ਹੋਮ ਜਗ ਜਪ ਤਪ ਸਭਿ ਸੰਜਮ,
ਤਟਿ ਤੀਰਥਿ ਨਹੀ ਪਾਇਆ ॥
ਮਿਟਿਆ ਆਪੁ ਪਏ ਸਰਣਾਈ,
ਗੁਰਮੁਖਿ ਨਾਨਕ ਜਗਤੁ ਤਰਾਇਆ ॥ (ਭੈਰਉ ਮ: ੫, ਪੰਨਾ ੧੧੩੯)
ਹੋਮ ਜਗ ਸਭਿ ਤੀਰਥਾ ਪੜਿ ਪੰਡਿਤ ਥਕੇ ਪੁਰਾਣ ॥
ਬਿਖੁ ਮਾਇਆ ਮੋਹੁ ਨ ਮਿਟਈ, ਵਿਚਿ ਹਉਮੈ ਆਵਣੁ ਜਾਣੁ ॥
ਸਤਿਗੁਰ ਮਿਲਿਐ ਮਲੁ ਉਤਰੀ, ਹਰਿ ਜਪਿਆ ਪੁਰਖੁ ਸੁਜਾਣੁ ॥
ਜਿਨਾ ਹਰਿ ਹਰਿ ਪ੍ਰਭੁ ਸੇਵਿਆ ਜਨ ਨਾਨਕੁ ਸਦ ਕੁਰਬਾਣੁ ॥੩੭॥ (ਵਾਰਾਂ ਤੇ ਵਧੀਕ ਮ: ੩, ਪੰਨਾ ੧੪੧੭)
ਜਗ ਭੋਗ ਨਈ ਵੇਦ ਲਖ ਗੁਰਮੁਖਿ ਮੁਖਿ ਇਕੁ ਦਾਣਾ ਪਾਇਆ ।.....॥੧੩॥ (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਵਾਰ ੭)
ਲਖ ਜਪ ਤਪ ਲਖ ਸੰਜਮਾ ਹੋਮ ਜੱਗ ਲਖ ਵਰਤ ਕਰੰਦੇ ।....
ਗੁਰਸਿੱਖੀ ਸੁਖੁ ਤਿਲੁ ਨ ਲਹੰਦੇ ॥੧੮॥ (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਵਾਰ ੨੮)
ਹੋਮ ਜਗ ਤਪ ਘਣੇ ਕਰਿ ਕਰਿ ਕਰਮ ਧਰਮ ਦੁਖ ਰੋਈ।
ਵਸਿ ਨ ਆਵੈ ਧਾਵਦਾ ਅਨ ਖੰਡ ਪਾਖੰਡ ਵਿਗੋਈ ॥੧੭॥ (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ, ਵਾਰ ੨੯)
"ਜੱਗ ਹੋਮ ਕਲਿਜੁਗ ਕੇ ਇਹ ਹੈਨ ਕਿ ਗੁਰਭਾਈਆਂ ਸਿੱਖਾਂ ਕਉ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਸਾਦ ਖੁਲਾਵਣਾ, ਅਰ ਆਪ ਕੋ ਨੀਚ ਸਦਾਵਣਾ।" (ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ,ਗ੍ਯਾਨ ਰਤਨਾਵਲੀ)
ਦੇਖੋ ! ਇਸੇ ਵਿਸ਼ੈ ਪਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸੰਗ :
ਪੈੜਾ ਚੰਡਾਲੀਆ ਤੇ ਜੇਠਾ ਸੇਠੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਜੀ ਦੀ ਸਰਣ ਗਏ। ਜੋ ਤੁਸਾਡੇ ਬਚਨ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਕਿਰਤ ਕਰਕੇ ਪ੍ਰਸਾਦੁ ਸਿਖਾਂ ਨਾਲ ਵਰਤਾਇ ਛਕਦੇ ਹਾਂ ਪਰ ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈਨਿ ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਚੱਕੀ ਪੀਸਣ ਵਿਚ ਜੀ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤੇ ਬਹੁੜੋ ਵਿਚ ਉੱਖਲੀ ਦੇ ਕੁੱਟਣ ਕਰਕੇ, ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਦੇ ਤਪਾਣ ਕਰਕੇ, ਝਾੜੂ ਫੇਰਨ ਕਰਕੇ, ਔਰ ਆਟੇ ਦੇ ਛਾਨਣ ਕਰਕੇ ਜੀਉ ਹਿੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਅੱਗੋਂ ਦੇ ਅਸੀਂ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨਮਿੱਤ ਹੋਮ ਆਹੂਤੀਆਂ ਅਗਨਿ ਵਿਚ ਡਾਲਦੇ ਹਾਂ ਪਿਛੋਂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਖਾਂਦੇ ਹਾਂ, ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਹੂਤੀਆਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਤੁਸਾਡਾ ਪ੍ਰਸਾਦਿ ਕਯੋਂ ਕਰ ਪਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ?
ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਬਚਨੁ ਹੋਇਆ, “ਤੁਸੀਂ ਪ੍ਰਿਥਮੇ ਗਰੀਬਾਂ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਛਕਾਵੋਗੇ ਤੇ ਆਪ ਭੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰ ਕੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਕਾ ਨਾਮੁ ਲੈ ਕੇ ਮੁਖ ਪਾਵਹੁਗੇ ਤਾਂ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਤੁਸਾਡੇ ਪਰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਸਭ ਵਿਘਨ ਨਾਸ ਹੁੰਦੇ ਹੈਨ।”
(ਭਾਈ ਮਨੀ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਭਗਤ ਰਤਨਾਵਲੀ)
____________
੧. ਵਰਣ ਆਸ਼ਰਮਾਂ ਦਾ ਹਿੰਦੂ ਮਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕਰਮ।
੨. ਧਰਮ ਦੀ ਕਮਾਈ ਦਾ ਸਵੱਛਤਾ ਨਾਲ ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਉੱਤਮ ਭੋਜਨ।
