ਮਨ' ਵਿਚ ਸੰਚਰਣ ਲਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਲਗਾਤਾਰ ਲਗੇ ਰਹਣ ਨਾਲ ਇਕ ਦਿਨ 'ਅਗਯਾਤ ਮਨ' ਨਾਮ ਨਾਲ ਤ੍ਰਿਬੁਡ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੰਨਾ ਭਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਦਾ ਹੈਵਾਨੀ ਰੁੱਖ ਦੇਵਤਾ ਰੂਪ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਉਥੇ ਫਿਰ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਹਿੱਤ ਤੇ ਟੇਕ ਟਿਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਦੋਂ ਗ੍ਰਹਸਤ ਦੀਆਂ ਪੀੜਾ ਉਥੇ ਜਾ ਕੇ ਪੁੜਦੀਆਂ ਨਹੀਂ, ਜੇ ਪੁੜ ਜਾਣ ਤਾਂ ਬਾਹਰਲੇ ਸਤਸੰਗ ਦੇ ਪਯਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਗਾਫ਼ਲ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲੋਂ- ਛੇਤੀ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ । ਸੋ ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਪਿਆਰ ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚਾਹੇ ਅਪਨੇ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਕਰੜੀ ਖੇਚਲ ਆਈ ਹੋਵੇ ਅਪਨੇ ਪਯਾਰ ਤੇ ਪ੍ਰੀਤੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਾਲ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਦੱਸੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਹਸ ਦੇਣੀ । ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਜੋ ਸੁਖੀ ਹੈ ਉਹ ਅਪਨੇ ਮਿਤ੍ਰ ਨੂੰ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਦੇਖੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਕਠਨਾਈ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਰੂਹਾਨੀ ਪਦਾਰਥ ਨਾਲ ਸੁਖੀ ਕਰਨ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰੇ । ਇਸੇ ਕਰ ਕੇ ਅੱਜ ਮੈਂ ਇਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੁਸਾਨੂੰ ਜੋ ਸ਼ਾਯਦ ਬੀਸ ਬਰਸ ਤੋਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅਤਿ ਪ੍ਰੇਮੀ ਹੋ ਰਹੇ ਹੋ, ਤੇ ਜੋ ਅਣਗਿਣਤ ਭੋਗ ਪਾ ਕੇ ਸੁਸਿਖਯਤ ਹੋ ਚੁਕੇ ਹੋ, ਉਸੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਖਯਾਲ ਲਿਖਾਂ ਤੇ ਪਯਾਰ ਨਾਲ ਆਖਾਂ ਪਯਾਰੇ ਜੀਓ !

ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਸਾਡਾ ਮਿਤ੍ਰ ਹੈ,

ਮਿੱਤਰ ਜੋ ਕੁਛ ਕਰਦਾ ਹੈ ਮਿਤ੍ਰ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮਿਤ੍ਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਸਦਾ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੋ ਕੁਛ ਕੀਤਾ ਹੈ ਸਾਡੇ ਨਾ ਸਮਝੇ ਪੈਣ ਵਾਲੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੀਤਾ ਹੈ ।

ਇਹ ਨੁਕਤਾ ਖਯਾਲ ਹੈ ਜੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਪਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਦਸਿਆ ਹੈ ਜੋ · ਬਾਣੀ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਭਗਤੀ ਵਿਚ ਆਏ ਤੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ ਵੇਖਦੇ ਹਨ । ਤੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਹੈ :

ਜੋ ਕਿਛੁ ਕਰੇ ਸੁ ਭਲਾ ਕਰਿ ਮਾਨੀਐ ਹਿਕਮਤਿ ਹੁਕਮੁ ਚੁਕਈਐ ॥

ਇਕ ਹੋਰ ਉਕਾਈ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਭੇਤ ਤੋਂ ਨਾਮਹਰਮ ਲੋਕ ਦੂਜੇ ਮਤਾਂ ਤੋਂ ਸਿਖੀ ਸਿਖਯਾ ਨਾਲ ਕਰਯਾ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਹਰੇਕ ਦਾ ਜਤਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਯਾਰੇ ਦੇ ਵਿਯੋਗ ਤੋਂ ਚਿਤ ਦ੍ਰੱਵ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਬ੍ਰਿਹ ਪੀੜਾ ਨਾਲ ਪੰਘਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਈ ਵੇਰ ਬਾਹਰ ਅਥਰੂਆਂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਬੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦ੍ਰਵਣਤਾ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਏ, ਇਸ ਲਈ ਤਰਾਂ ਤਰਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਨਾਂ ਨਾਲ ਮਨ ਦੁਖ ਨੂੰ ਭੁਲਣ ਲਗ ਤਾਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਕਠੋਰ ਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਹ ਕਠੋਰਤਾ ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਦੀ ਕਿ ਨੀਂਵੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਨਸਪਤੀ ਦੇ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਯਾ ਪਥਰਾਂ ਆਦਿਕਾਂ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਮਨ ਨਿਰਾ ਸੋਚਣ ਦਾ ਸੰਦ ਨਹੀਂ, ਨਿਰੀ ਵੀਚਾਰ ਦਾ ਕਾਰਖਾਨਾ ਨਹੀਂ । ਮਨ ਵਿਚ ਭਾਵ ਤੇ ਵਲਵਲੇ ਬੀ ਹੈਨ, ਫੇਰ ਇਕ ਵਲਵਲੇ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਬੁੱਧੀ ਅਪਨੇ ਤਾਬੇ ਰਖੇ ਤਾਂ ਸੁਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਬੁੱਧੀ ਪਸ਼ੂਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਦੀ ਕਰਦੀ ਮਨ ਵਿਚ ਬੱਝ ਪਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕਰੜਾ ਜੇਹਾ ਤੇ ਕਈ ਵੇਰ ਰੋਗੀ ਕਰ ਦੇਂਦੀ ਹੈ । ਜੋ ਰੋਗ ਕਿ ਕਦੇ ਹਿਸਟੀਰੀਆ ਤੇ