ਇਨਸਾਨੀ ਜਿਸਮਾਂ ਨਾਲ ਉਰੇਨਬੂਰਸ ਰੇਲਵੇ ਲਾਈਨ ਦੀ ਨਾਕਾ-ਬੰਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਨੇ ਇੰਜਣ ਠੱਪ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਹ ਸਾਈਡਲਾਈਨਾਂ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਖੜ੍ਹੇ ਜੰਗ ਖਾਣ ਲੱਗੇ। ਤਦ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਵਿੱਚ ਚਮੜਾ ਰੰਗਣ ਦਾ ਕਾਲਾ ਰੰਗ ਬਿਲਕੁਲ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।

ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਮਾਨਾ ਸੀ ਬੰਬਾਂ-ਗੋਲਿਆਂ ਦੀ ਧੂਮ-ਧੜਾਕ, ਮਾਰਧਾੜ ਅਤੇ ਚਮੜੇ ਦੀਆਂ ਪੋਸ਼ਾਕਾਂ ਦਾ।

ਲੋਕ ਘਰੇਲੂ ਅਰਾਮ ਦੀ ਗੱਲ ਭੁੱਲ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਸਾਂ-ਸਾਂ ਦਾ, ਮੀਂਹ ਅਤੇ ਕੜਕਦੀ ਧੁੱਪ ਦਾ, ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਠੰਢ ਦਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਨ ਕੱਜਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਪੋਸ਼ਾਕ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ।

ਇਸ ਲਈ ਚਮੜੇ 'ਤੇ ਹੀ ਜ਼ੋਰ ਸੀ।

ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਕਟਾਂ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਰੰਗਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਇਹ ਰੋਗ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੱਕਾ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਇਸ ਨਾਲ ਰੰਗੇ ਚਮੜੇ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੇ।

ਪਰ ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਨਾਮੋ-ਨਿਸ਼ਾਨ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ ਸੀ।

ਇਸ ਲਈ ਇਨਕਲਾਬੀ ਹੈੱਡ-ਕੁਆਰਟਰਾਂ ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਦੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਖੀਰਿਆਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਫਰਗਾਨਾ ਘਾਟੀ ਦੀਆਂ ਉਜ਼ਬੇਕ ਔਰਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਹੀ ਰੋਗਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬਰੀਕ ਰੇਸ਼ਮ ਨੂੰ ਚਮਕਦਾ-ਦਮਕਦਾ ਰੰਗ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਹੀ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਪਤਲੇ ਪਤਲੇ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਤੁਰਕਮਾਨ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਤੇਕਿਨ ਗਲੀਚਿਆਂ 'ਤੇ ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੇ ਫੁੱਲ ਬੂਟੇ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਸਨ।

ਇਹਨਾਂ ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਹੁਣ ਤਾਜ਼ਾ ਚਮੜਾ ਰੰਗਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ। ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਲਾਲ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬੀ, ਸੰਗਤਰੀ, ਪੀਲਾ, ਨੀਲਾ, ਅਸਮਾਨੀ ਅਤੇ ਹਰਾ ਮਤਲਬ ਕਿ ਸਤਰੰਗੀ ਪੀਂਘ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲੱਗੇ।

ਇਤਫ਼ਾਕ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਚੇਚਕ ਦੇ ਦਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਸਪਲਾਈ ਮੈਨ ਨੇ ਕਮਿਸਾਰ ਯੇਵਸੂਕੋਵ ਨੂੰ ਗੁਲਾਬੀ ਜੈਕੇਟ ਅਤੇ ਬਿਰਜਿਸ ਦੇ ਦਿੱਤੀ।

ਖੁਦ ਯੇਵਸੂਕੋਵ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵੀ ਗੁਲਾਬੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ 'ਤੇ ਬਦਾਮੀ ਥਿੰਮਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਸੀ। ਰਹੀ ਸਿਰ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਵਾਲਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕੋਮਲ ਰੂੰਏਂ ਸਨ।

ਅਸੀਂ ਇਹ ਗੱਲ ਵੀ ਜੋੜ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੱਦ ਉਸ ਦਾ ਮੱਧਰਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਭਾਰਾ, ਬਿਲਕੁਲ ਅੰਡੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਰਗਾ। ਹੁਣ ਇਹ ਕਲਪਨਾ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਗੁਲਾਬੀ ਜੈਕੇਟ ਅਤੇ ਬਿਰਜਸ ਪਹਿਨ ਕੇ ਉਹ ਤੁਰਦਾ ਫਿਰਦਾ ਈਸਟਰ ਦਾ ਰੰਗੀਨ ਅੰਡਾ ਜਾਪਦਾ ਸੀ।

ਪਰ ਈਸਟਰ ਦੇ ਅੰਡੇ ਵਾਂਗ ਦਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਯੋਵਸੂਕੋਵ ਦੀ ਨਾ ਤਾਂ ਈਸਟਰ

ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ਰਧਾ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਈਸਾ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ।

ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਸੋਵੀਅਤ ਵਿੱਚ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ, ਚੇਕਾ* ਅਤੇ ਉਸ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਭਾਰੇ ਪਿਸਤੋਲ 'ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ਅਤੇ ਖੁਰਦਰੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੱਟ ਕੇ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।

ਯੇਵਸੂਕੋਵ ਦੇ ਨਾਲ ਤਲਵਾਰਾਂ ਦੇ ਮੌਤ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਤੇਈ ਫੌਜੀ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ ਸਨ ਉਹ ਲਾਲ ਫੌਜ ਦੇ ਸਧਾਰਨ ਫੌਜੀਆਂ ਵਰਗੇ ਫੌਜੀ ਸਨ, ਬਿਲਕੁਲ ਮਾਮੂਲੀ ਲੋਕ।

ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਕੁੜੀ ਮਰਿਊਤਕਾ ਸੀ ।

ਮਰਿਊਤਕਾ ਯਤੀਮ ਸੀ। ਉਹ ਮਛੇਰਿਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਬਸਤੀ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਸੀ। ਇਹ ਬਸਤੀ ਅਸਤਰਖਾਨ ਦੇ ਲਾਗੇ ਵੋਲਗਾ ਦੇ ਚੌੜੇ ਡੈਲਟਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉੱਚੇ ਉੱਚੇ ਤੇ ਸੰਘਣੇ ਸਰਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਲੁਕੀ ਹੋਈ ਸੀ।

ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਉੱਨੀ ਸਾਲ ਦੀ ਹੋਣ ਤੱਕ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਇੱਕ ਬੈਂਚ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਬੈਠੇ ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਬੈਂਚ 'ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅੰਤੜੀਆਂ ਦੇ ਚੀਕਣੇ ਧੱਬੇ ਪਏ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਹ ਕਨਵਾਸ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਪਤਲੂਣ ਪਹਿਨ ਕੇ ਇਸ ਬੈਂਚ 'ਤੇ ਬੈਠੀ ਬੈਠੀ ਹੈਰਿੰਗ ਮੱਛੀਆਂ ਦੇ ਬੱਗੇ ਚੀਕਣੇ ਢਿੱਡ ਚੀਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।

ਜਦੋਂ ਇਹ ਐਲਾਨ ਹੋਇਆ ਕਿ ਸਾਰੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਲ ਗਾਰਡ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਮਰਿਊਤਕਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਛੁਰੀ ਬੈਂਚ ਵਿੱਚ ਖੁਭੋ ਦਿੱਤੀ, ਉੱਠੀ ਅਤੇ ਕਨਵਾਸ ਦੀ ਉਹੀ ਸਖ਼ਤ ਪਤਲੂਣ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਲਾਲ ਗਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਲਿਖਵਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲ ਪਈ।

ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਪਰ ਇਹ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਹ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਉੱਥੇ ਹਾਜ਼ਰ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦਿਲ ਭਰ ਕੇ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਿਯਮਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਭਰਤੀ ਕਰ ਲਿਆ। ਪਰ ਉਸ ਤੋਂ ਇਹ ਲਿਖਵਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਪੂੰਜੀ ਉੱਤੇ ਕਿਰਤ ਦੀ ਫੈਸਲਾਕੁੰਨ ਜਿੱਤ ਹੋਣ ਤੱਕ ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਜਾਵੇਗੀ, ਬੱਚੇ ਨਹੀਂ ਜਨਮੇਗੀ।

ਮਰਿਊਤਕਾ ਬਿਲਕੁਲ ਦੁਬਲੀ-ਪਤਲੀ ਸੀ, ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਉੱਗਣ ਵਾਲੇ ਸਰਕੜਿਆਂ ਵਾਂਗ। ਵਾਲਾਂ ’ਤੇ ਉਹਦੇ ਕੁਝ ਕੁਝ ਲਾਲੀ ਸੀ । ਉਹ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਗੁੱਤਾਂ ਕਰਕੇ ਲਪੇਟ ਲੈਂਦੀ ਅਤੇ ਉੱਪਰੋਂ ਭੂਰੀ ਤੁਰਕਮਾਨੀ ਟੋਪੀ ਪਹਿਨ ਲੈਂਦੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬਦਾਮ ਵਰਗੀਆਂ ਤਿਰਛੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੀਲੀ ਪੀਲੀ ਚਮਕ ਅਤੇ ਗੁਸਤਾਖੀ ਝਲਕਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।

ਮਰਿਊਤਕਾ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਚੀਜ਼ ਸੀ - ਸੁਪਨੇ। ਉਹ ਦਿਨੇ ਵੀ

---------------------

* ਉਲਟ-ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ 1918 'ਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਸਾਧਾਰਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ।

ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਰਚਦੀ ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਦਿਲ ਵੱਢ ਕੱਢ ਕੇ, ਬਿਲਕੁਲ ਕੁਹਾੜੀ ਚਲਾ ਚਲਾ ਕੇ, ਪਰ ਗੱਲ ਫਿਰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਬਣਦੀ। ਖੈਰ ਮੈਂ ਹੋਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗੀ - ਕੀ ਕਰਾਂ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਐਨਾ ਔਖਾ ਕਿਉਂ ਹੈ? ਮੱਛੀ ਦਾ ਹੇਜ਼ਾ।"

ਆਪਣੀ ਤੁਰਕਮਾਨੀ ਟੋਪੀ ਨੂੰ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਖਿੱਚਦੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਮੋਢੇ ਝਟਕਦੀ ਉਹ ਬਾਹਰ ਚਲੀ ਜਾਂਦੀ।

ਮਰਿਊਤਕਾ ਤੋਂ ਕਵਿਤਾ ਤਾਂ ਐਸੀ-ਵੈਸੀ ਹੀ ਬਣਦੀ, ਪਰ ਉਹਦਾ ਬੰਦੂਕ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਖੁੰਝਦਾ। ਆਪਣੇ ਦਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਹਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੇਬਾਜ਼ੀ ਦਾ ਜਵਾਬ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲੜਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਗੁਲਾਬੀ ਕਮਿਸਾਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਰਹਿੰਦੀ।

ਯੇਵਸੂਕੋਵ ਉਂਗਲ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ:

"ਮਰਿਊਤਕਾ। ਔਹ ਵੇਖ! ਉਹ ਰਿਹਾ ਅਫ਼ਸਰ!"

ਮਰਿਊਤਕਾ ਉੱਧਰ ਨਜ਼ਰ ਘੁਮਾਉਂਦੀ, ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਜੀਭ ਫੇਰਦੀ ਅਤੇ ਇਤਮਿਨਾਨ ਨਾਲ ਬੰਦੂਕ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਦੀ। ਧਮਾਕਾ ਹੁੰਦਾ, ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਕਦੇ ਖਾਲੀ ਨਾ ਜਾਂਦਾ।

ਉਹ ਬੰਦੂਕ ਥੱਲੇ ਕਰਦੀ ਅਤੇ ਹਰ ਗੋਲੀ ਦਾਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਿਣਤੀ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਕਹਿੰਦੀ:

"ਉਨਤਾਲੀਵਾਂ, ਮੱਛੀ ਦਾ ਹੈਜ਼ਾ! ਚਾਲੀਵਾਂ, ਮੱਛੀ ਦਾ ਹੈਜ਼ਾ।"

"ਮੱਛੀ ਦਾ ਹੈਜ਼ਾ" - ਇਹ ਮਰਿਊਤਕਾ ਦਾ ਤਕੀਆਕਲਾਮ ਸੀ।

ਮਾਂ ਭੈਣ ਦੀਆਂ ਗੰਦੀਆਂ ਗਾਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸਨ । ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਉਹਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ ਗਾਲਾਂ ਕੱਢਦੇ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਮੱਥੇ ਤੇ ਤਿਊੜੀਆਂ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਉਹ ਚੁੱਪ ਰਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਭਖ ਉੱਠਦਾ।

ਮਰਿਊਤਕਾ ਨੇ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਸੈਨਿਕ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਜੋ ਵਚਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਹ ਉਸਦਾ ਸਖ਼ਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਪੂਰੇ ਦਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਵਿਅਕਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜੋ ਮਰਿਊਤਕਾ ਦਾ ਪਿਆਰ ਹਾਸਲ ਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਫੜ ਮਾਰ ਸਕਦਾ ਹੋਵੇ।

ਇੱਕ ਰਾਤ ਇਹ ਘਟਨਾ ਘਟੀ। ਗੂਚਾ ਨਾਮ ਦਾ ਹੰਗਰੀਆਈ, ਜੋ ਹੁਣੇ ਹੁਣੇ ਦਸਤੇ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਸੀ, ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਤੋਂ ਮਰਿਊਤਕਾ ਵੱਲ ਲਲਚਾਈਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਰਾਤ ਉਹ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਮਰਿਊਤਕਾ ਸੌਂ ਰਹੀ ਸੀ । ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਬੁਰੀ ਹੋਈ। ਹੰਗਰੀਆਈ ਜਦੋਂ ਰੀਂਘਦਾ ਹੋਇਆ ਮੁੜਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦੰਦ ਗਾਇਬ ਸਨ ਅਤੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਇੱਕ ਗੁੰਮਟ ਦਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਪਿਸਤੌਲ ਦੇ ਦਸਤੇ ਨਾਲ ਮਰਿਊਤਕਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਲਈ ਸੀ।

ਸਿਪਾਹੀ ਮਰਿਊਤਕਾ ਨਾਲ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹਾਸਾ-ਮਜਾਕ ਕਰਦੇ ਪਰ ਲੜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਜਾਨ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ।

ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ ਅਸਪੱਸ਼ਟ ਕੋਮਲ ਭਾਵਨਾ ਦਾ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ

ਰੰਗ-ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਜੈਕਟਾਂ ਹੇਠ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਲੁਕੀ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸੀ ਨਿੱਘੇ ਅਤੇ ਸੁੱਖ ਦੇਣੇ ਜਿਸਮ ਵਾਲੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ ਦੀ ਬਿਰਹਾ ਪੀੜ ਦਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਘਰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਏ ਸਨ।

ਹਾਂ ਤਾਂ ਅਜਿਹੇ ਸਨ ਇਹ ਲੋਕ- ਗੁਲਾਬੀ ਯੇਵਸੂਕੋਵ, ਮਰਿਊਤਕਾ ਅਤੇ ਤੇਈ ਸਿਪਾਹੀ, ਜੋ ਅਮੁੱਕ ਮਾਰੂਥਲ ਦੀ ਠੰਢੀ ਰੇਤ ਵਿੱਚ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ ਸਨ।

ਇਹ ਦਿਨ ਸਨ ਫਰਵਰੀ ਦੇ, ਜਦ ਮੌਸਮ ਆਪਣੇ ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਸੁਰ ਛੇੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰੇਤ ਦੇ ਟਿੱਲਿਆਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨਰਮ ਨਰਮ ਬਰਫ਼ ਦਾ ਗਲੀਚਾ ਵਿਛ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ। ਤੂਫ਼ਾਨ ਅਤੇ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਤੁਰਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰਲਾ ਅਕਾਸ਼ ਗੂੰਜਦਾ ਰਹਿੰਦਾ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਚੀਖਦੀਆਂ ਹਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂ ਹਵਾ ਨੂੰ ਚੀਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ।

ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਘਸੇ ਫਟੇ ਬੂਟ ਰੇਤ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੇ ਧਸ ਧਸ ਜਾਂਦੇ ਸਨ । ਭੁੱਖੇ, ਊਠ ਬਿਲਬਿਲਾਉਂਦੇ, ਹੁੰਕਾਰਦੇ ਅਤੇ ਮੂੰਹ 'ਚੋਂ ਝੰਗ ਕੱਢਦੇ।

ਤੇਜ਼ ਹਵਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਸੁੱਕੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਉੱਤੇ ਲੂਣ ਦੇ ਕਣ ਚਮਕ ਉੱਠਦੇ। ਦੁਮੇਲ ਦੀ ਝੀਲ ਸਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਸੈਂਕੜੇ ਮੀਲਾਂ ਤੱਕ ਅਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਕਰਦੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦੀ। ਇਹ ਲੀਕ ਐਨੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਚਾਕੂ ਨਾਲ ਕੱਟ ਕੇ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੋਵੇ।

ਸੱਚੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੀ ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਕਾਂਡ ਦੀ ਬਿਲਕੁਲ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਚੰਗਾ ਤਾਂ ਇਹੀ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਮੈਂ ਸਿੱਧਾ-ਸਿੱਧਾ ਮੁੱਖ ਗੱਲ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕਰਦਾ, ਉਸੇ ਵਿਸ਼ੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਅੱਗੇ ਜਾ ਕੇ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪਰ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਪਾਠਕ ਨੂੰ ਇਹ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਗੁਰੀਯੇਵ ਦੇ ਖਾਸ ਦਸਤੇ ਦਾ ਜੋ ਹਿੱਸਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਾ-ਕੂਦੁਕ ਖੂਹ ਤੋਂ ਸੈਂਤੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਹ ਕਿੱਥੋਂ ਆਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੜਕੀ ਕਿਉਂ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਸ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਕਮੀਸਾਰ ਯੇਵਸੂਕੋਵ ਨੂੰ 'ਗੁਲਾਬੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਮੈਂ ਇਹ ਕਾਂਡ ਲਿਖਿਆ।

ਹਾਂ ਪਰ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਯਕੀਨ ਦਿਲਾ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਹੈ।