےن دی۔ اُهنے مےرے اُداس چِهرے نُوں هسااُن لای کِها, "توڑدے آں ِاه ریت...آودے رُمال نال مےرا سُرما ٹھیک کرکے اُهنے پُّچھِآ کِ چّلیاے هال 'چ۔ مَےں سِر هِلا دِّتا۔

هال 'چ بَےںڈ باجِآں نال داکھل هو رهے سی کِ سارے مهِمان دُّگنی هَےرانی ساڈے وّل دےکھ رهے سی تے هَےرانی دی وجھا مےرے پاای اچکن سی۔ اسیں سٹےج تے پُّجے تے سوپھِآں 'تے بَےٹھ گاے۔ تھوڑھے سمےں بااد ماهَول ٹھیک هو گِآ۔ مهِمان سهِج جےهی نِگھا نال دےکھن لّگے جِوےں ِاّک دم کِسے چیج نُوں کبُولِآ نهیں جاںدا تے هَولی-هَولی کبُول لِآ جاںدا۔ ماں نے سگُن کرن آای نے کنّھ 'چ پُّچھِآ کِ ِاه کاهتوں پايا ? مَےں کی آکھدی کَےمرا ساهمنے سی تے اَےنا کُ آکھِآ بااد 'چ دّسدی آں۔

وِآه هو گِآ۔ مَےں سهُری آ گای تے پھِر جدوں واپس مِلن پےکیں گای تاں دّسِآ کِ کِاُں اچکن پااُنی پای۔ سارے هّس هّس کے کملے هو گاے کِ ماڑی هوای۔ تھوڑے دِن بااد چاچے دی کُڑی دا وِآه سی تے اُهنے مَےنُوں پُّچھِآ کِ بھاجی والی اچکن تُهاڈے بڑی پِآری لّگدی سی تے مَےں وی سےم بناای اے وِآه والے دِن لای۔ اُس دِن توں دو گّلاں سمجھ آ گایآں کِ جو پا لاُ اُهی پھَےسن بن جاںدا۔ دُوجی گّل کِ بوڈی چیج تے بںدا کدے وِسواس نا کرے, کدے وی دھوکھا دے جاںدیآں پر ماں دا سُوٹ پااُن دی ریجھ پُوری کر لای سی۔

گاںڈھا-ساںڈھا

مںجے دی پَےںد کسدی نے اُهنے چاه پیںدے کرمے نُوں سهِ سُبھااے پُّچھِآ, "پھسل سوهنی هوای اے هنا ِاس وار..." کرما کهِںدا, "هاں..." پھِر ِاس وار مَےنُوں نا اُه...”  پھرماِاس کردی کردی امرو رُک گای۔ کرم نُوں کِسے دا پھون آ گِآ سی۔

پھون کّٹ کے کرمے دے چِهرے دی اُداسی پڑھدِآں اُهنے پُّچھِآ, “کی هويا ? "کرما پرنا ڈھاه کے لڑھ پھڑ دُبارا بنّھدا هويا کهِںدا, “آپنے پُّت سرنے لای جو باهرلی کُڑی دی دّس پای سی۔ گھر وےکھن آاے سی جِهڑے .. اُه کهِںدے کِ وِآه تاں اسیں کرداںگے پر کُڑی دی پھیس جو اسیں بھری آ, اُه پھیس دے پَےهے سانُوں دےنے پَےنگے.. 15 لّکھ کهِںدے آ کِ بی اَےنا کھرچا هو گِآ ویجے تیک۔"

امرو نے کرمے دی ساری اُداسی آودیآں اّکھاں 'چ بھر کے کِها, "رهِن دو...هور جِّتھے سںےوگ هويا هوجُوگا...کُڑی وی وِآهُنی اے۔" کرمے نے امرو دی گّل وِّچے کّٹ کِها, 'تُوں کی آکھدی سی لَےن نُوں..." امرو کهِںدی, “کُچھ نهیں...” پَےںد کس کے امرو پےٹیآں توں لاهے دوڑے دھون باهرلے گھر چلی گای تے کّپڑے دھون والی مسین لَےن والی ریجھ من 'چ دّب لای تے اگلے سِآل دی پھسل نال گاںڈھا-ساںڈھا کر لِآ۔

ڈاِاری

اُهدا وِآه هو رِها سی کِسے انجان مرد نال۔ کِنّے دِناں دی سوچ رهی سی اُه آودی لِکھی ڈاِاری دا کی کراںگی۔ ساڑ دےواں جاں کِتے لُکو جاواں۔ کای وار ساڑنی چاهی پر هّتھاں دی هِںمت جواب دے جاںدی۔

اُهدا آودی ماں نال موه تاں سی پر اَےنا وی نهیں سی کِ ڈاِاری ماں نُوں دے کے آکھے, " ماں اےهنُوں پےٹی 'چ ساںبھ دےویں ...مےری امانت اے۔" اُهدا کدی هیآ هی نهیں سی پِآ کِ ماں نُوں آودی جِںدگی تے مهِبُوب بارے دّس دےوے۔ ماں سااُو کُڑی سااُو کُڑی آکھدی نا تھّکدی سی تے اُه وی "سااُو کُڑی" بن کِسے انجان نال وِآه لای منّ گای سی...۔

اُه رات نُوں اُّٹھی تے نال لّگدے واڑے گای تے کهی نال مِّٹی پُّٹ ٹوآ پُّٹِآ تے ڈاِاری دّب ٹوآ بھر دِّتا۔ اگلے دِن اُسے تھاں تے اُهنے ڈےک دا نِّکا جِها درّکھت لگا دِّتا۔ ماں نے پُّچھِآ, ''تَےنُوں کی درّکھت لگااُن دا چاا چڑِآ۔ اُه کهِںدی, "دےکھ ماں مَےں چلی جااُوںگی کّلھ ِاس گھروں وِآه کے... تُسیں جدوں وی اےه ڈےک دےکھوگے مَےنُوں ےاد کروگے...آاُںدے جاںدِآں دے تُهاڈے مّتھے لّگےگا...۔"

ماں کهِںدی, "هاں ِاه تاں هَے.. مَےں وی آودے پےکیں اںب دا بُوٹا لا کے آای سی... هُن پھل لّگن لّگا اُهنُوں...هُن تّک ےاد کردے آ بھتیجے مےرے...بڑیآں ےاداں جُڑیآں اُس درّکھت نال مےریآں... مےریآں لال وںگاں, سُرما جو جو وی اُهنے دِّتا سی اُس درّکھت تھّلے نّپِآ هويا..." اُهنے هَےرانی نال ماں دا چِهرا پڑھدے کِها, "کِهنے دِّتیآں سی اُه وںگاں ماں۔"

ماں نے بھاوناواں 'چ وهِںدی نے اّکھ بھر کِها, "اُس چںدرے نے... گُآںڈھ پِںڈ توں سی سرپںچاں دا مُںڈا... تےرا نانا نهیں سی منِّآ رِستے نُوں اگلِآں نے بتھےرا جور لايا سی کِ وِآه هوجے ...وّڈھ دِّتا سی تےرے مامِآں نے اُهنُوں... ۔

اُه ماں دیآں گّلاں سُن سهِم گای تے آودے اتیت نُوں پردے پِّچھے رّکھنا مُناسِپھ سمجھِآ۔ آودے آپ نُوں واادا کیتا کِ مےری هون والی دھی نُوں آودی جِںدگی نّپ کے درّکھت نهیں لااُن دےواںگی۔  

اُجاڑا

بیبی نُوں هّتھاں پَےراں دی پَے گای, جد اُجاڑے بارے سُنِآ۔ روٹیآں پکااُنیآں وِّچے چھّڈ رےڈيو کول جا کھڑھی هو گای تے کھبراں سُنن لّگی۔ کھبراں آ رهیآں سی کِ وںڈ هو گای تے وّڈھ ٹُّک هون لّگ گای اے۔

کاپھلِآں دے کاپھلے پںجاب وّل آ رهے نے۔ بیبی نے مّتھے 'تے هّتھ ماردی نے کِها, "پریتے نُوں باهلا بھوِاں دا موه جاگدا سی, اکھے تُسیں جااُ۔ مَےں ِاّتھے رهِنّا ٹِک ٹِکا هواے توں تھونُوں واپس لَے بُلا لاُو۔ هُن پھس گِآ اُّدھر هی پتا نی کِهو جا کلَےنا دِن چڑھِآ۔ مساں مںگ-مںگ لِآ سی رّب کلوں... نےجانیاے هُن کوای بھانا ورت گِآ...کی کرُو مَےں... ساه ورولدی پھِردی آ... اُه کلَےهنی وی تاں نّپی بَےٹھی هواُو کِ مےرے کول رهِ... باهلا ِاسک جاگدا۔" اَےنا آکھدی نے اُهنے رےڈيو نُوں بںد کر دِّتا۔ روٹی پکااُن دا من نا کیتا۔ چھابے 'چ دو کُ روٹیآں لپےٹ کے اُوےں هی چھابا هارے 'تے رّکھ دِّتا۔

اُّدھر پریتا کاپھلے 'چ اُدھروں چّل پِآ سی۔ راستے 'چ پِآس لّگدی تاں پانی دی چُولی پی کے گُجارا کر لَےںدا۔ ڈےڈھ مهینے بااد بَوںدلِآ هويا پریتا ماسی دے پِںڈ پُّجا۔ ماسی دی کُڑی بِسنی باهرلے گھر دھار چوا رهی سی۔ پریتا کول جا کے کھڑھ گِآ۔ مّجھ ڈر کے تربک گای تے بِسنی نے دھار وِّچے چھّڈ کھلو کُ دےکھِآ۔ پاٹے, مَےلے کُچَےلے کّپڑِآں والے تے گھسمَےلے چےهرے نال اَوپرے بںدے نُوں دےکھ بِسنی ڈر گای۔

ڈر کے اّدھ کُ چواے دُّدھ والی بالٹی لَے کے گھر وّل نّٹھی تے جا کے هڑبڑھااُںدی آودے ویر نُوں کهِںدی, "ویر جی باهرلے گھرے کوای اَوپرا بںدا آيا, کوای چور لّگدا ..." ویر جی گّل سُن باهرلے گھر وّل هو تُرے تے دےکھِآ کِ پاٹے لیڑِآں والا اُه انجان بںدا پسُوآں والے چوّچے 'چوں پسُوآں واںگ پانی پی رِها سی جِوےں کای سالاں توں بھُّکھا هووے۔ ویر جی نےڑے گاے تے پُّچھن لّگے, "کَون آ اُاے...۔" پریتے نے آودی ماسی دے مُںڈے نُوں پچھاندے

نے کِها, " پچھانِآ نهیں ? مَےں تُهاڈا سکا…۔ " اَےنا کهِںدِآں هی پریتا بےهوش هو ڈِّگ گِآ۔ اَےنے نُوں بِشنی تے اُسدی ماں وی آ گایآں۔ ویر جی نے ماں نُوں دّسِآ کِ کهِںدا سی کِ تهاڈا سکا هاں۔ تِنّے جنے کول گاے تاں نَےن نکش پچھانن لّگے۔ بِسنی دی ماں نے ِاّکدم کِها, “هااے آ کی هال بنا لِآ, ِاه تاں پریتا اے نانکسر والا ... چلو اُهنُوں چُّک کے گھر لَے کے جاایاے۔"

ویر جی نے دو تِنّ بںدِآں نُوں اواج ماری تے چُّک کے اُهنُوں گھر لَے آاے۔ ویر جی نے چُولی پانی دی بھری تے پریتے دے مُوںه 'تے ماری۔ پریتے نُوں هوش آيا تاں بِسنی نے پریتے نُوں گل لا لِآ تے کهِن لّگی, "بھراوا مُآپھ کریں, مَےں تاں پچھانِآ هی نهیں ... کی هالت بنا رّکھی اے .. سُکر اے کِ تُوں سلامت پُّج گِآ...۔" پریتے نے کِها, “بھَےنے تےرا نهیں کسُور, سرکاراں دا کسُور اے جِهنے ساڈے رںگ رُوپ تے گھر بدل دِّتے۔" سارے پریتے نُوں مِلے تے لِجا کے نُها کے سوهنے کّپڑے پااُن لای دِّتے۔ پریتا اجے وی بےسِآنُوں جها لّگدا سی۔ دھُّپ نے رںگ جھُلسا دِّتا سی۔ داڑھی کرڑ برڑی هو گای سی۔ 7-8 دِن پریتا اُّتھے رِها تے پھِر ویر جی اُهنُوں ٹاںگے تے پِںڈ چھّڈن چلے گاے۔

اُهدی بیبی نے پریتے دے پهُںچِآں هی اُهنُوں گھُّٹ کے سینے لا لِآ تے کِها, 'مےرے پُّت دا دُبارا جنم هويا...۔" ویر جی چھّڈ کے اُهنے پَےریں واپس مُڑ گاے۔ چاه پانی پی پریتے نے دِل 'چ گھُّٹی گّل دا جِکر بیبی کول کیتا, "بیبی ساڈیآں جمیناں اُّدھر رهِ گایآں...تے اُه کالی جھوٹی وی جِهنُوں تُوں نِّکی هُںدی نُوں دھی واںگ پالِآ سی ۔ جدوں تُرن لّگا سی تاں رو رهی سی اُه ... نال کِوےں لَے کے آاُںدا اُهنُوں تے پتا اُه سبات جِّتھے باپُو نے دم توڑِآ سی, اُه آکھدی سی کِ مَےنُوں وی نال لَےجا .. کِنّا کُچھ وِلکدا چھّڈ آيا بیبی تے مےری مںگ وی ... پتا نهیں وِچاری نُوں هُن کِّتھے تورنگے... تُرن لّگے نُوں اُه کهِںدی کِ مَےں رهِ لُوں تےرے بِناں پر بیبی تےرے بِناں مر جااُوگی .. کِنّا کردی اے بیبی اُه تےرا ... مَےنُوں نی لّگدا کِ هُن ٹِکٹِکا هواُو... ۔ اُهنے اَےنا کهِ اّکھاں هںجھُوآں نال بھر لایآں۔ اُهنُوں لّگا کِ جِوےں اُهدا اّدھا سریر پاکِستان 'چ هی رهِ گِآ هووے۔ بےبے نُوں جمیناں گُآچن دا کوای دُّکھ نهیں سی, اُه کھُس سی کِ پُّت سهی سلامت گھر آ گِآ۔ سوچ رهی سی کماای والا پُّت اے جمیناں آپے بنا لُو۔ بےبے کھُس هو کے پُّت لای روٹی بنااُن لّگ گای تے پُّت گواچی مُهّبت بچااُن روج رےڈِاُ دیآں کھبراں سُندا کِ کدے ٹِکٹِکا دی کھبر آوے۔

تےرے توں بِناں ساه نهیں آاُںدا

هالے وی دّسن دی لوڑ اے

کِ تُوں کی اے مےرے لای.... ?"

اکھیری ِاه ستراں لِکھ لںمھا سارا هااُکا لَے اُهنے چِّٹھی بںد کر دِّتی۔ پِچھلی چِّٹھی وِّچ اُسنُوں پِآر کرن والی کُڑی دا روس سی کِ تُوں جوابی کھت 'چ اهِساس نهیں لِکھدا کِ تُوں مےرے بِناں کِوےں جِاُں رِهاں...کِنّا ےاد کردا هُنّا? اُسدیآں گّلاں دا جواب لِکھ اُه چاایں چاایں چِّٹھی پوسٹ کرن سهِر چلا گِآ۔

چِّٹھی ٹِکانے تے پُّج گای۔ گرلج هوسٹل دی وارڈن نے هر وار نام بدل-بدل کے ِاّکو کُڑی نُوں آاُںدیآں چِّٹھیآں 'تے سّک والی سُوای گھُںماای۔ کھاڑُوس وارڈن نے کُڑی نُوں چِّٹھی دےن توں پهِلاں پڑ لَےنی مُناسِپھ سمجھی۔

وارڈن نے چِّٹھی پڑنی سُرُو کیتی ...

"ست سری اکال موٹُو ..کِوےں آں ? گُّسے نا هويا کر, ٹاِام گھّٹ هُںدا تے اُّتوں سارے گھر دی جِںمےواری مےرے سِر آ۔ جِںمےواریآں اهِساس بِآن کرن دا ٹاِام نهیں دِںدیآں۔ ماں بِمار سی, ڈاکٹر کهِںدا کوای بھَےڑی بِماری آں .. سال دو سال مساں ای .. ماں نُوں مںجے 'تے پای دےکھ رونا رهِنّا .. کر وی کی سکدے آ .. نِّکا اُوںا نسے نال رّج کے پِآ رهِںدا...کوای آودی سُّدھ بُّدھ نهیں اُهنُوں..ِاّکو ریجھ اے کِ تےری پڑھاای کھتم هُںدے هی آپاں وِآه کرا لایاے تے ماں دے جِاُںدے جِاُںدے اُه تَےنُوں مےرے نال کھڑا دےکھ لوے کِ مےرے توں بااد ساںبھن والا هَےگا کوای مےرے پُّت نُوں...دِل بھردا, بّس بولدا نهیں .. ِاںجھ نهیں کِ اهِساس نهیں رهے تےرے لای .. بّس هلاتاں نے اهِساس دّب لاے .. جد وی کدے سُپنے 'چ کوای کُڑی دِسی اے

.. اُه تےرا هی مُهاںدرا هُںدا اے رات سُپنا آيا سی کِ مَےں آپنا پِںڈ ابلُو کوٹلی تَےنُوں دِکھا رِها سی...۔"

وارڈن نے جد ابلُو کوٹلی پڑھِآ تاں اُّتھے هی کُرسی 'تے بَےٹھ پُرانا وےلا ےاد کرن لّگی... بھُوآ دے پِںڈ ابلُو کوٹلی دا اُه مُںڈا...دِل دا ٹُکڑا... پتا نهیں کِوےں هواُو ... هُن جات اّڈ دی هون کرکے سِرے هی نا چڑھن دِّتا پرِوار نے پِآر نُوں... اُهنے اّکھاں بھر لایآں تے ِاه چِّت کرے اُه ابلُو کوٹلی کِسے انجان دے پتے 'تے کھت لِکھے تے پُّچھے کِ کُلوںت پٹواری دا کی هال اے۔ کِنّا کُچھ سمےٹدی اُه چِّٹھی نُوں بںد کر هوسٹل والی کُڑی نُوں دےن گای۔

هوسٹل والی کُڑی دے مُوںه 'تے سهِم سی تے اّکھاں 'چ کھت مِلن دی کھُسی۔ وارڈن نُوں پهِلی وار اُه کُڑی نال آپناپن مهِسُوس هويا... اُهنے بِناں کُّجھ بولے کُڑی نُوں گل نال لا لِآ تے کِها کِ کھتاں تّک نا سِمٹ کے رهِ جانا...۔ وارڈن اَےنا کهِ کمرے 'چوں چلی گای۔ کُڑی نُوں وارڈن دی گّل سمجھ نا آای کِ کِاُں کِها اُهناں ِاںجھ۔ کُڑی نے کھت نُوں چُںمِآ تے پڑھن لّگ گای۔

داتیآں والا پّکھا

نانکی گاے تاں چاا سی کِ کُولر مُوهرے پواںگے۔ گرمی دیآں ساریآں چھُّٹیآں اُّتھے هی کّٹ کے آواںگے۔ اسیں جُآکاں نے سارا دِن کملِآں واںگ هرل-هرل کردے رهِنا۔ کدے گھر-گھر کھےڈنا, کدے باںدر کِّلا تے هاں کای وار کرِکٹ وی۔ سامی کُولر نُوں پانی نال بھر کے وِهڑے 'چ لگا لَےنا تے کُولر بھرن نُوں لاای پاایپ نال اسیں جُآکاں نے کھُوب نهااُنا تے وِهڑے 'چ چھِڑک وی دےنا۔ نانا جی آکھدے سی کِ وِهڑے 'چ اَےںوے چھِڑکن نال تپاڑ گھٹ جاںدا۔ کُولر مُوهرے واری-واری کھڑھ کے مُڑکا جِها سُکااُںدے تے ماما جی هوناں دے کُڑتِآں 'چ هوا پَے جانی تے اُه پھُّل جاںدے, اسیں بڑا هّسنا۔ پھِر پِچھلے مںجے 'تے بَےٹھی نانی نے آکھنا کِ ساری هوا روک لی, بهِ کے هوا لَے لوو۔

روٹی کھانی جلدی-جلدی کِ بااد 'چ بھمںکڑ هی نا نِکل آاُن۔ تری والی سبجی کُولر مُوهرے بُرکی 'چوں اُّڈدی اتے مںجے 'تے ڈُّل جانی۔ نانی گالاں دی ورکھا سُرُو کر دِںدی کِ کھسماں نُوں کھانِاُ هالے پرسوں هی دھو کے مںجِآں نُوں لیڑے لااے آ, هُن پھِر کںم ودھا تاں۔ کای وار جے کُچھ ڈُّلنا تاں نانی توں اّکھ بچا سبجی مںجے توں چُّک لَےنی جاں ڈِّگی تھوڑی جِهی اُّتے هی مل دےنی۔ روٹی کھا پھِر کھےڈن لّگ جانا۔

ِاںجھ کردے کرااُںدے رات آاُنی جد تاں کُولر دے مُوهرے پهِلے مںجے تے پَےن پِّچھے لڑی جانا تے هار کے ماں دا مںجا کُولر مُوهرے ڈاه دِّتا جاںدا تے مَےں تے مےرے مامے دی کُڑی دُوجے نںبر 'تے سَوںدے اتے تیجے 'تے نانی, چَوتھے 'تے ماما۔ لااین اُّتھے مُّک جاںدی تے ِاّک هور داتیآں والا پّکھا دانے آلے کمرے 'چوں کّڈھ لَےںدے تے اُس مُوهرے وی چار پںج مںجے ڈاه لَےںدے۔ وِآه والا گھر بن جاںدا۔

ِاّک دِن رات نُوں نِّکے بھرا نُوں بُّکل 'چ بِٹھا نانی نے جد پُّچھِآ کِ کی لَےنا ِاس وار, سوهنا سُوٹ کِ سَےکلیں۔ نِّکے نے مُوںه جِها سںواردے

کِها, "داتیآں والا پّکھا…" ماں نے نِّکے دی گّل تے پولا جِها مار کے کِها, "اُوایں نا مںگتا بنِآ کر ...” نِّکا ماں دی گّل سُن نانی نُوں سپھاایآں دےن لّگا کِ نانی مّچھر تے گرمی بهُت اے ساڈے پِںڈ, مےرا دِل کردا کِ اسیں وی تھوڈے کول هی گھر کھُّگ لِآایاے تے جدوں گرمی آوے بھّج کے کُولر مُوهرے پَے جاایاے۔ نانی نے نِّکے دی گّل دِل 'تے لاای تے اگلے دِن هی مامے نُوں هُکم دے دِّتا کِ داتیآں والا پّکھا لِآ کے کُڑی دے پِںڈ چھّڈ کے آاُنا۔ سُوٹ بنااُن سهِر گاے تے مامے نے پّکھا کھریدنا سی۔ ِاس وار سُوٹاں توں وّدھ چاا پّکھے دا سی۔ ماں نُوں جد پتا لّگا ماما پّکھا لَےن گِآ تاں ماں نے مامی دے جور پااُن 'تے ِاکّلے ساڈے سُوٹ بنا لاے تے آودا سُوٹ نا بنايا۔ اسیں گھر آ گاے اتے اُه لال رںگ دا پّکھا رِکسے تے آ رِها سی۔ پّکھا گھر آيا تے مےرا تے نِّکے ویر دا چاا نهی سی چُّکِآ جا رِها کِ سکُول جا کے دّساںگے دوستاں نُوں کِ اسیں وی پّکھے مُوهرے سَوںنے آ۔ هُن سانُوں کاهل سی کِ پِںڈ جاایاے تے پّکھا چلا کے دےکھیاے۔

اَےتوار نُوں اسیں تِآر هو گاے تے ماں تے نانی سںدُوک والے کمرے 'چ سی۔ نانی آودے سُوٹ کّڈھ کے دِکھا رهی سی نانی ماں نُوں کهِ رهی سی کِ ِاه سُوٹاں 'چوں کای مرجی پسِںد کر لَے تے ماں نے ِاّک سُوٹ لَے لِآ۔ نانی نے 100-00 رُپاے دے کای نوٹ ماں دی مُّٹھی 'چ دے کِها کِ دّسن دی لوڑ نی کِسے نُوں, ِاه پَےسے ورت لی۔ کُڑیآں نے تاں هّتھیں دِّتا لَے کے جانا۔ ماں نُوں لالچ نهیں سی کِسے کِسم دا وی پر ماں دا دِل رّکھن لای اُهنے دِّتے پَےسے رُمال چ بنّھ کے ویرے دی جےب 'چ پا دِّتے۔ اسیں مامے نال پِںڈ والی بّس چڑھ گاے۔ پّکھے اُّتے لِپھاپھا چڑِآ هويا سی تے مَےں تے ویرا ٹوه-ٹوه کے پٹاکے پااُںدے رهے۔ ماں نے وی نا هٹايا کِ چںگا لالچ لّگے آ۔ اُس دِن اسیں چیجی لَےن دی وی کوای جِّد نا کیتی۔

پِںڈ آ گِآ تے اسیں اُّتر گاے۔ مامے نے پّکھا بّس 'چوں بوچ کے جِهے اُتار لِآ۔ گھر پُّجے تے دادی ساڈے وّل بھّجی آای۔ سِر پلوسے تے پّکھے نُوں دےکھ مناںمُوںهی کھُس هوای۔ ماما واپس مُڑ گِآ۔ اسیں رات دا ِاںتجار کرن لّگے۔ وِهڑے 'چ پّکھا لايا تے دادی نے آودا مںجا مُوهرے ڈاه لِآ دُوجے 'تے بھُوآ دا مںجا, تیجے 'تے باپُو دا مںجا تے چَوتھے نںبر 'تے ڈَےڈی دا مںجا ...۔ دادی ساهمنے کَون بولدا۔ ماں نے اںدرے اںدر گھُسنّ جِهی وّٹ نے آودا مںجا پںجوےں نںبر 'تے ڈاه لِآ, جِّتھے هوا ناماتر هی آاُںدی سی تے نِّکا ویرا مںمی نال هی سَوںدا سی۔ مَےں بھُوآ نال سَوںدی سی۔

نِّکے ویرے نے سوےرے اُّٹھدے هی چاه دا گِلاس مُوںه نُوں لااُن توں پهِلاں پُّچھِآ, “اگلیآں گرمی دیآں چھُّٹیآں کدوں آاُنگیآں, نانکیں جان نُوں دِل کردا جاں گھر کھُّگ کے اُّتھے لَے جاایاے۔" ماں نے اُسدی گّل سُن اّکھاں بھر لایآں تے کِها بّس تھوڑے دِناں نُوں گرمی دیآں چھُّٹیآں پھےر آ جانیآں تے پھےر تُوں ویه دِن رّج رّج کُولر مُوهرے پویں, نانی نُوں آپاں مُوهرے نهیں پَےن دےنا...۔ اَےنا کهِ اُه من 'چ سوچ رهی سی کِ پےکے گھر دا جور پِںڈ دی جُوه ٹّپن 'تے هی چھّڈِآ جاںدا۔