دُوجے اَےڈیسن دی بھُومِکا

ستنام دی پُستک 'جںگلناما' اکتُوبر 2003 وِّچ چھپی سی۔ ِاّک سال توں گھّٹ سمےں (جُلاای 2004) وِّچ ِاسدا دُوسرا اَےڈیسن وی چھپِآ۔ ِاستوں بااد ِاسدے کِسے نوےں اَےڈیسن دی سانُوں جانکاری نهیں هَے۔ پںجابی وِّچ چھپن والیآں بهُت هی گھّٹ کِتاباں نُوں ِاه مان هاسِل هُںدا هَے کِ اُهناں دے ِاّک توں وّدھ اَےڈیسن چھپن۔ پںجابی دے مُّٹھی بھر لےکھک هی اجِهے هن, جِهناں دیآں کِتاباں وِکدیآں اتے پڑھیآں جاںدیآں هون۔ پر 'جںگلناما' جو ساِاد لےکھک دی پهِلی پُستک هی هَے, وِکی وی هَے اتے پڑھی وی گای هَے۔

ِاسدی مُّکھ وجھا ِاه جاپدی هَے کِ لےکھک نے اُهناں لوکاں, جِهناں بارے اُسنے ِاه کِتاب لِکھی هَے (بستر دے آدِواسی), اُهناں دے جیون نُوں بهُت هی کریب توں وےکھِآ واچِآ هَے۔ اُه آپنی جِںدگی نُوں کھترے 'چ پا کے بستر دے جںگلاں وِّچ گِآ, بھارتی راجسّتھا وِرُّدھ جِںدگی مَوت دی لڑاای لڑ رهے آدِواسیآں اتے اُهناں دی اگواای کر رهے مااَووادی گُریلِآں وِّچ سماں گُجارِآ۔ ِاسے کارن لےکھک آدِواسیآں اتے مااَووادی گُریلِآں دے کٹھِن, کُربانی, تِآگ بھرے جیون نُوں بهُت باریکی 'چ چِترن وِّچ کامےاب رِها هَے۔ ِاس پُستک وِچلی ےتھارتھ دی ِاه گرمی هی هَے جِسنے نا سِرپھ پںجابی سگوں هورناں بھاساواں (جںگلناما دا هور بھاساواں وِّچ انُواد چھپ چُّکا هَے) دے پاٹھکاں نُوں وی کھِّچ پاای هَے۔

دُوسرا کارن ِاه جاپدا هَے کِ پُوری پُستک بےهّد دِلچسپ هَے۔ پاٹھک ِاّک وار ِاسنُوں سُرُو کردا هَے تاں اُسدا من اّگے اّگے ِاسدے اںت تّک پهُںچن لای للچااُںدا هَے۔

تیسرا کارن ِاه جاپدا هَے کِ ِاه پُستک بستر دے آدِواسیآں دے جیون, اُهناں دیآں مُسیبتاں, اُهناں دی جّدوجهِد دی جانکاری نال بھرپُور هَے۔ ِاس پُستک نے پںجابی پاٹھکاں نُوں ِاّک وّکھری, ِاس دےس دے مُّکھ دھارا دے میڈیآ دُآرا انگَولی دُنیآں دے رُو- ب-رُو کیتا هَے۔ ِاستوں پهِلاں وی بستر دے آدِواسیآں اتے اُهناں دی

جّدوجهِد بارے لےکھ چھپدے رهے هن, پر اُه کدے وی بهُتے هرمن-پِآرے نهیں هواے۔ 'جںگلناما' نے هی پںجابی پاٹھکاں نُوں بِهتر اتے بھروےں رُوپ وِّچ بستر دے آدِواسیآں دے جیون توں جانُو کروايا هَے۔

'جںگلناما' دی پڑچول سبںدھی هّتھلا لےکھ اسیں جُون 2004 وِّچ لِکھِآ سی۔ ِاه لےکھ سںگرُور وِکھے هوای گوسٹی وِّچ پڑھِآ گِآ سی۔ اُس توں بااد مارچ 2005 'چ ِاسنُوں کِتابچے دے رُوپ وِّچ چھاپِآ۔ اُدوں توں لَے کے هُن تّک پُلاں هےٹھوں کاپھی پانی لںگھ چُّکا هَے۔ ستنام دے 'جںگلناما' توں بااد بستر دے آدِواسیآں اُّپر لِکھے کُجھ هور لےکھ/ سپھرنامے وی پرکاست هواے۔ جِهناں وِّچ سبھ توں وّدھ پرسِّدھی ارُںدھتی رااے دے 'آاُٹلُّک' وِّچ چھپے 'واکِںگ وِد کامرےڈج' (کامرےڈاں نال وِچردِآں) نُوں مِلی۔

ستنام, ارُںدھتی رااے اتے هوراں نے آپنیآں پُستکاں/لےکھا/ سپھنامِآں 'چ مااَووادیآں دی اگواای وِّچ چّل رهی آدِواسیآں دی جِس لهِر دی چرچا کیتی هَے, اُس اُّپر بھارتی راجسّتا دا جبر وی تےج هويا هَے۔ جِهڑی جںگلی پّٹی ِاس لهِر دا آدھار هَے, اُه کھنِج پدارتھاں نال بھرپُور هَے۔ سامراجوادیآں اتے اُهناں دے چھوٹے بھاایوال بھارتی هاکماں دی گِرڈ-اّکھ ِاهناں کھنِج بھںڈاراں 'تے هَے۔ دےسی-وِدےسی کمپنیآں نال لّکھاں-کروڑاں دے سَودے هو چُّکے هن۔ بّس هُن ِاهناں دے راه دی روک هن ِاّتھوں دے آدِواسی اتے اُهناں دی اگواای کر رهے مااَووادی۔

راه دی ِاس روک نُوں دُور کرن لای پهِلاں بھارتی هاکماں نے 'اپرےسن گرین هّٹ' دے ناں 'تے ِاس لهِر اُّپر اردھ پھَوجی بلاں دا کٹک چاڑھِآ اتے هُن پھَوج نُوں تَےنات کرن دی تِآری چّل رهی هَے۔ بھارتی هاکماں دے پھَوجی دستے آدِواسی وسوں تے جو جبر ڈھاه رهے هن, اُسدا ِاّک بھورا هی مُّکھ دھارا دے میڈیآ 'چ نسر هُںدا هَے۔ بھارتی هاکم آدِواسیآں نُوں اُهناں دے جیون دے هر وسیلے توں واںجھے کرن 'تے اُتارُو هن۔ ِاّتھوں تّک کِ اُهناں دے جیون توں وی۔ بستر اتے هورناں کھِّتِآں دے آدِواسی مااَووادیآں دی اگواای 'چ اّج بھارتی راجسّتا نال جِاُن مرن دی لڑاای لڑ رهے هن۔ پر ِاس لڑاای نُوں دےس دی وِسال