ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਆਖਿਰ ਇਹ ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰਲ ਗਏ। ਜੱਟ ਬਰਾਦਰੀ ਵਿਧਵਾ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਬੁਰਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝਦੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਰਵਾਇਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਵਡੇਰਾ ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਗਰਭਵਤੀ ਮਾਂ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਲਈ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰੋਟੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੀ ਸੀ। ਰਾਹ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਹਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਬਦਲ ਕੇ ਰੈਹਲ ਬਣ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਸਮੇਂ ਜਨੇਊ ਜ਼ਰੂਰ ਪਾਉਂਦੇ ਸਨ ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਗਰੋਂ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਹੁਣ ਇਹ ਰਸਮ ਛੱਡ ਗਏ ਹਨ। ਰੈਹਲ ਜੱਟ ਅਮਲੋਹ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਲੋਤਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਤੀ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਉੱਘੇ ਪਿੰਡ ਭਦਲ ਥੂਹਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੈਹਲ ਵੱਸਦੇ ਹਨ। ਪਟਿਆਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਰੈਹਿਲ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਮਾਲਵੇ ਦੀ ਧਰਤੀ ਤੇ ਰੈਹਿਲ ਗੋਤ ਦਾ ਮੇਲਾ ਪਿੰਡ ਰੈਸਲ ਵਿੱਚ 'ਰਾਣੀ ਧੀ' ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਵੀਸ਼ਰ ਤੇ ਢਾਡੀ ਜਥੇ ਵਾਰਾਂ ਗਾਹਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੁਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਵਿਰਸੇ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੇਲਾ ਕਮੇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਕੁਸ਼ਤੀਆਂ ਆਦਿ ਵੀ ਕਰਵਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਚਾਹ ਤੇ ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ ਵੀ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਵਰਤਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੇਲੇ ਬਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਮੌਹਕੇ ਨਾ ਹਟਦੇ ਹੋਣ ਉਹ ਮਾਤਾ ਦੇ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਸੁਖਣ ਨਾਲ ਹੱਟ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰੈਹਲ ਗੋਤ ਦੇ 12 ਪਿੰਡ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰੈਹਲ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦੇ ਵੀ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਨ। ਰੈਹਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੋਤ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਵਾਂਦਰ- ਇਹ ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਨ। ਇਸ ਗੋਤ ਦੇ ਮੋਢੀ ਦਾ ਨਾਮ ਬਾਂਦਰ ਸੀ। ਪੰਦਰਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਹਨੂੰਮਾਨ ਕੋਟ ਦੇ ਇੱਕ ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤ ਰਜਵਾੜੇ ਕੱਛਣ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਬਾਂਦਰ ਆਪਣੇ ਬਾਪ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਬਠਿੰਡੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਭਾਗੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਾਸ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਪਿੰਡ ਵਸਾਇਆ। ਬਾਂਦਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਭੱਟੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦਾ ਗੋਤ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਡੇਰੇ ਬਾਂਦਰ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਵਾਂਦਰ ਪ੍ਰਚਲਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹ ਬਾਂਦਰ ਪਿੰਡ ਹੀ ਸਾਰੇ ਵਾਂਦਰ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਮੋਢੀ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਉਠਕੇ ਹੀ ਵਾਂਦਰ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਨੇ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਕਈ ਨਵੇਂ ਪਿੰਡ ਕੈਲੇ ਵਾਂਦਰ, ਰਣਜੀਤ ਗੜ੍ਹ ਬਾਂਦਰ, ਬਾਂਦਰ ਡੋੜ, ਵਾਂਦਰ ਜੱਟਾਣਾ ਆਦਿ ਆਬਾਦ ਕੀਤੇ। ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪਿੰਡ ਸੂਰੇਵਾਲਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਂਦਰ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਘਰ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਵਾਂਦਰ, ਜੱਟ, ਬਠਿੰਡਾ, ਮਾਨਸਾ, ਫਰੀਦਕੋਟ, ਮੁਕਤਸਰ ਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਸਿਰਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਾਂਦਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਸਾਰੇ ਵਾਂਦਰ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਹਨ। ਵਾਂਦਰ ਡੋਡ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਦਸਵੇਂ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਵੀ ਆਏ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਾਂਦਰ ਭੱਟੀਆਂ ਦਾ ਉਪਗੋਤ ਹੈ। ਘੱਗਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੰਦੀਵਾਲ ਤੇ ਹੋਰ ਜੱਟਾਂ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀਆਂ ਪਾਕੇ ਵਾਂਦਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਲੋਕ ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਲਮਿਲ ਗਏ। ਟਾਹਲੀਵਾਲਾ ਜੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਵਾਂਦਰ ਜੱਟ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਾਂਦਰ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਵਲ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੂਰੇਵਾਲੀਆ ਵੀ ਵਾਂਦਰ ਜੱਟ ਹੈ। 900 ਈਸਵੀ (900ਏ. ਡੀ.) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁੱਜਰਾਂ ਦਾ ਬੋਲਬਾਲਾ ਸੀ। 70 ਜੱਟ ਗੋਤ ਵਾਂਦਰ, ਭੱਟੀ, ਤੰਵਰ, ਚਾਲੂਕੀਆ, ਪ੍ਰਤੀਹਾਰ, ਪੂੰਨੀ, ਖੈਰੇ, ਚੌਹਾਨ, ਪਰਮਾਨ, ਹੂਣ ਆਦਿ ਗੁੱਜਰ ਸੰਘ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਗਏ। ਗੁਜੱਰਾਂ ਦੀ ਬਹੁ-ਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਦਾ ਨਾਮ 'ਗੁਜਰਾਤ' ਵੀ ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਪਿਆ। ਜੱਟਾਂ, ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਤੇ ਗੁੱਜਰਾਂ ਦੇ ਕਈ ਗੋਤ ਸਾਂਝੇ ਹਨ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਰ ਜੱਟ ਗੋਤ ਹੀ ਹੈ।

ਜੱਟਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ 28

ਚੱਠਾ- ਇਸ ਬੰਸ ਦੇ ਲੋਕ ਜੱਟ ਅਤੇ ਪਠਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਆਪਣਾ ਸੰਬੰਧ ਚੌਹਾਨਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਗੋਤ ਦਾ ਮੋਢੀ ਚੱਠਾ ਸੀ ਜੋ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਰਾਜ ਚੌਹਾਨ ਦਾ ਪੋਤਾ ਅਤੇ ਚੀਮੇ ਦਾ ਸੱਕਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਚੱਠੇ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਪੀੜ੍ਹੀ ਵਿੱਚ ਧਾਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਸਮੇਤ ਮੁਰਾਦਾਬਾਦ ਦੇ ਸੰਭਲ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉਠਕੇ ਚਨਾਬ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਆ ਗਿਆ। ਗੁਜਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਜੱਟ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਦੀ ਕਰਕੇ ਜੱਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਗਿਆ। ਕਈ ਚੱਠੇ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਧਾਰੋ ਨੇ ਦੋ ਵਿਆਹ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਧਾਰੇ ਦੇ ਗਿਆਰਾਂ ਪੁੱਤਰ ਹੋਏ। ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਪੋਠੇਹਾਰ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵਸੇ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਨੈਡਾਲਾ ਆਬਾਦ ਕੀਤਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਔਲਾਦ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਚੱਠੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ 82 ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵਸਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾਂ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਆਏ। ਕੁਝ ਚੱਠਿਆਂ ਨੇ 1609 ਈਸਵੀ ਦੇ ਲਗਭਗ ਇਸਲਾਮ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਰਲ ਮਿਲ ਗਏ।

ਸਿੱਖ ਚੱਠੇ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹਨ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਰਾਜ 'ਚ ਚੱਠੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਉੱਨਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਲੈਪਿਲ ਗਰੀਫਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਪੰਜਾਬ ਚੀਫਸ' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚੱਠਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਵਿਥਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਚੱਠੇ ਵੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜੱਟ ਹਨ। ਇੱਕ ਮਲਵਈ ਰਵਾਇਤ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲਖੀ ਜੰਗਲ ਇਲਾਕੇ ਤੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਇੱਕ ਚੱਠਾ ਚੌਧਰੀ ਧਾਰੋ ਆਪਣੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਬੰਸ ਦੇ ਲੋਕ ਉਥੇ ਹੀ ਆਬਾਦ ਹੋ ਗਏ। ਉਸ ਦੀ ਬੱਸ ਉਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧੀ ਫੁਲੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੱਠੇ ਨਾਮ ਦੇ ਕਈ ਪਿੰਡ ਹਨ। ਬਠਿੰਡਾ-ਮਾਨਸਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੁਝ ਚੱਠੇ ਗੋਤ ਦੇ ਜੱਟ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸੰਗਰੂਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਚੱਠਾ, ਚੱਠਾ ਨਨਹੇੜਾ ਆਦਿ ਕਈ ਪਿੰਡ ਚੱਠੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਹਨ। ਕਪੂਰਥਲਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਸੰਧੂ ਚੱਠਾ ਵੀ ਚੱਠਿਆਂ ਦਾ ਉੱਘਾ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਮਾਝੇ ਵਿੱਚ ਚੱਠੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹਨ। ਚੱਠੇ ਹਿੰਦੂ ਮੇਰਠ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਸਦੇ ਹਨ। 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਮਗਰੋਂ ਚੱਠੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਆ ਕੇ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਅੰਬਾਲਾ, ਕਰਨਾਲ ਤੇ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ ਆਦਿ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ