eih baakhatar vaale shakaan dee bans vichon han| ih panjaab vich 175 poorab eesavee de lagabhag aae| is bans daa prasadh devamatar hoeaa hai| us dee raajadhaanee lavapur see| us daa raaj biaasaa prachalit ho giaa| pahilaan pahil is kabeele daa naamabatt see fir haualee haualee baatth prachalit ho giaa| is kabeele de raaj naal sanbandhit kujh puraane sike vee mile han| baatth chandar bansee han| is bans de vaddere sainapaal ne aapanee baraadaree noo chhaddake jatt jaatee vich viaah karaa liaa see| ih aapaneean 20 moonheean vich vee rishatedaareean kar lainde san| baatth got de jatt pahilaan laahauar de huddiaaraa khetar vich aabaad hoe fir amritasar te guradaasapur vich vee pahunch ge| minttagunmaree khetar de kujh baatth musalamaan ban ge san|
saandal baar vich baatthaan de prasadh pindd baatth te bhagavaan san| kujh baatth maajhe ton chal ke kapoorathalaa khetar vich
aabaad ho ge san| maalave vich vee baatth bhaaeechaare de lok bahut han| baatth got daa ik ughaa pindd baatth sangaroor zilhe vich vee hai| panjaab vich baatth naam de kee pindd han| ludhiaane vich raajevaal, noorapur, kulevaal, maanakee te baatth kalaan aad pinddaan vich vee baatth bhaaeechaare de kaafee jatt vasade han| firozapur, batthinddaa, maanasaa te pattiaale de ilaake vich vee baatth jatt kee pinddaan vich rahinde han| kujh baatth jatt roparr zilhe vich vee han| fatihagarrh saahib jilhe daa ik baatthaan kalaan pindd vee baatth jattaan daa bahut ughaa pindd hai|
panjaab vich baatth got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| baatth got de lok dalit jaateean vich vee han| poorabee panjaab de baatth jatt sikh han| pachhamee panjaab vich hun saare baatth jatt musalamaan han| baatth jattaan ne amareekaa te kaineddaa vich jaa ke bahut unatee keetee hai|
bal gota
eih jattaan daa ik praacheen te shakateesaalee kabeelaa see| bal jatt,prahalaad bhagat de pote bal dee bans vichon han| karanal ttaadd ne is bans noo vee 36 raaj bansaan vich giniaa hai| gupat raaj de antale dinaan vich 527 eesaveen vich sainaapatee bhattaarak ne kachh kaattheeaavaarr khetar vich balabeepur raaj kaaeim keetaa| sindh de arab sainaapatee abaroo bin jamaal ne 757 eesaveen vich gujaraat kaattheeaavaarr de charrhaaee kar ke bal bans de balabhee raaj noo khatam kar ditaa| is bans de kee raaje hoe| bal jatt
balabhee khetar chhadd ke madh pradesh, raajasathaan, autar pradesh, hariaane te panjaab val aa ge| jiharre bal jatt musalamaan ban ge, aunhaan noo baloch kihaa jaandaa hai| bal got de hindoo jaatt anbaalaa, karanaal, hisaar vich vee kaafee aabaad san| utar pradesh vich balaan noo balaaeinakihaa jaandaa hai| sisaualee de khetar vich inhaan de 100 de lagabhag pindd han| bal aapanaa sanbandh raajapootaan naal jorrade han| gahilotate sisodeeaavee balaa de shaakhaa gotar han| balaan daa vadderaa baaeaabal madh prades de maalavaa khetar ton aapane paramaar bhaaeechaare naal panjaab vich aaeaa kiaunk paramaar mulataan ton maalave val aaunde jaande rahinde san| bal sekhon jattaan noo vee aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| balaan de bahute pindd sataluj de uparale khetar ate biaas de ilaake vich vee kaafee han| bal, ludhiaanaa, firozapur, pattiaalaa te sangaroor vich vee kaafee han| bal ludhiaane ton age amritasar,
guradaasapur, jalandhar te kapoorathalaa khetaraan vich vee kaafee ginatee vich aabaad han| duaabe vich bhogapur de paas balaan pindd bal jattaan daa hee hai| roparr de ilaake vich vee balaan de kujh pindd han| maajhe de bal kahinde han ki unhaan daa pichhalaa pindd balamagarrh see| maalave de sangaroor khetar vich balamagarrh bahut ughaa pindd hai| amritasar de ajanaale khetar vich vee balaan daa prasadh pindd bal hai| is ton ilaavaa buddaalaa, satthiaalaa, bal saraae, jodhe, jhalarree, chhajalavaddee, buddaalaa kapoorathalaa aad kee pindd bal bhaaeechaare de han| pachhamee panjaab vich nauashahire de paas vee ik bal pindd hai| guradaasapur vich vee bal jatt kaafee han| pachhamee panjaab vich vee bal jatt kaafee san| inhaan vichon bahute musalamaan ban ge san| bal got de lok dalit jaateean vich vee han| poorabee panjaab vich saare bal sikh han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich bal jattaan dee ginatee 9721 see| veer
singh bal ne sikh itihaas naal sanbandhit singh saagar, gurakeerat prakaash aad pusatakaan likheean han| bal jattaan daa jagat prasadh got hai| bee ais daaheea vee balaan noo balabheepur de praacheen raaj gharaane vichon manadaa hai|
maangatt
maangatt panjaab vichale jattaan deean vakho vakhare gotaraan vichon ik gotar hai| ih mahaanbhaarat de samen daa puraanaa kabeelaa hai ate ih madh esheea de roosee khetar ton pravaas kar ke aaeaa see| e. ail. mangett roos daa prasadh itihaasakaar hoeaa hai| kujh jatt yookaren vich vee han| ik maangatt sidh 12veen sadee vich vee hoeaa| is dee baraadaree pahilaan shaahapur kadon aabaad hoee, eis khaanadaan ne hee doraahe de paas chhandarr pindd vasaaeaa| raamapur, kattaanee, haans kalaan pindd vee is bhaaeechaare de han| chhandarraan de aasapaas maangattaan de 12 pindd han| ludhiaane jilhe vich
maangatt jatt pindd raamagarrh, bhamaa kalaan, begovaal, pritheepur, kherraa, ghulaal, maangatt, bhairon munaa, balovaal, malakapur aad vich vee kaafee vasade han| maalave vich bahute maangatt ludhiaane, pattiaale te firozapur khetaraan vich aabaad san| mukatasar de ilaake vich maangatt ker pindd maangatt jattaan daa bahut ughaa pindd hai| kujh maangatt malerakottalaa, naabhaa te fareedakott khetaraan vich vee vasade han| maajhe vich amritasar jilhe vich vee maangatt bhaaeechaare de lok kujh pinddaan vich rahinde han| jalandhar khetar vich maangatt bhaaeechaare de lok kujh pinddaan vich rahinde han| jalandhar khetar vich maangatt kaafee han| roparr ate sirasaa de khetaraan vich vee kujh maangatt vasade han| kujh hushiaarapur vich vee han| pachhamee panjaab de siaalakott, laahauar, gujaraanvaalaa, gujaraat te minttagunmaree aad khetaraan vich vee maangatt bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| saandalabaar vich vee male ate maangatt pindd maangatt jattaan de san| pachhamee panjaab
vich bahute maangatt musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare maangatt jatt sikh han| duaabe vichon kaafee maangatt baaharale desaan vich jaake aabaad ho ge han| is bhaaeechaare ne bahut unatee keetee hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich maangatt bhaaeechaare dee kul ginatee 11,661 see| chaalee mukatiaan vichon ik mukataa bhaaee fatih singh khuradapur maangatt pindd daa soorabeer shaheed see| maangatt jattaan daa ik puraanaa, aughaa te chhottaa got hai| mahaanbhaarat de yudh samen bhaarat vich 244 raaj san jihanaan vichon 83 jatt raaj san| ik paraatatav vigiaanee te vidavaan profaisar bee bee laal anusaar mahaabhaarat daa yudh eesaa ton atth sau jaan nau sau saal pahilaan hoeaa see| sree krishan jee, sree raamachandar jee jatt raaje san| jatt te khataree iko jaatee vichon han| ih saare madh esheea ton aae aareea kabeele hee han|
varraaeich
varraaeich jattaan daa ik got hai| varraaeich khaarrakoo subhaa de jatt han| ih aapane aap noo raajapoot naheen manade ate kahinde han ki unhaan daa vadderaa mahimood gazanavee naal bhaarat vich aaeaa ate gujaraat vich ttikiaa jithe ki us dee bans bahut vadhee fulee ate asalee vasaneek gujaraan noo kadt ke aap kaabaj ho ge| gujaraat jilhe de 23 bhaarat te kaabaz ho ge| inhaan paas gujaraat khetar vich 170 pindd san| chanaab dariaa noo paar karake varraaeich gujaraanvaalaa de khetar vich pahunch ge| gujaraan vaale de ilaake vich vee inhaan daa 41 pindd daa guchhaa see| gujaraan
vaalaa khetar ton haualee haualee ih guradaasapur, amritasar, ludhiaanaa, malerakottalaa, sangaroor te pattiaalaa aad khetaraan vich door door tak pahunch ge| kujh duaabe de jalandhar ilaake vich jaa aabaad hoe| ludhiaane vich vee ik varraaeich pindd hai| ik varraich pindd fatihagarrh jilhe vich vee hai| maajhe de guradaasapur khetar vich vee varraich jattaan daa ughaa pindd barraich hai| duaabe de jalandhar, navaan shahir te kapoorathalaa khetar vich vee varraich got de jatt kaafee rahinde han| sangaroor jilhe vich laadd banajaaraa ate roparr jilhe kareevaalaa vich varraich bhaaeechaare de kaafee lok vasade han|
varraaeich
jatt
bhaashaa panjaabee
maalave de firozapur te mukatasar khetaraan vich kujh varraaeich pachhamee panjaab ton aake naven aabaad hoe han| ik hor ravaaeit anusaar inhaan daa vaddaa soorajavansee raajapoot see jo gajnee ton aake gujaraat vich aabaad hoeaa| fir ih bhaaeechaaraa saare panjaab vich pahunch giaa| teesaree kahaanee anusaar inhaan daa vaddaa raajaa karan, kisaraa nagar ton dilee giaa te baadashaah firozasaaeh khilajee de kahin te hisaar de ilaake vich aabaad ho giaa see| kujh samen pichhon hisaar noo chhadd ke aapane bhaaeechaare samet gujaraanvaale khetar vich aake aabaad ho giaa|
panjaab vich varraaeich naam de vee kee pindd han| maan singh varraaeich, ranajeet singh de samen mahaan soorabeer saradaar see| ik hor ravaaeit de anusaar varraich raaje salavaan daa potaraa, raaje buland daa putar te bhattee raau daa bhaaee see| varraich noo kee itihaasakaaraan ne baraaeich ate
keean ne ddasaddaich likhiaa hai| ih samaan 680 eesaveen de lagabhag lagadaa hai| is samen bhaattee raau ne siaalakott te varraich ne gujaraat de ilaake te kabazaa kar liaa| prasadh itihaasakaar karataar singh daakhaa ne vee varraich noo raaje salavaan dee bans vichon dasiaa hai| bee aisa daaheea vee varraichaan noo mahaabhaarat samen daa puraanaa jatt kabeelaa manadaa hai| kujh varraaeich aapane aap noo raajapoot manade han ate kujh aapane aap noo raajapoot naheen manade| dalit jaateean chamaaraan aad vich vee varraich got de lok hunde han| varraich jatt inhaan noo aapanee baraadaree vichon naheen manade| miraasee, naaee te braahaman inhaan de laagee hunde han|
1881 eesaveen dee puraanee janagananaa anusaar khetar vich hee ih 35,253 san| dooje nanbar te jilhaa gujaraanvaalaa vich 10,783 san| ludhiaane khetar vich keval 1,300 de lagabhag hee san| gurabakhash singh varraich maajhe daa khaarrakoo
jatt see| ih aapane pindd chalaa ton utthake 1780 eesaveen de lagabhag vazeeraabaad de panjaah pinddaan te kaabaj ho giaa| sikh raaj vich is bhaaeechaare ne kaafee unatee keetee| sar garifan ne varraichaan daa haal panjaab cheefas pusatak vich vee kaafee likhiaa hai|
vazeeraabaad de khetar vich varraich jatt kaafee ginatee vich musalamaan ban ge san| guradaasapur vich vee bahut saare varraaeich jattaan ne isalaam kabool kar liaa see jinhaan vichon ik mashahoor fakar jhaangee bakhatasaaeh jamaal see jis dee yaad vich ik dderaa baniaa hoeaa hai| paakisataan vich varraaeich musalamaan jattaan dee ginatee ttivaaniaan jattaan de baraabar hee hai| paakisataan vich ih doven got bahut ughe han| naven bane musalamaan varraaeich aapane puraane hindoo rasamaanravaajaan te hee chalade san| varraaeich jatt hor jattaa vaang janddee vadtan, seeraa vanddan, mandd pakaaun,
bakare jaan chhatare dee balee den te viaah shaadee samen saare sgan hindooaan vaale hee karade san| hindooaan vaang hee varraich jatt siharaa ban ke dtukade san| ih bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| minttagumaree, mulataan te shaahapur aad de varraich change kaastakaar san| par guradaasapur jilhe de samen gujaraanvaalaa khetar vich jaraaeim pesaa san| mahaaraaje ranajeet singh de samen gujaraanvaalaa khetar vich baare khaan varraaeich bahut ughaa dhaarravee see par ranajeet singh ne is noo vee kaaboo kar liaa see | barraaeich jattaan de pachhamee panjaab vich kaafee pindd san| ih sikh vee san te musalamaan vee san| ih bahute gujaraat, gujaraanvaalaa, siaalakott, mulataan, jhang te minttagumaree vich inhaan dee ginatee bahut hee ghatt hai|
poorabee panjaab vich bahute varraich jatt sikh hee han| aauarangazeb de samen kujh varraaeich bhaaeechaare de lok utar
pradesh de meratth ate muraadaabaad aad khetaraan vich jaake aabaad ho ge san| pachhamee panjaab ton ujarr ke aae varraaeich jatt sikh hariaane de karanaal te sirasaa aad khetaraan vich aabaad ho ge han| duaabe de jalandhar ate maalave de ludhiaanaa khetar ton kujh varraaeich jatt videsaan vich jaake vee aabaad ho ge han| jiharre varraaeich bhaaeechaare de lok baaharale desaan vich ge han, aunhaan ne bahut unatee keetee hai| varraich jattaan daa bahut hee puraanaa te ughaa got hai| panjaab hameshaa hee takarre te larraakoo kirasaan kabeeliaan daa ghar rihaa hai| hun vee panjaab vich varraaeich jattaan dee kaafee ginatee hai | varraaeich jattaan vich haoome bahut hundee hai| jatt parrh likh ke vee ghatt hee badalade han| jattaan noo vee samen anusaar badalanaa chaaheedaa hai| hun jatt kauamaantaree jaatee hai| varraich bahut prasadh te vaddaa got hai| jatt mahaan han| |1|
sidhoo baraarr
sidhoo baraarr sidhoo bhattee raajapootaan vichon han| puraane samen vich bhattee raajapootaan daa raaj mathuraa ton lai ke gazanee tak see| kaafee samen magaron bakhaare de baadashaah ne gajnee ate laahauar de ilaake bhatteean ton jit le| bhattee, bhattaner de ilaake vich aabaad ho ge| ik bhattee saradaar devaraaj ne devagarrh vasaaeaa| us dee vansh vich jaimal ik parataapee raajaa hoeaa| us ne jaisalamer shir vasaaeaa| us daa bettaa hem raau aapane bharaavaan naal naraaz ho ke hisaar de ilaake vich 1180 ee. ch aa giaa| jadon shahaabudeen gauaree ne bhaarat te hamalaa keetaa taan
hem ne aapane bhattee kabeele naal ralake us dee vadh ton vadh sahaaeitaa keetee| is lee gauaree ne hem noo sirase, hisaar te batthindde de ilaakiaan daa chauadharee banaa ditaa| hem de putar jondhar de 21 put san| jinaan de naam te adda add 21 got bane| is de ik pote mangal raau ne dilee dee sarakaar viradh bagaavat keetee par maariaa giaa|mangal raau de pote kheevaa raau de ghar koee putar paidaa naan hoeaa| kheevaa raau ne saraaun jattaan dee kurree naal viaah lar liaa|bhattee bhaaeechaare ne us noo kheevaa khottaa keh ke tiaag ditaa| kheevaa raau de ghar sidhoo raau daa janam 1250 vich hoeaa|sadhoo raau dee bans jattaan vich ral gee| sidhoo naam ton hee sidhoo got prachalit hoeaa| jis vichon sidhoo de chhe put hoe| bette daaharr dee ulaad kainthal, jhunbe, aad vaale bhaaeeke han| dhar dee ulaad peer kottee han| roop dee ulaad rose sidhoo han| suro dee ulaad
mahiramee sidhoo han ate ih jaidaan daa vadderaa see| maano dee bans malakaane ate nauarang aad pinddaan vich hai|
bhoore dee bans vichon hareeke te baraarr sidhoo han| bhoore de putar ne sant subhaa kaaran viaah naheen karavaaeaa| is noo bhatteean ne batthindde te mukatasar vichakaar abaloo pindd vich katal kar ditaa| saare sidhoo is mahaanpurash dee maanataa karade han| bhoore de putar seetaa raau dee bans vichon haree raau hoeaa| ih hareeke sidhooaan dee saakhaa daa modtee hoeaa| kaauke, attaaree, hareeke te fatan ke aad is dee bans vichon han|eih baraarr bansee naheen han|
seetaa raau de dooje putar jarath dee bans vichon baraarr prasadh hoeaa|sadhoo ton dasaveen peerrhee te baraarr hoeaa| is ne bhatteean noo haraa ke batthindde de ilaake te dubaaraa kabazaa kar liaa| ih batthindde de retale ilaake beedovaal vich
rahin lag piaa| ithe hee us dee mauat ho gee| baraarr de chhe put san jinaan vichon dul te pauarr hee prasadh hoe san| baraarr de tin bharaa hor san|par ih mithihaasak kahaanee hai | unhaan dee bans vee aapane aap noo baraarr bans hee likhadee hai| hareeke vee aapane aap noo baraarr hee likhade han|
jattaan daa itihaas 1
hushiaar singh duleh
9. chachanaamaa te taareekhe sindh anusaar sidh daa pahilaa baadashaah divaa jee|5 see| ih raae jatt see| raae jatt sindh vich iraan ton aae san| raae khaanadaan16 ne sindh ute 137 saal raaj keetaa see| is khaanadaan dee ik vidhavaa raanee naal hor fer te ghatteea saajis karake chach braahamanaa ne jattaan ton raaj kheh liaa see| chanch braahaman jattaan naal bahut hee ghatteea varataau karade san| jattaan noo dushaman samajh ke unhaan te bahut paabandeean laa diteean san| bahute jatt hindoo dharam chhadd ke bodhee ban ge san| jatt braahamanavaad de viradh san| chanch braahamanaan ne 650 eesavee vich jattaan ton dhokhe naal nauajuaan raanee ton aapanaa budtaa patee maravaa ke raaj praapat keetaa see| braahaman raaje daa bhetee te vajeer see|
jatt vee braahamanaan ton badalaa lainaa chaahunde san| jad arabee hamalaavaar muhamad bin kaasam ne 712 eesavee vich sidh te hamalaa keetaa taan jattaan de kee prasadh te vadde kabeeliaan ne muhamad bin kaasam naal baaezat samajhauataa keetaa|
kaasam ne jattaan noo pagarreean te talavaaraan bhett karake unhaan daa bahut hee maan satikaar keetaa| jattaan dee sahaaeitaa naal hee kaasam jit giaa| namak haraamee chach braahamanee17 daa ant bahut hee buraa hoeaa see| kaasam ne sindh fateh karake jattaan te vee zajeean laa ditaa| kaasam dee dhaaramik neetee kaaran jatt usade vee viradh ho ge| aapasee futt kaaran jatt kabeele bahut hee kamajor ho ge| us samen mulataan vee sindh raaj vich shaamil see| arathaan de hamaliaan magaron mahimood ne bhaarat te 16 hamale keete| akheeralaa hamalaa1026 eesavee vich keval jattaa ute hee see| raaje bhej paramaar ne gavaaleear de ilaake vich mahimood gazanavee noo haraake vaapis bhajaa ditaa see| us dee lutt daa kujh maal vee khoh liaa see| paramaar raajapoot vee hunde han ate jatt vee hunde han| ih maalave de mahaan soorabeer yodhe san|
1192 eesavee vich jadon raae pithoraa chauahaan muhamad gauaree hathon haar giaa taan bhaarat vichon raajapootaa daa bolabaalaa vee khatam ho giaa| is samen jattaan ne haasee de khetar18 vich khoonee bagaavat kar ditee| is samen kutabandeen ebak ne jattaan noo haraake haasee te aapanaa kabazaa kar liaa| jattaan daa bahut maalee te jaanee nukasaan hoeaa| navanbar 1398 vich taimoor karanaal ton ttaihaanaa tak de jangalaan vaale ilaake vichon guzariaa| is ilaake de jatt khaarrakoo te dhaarravee san| jattaan noo dabaaun lee taimoor deean fauajaan ne do hajaar jatt19 katal kar ditaa| is jaalim te luttere taimoor ne jattaan noo sabak sikhaaun lee inhaan daa bahut hee jaanee te maalee nukasaan keetaa| 1530 eesavee vich sulataan muhamad bin tugalak ne sunaam te samaane de khetar vich manddahaar bhattee te minahaas aad jattaan daa bahut nukasaan keetaa kiaunk fasalaan naa hon kaaran jatt soorame maaleea den ton baagee ho ge san|
10. aauarangazeb dee kattarr neetee ton tang aa ke kujh jatt musalamaan ban ge san| kujh jatt sindh de ilaake ton utthake bharatapur de ilaake vich aa ke vas ge san| bharatapur daa raajaa chauadharee sooraj mal bahut taakatavar te prabhaavashaalee see| bharatapur te dhaualapur deea hindoo riaasataan jattaan deean hee san| panjaab vich vee ranajeet singh te aalaa singh aad mahaan jatt raaje hoe han|
11veen sadee de aaranbh vich jatt panjaab de kaafee hise vich fail chuke san| panjaab vich bahute jatt pachham valon aa ke aabaad hoe han, kujh jatt poorab valon vee aae san| ringavedak mahaabhaarat te puraanaa de samen vee kaafee jatt panjaab vich aabaad san|
11. ke. aar kaanoonago de anusaar ringaved kaaleen samen vich yadoo2 sapat sidhoo pradesh vich rahinde san| jattaa de kee got yadoobansee han| sikandar de hamale samen 326 poorab eesavee vich panjaab vich sainkarre jatt kabeele ik hazaar saal ton aajaad reh rahe san| jatt soorabeeraan ne aapane desh dee rakhiaa lee hamesaa hee age vadh ke badesee hamalaavaraan daa pooraa mukaabalaa keetaa see| saadde itihaasakaaraan ne jattaa dee soorabeerataa val dhiaan naheen ditaa ate jattaan deea kurabaaneea daa mul vee naheen paaeaa| sar ibattasan jis ne 1881 eesavee vich panjaab dee janasankhiaa keetee see uh janaral kaningham de vichaar naal sahimat hai ki jatt inddo sitheean nasal vichon san| sitheean ik puraanaa madh esheeaee des see jithe hun dakhanee yoorap ate puraanaa eseeaee soveeat roos baniaa hoeaa hai| ethe sitheean athavaa saakaa kauam daa raajaa see| jettee jaatee vee saakaa kam daa ik firakaa see jiharraa madh eseea vich saaeir dariaa de dahaane te araal saagar de pachhamee tatt laagale ilaake vich aasaad see| eesaa ton atth sau saal pahilaan kam, virak, daheea, mandd, meeddaz, maan, bains, vainavaal aad kee jatt kabeele is khetar vich kaabaz san| kujh jatt vaidik kaal vich bhaarat vich vee pahunch chuke san| badeshee itihaasakaaraan anusaar ringaved dee rachanaa 10001500 poorab eesavee de lagabhag hoee hai| kee itihaasakaar ringavedaan
daa samaan 2000 saal poorab eesavee de lagabhag dasade han|
12 praacheen samen vich jatt kaisapeean saagar de khetaraan ton lai ke mulataan tak aaunde jaande rahinde san| saaeir dariaa ate aamoo dariaa de vichakaarale khetaraan vich jattaan noo maasaa gett vee kihaa jaandaa see| maasaa gett daa arath mahaan jatt han| jatt, jaatt, jait, jatteh, gott, goth, gette, jettee, jette, juttee, jutt, jattoo aad iko hee jaatee hai| vakhavakh desaan vich uchaaran vakhavakh hai| yoonaanee shabad jetto sansakrit de sbad jarataa naal miladaa juladaa hai| hun ih sbad haualee haualee tatabhav roop vich badalake jatt jaan jaatt ban giaa hai| madh eseea ton kee jatt iraan te balakh de khetar vich aae| fer inhaan hee khetaraan te kujh samaan raaj karake aakhir bhaarat vich pahunch ge| mahaan vidavaan te khojee sar ibattasan de vichaar han ki bhaaven jutt bhaarat vich haualee haualee aae, auh us nasal vichon han jis vichon raajapoot han| ih nateejaa us ne dovaan kamaan dee iko jihee sareerak te chihariaa dee banatar ton kadtiaa hai| jattaa te raajapootaan de bahute got saajhe han| paramaar jatt vee han ate raajapoot vee han| jagadev paramaar2 noo kujh itihaasakaar jatt likhade han ate kujh raajapoot dasade han| sindh ate raajapoot aane de madh vich panvaaraan daa raaj amarakott khetar ute vee see| is khetar vich hamaayoon de samen tak panvaaraa daa raaj rihaa see| raaje jagadev panvaar ne dhaaraa nagaree22 maalavaa khetar ute vee kujh samaan raaj keetaa see|
13. eik jaatt itihaasakaar raam saroop joon ne aapanee kitaab jaatt itihaas angarezee de panaa 135 ute likhiaa hai, angarez lekhakaan ne raajapootaa noo badeshee hamalaavaar likhiaa hai jiharre bhaarat vich aa ke vas ge san. ih bhaarat des de lok naheen han| prabhoo raajapootaan de gotaa ton saaf hee pataa lagadaa hai ki ih lok asal kastaree aareea han| jiharre bhaarat de aad nivaasee han| ih raajapoot kahaaun ton pahilaan jatt ate gujar san|
jattaa ate raajapootaan de kee got madh esheea ate yoorap de lokaa naal vee ralade han| is kaaran badesee itihaasakaaraan noo inhaan baare bhulekhaa lag jaandaa hai| mahaan yoonaanee itihaasakaar busaiddiddas23 ne ailaan keetaa see ki esheea athavaa yoorap vich koee aisee jaatee naheen see jiharree sitheean jattaan daa kharrh ke mukaabalaa kar sake| ik vaar sikandar mahaan ne vee 328127 bee. see. sangarriaanaa te hamalaa keetaa see| ih sitheean desh daa ik praat see| jis ute jattaan daa raaj see| sikandar jeevan vich pahilee vaar jattaan te is larraaee vich haariaa see|
eik vaar jattaan ne yoonaan te hamalaa karake aithan vee jit liaa see| jatt mahaan soorabeer jodhe san|
dasaveen sadee vich sapen vich akheeralaa jatt samaraatt alavaare see| ih praacheen gottee jaatee vichon see| karanal jemaj anusaar jatt sooramiaa ne adhe esheea ate yoorap noo jarro hilaa ditaa see| praacheen samen vich jattaan ton saaree duneea kanbadee see| jatt aapanee futt kaaran hee haare san| jatt talavaar chalaan te hal chalaan vich maahir hunde san| jauajaf ddevitt kaningham24 ne vee likhiaa hai, autaree te pachhamee hind vich jatt mihanatee ate halavaahak mane jaade han jiharre lorr pain ute hathiaar vee sanbhaal sakade han ate hal vee vaar sakade han| jatt hindusataan dee sabh ton vadheea penddoo vason kahee jaa sakadee hai|
14. badesee itihaasakaaraan anusaar jatt daa praacheen te mudtalaa ghar sitheean desh see| ih madh eseea vich hai| sitheean des ddanayoob nadee ton lai ke dakhanee roos de paar tak kaisapeean saagar de poorab val aamoo dariaa te sir dariaa de ghaattee tak, paameer pahaarreean te taaras nadee dee ghaattee tak vishaal khetar vich failiaa hoeaa see| sitheean khetar de jatt aareea bas vichon han| bhaarat de raajapoot vee aareea bas vichon han| inhaan vich hun bahut hee ghatt han| raajapoot akhavaaun ton pahilaan ih jatt ate gujar san| jattaa, gunjaraa, aheeraa, saineean, kanboaan, mantareean, raajapootaa ate dalitaan de kee got saanjhe han| jatt kee jaateean daa raliaa miliaa bhaaeechaaraa hai|
15. atthaveen naveen sadee vich puraanak dharamee braahamanaan ne keval raajapootaan noo hee shudh khetaree maniaa see| raajapoot kaal vich keval raajapootaan daa hee belabaalaa see| is samen jo dal inhaan de saathee ate sahaaeik bane uh vee sabh raajapoot akhavaaun lage jiven suniaare, gaddaree, vanajaare ate iaur aad is samen hee kee jatt kabeele vee raajapootaa de sangh vich shaamil hoke raajapoot akhavaaun lag pe san| raajapoot puraanak hindoo dharam noo manan vaale te braahamanaan de pujaaree san| paananee eesaa ton 500 saal pahilaan hoeaa hai| us de samen vee sidh te panjaab vich kee jatt kabeele vasade san| jatt pashoo paalak vee san| gaoo te ghorraa rakhade san| ik hath vich talavaar hundee see, dooje hath vich hal dee mutthee hundee see kiaunk jatt khaarrakoo krisaan kabeele hunde san| badeshee hamalaavaraan iraaneea yoonaaneean, bakhataareean paaratheean, shak, kushaan te hoonaan aad naal vee kujh jatt kabeele aae ate bhaarat vich sadaa lee vas ge| kujh jatt
kabeele madh esheea vich hee ttike rahe| kujh yoorap te pachhamee eseea val door tak chale ge| pachhamee eseea, yoorap te madh esheea vich hun vee bhaaratee jattaan naal ralade milade got han jiven maan, dtilon te gil aad| jaraman vich maan, bhular te horaan naal ralade milade gotaan de lok hun vee vasade han| jaramanee vee aareea nasal vichon han| thaamasmaan yoorap daa prasadh lekhak see| ddaakattar pee. gilaz mahaan itihaasakaar han| bee. ais daaheea aapanee khoj bharapoor pusatak jaattas vich likhadaa hai ki raajapootaan de bahute mehatavapooran kabeele madh esheea ton kaafee pichhon aae han| jadon ki jatt kabeele bhaarat vich vaidik kaal vich vee san| jatt vee raajapootaan vaang chandarabansee te soorajabansee han| jattaan de kujh got sivabansee han| kujh kasp te naag basee han| jatt kauamaantaree jaatee hai| saaeir dariaa ton lai ke jamanaa raavee sindh tak jatt subhaa te sabhiaachaar raladaa miladaa hai|
1853 eesavee vich pett25 ne pahilee vaar ih sidhaant keetaa see ki yoorap de romaa jipasee bhaaratee jattaan dee hee ik shaakhaa hai| jipasee firake noo jaitt jaan jaatt vee aakhiaa giaa hai| inhaan dee bhaasaa vee panjaabee ate hindee naal raladee miladee hai| ih musalamaanaan mahimood gajanavee de hamaliaa samen panjaab ate hariaane vichon ge han| kujh itihaasakaaraa anusaar romaa jipasee raajasathaan de jaatt han| kade yoorap de ddainamaarak ilaake noo jatt laindd26 kihaa jaadaa see| jatt sooramiaa ne do hazaar saal poorab eesavee bhaaree hamalaa karake sakainddeneveea vee jit liaa see| is samen jattaan daa yoorap vich vee bolabaalaa see| panjaab vich bahute jatt bhattee, paramaar, chauahaan ate toor aad vadde kabeeliaan vichon han|
16. bhaarat vich 800 ton 1200 eesavee vichakaar anek jaateean te upajaateean daa niramaan hoeaa see| kee jaateean te up jaateean daa niramaan naven peshe apanaaun naal hoeaa| jiven naaee, trakhaan, chheebe ddiaur te suniaar aad| chheebe ttaank kashataree ddiaur kasyap raajapoot te savaranakaar maidd raajapoot hunde han| takhaanaa naaeean te ddabiaa de bahut got jattaan naal ralade han| dalit jaateean de vee kaafee got jattaan naal ralade han| bhaarat vich jatt panjaab hariaanaa, raajasathaan utar pradesh de madh prades aad vich door door tak aabaad han|
1901 eesavee dee janasankhiaa anusaar hindusataan vich jattaan dee kul ginatee ne karorr de lagabhag see jinhaan vichon 13 musalamaan, 15 sikh ate 12 hindoo san| hariaane vich praacheen jaatt itihaas naal sanbandhit pandaraan de lagabhag khoj bharapoor naveean pusatakaan likheean geean han par panjaab vich jatt itihaas, nikaas27 te jatt gotaan baare panjaabeean vich aje tak koee khoj bharapoor bihatareen pusatak naheen likhee gee hai|
17. jatt hindoo, musalim, sikh te bishanoee aad kee dharamaan vich vandde ge han| par khoon te sabhiaachaar saanjhaa hai| jatt jubaan daa rukhaa te dil daa saaf hundaa hai| jatt ik niddar jaidhaa des bhagat sainik, hinmatee, mihanatee, khulhadilee, aazaad khiaal, khaarrakoo te badalaa khor hundaa hai| sachaa dosat te pakaa dushaman hundaa hai| jatt sabhiaachaar daa panjaab de panjaabee sabhiaachaar te vee bihatareen prabhaav piaa hai| jattaa deean vakh vakh up jaateean vakh vakh kabeeliaan vichon han par pichhokarr te sabhiaachaar saajhaa hai| mainoo aas hai ki meree ih khoj pusatak panjaab de itihaasak saahit vich ik nighar vaadhaa karegee| is vich vadh ton vadh naveen te ttheek jaanakaaree ditee gee hai| panjaab de jattaan daa itihaas bhaarat de itihaas vich ik vises thaan rakhadaa hai| jatt kee jaateea daa raliaa|miliaa bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| bahute jattaan daa sir lanbaa rang saaf, akhaa kaaleea, nak daramiaanaa te chihare te vaal bahut hunde han| ih ik vakharee hee jaatee hai|
jattaan daa itihaas 2
dul dee bas vee kaafee vadhee hai| dul de chaar putar ratanapaal, lakhanapaal binepaal te sahisapaal san| ratanapaal dee bans athaloo, daan singh vaalaa, kottalee, kilhe, mahimaasarajaa te kunddal aad pinddaan vich vasadee hai| lakhanapaal dee bans noo diaun ke kihaa jaandaa hai| sahisapaal dee santaan naaheedee saraan te fidde aad vich aabaad hai| binepaal dee santaan mataa dodaa koee bhaagasar te batthindde ttuttee patee vich aabaad hai| binepaal dee bans vichon sanghar bahut prasadh hoeaa| usade bhalan samet 14 putar san| sanghar baabar de samen 1526 eesavee vich hoeaa| baabar dee bahut sahaaeitaa keetee| sanghar dee mauat vee is larraaee ch hoee| akabar baraarraa daa bahut ahisaanamand see| usane bhalan noo aapane ilaake daa chauadharee banaa ditaa|
eik vaaree bhalan te manasoor ilaake dee chauadhar de kaaran akabar de darabaar vich haazar hoe jadon manasoor noo akabar valon siropaa miliaa taan manasoor sir te cheeraa banan lagaa taan bhalan ne aapane sirope dee uddeek karan ton pahilaa hee manasoor daa adhaa cheeraa paarr
ke aapane sir te banh liaa| is ute akabar baadashaah bahut hasiaa ate dohaan dee chauadhar de pindd baraabar vandd dite| is mauake darabaaree miraasee ne aakhiaa, bhalan cheeraa paarriaa, akabar de darabaar panj garaahee ilaake dee chauadhar bhalan paas see| is dee mauat 1643 eesavee vich hoee |
beedovaalee sidhooaan baraarraa daa modtee pindd see| chheven guroo haragobind saahib eke samet parivaar 1688 bikaramee vich mohan paas aae san| batthinddaa gaijatt de anusaar beedevaalee ilaake dee chauadhar pahile pahil mugalaa ne baraat bans de ik bairam noo de ditee see| bairam dee mauat 1560 eesavee vich hoee| fir is ilaake dee chauadhar us de putar mahiraaj noo mil gee| mahiraaj de pote mehan ne bhattee musalamaanaan ton tang aa ke beedovaalee pindd 1618 eesavee vich kujh samen lee chhadd ditaa ate uh batthindde de ilaake vich aa giaa| sarakaar vee us te naaraaz see| maan, bhular te hear vee aapane aap noo panjaab dee dharatee de maalak samajhade san| sidhooaan noo ujaarr dinde san| netaa singh dandeevaal chauahaan de anusaar mohan ate us daa putar roopachand 1632 eesavee vich beedovaalee hee bhattee musalamaanaan naal larrade maare ge san| mohan daa putar kaalaa vee chheven guroo haragobind saahib daa pakaa sevak see| shaahajahaan dee fauaj ne guroo saahib te 1635 eesavee vich maraab de nerre lahire halaa bol ditaa| kaale ne is larraaee vich guroo saahib dee aapane saare bhaaeechaare samet ddatt ke pooree sahaaeitaa keetee| guroo saahib dee jit hoee| guroo saahib ne khush hoke kaale baraat noo kihaa ki jitanaa ilaakaa chaahundaa hai, hune hee val lai te moharree gadd lai| bhularaan ne gaddee moharree putt ke khooh vich sutt ditee| kaale ne 22 ilaakaa shaam tak val liaa| us ne saam noo guroo saahib paas aake moharree khooh vich suttan dee sikaaeit keetee taan guroo haragobind jee ne kihaa, bhaaee kaale, teree jarrh pataal vich lag gee hai| is tarhaa kaale ne maraajh pindd vasaaeaa guroo hararaae saahib jad maalave vich aae taan kaalaa aapane bhateejiaan fool te sandal noo lai ke guroo dee sevaa vich haazar hoeaa taan guroo saahib ne kihaa ki fool te sandal de ghorre gangaa jamanaa paanee peenage| fool dee santaan jamanaa ton satiluj tak raaj karegee| fool ne vaddaa ho ke fool nagar vasaaeaa te aale duaale de ilaake jite| chauadharee fool de putar trilok singh te raam singh hoe| inhaan ne navaab eesaa khaan ton aapane thaap dee mauat daa badalaa liaa| inhaan ne dasaven guroo saahib ton amritapaan keetaa| inhaan devaa saradaaraan dee aaualaad deea riaasataan pattiaalaa, naabhaa te jeend sangaroora hoeean| inhaan tinaan noo fool vans riaasataa kihaa jaandaa see| foolakeean riaasataan vichon baabaa aalaa singh ne aapane raaj noo bahut vadhaaeaa| uh pake sikh te uch kottee de neeteevaan san| mahaaraajaa aalaa singh dee 1765 eesavee vich mauat hoee| uh mahaan soorabeer see|
fareedakott riaasat daa vadderaa bhalan vee guroo haragobind saahib daa pakaa sikh see| us ne vee mahiraaj dee larraaee vich guroo saahib dee sahaaeitaa keetee see| uh 1643 eesavee vich beaaualaad mar giaa| us dee mauat ton magaron kapooraa chauadharee baniaa| kapooraa baraarr chauadharee bhalan de bharaa laale daa putar see| kapoore ne 1661 eesavee vich kottakapooraa nagar vasaaeaa| kapooraa vee 83 pindd daa chauadharee see| uh vee sikhee noo piaar karadaa see| par mugalaan naal vee vigaarranaa naheen chaahundaa see|
1705 eesavee vich mukatasar dee jang vich kapoore ne guroo gobind singh dee lukavee hee sahaaeitaa keetee| eesaa khaan manj ne dhokhe naal 1708 eesavee vich kapoore noo katal kar ditaa| kapoore de tin putar sukheea, semaa te mukheea san| inhaan ne eesaa khaan noo maar ke saaraa ilaakaa jit liaa| is larraaee vich semaa vee 1710 eesavee ch maariaa giaa| is tarhaan 1720 eesavee vich kapoore daa vaddaa putar mukheea fir gadee te baitthaa| 1808 eesavee vich mahaaraajaa ranajeet singh ne fareedakott dee riaasat de saare ilaake ute mukatasar tak kabazaa kar liaa see| angarejaan de kahin te ih ilaakaa ranajeet singh noo chhaddanaa piaa| is kaaran hee angarejaan te sikhaan dee larraaee vich is riaasat de raaje pahaarraa singh ne angarejaan dee sahaaeitaa keetee| 1705 eesavee vich mukatasar dee jang vich jathedaar daan singh baraarr ne 1500 baraarraan noo naal lai ke mugal fauajaan de pair ukhet dite see|
dasaven guroo gobind singh jee baraarr bhaaeechaare te bahut khush san| guroo gobind singh de samen maalave vich baraarraa daa dabadabaa see| aauarangazeb vee sidhoo baraarraan te ddaradaa maalave val moonh nahee karadaa see| guroo gobind singh jee ne deene kaagarr ton je jafaranaamaa likhiaa see us vich vee baraarraan daa vises varanan keetaa giaa hai| guroo saahib ne aauarangajeb noo likhiaa see ki baraarraan dee saaree kauam mere hukam vich hee hai| asal vich jad guroo haragobind singh san 1688 bikaramee vich maalave vich aae taan baraarraan de chauadharee bhalan ne sikhee dhaaran kar lee| is kaaran baraat gurooaan de sharadhaaloo te sevak ban ge| bhaaee bahile vee guroo arajan dev daa pakaa sikh see| sidhoo baraarr bahut vaddaa bhaaeechaaraa see| kainbal riaasat de modtee bhaaee bhagatoo dee santaan vichon bhaaee desoo singh see| ihay sattett bahut door tak failee hoee see| 1857 de gadar kaaran angarezaan ne 1858 eesavee vich is sattett noo jabat kar liaa see| mukatasar tahiseel daa beedevaalee, jhunbe, kottaa bhaaee, chanoo fakarasar, thorree aad daa ilaakaa vee is vich shaamil see| bhaaeeke sidhooaa de prasadh pindd
fafarre, chak bhaaeekaa, bhooche, selabaraah, diaalapuraa, banbeehaa bhaaee, theharree bhaaeekaa keraa te kott bhaaee aad kaafee pindd san|
gharaaj dee ulaad chon atth jalaal kade| jalaal de yaanee baabe halaal dee bas de pindd aakaleea guroosar, toddeepuraa koeir singh vaalaa, haakam vaalaa, hameeragarrh te raamoovaalaa han|
sidhooaa de jagaraau tahiseel vich vee tin sidhavaa ton ilaavaa hor kee pindd han| moge te baaghe puraane de khetar vich vee sidhooaan de kaafee pindd han| maajhe vich vee sidhooaan daa koee koee pindd hai| kise samen maalave vich baraarraan deean beedevaalee, batthindde te panj garaahee chauadharaan san| sidhooaan deean mukh moonheea baraat hareeke bhaaeeke peerakottee, rose, jaid te maanoke han| sidhoo baraarr sidhe ate barrabole hunde han| larraake vee hunde han| saare itihaasakaar is gal noo ttheek manade han ki sidhoo bhatteean vichon hee han| bhattee sanpat sidhoo khetar vichon hee raajasathaan vich ge see| kujh bhattee panjaab vich vee aabaad rahe san| saare sidhoo baraarr naheen hunde| baraat keval uh hee hunde han jo baraarr dee bans vichon han| bahute nakalee baraarr han| panjaab vich saare baraarr sikh han| sidhoo hindoo jaatt vee hunde han ate jatt sikh vee han| sidhoo dalit te pichharreean jaateean vich vee han| baraarraa deean aapaneean moonheea mahiraajake, jalaalake, ddaleke diaun ke fool ke, abool ke sangh ke te seme vee asalee baraat han| ajakalh panjaab vich sabh ton vadh sidhoo baraarr jatt hee han| hun sidhoo baraarr bahuginatee vich hon kaaran musalamaanaan vaang aapane got vich vee rishatedaareean karan lag pe han| 1881 dee maradamashumaaree vich sidhooaa dee ginatee 155332 see| baraarraan dee ginatee 53344 see| dovaan dee kul ginatee 2 lakh 8 hajaar banadee hai| 1981 tak inhaan dee ginatee das gunaa zaroor vadh gee hai| panjaab vich 1991 vich sidhoo baraarraan dee kul ginatee lagabhag 30 lakh tak see| saare jattaa naale sidhoo baraarraa dee ginatee sabh ton vadh hai| hun ih saaree duneean vich hee fail ge han| ih ik shakateesaalee bhaaeechaaraa hai| giaanee balavant singh ne vee kaafee mihanat te khoj karake sadhoo baraarr itihaasa pusatak likhee hai| angarezee deea kee kitaabaan vich vee sidhoo baraarraan baare kaafee jaanakaaree ditee gee hai|
baraarr bans vichon sanghar, kapooraa, ddalaa, daan singh, semaa mahaaraajaa aalaa singh mahaan jodhe san| sidhooaan vichon bhaaee fatih singh te shaam singh attaaree vaale mahaanbalee hoe han| sidhooaan ate baraarraan deean maalave vich pattiaalaa naabhaa, jeend, kainthal, fareedakott, panj riaasataan san| sidhoo baraarr jangajoo san| maalave vich sidhoo baraarraan daa bolabaalaa see| maajhe te duaabe de jatt sikhaa noo jadon musalamaan haakam tang karade san taan bahute sikh maalave de lakhee jangal vich aa rahinde san| sidhoo baraarr hun saare panjaab vich hee faile hoe han| ih jattaan daa sabh ton takarraa te prabhaavashaalee bhaaeechaaraa hai| sikh sangharas vich vee jattaan dee kurabaanee mahaan hai sree guroo gobind singh jee noo sidhoo baraarr jattaan te bahut maan see| sidhooaa, baraarraa dee panjaab noo mahaan den hai|
siaal ih paramaar raajapoot vichon han| is gal daa ih aap hee daavaa karade han| raae siaal jaa siau jithe is kabeele daa naam piaa hai, raamapur de raae shankar daa putar see| raamapur vich larraaeean jhagatiaa de kaaran siaal bhaaeechaaraa alaaudeen khilajee de raaj samen panjaab val aaeaa see| san 1258 eesavee de lagabhag paakipattan de baabaa fareed shakaraganj de upadesaan ton prabhaavit hoke musalamaan ban giaa see| uh saaheevaal vich rahin lag piaa see ate us ne uthon de mukhee dee putaree naal viaah kar liaa see| siaal saare maalave te maajhe vichon ghunmade ghunmade hee aakhir paakipattan pahunch ke hee ttike san| jadon siaal ne is khetar de mukhee bhaaee khaan mekan jatt saaheevaal dee putaree naal saadee kar lee taan us dee taakat vich vee vaadhaa hoeaa| us ne siaalakott vich aapanaa kilhaa banaa liaa| jatt bhaaeechaare vich ral giaa| jadon siaalaan dee ginatee kaafee vadh gee taan unhaan jhang maghiaane dee neenh rakhee| pahilaan uh jhugeea vich rahinde san| kujh samen magaron unhaan ne kamaalee de ilaake ute vee kabazaa kar liaa is tarhaan siaal raavee de kandtiaan te aabaad ho ge ate haualee haualee uh door tak fail ge| hun siaal de mukh saakhaa fatiaanaa ate tarahaanaa vich vandde ge|
jhang saittalamaintt riporatt vich siaalaa baare pooree jaanakaaree ditee gee hai| beshak siaal bhaaeechaare de bahute lok musalamaan ban ge san par suroo suroo vich hindoo rasam rivaaz vee karade san| taareekh jhang siaal vich likhiaa hai ki siaal pahilaa chanaab jihalam de khetar vich aabaad hoe| is daa pahilaa mukheea malakhaan see| is ne 1477 eesavee vich jhang de ilaake vich hakoomat keetee| baadashaah akabar de samen solaveen sadee vich is khaanadaan vichon heer hoee hai| je dhande got raanjhe noo piaar karadee see| jhang ton adhe meel te hee heer daa makabaraa hai| siaalaan dee ginatee vadhan naal hun siaalaan deean kee moonheean prachalat ho geean han| siaal asalee vatan noo chhaddake jad jhang maghiaane aad khetaraan vich aabaad hoe unhaan ne jangalaan noo saaf karake kheteebaarree suroo keetee| uh ghiau, dudh dahee, makhan khaan te pashoo rakhan de bahut sauakeen san| jatt subhaa anusaar jhagarraaloo larraake te anakhee san| bhangee misal de sikh saradaaraan naal vee siaalaa deean khaao larraaeean hoeean| 1810 eesavee vich laahauar de raaje ne siaalaa de aakharee ahimad khaan noo
kaid karake siaalaan daa raaj khatam kar ditaa|
san 1857 ee. de bhaarat de gadar vich siaal jattaan ne bahaaval, fatiaanaa, balaa ate muraad dee agavaaee vich angeraj sarakaar de viradh hisaa liaa see| ddalaa siaal is larraaee vich maariaa giaa ate baakee noo jalaavatan kar ditaa giaa see| siaalaa ne aapane khetar vich kheteebaarree noo vee kaafee unat keetaa see| uh safal krisaan vee san|
poorabee panjaab vich siaal bahut ghatt han| pachhamee panjaab vich siaal door door tak aabaad han| siaal jatt vee han ate raajapoot vee han| kujh siaal hindoo khataree vee han| 1881 eesavee dee maradamashumaaree anusaar saanjhe panjaab vich 17366 siaal jatt san ate 77213 siaal raajapoot san| haraaj vee siaalaan daa hee upagot han| kee itihaasakaar siaalaa noo bhattee raajapoot manade han| bhatteea ate paramaaraan vich bhulekhe daa kaaran de salavaan raaje honaa hai| pooran bhagat daa pitaa siaalakott daa raajaa salavaan paramaar see| jaimalamer de raaje jaimal daa ik putar vee salavaan see| uh bhattee raajapoot see| hoonaa te hamaliaan ton tang aa ke siaalakott ilaake de paramaar madh pradesh de maalavaa khetar ge te uthe dhaaraa nagaree vich aapanaa raaj kaaeim kar liaa| fir aganeekul raajapootaan vich saamil ho ge| jad musalamaanaan de hamale suroo hoe fir dobaaraa panjaab val aa ke panjaab vich pake tauar te vas ge| jhang de siaalaa noo raajapoot kihaa jaandaa hai par dderaa gaajee khaan de siaalaa jatt hee giniaa jaandaa see| raajapoot siaal jatt siaalaa naale uche samajhe jaande san| ih ughaa got hai|
sandhoo sandhoo got jattaan vich kaafee prasadh got hai| panjaab vich sidhoo baraarraan magaron sandhoo ginatee de pakhon doojaa vaddaa got hai| inhaan de mukh sathaan laahauar ate amritasar jilhe han| sandhoo bhaaeechaaraa sataluj dariaa de naalnaal doveen paaseen vasiaa hoeaa hai| poorab vich anbaale ton pachham val, sandhoo, jilhaa siaal kott ate gujaraanvaale de pahaarree ilaakiaan vich vee kaafee ginatee vich milade han| guroo naanak daa prasadh sikh bhaaee baalaa ate bhaarat daa mahaan shaheed bhagat singh sandhoo khaanadaan vichon hee san| sandhoo jattaan daa khiaal hai ki uh ayudhiaa de raaje raam chandar jee raaheen soorajabansee raajapootaan dee raghoobansee kul naal sanbandh rakhade han| is bans vichon hee sandhoo raau eik mahaan yodhaa hoeaa hai| sar laipal garifan dee raae vich sandhoo utar pachhamee raajapootaane vichon panjaab vich aae han| puraane samen vich jad kaal paindaa see taan jatt lok hare chaare dee talaas vich kise naveen thaan chale jaande san| prasadh itihaasakaar ke see. yaadav de anusaar bahuteean jatt jaateean giaaravee sadee vich mahimood gazanavee de samen panjaab vich aaeea han| sandhoo vee is samen hee panjaab vich aae san| aich. e. roj ne aapanee kitaab vich sandhooaan deean 84 chhotteean moonheean likheean han| siaalakott de 188384 gajatt anusaar sandhooaan deean keval panj hee mukh moonheean han| jilhaa karanaal de vasaneek sandhoo bans daa baabaa kaalaa maihir jaan kaalaa peer dee poojaa karade han| ih sandhoo bans daa vaddaa vadderaa hai ate is dee asalee samaadh siaal kott jilhe vich thaanaa satar jok is dee utapatee daa sathaan aakhiaa jaandaa hai, vich banee hoee hai| ik hor ravaaeit hai ki kaalaa maihir maalave de saner ton utthake maajhe vich sirahaalee chalaa giaa| sandhooaa de sirahaalee khetar vich 22 pindd han| is ilaake noo sandhooaa daa baaheea kihaa jaadaa hai| sandhooaan de 17 pindd bhakane de ilaake vich han| laahauar de ilaake vich hee sandhooaa de 12 pindd san jinhaan vich raajaa jang te jodhoo aad vadde te prasadh pindd san| laahauaree sandhoo hun vee mashahoor han| ih larraakoo te jhagarraaloo hunde san| poorabee panjaab vich aake hun malavee bhaaeechaare vich hee ral mil ge han| maalave vich sataluj dariaa de naal naal ate fareedakott ton mukatasar tak vee hatthaarr khetar vich vee sandhooaa de prasadh pindd saaeea vaalaa, chughe vaalaa, veere vaalaa, bhaag singh vaalaa, mat, sakaa vaalee, kaaniaan vaalee, khurranj aad kaafee pindd han| rukhaale de sandhoo sirahaalee ton aae san| fareedakott de paas sandhooaan pindd vee pahilaan sandhoo jattaan ne hee aabaad keetaa see fir baraarr aa ge| shuroo suroo vich is ilaake vich sandhooaan te baraarraan deean zameenaa khaatir aapasee larraaeean vee hoeean| gajtteear firojapur anusaar moge val aae sandhoo maajhe vichon hee aahaloovaalee saradaaraan naal hee aae| mugalaraaj de patan magaron jeeraa dee bett vich gilaan de jor den te sidhoo is ilaake vich vee aabaad ho ge| ludhiaane vich vee sandhooaan de kujh pindd han| ludhiaane ton age kujh sandhoo duaabe de khetar jalandhar, hushiaarapur tak chale ge| musalamaanaan de hamaliaan te zulamaan ton tang aake kujh maddel sandhoo batthinddaa, maanasaa aad ilaakiaan vich vee vase han| hun sandhoo takareeban saare panjaab vich hee faile hoe han| fareedakott de ilaake de vich mharaanaa vich sandhooaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| maalave de sandhoo viaah jaan putar de janam dee khushee vich baabe kaale maihir dee samaadh te charrhaavaa charrhaaunde han| ih saaraa charrhaavaa sandhooaa de miraasee noo ditaa jaandaa hai| sandhooaan de ik miraasee ne dasiaa hai ki fareedakott de ilaake vich sandhooaan de mukhee kaale maihir te bhatteean vich kise kaaran dusmanee paidaa ho gee| bhatteean ne kaale maihir de rasoeee ik braahaman noo laalach de ke aapane val kar liaa| us ne kaale maihir noo khaane vich kujh jahir de ditee| kaalaa maihir khaanaa khaake behos ho giaa| is samen bhatteean ne kaale maihir noo maaranaa chaahiaa par ik miraasee ne unhaan noo rok ditaa ki kaalaa maihir aje jaag rihaa hai, pooraa sutaa naheen hai|
jadon kaale maihir noo hosh aaee taan bhatteea ne us de sir noo zakhamee kar ditaa| uh jkhmee sir naal vee bhatteean naal larradaa rihaa| is samen ik lalaaree musalamaan ne vee bhatteea dee hansalaa afajaaee keetee| kaale maihir ne maran lagiaa aapanee bans de lokaan noo aakhiaa ki mere matth marree te je braahaman charrhe taan us daa sir vadt diau| lalaaree de neel dee varaton naa karo| meree poojaa daa saaraa charrhaavaa miraasee noo na hee den|
jattaan daa itihaas 3
hun sandhooaan de parohat miraasee hunde han| pooraa charrhaavaa miraasee noo hee ditaa jaandaa hai| kee miraaseean noo sandhooaan deean moonheean jubaanee yaad han| kee sandhoo inhaan ton aapane kuraseenaame likhake vahee vich daraj kar laide han| saare sandhoo hee manade han ki baabaa kaalaa maihir kaaee neend sauadaa see| kee sandhoo hun vee neend vich aapaneea akhaa adheean khulheea rakhade han| saare sandhoo hun vee baabe kaale maihir noo peer vaang poojade han ate bahut hee satikaar karade han| sandhoo jaatt hisaar, rohatak te meratth vich vasade han| ih hindoo han| ik hor ravaaeit anusaar kaalaa maihir sirahaalee de paas dilee sarakaar dee fauaj naal larradaa hoeaa shaheed ho giaa see| jithe us daa sir ddigiaa, aus thaan us dee yaadagaar de tauar te matth marree banaaeaa giaa hai| maajhe de sandhoo ethe hee sirahaalee vich aapane is jatthere dee poojaa karade han
ate khushee vich charrhaave charrhaaunde han| mantth de duaale chakar vee laaunde han| sirahaalee, valattohaa, bhataanaa, manaavaan aad majhail sandhooaan de prasadh pindd han| paananee anusaar sandhooaa daa sidh te jihalam vichakaar ik janapad see| 739 eesavee vich inhaan de raaje pun dev ne arathaan noo haraaeaa see| inhaan deea arathaan naal kee larraaeea hoeea| aakhir inhaan noo sidh chhadd ke panjaab vich aaunaa piaa| sidh ton aaun kaaran vee is kabeele noo sidhoo kihaa jaandaa hai|
eih jattaan daa bahut hee tez te takarraa kabeelaa hai| sikh raaj kaal vich sandhooaan dee raajasee mehatataa bahut vadh gee see| panjaab de jattaan daa samaajik darajaa vee raajapootaan te khatareean ton uchaa ho giaa see| janjar jatt vee sandhooaan naal ralade han| janjar upagot hai| jajar ate bijar got vich farak hai| jhinjar jatt raajasathaan de baagarr khetar ton utthake maalave de sangaroor ate amaloh khetaraan vich aashaad ho ge san| sandhoo jatt sindh khetar ton panjaab vich aae han|
akabar de samen maajhe daa changaa sandhoo bahut shakateesaalee see| us ne hee dhele kaagat de chauadharee mihar mitthe noo 35 jaatt bansee panchaaeit vich akabar naal risatedaaree paaun ton rokiaa see|
mahaabhaarat de samen sidh vich jaidarath sandhoo daa raaj see| durajaidhan ne aapanee bhain dushaalaa daa viaah jaidarath naal karake sandhoo jattaan noo aapanaa mitar banaa liaa see| sandhooaa ne mahaabhaarat dee larraaee vich vee hisaa liaa see| karanal jemaz ttaadd ne vee sandhoo bansee noo 36 raaj karaaeaan vich shaamil keetaa hai|
sandhoo, sidhoo te sindharr iko hee got hai| uchaaran vich durorre khetaraan vich jaake farak pai hee jaandaa hai| dalit jaateean chamaaraan te trakhaanaa aad vich vee sandhoo got de kaafee lok milade han| jiharre gareeb sandhooaa ne dalit te pichharreean shreneean deean isatareean naal viaah kar le, auh unhaan deean jaateean vich ral ge| unhaan de got naheen badale par jaatee badal gee| kee baaee sandhooaa de daasaa noo vee aapane maalak vaalaa got rakh liaa| yoorap vich vee kujh habasheea ne aapane mulakaa vaale hee got rakh le san| chhotteean jaataa de sandhooaa noo sandhoo jatt rokaa sandhoo kahinde han| ih sandhoo got vich baabe kaale maihir de janam te magaron rale samajhe jaande han| inhaan baare kee kalapit te mithiaahasak kahaaneea vee prachalat han|
sandhoo jatt musalamaan, sikh, hindoo aad dharamaan vich aam milade han| ih bahut musamalaan te sikh hee han| mahaatamaa budh de sidhaantaa ton prabhaavit hoke sindh de sandhoo jatt bedhee ban ge san| musalamaanaan de hamaliaa magaron ih budh dharam chhadd musalamaan, sikh te hindoo ban ge san| sandhoo jattaan daa bahut vaddaa te prabhaavashaalee got hai| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar sandhoo jattaan dee ginatee saanjhe panjaab vich 135732 see| sar laival gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich sandhoo jattaan daa itihaas kaafee ditaa hai| bahute sandhoo pachhamee panjaab te maajhe vich aabaad san maalave vich ghatt san| sandhoo jatt hor jattaan de mukaabale shaahee tthaatth naal rahinde han| marhaane de mele vich sandhoo jaroor pahunchade han| sikhaan deean baaraan misalaa vich chaar misalaa sandhoo khaanadaan deea san| sandhoo jagat prasadh got hai|
sandhoo chusat te ghunmaddee vee hunde han| ih bahut tez dimaag vaale hunde han| bhaarat de saabakaa pradhaan mantaree de charan singh daa got sandhoo ate jaatee jaan see|
sekho is got daa modtee shaisraam panvaar see| is noo sekhoo jaa sekhon vee kihaa jaandaa see| jadon sangadev paramaar ne ganjanee vaaliaan noo sarahind ton bhajaake laahauar val bhej ditaa see| us samen jangadev bansee laihakaran de putar sulakhan te makhan bahut dee soorabeer san| makhan taan sindh vich musalamaan naal larradaa hoeaa sheed ho giaa|
sulakhan ne aapane bhaaeechaare te aapane putar petariaan dee sahaaeitaa laike maaravaat de is yudh vich raajasathaan daa ik lakh daa ilaakaa jitiaa| bhattee te hor musalamaanaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan keetaa see| dtaaddeean ne vee is yudh baare ttheek hee gaaeaa hai
lakh fulaaee maaree sekhavaan, parajaa hai hairaan sekhon got de jatt hun vee raajasathaan de sankhaarat lokaan noo aapane bhaaeechaare vichon manade han|
sekhon de do putar saraae ate maraaeich san| sekho de 12 potee chhat, sanl sohal, deaul, deaoo guram aad san| sekhon de potiaan de naam te kee naven got chal pe san| saare sekhon jatt dhaaraa nagaree de raaje bhoj ate jarag de raaje jagadeo paramaar noo aapanaa vadderaa manade han| sekhon daa pitaa sindh sulakhan aapane vadderiaan de pindd chhapaar vich rahindaa see| sidh sulakhan noo jagadeo ne hee 1150 eesavee vich chhapaar jaake deekhiaa mantar de ke sidhee sanpan keetee| jarag de puraane lok jangadeo te singh sulakhan deean sindheean baare bahut kujh dasade san| jangadev deean saachaa bahut lanbeean san| sekhon got daa mudt ludhiaanaa jilhaa hee hai| ludhiaane de sekhon bhej dee bans de hee ik soorame tejapaal noo vee aapane khaanadaan daa mukheea manade han| tejapaal de chaar putar san| jinhaan vichon jhalakhan te lakhan ton jante bharaa san| jhalakhan sareer daa patalaa see| us dee shakal sanp varagee see| ik din jadon inhaan dee maan khet gee taan balakhan noo dharatee te paa ditaa| ik krisaan ne balakhan noo sanp samajh ke maar ditaa| jad maan kapaah chug ke vaapis aaee taan us ne dovaan putaraan noo mare piaa dekhiaa| us ne roee kuralaandee ne doven bachiaan noo iko hee thaan dasaa ditaa| kaafee samen pichhon inhaan de ik nazadeekee ne supane vich dohaan noo dekhiaa| inhaan noo sheed samaj ke chhapaar vich unhaan dee matee banaaee| is marree te vee guree peer de mele de naal hee melaa lagadaa hai| ise marree ton mittee liaake fulaan vaalaa pindd vich unhaan dee matee banaaee gee hai| fulaan vaalaa pindd ludhiaane ton do meel hee hai| bhaadon dee chandas vaale din ethe sekhon got de jattaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| matee upar mittee kandtan samen lok pataase jaan makhaane mittee te rakhade mathaa ttekade han| ih saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai| is noo balakhan daa melaa kahinde han| sekhon jattaan daa visvaas hai ki jiharraa is mele vich ethe mittee kadt jaandaa hai| us noo sap naheen larradaa| marree te mathaa ttek ke lok chukee vee bharade han| googaa peer te sindh sulakhan doven mitar san deven chhapaar vich rahinde san| dohaan dee hee matee chhapaar vich hai| chhapaar jagadeo de putar chhaapaaraae ne 1140 eesavee vich vasaaeaa see| ethe sekhon dee kaafee rahinde han| fulaanvaale de saare jatt sekhon got de han| is ilaake vich sekhon got de das pindd han| ludhiaae zilhe vich daakhaa vee sekhon got daa prasadh pindd hai| panjaabee daa mahaan saahitakaar sant singh sekhon daakhe pindd daa hee see| bhadauarr pindd vich vee kujh daakhe de sekhon bahut hee bahaadar see| uh guroo haragobind jee daa pakaa sikh see| khane de paas bharree pindd vich vee sekhon kaafee rahinde han| bhett sekhon vee sekhon got daa pindd hai| saadalabaar vich sekham, nandapur, nekhar aad pinddaan vich vee sekhon got de lok vasade san| jilhaa sangaroor vich vee sekhon got de kaafee pindd han| sangaroor shahir taan aabaad hee sekhon jattaan ne keetaa see| uh aapane jatthanche baabaa mohan sindh dee poojaa karade han| uh vadte hoe sir naal dhaatareean daa mukaabalaa karadaa hoeaa sangaroor pahunch giaa see jithe uh ddigiaa| uthe us daa mantth banaaeaa giaa hai| khusee te divaalee samen sekhon got de lok is mantth te charrhaavaa charrhaa ke aapane jatthere dee poojaa karade han
| sekhon got dee ik shaakh jinhaan noo sekhoo ke kihaa jaandaa hai uh aapane sindh pramaanand dee maanataa karade han| is dee mantth dee sangaroor vich naabhe gett ton baahar hai| uh ridheean sidheean vaalaa mahaan karaamaatee baabaa see| is dee samaadhee te aitavaar noo sradhaaloo lok dudh charrhaaunde han| khusee te divaalee samen mitthaaee vee vanddee jaandee hai ate baabe dee poojaa dee keetee jaandee hai|
sangaroor de ilaake vich pahilaan pahil sekhon jatt pashoo chaaran lee aae san fir ethe hee naven pindd aabaad karake vas ge| sankhepatee pindd dee sekhavaan daa hee hai| soharraavaal, barroondee te daakhaa pindd de sekhon iko khaanadaan vichon han| sekho de potare baabe moharraa ne kasabe ton utthake 1220 eesavee de lagabhag berraavaal pindd aabaad keetaa see| is pindd ton ilaavaa maanasaa vich sekhavaan de kaahanagarrh, faravaaee aad vee kee pindd han| is ilaake de sekhon aaualakhaan buttaraan dalevaan te mandderaa noo vee aapane jagadeo bansee bhaaeechaare vichon samajhade han| mukatasar de ilaake vich aalamavaalaa, rukhaalaa, jishataan vaalee aad ch sekhon got de kaafee jatt rahinde han| amohar de paas
gobindagarrh pindd de sekhon dee aapanaa pichhokarr raajasathaan dasade han| firozapur jilhe vich dharaag vaalaa vee sekhavaan daa puraanaa pindd hai| machaakee fareedakotta de sekhon dharaang vaale ton hee ge han| tahiseel jeeraa vich sekhon got daa ik prasadh pindd sekhamaa hai|
sekhon jatt anakhee te larraake hunde han| pindd lagarreaa jilhaa jalandhar vich vee sekhon jatt vasade han| duaape te maae vich sankho got de jatt ghatt hee han| guradaasapur vich sekhon got daa ik prasadh pindd sekhavaan hai| gunjaraanvaale vich sekhon got de veeh pindd san| je maalave vichon hee aae san| inhaan noo panvaar raajapoot hee samajhiaa jaandaa see| 1947 ton pahilaan jiharre sekhon got de jatt laahauar, laaeilapur, minttagunmaree te gunjaraanvaalaa aad khetar vich rahinde san paakisataan banan magaron uh saare poorabee panjaab vich hee vaapis aa ge| sekhon got de kujh lok naaee te majhabee sikh aad dalit jaateean vich vee milade han| panjaab de maalave khetar vich sekhon got de jattaan dee ginatee kaafee hai| sekhon fauajee saravas pulis vidiaa te kheteeshaatee de khetar vich kaafee age han| kujh amareekaa te kaineddaa vich vee chale ge han| sant singh sekho, jis noo panjaabee saahit daa shaasaa soharr kihaa jaandaa hai, noo aapane got de bahut maan see kiaunk sekhon jatt raaje bhej te mahaan soorabeer sangadeo paramaar dee bans vichon han| raaje bhej baare hindee vich see. ain. reaoo dee alaahabaad ton ik bahut hee khoj bharapoor itihaasak pusatak chhapee hai| raaje jagadeo baare aje tak kise ne koee itihaasak pusatak naheen likhee| panjaabee vich raaje jagadeo paramaar baare kujh kise vee chhape han| lok kathaa vee prachalat hai| bhaaven sekhon got de jattaan dee ginatee bahut ghatt hai fir vee ih ik bahut hee prabhaavashaalee bhaaeechaaraa hai| paramaar daa utaree hind ate madh prades de itihaas vich mahaan yogadaan hai| panjaab vich paramaaraan de 21 upagotee jatt vasade han| sekhon mihanatee te siaane jatt han| itihaas dee sirajanaa karan vaale hameshaa jindaa rahinde han| sulakhan mahaan sindh see|
saraan ih bhattee raajapootaan vichon han| bhattee raaje salavaan de pandaraan putar san| salavaan bhanttaner daa ik prasadh raajaa see| is de ik putar daa naam saaeitt raau see| saraan gerr de jan saraao jaan saaeit raau dee bans vichon han| kee itihaasakaaraan ne salavaan noo saaton vee likhiaa hai| kise kaaran ih lok bhattaner de ilaake noo chhadd ke sirase, hinsaar te batthindde val aa ge| angar nadee de aasapaas hariaane te panjaab de khetar vich aabaad ho ge| batthindde vich saraavaan de 12 pindd jasee, pakaa, patharaalaa, sankhoo, jauareevaalaa, takhatoo, falat, sanchagarrh, masaanaa, desoo paneevaalaa vaaghaa aad han| maanasaa ilaake de sahaan aapanaa got saraau likhade han| maanasaa sunaam de ilaake vich kottarraa saraau got daa prasadh pindd hai| mukatasar jilhe vich kandaa kaalevaalaa pindd saaraa hee saraa got daa hai| firozapur vich muraad vaalaa vee saraan got daa ik ughaa pindd hai| fareedakott te meree de ilaake vich saraan pakaa pantharaalaa de ilaake vichon aaee aabaad hoe han| meree gil dee path risatedaaree see| us de sahure baare saraan dee mugalaan de darabaar vich pooree chauadhar chaladee see| pattiaale te sangaroor de jilhiaan vich vee khubaa sadaa aabaad han| saraavaan naam de panjaab vich kee pindd han| kise samen sarahand de samaae de khetar vich vee saraavaan daa ailamaalaa see| sataluj de khetar ludhiaanaa te firojpur aae vich vee saraan kaafee san| akaalee foolaa singh saraau jatt see| pachhamee panjaab de laahauar, siaalakott te gujaraanvaalaa de ilaakiaa vich vee saraavaan de kaafee pindd san| jilhaa hushiaarapur vich garrhadeevaalaa paas chiparraa pindd vee saraan got de jattaan daa hai| duaamee vich saraan bahut ghatt han| mugalaan de samen saraan got de kujh jatt musalamaan ban ge san| pindd barree insaa daa dulaa singh sachaau mahaaraajaa ranajeet singh daa khirraavaa hoeaa hai| pindd jansee zilhaa batthinddaa de sufanaa singh saraan guroo gobind singh daa pakaa sevak see|
1881 dee janasankhiaa anusaar panjaab vich saraan got de jattaan dee ginatee 21826 see| naveen khoj anusaar ih toor han| ih laik madh esheea de saaeir dariaa de khetar ton aae han| ih saakaa sasee kabeele de lok san| saraan dee ik ughaa te chhottaa got hai| sanghaa ih panjaab de jattaan daa ik puraanaa kabeelaa hai| is bans daa vadderaa roee see| is khaanadaan daa kise samen dilee ch raaj see| ainaveen sadee vich tanvaraan ne inhaan noo haraake dilee te aapanaa raaj kaaeim kar liaa| roee kes de dtilon sanve, malhee, dosaanb te raajasathaan val chale ge| pandarhaveen sadee de ant vich ih panjaab de maalavaa khetar vich aa ge| adhe maalave te bhatteean te panvaaraan daa kabazaa see|
prasadh itihaasakaar te mahaan vidavaan shamaser singh asok ne aapanee kitaab panjaabee jeevan te sansakritee vich likhiaa hai ki sankhe khaanadaan de lok jilhaa amritasar vich taranataaran de laaree sanghaa pindd, zilhaa jalandhar vich kaalaa sangh janddoo sanpaa. dusaanb aad te maalave de jilhe firojpur vich bhaaeekee farailee, jilhaa sangaroor vich pindd guaaraa aad rahinde han| inhaan dee vansaavalee sidhee sooraj bas naal jaa miladee hai| malhee te dtilon ise got deean de vakho vakh shaakhaa han| ilaakaa chatink sidhaa de samen vich sandhoo got de jattaan ne vasaaeaa see| bilaan naal anasn hon kaaran sanpe meree ton atth meel age farailee vich jaa vase san|
eesavee 1852753 de pahile sadosat anusaar ddarailee naan dee naadee ne musalamaan baadashaah ton ethe khujh jaageer lee see| sanghe ttarailee de mujaaree ban ge| us dee mauat magaron uh usadee jaageer de maalak ban ge| jilhaa firozapur de gajatteear anusaar baabaa lubarre ne
sanghe khaanadaan noo maalave vich vasaaeaa| farailee de modtee baabaa loonbarre de do vaaris ajab ate ajaib hoe| ih deven bharaa teesaree paatashaahee de sevak san| bhaaee guradaas dee vaar vich vee inhaan saare likhiaa hai| guroo amaradaas jee de samen sanghe keval faraisee vich hee aabaad san|
guroo haragobind jee daa saadtoo saaee daas khataree ddaraualee vich rahindaa see| uh guroo arajun dev daa pakaa sevak see| sade dee sikhee vich bahut sharadhaa rakhade san| deven paatasaaeh ne khus hoke railee pindd noo bhaaeekee daa khitaab ditaa taan lok sankhe khaanadaan de lokaan noo dee bhaaeeke kahin lag pe| farailee dee sangat noo guroo jee ne aap hee kattaar te pebee bakhasee| sanghe khaanadaan daa bhaaee kaliaan daas bede paatasaaeh daa pakaa sikh see| uh ajaib daa potaraa see| bhaaee kaliaan daa putar dee aapane pitaa vaang barraa bahaadar see, auh dasam guroo daa sainaapatee seaa us daa naam bhaaee nand chand see| bhaaee nand chand daa putar bhaaee des raaj vee guroo jee daa sharadhaaloo see| bhaaee kaliaan daas dee sas ne doven korevaale de taimoor, jaigovaalaa bhaaeekaa vaarraa aad kee naven pindd mainoo san|
maalave vich jadon sanghiaan dee ginatee vadh gee taan kujh sanghe ludhiaae ton vee age maajhe te duaabe val chale ge| kise samen sankel dee sanghe jattaa daa ghar see| sanghol kee vaar ujarriaa te kee vaar vasiaa| is pindd vich bahut hee praacheen theh hai| hoonaan ne vee is noo tashaah keetaa| ag dee laa ditee see| sabh ton vadh sanbe duaabe vich aabaad han| saaraa got kaalaasanghaa ton hee vadhiaa fuliaa hai| garrhasankar de ilaake vich chauakasanghaa dee sankhon got de jattaan daa pindd hai| navaan shir jilhe vich shaabapur vee sache got daa prasadh pindd hai| hun taan sankhe got de jatt saare panjaab vich batthinddaa, maanasaa tak dee aabaad han| maanasaa vich sanvaa pindd sanghe got de lokaan daa hee hai| sanghaa chhottaa got hee hai| ik sankho pindd taranataaran paas hai| see. ais. daaheea anusaar sankhe sikandar de hamale samen dee panjaab vich vasade san| hunaan de hamaliaan ton tang aake sanghe, malhee te paramaar aad jaateean de lok panjaab chhadd ke dilee te madh pradesh de khetaraan val chale ge| musalamaan de hamaliaan samen fir vaapis panjaab vich aa ge san|
panjaabee daa mahaan lekhak te budheejeevee shamaser singh ashok sanghaa jatt see|
moge de mejar darabaaraa singh ne sanghiaa daa itihaas ik khoj bharapoor pusatak likhee hai| jis vich sanve jattaan baare kaafee jaanakaaree ditee gee hai| utaree bhaarat de itihaas vich malhee, khang, virak, sanke, sandhoo ate khokhar aad jatt kabeeliaan daa yogadaan bahut hai mehatavapooran ate mahaan hai| sanghaa jattaan daa bahut hee ughaa te chhottaa got hai| jatt kee jaateean daa raliaa miliaa bhaaeechaaraa hai|
jattaan daa itihaas 4
gil ih rajoobansee varayaah raajapootaan dee shaakh han| jattaan te raajapootaan de kee got raakhoobansee han| bahute gil jatt maalave te maajhe vich hee aabaad san| dariaa sataluj ate siaas de naal naal fir pehat de naanaal door siaalakott tak gil got de lok vasade san| ih aapanaa pinddaan garrh mattheelaa de raajaa prithaveepat naal jorrade han| ih dakhan ton raajasathaan raaheen hee panjaab de maalavaa khetar vich aae han| gil jatt sikh kaafee han| varayaah raajapoot raajaa vinepaal ne raajasathaan ton aa ke 655 eesaree vich sataluj bandte batthindde daa kilhaa usaariaa see te is noo aapanee raajadhaanee banaake pisauar tak de ilaake aapane kabaze vich kar le| is bans daa 1010 eesavee tak panjaab te adhikaar rihaa| gil hindoo ghatt han| vikaramaadat dee 26veen peetee te varadhaar hoeaa|
varayaah dee bas vichon hee vinepaal, vijaipaal, satapaal te ganapaal aad hoe| gil kashataree han|
eik hor ravaaeit anusaar rakhooseesee raaje pritheepat de koee ulaad naheen see| us noo kise saadhoo ne chhottee jaat dee isataree naal viaar karan lee aakhiaa| usane bhular janttee naal viaah kar liaa| us jattee de jo putar hoeaa usanoo raajapoot raaneean ne jangal vich suttavaa ditaa| rans dee karanee vekho us jangal vich dooje din raajaa sikaar kheddan giaa| taan raaje noo ih sachaa mil giaa| raaje noo saaree saajis daa pataa lag giaa| raajaa banchaa ghar lai aaeaa| jangal dee silee thaan vich milan karake raaje ne bache daa naam gil rakh ditaa| ih mithihaasak ghattanaa hai| bheem singh daaheea gilaan daa sanbandh yoonaanee lokaan naal jorradaa hai| us de khiaal anusaar is kabeele de lok sikandar de hamale samen us de naal aae| fir kaabul kandhaar te panjaab vich vas ge| yoonaanee jaidhe harakulees de ik putar daa naam gilaa see| ih vee ho sakadaa hai ki gil got de vadde madh esheea ton yoonaan aae hoe fir bhaarat vich aae hon|
mahimood gajanavee jihe kattarr, zaalam te luttere musalamaan baadashaah ton ddar ke 1026727 eesavee de samen vee kee jatt kabeele roos te
jattaan daa itihaas
hushiaar singh daleh
chachanaamaa te taareekhe sindh anusaar sindh daa pahilaa baadashaah divaa jee15 see| ih raae jatt see| raae jatt sindh vich iraan ton aae san| raae khaanadaan16 ne sindh ute 137 saal raaj keetaa see| is khaanadaan dee ik vidhavaa raanee naal her fer te ghatteea saazish karake chach braahamanaan ne jattaan ton raaj khoh liaa see| chach braahaman jattaan naal bahut hee ghatteea varataau karade san| jattaan noo dusman samajh ke unhaan te bahut paabandeean laa diteean san| bahute jatt hindoo dharam chhadd ke bodhee ban ge san| jatt braahamanavaad de viradh san| chach braahamanaan ne 650 eesavee vich jattaan ton dhokhe naal nauajuaan raanee ton aapanaa budtaa patee maravaa ke raaj praapat keetaa see| braahaman raaje daa bhetee te vazeer see|
jatt vee braahamanaan ton badalaa lainaa chaahunde san| jad arabee hamalaavaar muhamad bin kaasam ne 712 eesavee vich sindh te hamalaa keetaa taan jattaan de kee prasadh te vadde kabeeliaan ne muhamad bin kaasam naal baaezat samajhauataa keetaa|
kaasam ne jattaan noo pagarreean te talavaaraan bhentt karake unhaan daa bahut hee maan satikaar keetaa| jattaan dee sahaaeitaa naal hee kaasam jit giaa| namak haraamee chach braahamanaan17 daa ant bahut hee buraa hoeaa see| kaasam ne sindh fateh karake jattaan te vee zajeean laa ditaa| kaasam dee dhaaramik neetee kaaran jatt usade vee viradh ho ge| aapasee futt kaaran jatt kabeele bahut hee kamajor ho ge| us samen mulataan vee sindh raaj
vich shaamil see| arabaan de hamaliaan magaron mahimood ne bhaarat te 16 hamale keete| akheeralaa hamalaa1026 eesavee vich keval jattaan ute hee see| raaje bhoj paramaar ne gavaaleear de ilaake vich mahimood gazanavee noo haraake vaapis bhajaa ditaa see| us dee lutt daa kujh maal vee khoh liaa see| paramaar raajapoot vee hunde han ate jatt vee hunde han| ih maalave de mahaan soorabeer yodhe san|
1192 eesavee vich jadon raae pithoraa chauahaan muhamad gauaree hathon haar giaa taan bhaarat vichon raajapootaan daa bolabaalaa vee khatam ho giaa| is samen jattaan ne haansee de khetar18 vich khoonee bagaavat kar ditee| is samen kutabadeen ebak ne jattaan noo haraake haansee te aapanaa kabazaa kar liaa| jattaan daa bahut maalee te jaanee nukasaan hoeaa| navanbar 1398 vich taimoor karanaal ton ttohaanaa tak de jangalaan vaale ilaake vichon guzariaa| is ilaake de jatt khaarrakoo te dhaarravee san| jattaan noo dabaaun lee taimoor deean fauajaan ne do hajaar jatt19 katal kar ditaa| eis zaalim te luttere taimoor ne jattaan noo sabak sikhaaun lee inhaan daa bahut hee jaanee te maalee nukasaan keetaa| 1530 eesavee vich sulataan muhamad bin tugalak ne sunaam te samaane de khetar vich manddahaar, bhattee te minahaas aad jattaan daa bahut nukasaan keetaa kiaunk fasalaan naa hon kaaran jatt soorame maaleea den ton baagee ho ge san|
10. aauarangazeb dee kattarr neetee ton tang aa ke kujh jatt musalamaan ban ge san| kujh jatt sindh de ilaake ton utthake bharatapur de ilaake vich aa ke vas ge san| bharatapur daa raajaa chauadharee sooraj mal bahut taakatavar te prabhaavashaalee see| bharatapur te dhaualapur deean hindoo riaasataan
jattaan deean hee san| panjaab vich vee ranajeet singh te aalaa singh aad mahaan jatt raaje hoe han|
11veen sadee de aaranbh vich jatt panjaab de kaafee hise vich fail chuke san| panjaab vich bahute jatt pachham valon aa ke aabaad hoe han, kujh jatt poorab valon vee aae san| rigavedak, mahaabhaarat te puraanaan de samen vee kaafee jatt panjaab vich aabaad san|
11. ke. aar. kaanoonago de anusaar rigaved kaaleen samen vich yadoo20 sapat sindhoo pradesh vich rahinde san| jattaan de kee got yadoobansee han| sikandar de hamale samen 326 poorab eesavee vich panjaab vich sainkarre jatt kabeele ik hazaar saal ton aajaad reh rahe san| jatt soorabeeraan ne aapane desh dee rakhiaa lee hamesaa hee age vadh ke badesee hamalaavaraan daa pooraa mukaabalaa keetaa see| saadde itihaasakaaraan ne jattaan dee soorabeerataa val dhiaan naheen ditaa ate jattaan deean kurabaaneean daa mul vee naheen paaeaa| sar ibattasan jis ne 1881 eesavee vich panjaab dee janasankhiaa keetee see uh janaral kaningham de vichaar naal sahimat hai ki jatt inddositheean nasal vichon san| sitheean ik puraanaa madh esheeaee des see jithe hun dakhanee yoorap ate puraanaa eseeaee soveeat roos baniaa hoeaa hai| ethe sitheean athavaa saakaa kauam daa raajaa see| jettee jaatee vee saakaa kauam daa ik firakaa see jiharraa madh eseea vich saaeir dariaa de dahaane te araal saagar de pachhamee tatt laagale ilaake vich aabaad see| eesaa ton atth sau saal pahilaan kam, virak, daheea, mandd, meeddaz, maan, bains, vainavaal aad kee jatt kabeele is khetar vich kaabaz san| kujh jatt vaidik kaal vich bhaarat
vich vee pahunch chuke san| badeshee itihaasakaaraan anusaar rigaved dee rachanaa10001500 poorab eesavee de lagabhag hoee hai| kee itihaasakaar rigavedaan daa samaan 2000 saal poorab eesavee de lagabhag dasade han|
12. praacheen samen vich jatt kaisapeean saagar de khetaraan ton lai ke mulataan tak aaunde jaande rahinde san| saaeir dariaa ate aamoo dariaa de vichakaarale khetaraan vich jattaan noo maasaa gett vee kihaa jaandaa see| maasaa gett daa arath mahaan jatt han| jatt, jaatt, jot, jatteh, gott, goth, gette, jettee, jette, juttee, jutt, jattoo aad iko hee jaatee hai| vakhvakh deshaan vich uchaaran vakhvakh hai| yoonaanee shabad jette sansakrit de sbad jarataa naal miladaa juladaa hai| hun ih sbad haualeehaualee tatabhav roop vich badalake jatt jaan jaatt ban giaa hai| madh esheea ton kee jatt iraan te balakh de khetar vich aae| fer inhaan hee khetaraan te kujh samaan raaj karake aakhir bhaarat vich pahunch ge| mahaan vidavaan te khojee sar ibattasan de vichaar han ki bhaaven jatt bhaarat vich haualee haualee aae, auh us nasal vichon han jis vichon raajapoot han| ih nateejaa us ne dovaan kauamaan dee iko jihee sareerak te chihariaan dee banatar ton kadtiaa hai| jattaan te raajapootaan de bahute got saanjhe han| paramaar jatt vee han ate raajapoot vee han| jagadev paramaar21 noo kujh itihaasakaar jatt likhade han ate kujh raajapoot dasade han| sindh ate raajapootaane de madh vich panvaaraan daa raaj amarakott khetar ute vee see| is khetar vich hamaayoon de samen tak panvaaraan daa raaj rihaa see| raaje jagadev panvaar ne dhaaraa nagaree22 maalavaa khetar ute vee kujh samaan raaj keetaa see|
13. eik jaatt itihaasakaar raam saroop joon ne aapanee kitaab jaatt itihaas angarezee de panaa135 ute likhiaa hai, angarez lekhakaan ne raajapootaan noo badeshee hamalaavaar likhiaa hai jiharre bhaarat vich aa ke vas ge san, eih bhaarat desh de lok naheen han| prantoo raajapootaan de gotaan ton saaf hee pataa lagadaa hai ki ih lok asal kastaree aareea han| jiharre bhaarat de aad nivaasee han| ih raajapoot kahaaun ton pahilaan jatt ate gujar san|
jattaan ate raajapootaan de kee got madh esheea ate yoorap de lokaan naal vee ralade han| is kaaran badesee itihaasakaaraan noo inhaan baare bhulekhaa lag jaandaa hai| mahaan yoonaanee itihaasakaar thuseeddiddas23 ne ailaan keetaa see ki esheea athavaa yoorap vich koee aisee jaatee naheen see jiharree sitheean jattaan daa kharrh ke mukaabalaa kar sake| ik vaar sikandar mahaan ne vee 32827 bee. see. sauagaddiaanaa te hamalaa keetaa see| ih sitheean desh daa ik praant see| jis ute jattaan daa raaj see| sikandar jeevan vich pahilee vaar jattaan ton is larraaee vich haariaa see|
eik vaar jattaan ne yoonaan te hamalaa karake aithan vee jit liaa see| jatt mahaan soorabeer jodhe san|
dasaveen sadee vich sapen vich akheeralaa jatt samaraatt alavaaro see| ih praacheen gettee jaatee vichon see| karanal jemaj anusaar jatt sooramiaan ne adhe esheea ate yoorap noo jarron hilaa ditaa see| praacheen samen vich jattaan ton saaree duneean kanbadee see| jatt aapanee futt kaaran hee haare san| jatt talavaar chalaan te hal chalaan vich maahir hunde san| zauajf ddevitt
kaningham24 ne vee likhiaa hai, autaree te pachhamee hind vich jatt mihanatee ate halavaahak mane jaande han jiharre lorr pain ute hathiaar vee sanbhaal sakade han ate hal vee vaah sakade han| jatt hindusataan dee sabh ton vadheea penddoo vason kahee jaa sakadee hai|
14. badeshee itihaasakaaraan anusaar jattaan daa praacheen te mudtalaa ghar sitheean des see| ih madh eseean vich hai| sitheean des ddanayoob nadee ton lai ke dakhanee roos de paar tak kaisapeean saagar de poorab val aamoo dariaa te sir dariaa de ghaattee tak, paameer pahaarreean te taaras nadee dee ghaattee tak vishaal khetar vich failiaa hoeaa see| sitheean khetar de jatt aareea bans vichon han| bhaarat de raajapoot vee aareea bans vichon han| inhaan vich hun bahut hee ghatt han| raajapoot akhavaaun ton pahilaan ih jatt ate gujar san| jattaan, gujaraan, aheeraan, saineean, kanboaan, khatareean, raajapootaan ate dalitaan de kee got saanjhe han| jatt kee jaateean daa raliaa miliaa bhaaeechaaraa hai|
15. atthaveen nauaveen sadee vich puraanak dharamee braahamanaan ne keval raajapootaan noo hee shudh khataree maniaa see| raajapoot kaal vich keval raajapootaan daa hee bolabaalaa see| is samen jo dal inhaan de saathee ate sahaaeik bane, auh vee sabh raajapoot akhavaaun lage jiven suniaare, gaddaree, vanajaare ate iaur aad is samen hee kee jatt kabeele vee raajapootaan de sangh vich shaamil hoke raajapoot akhavaaun lag pe san| raajapoot puraanak hindoo dharam noo manan vaale te braahamanaan de pujaaree san| paananee eesaa ton 500 saal pahilaan hoeaa hai| us de samen vee sindh te panjaab vich kee jatt kabeele vasade san| jatt pashoo paalak vee san| gaoo
te ghorraa rakhade san| ik hath vich talavaar hundee see, dooje hath vich hal dee mutthee hundee see kiaunk jatt khaarrakoo krisaan kabeele hunde san| badeshee hamalaavaraan iraaneean, yoonaaneean, bakhataareean, paaratheean, shak, kushaan te hoonaan aad naal vee kujh jatt kabeele aae ate bhaarat vich sadaa lee vas ge| kujh jatt kabeele madh eseea vich hee ttike rahe| kujh yoorap te pachhamee eseea val door tak chale ge| pachhamee eseea, yoorap te madh esheea vich hun vee bhaaratee jattaan naal ralademilade got han jivenmaan, dtilon te gil aad| jaraman vich maan, bhular te heraan naal ralademilade gotaan de lok hun vee vasade han| jaramanee vee aareea nasal vichon han| thaamasmaan yoorap daa prasadh lekhak see| ddaakattar pee. gilaz mahaan itihaasakaar han| bee. ais. daaheea aapanee khoj bharapoor pusatak jaattas vich likhadaa hai ki raajapootaan de bahute mehatavapooran kabeele madh esheea ton kaafee pichhon aae han| jadon ki jatt kabeele bhaarat vich vaidik kaal vich vee san| jatt vee raajapootaan vaang chandarabansee te soorajabansee han| jattaan de kujh got sivabansee han| kujh kasp te naag bansee han| jatt kauamaantaree jaatee hai| saaeir dariaa ton lai ke jamanaa, raavee, sindh tak jatt subhaa te sabhiaachaar raladaamiladaa hai|
1853 eesavee vich pott25 ne pahilee vaar ih sidhaant keetaa see ki yoorap de romaan jipasee bhaaratee jattaan dee hee ik shaakhaa hai| jipasee firake noo jott jaan jaatt vee aakhiaa giaa hai| inhaan dee bhaasaa vee panjaabee ate hindee naal raladeemiladee hai| ih musalamaanaan mahimood gazanavee de hamaliaan samen panjaab ate hariaane vichon ge han| kujh itihaasakaaraan
anusaar romaan jipasee raajasathaan de jaatt han| kade yoorap de ddainamaarak ilaake noo jatt laindd26 kihaa jaandaa see| jatt sooramiaan ne do hazaar saal poorab eesavee bhaaree hamalaa karake sakainddeneveea vee jit liaa see| is samen jattaan daa yoorap vich vee bolabaalaa see| panjaab vich bahute jatt bhattee, paramaar, chauahaan ate toor aad vadde kabeeliaan vichon han|
16. bhaarat vich 800 ton 1200 eesavee vichakaar anek jaateean te upjaateean daa niramaan hoeaa see| kee jaateean te up jaateean daa niramaan naven peshe apanaaun naal hoeaa| jiven naaee, trakhaan, chheenbe, jhiaur te suniaar aad| chheenbe ttaank kashataree, jhiaur kashayap raajapoot te savaranakaar maidd raajapoot hunde han| trakhaanaan, naaeean te chheenbiaan de bahut got jattaan naal ralade han| dalit jaateean de vee kaafee got jattaan naal ralade han| bhaarat vich jatt panjaab, hariaanaa, raajasathaan, autar pradesh de madh prades aad vich doordoor tak aabaad han|
1901 eesavee dee janasankhiaa anusaar hindusataan vich jattaan dee kul ginatee nau karorr de lagabhag see jinhaan vichon 13 musalamaan, 15 sikh ate 12 hindoo san| hariaane vich praacheen jaatt itihaas naal sanbandhit pandaraan de lagabhag khoj bharapoor naveean pusatakaan likheean geean han par panjaab vich jatt itihaas, nikaas27 te jatt gotaan baare panjaabeean vich aje tak koee khoj bharapoor bihatareen pusatak naheen likhee gee hai|
17. jatt hindoo, musalim, sikh te bishanoee aad kee dharamaan vich vandde
ge han| par khoon te sabhiaachaar saanjhaa hai| jatt zubaan daa rukhaa te dil daa saaf hundaa hai| jatt ik niddar jodhaa, desh bhagat sainik, hinmatee, mihanatee, khulhadilee, aazaad khiaal, khaarrakoo te badalaa khor hundaa hai| sachaa dosat te pakaa dushaman hundaa hai| jatt sabhiaachaar daa panjaab de panjaabee sabhiaachaar te vee bihatareen prabhaav piaa hai| jattaan deean vakhvakh up jaateean vakhvakh kabeeliaan vichon han par pichhokarr te sabhiaachaar saanjhaa hai| mainoo aas hai ki meree ih khoj pusatak panjaab de itihaasak saahit vich ik nighar vaadhaa karegee| is vich vadh ton vadh naveen te ttheek jaanakaaree ditee gee hai| panjaab de jattaan daa itihaas bhaarat de itihaas vich ik vishes thaan rakhadaa hai| jatt kee jaateean daa raliaamiliaa bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| bahute jattaan daa sir lanbaa, rang saaf, akhaan kaaleean, nak daramiaanaa te chihare te vaal bahut hunde han| ih ik vakharee hee jaatee hai|
hushiaar singh duleh
dul dee bans vee kaafee vadhee hai| dul de chaar putar ratanapaal, lakhanapaal, binepaal te sahisapaal san| ratanapaal dee bans abaloo, daan singh vaalaa, kottalee, kilhee, mahimaasarajaa te kunddal aad pinddaan vich vasadee hai| lakhanapaal dee bans noo diaun ke kihaa jaandaa hai| sahisapaal dee santaan naagedee saraan te fidde aad vich aabaad hai| binepaal dee santaan mataa, dodaa, kauanee, bhaagasar te batthindde jhuttee patee vich aabaad hai| binepaal dee bans vichon sanghar bahut prasadh hoeaa| usade bhalan samet 14 putar san|
sanghar baabar de samen 1526 eesavee vich hoeaa| baabar dee bahut sahaaeitaa keetee| sanghar dee mauat vee is larraaee ch hoee| akabar baraarraan daa bahut ahisaanamand see| usane bhalan noo aapane ilaake daa chauadharee banaa ditaa|
eik vaaree bhalan te manasoor ilaake dee chauadhar de kaaran akabar de darabaar vich haazar hoe jadon manasoor noo akabar valon siropaa miliaa taan manasoor sir te cheeraa banan lagaa taan bhalan ne aapane sirope dee uddeek karan ton pahilaan hee manasoor daa adhaa cheeraa paarr ke aapane sir te banh liaa| is ute akabar baadashaah bahut hasiaa ate dohaan dee chauadhar de pindd baraabar vandd dite| is mauake darabaaree miraasee ne aakhiaa, bhalan cheeraa paarriaan, akabar de darabaara panj garaaheen ilaake dee chauadhar bhalan paas see| is dee mauat 1643 eesavee vich hoee|
beedovaalee sidhooaan baraarraan daa modtee pindd see| chheven guroo haragobind saahib eke samet parivaar 1688 bikaramee vich mohan paas aae san| batthinddaa gazatt de anusaar beedovaalee ilaake dee chauadhar pahile pahil mugalaan ne baraarr bans de ik bairam noo de ditee see| bairam dee mauat 1560 eesavee vich hoee| fir is ilaake dee chauadhar us de putar mahiraaj noo mil gee| mahiraaj de pote mohan ne bhattee musalamaanaan ton tang aa ke beedovaalee pindd 1618 eesavee vich kujh samen lee chhadd ditaa ate uh batthindde de ilaake vich aa giaa| sarakaar vee us te naaraaz see| maan, bhular te hear vee aapane aap noo panjaab dee dharatee de maalak samajhade san| sidhooaan noo ujaarr dinde san| netaa singh
dandeevaal chauahaan de anusaar mohan ate us daa putar roopachand 1632 eesavee vich beedovaalee hee bhatteemusalamaanaan naal larrade maare ge san| mohan daa putar kaalaa vee chheven guroo haragobind saahib daa pakaa sevak see| shaahajahaan dee fauaj ne guroo saahib te 1635 eesavee vich maraajh de nerre lahire halaa bol ditaa| kaale ne is larraaee vich guroo saahib dee aapane saare bhaaeechaare samet ddatt ke pooree sahaaeitaa keetee| guroo saahib dee jit hoee| guroo saahib ne khush hoke kaale baraarr noo kihaa ki jitanaa ilaakaa chaahundaa hain, hune hee val lai te moharree gadd lai| bhularaan ne gaddee moharree putt ke khooh vich sutt ditee| kaale ne 22 ilaakaa shaam tak val liaa| us ne saam noo guroo saahib paas aake moharree khooh vich suttan dee sikaaeit keetee taan guroo haragobind jee ne kihaa, bhaaee kaale, teree jarrh pataal vich lag gee hai| is tarhaan kaale ne maraajh pindd vasaaeaa| guroo hararaae saahib jad maalave vich aae taan kaalaa aapane bhateejiaan fool te sandal noo lai ke guroo dee sevaa vich haazar hoeaa taan guroo saahib ne kihaa ki fool te sandal de ghorre gangaa jamanaa paanee peenage| fool dee santaan jamanaa ton satiluj tak raaj karegee| fool ne vaddaa ho ke fool nagar vasaaeaa te aale duaale de ilaake jite| chauadharee fool de putar trilok singh te raam singh hoe| inhaan ne navaab eesaa khaan ton aapane baap dee mauat daa badalaa liaa| inhaan ne dasaven guroo saahib ton amritapaan keetaa| inhaan dovaan saradaaraan dee aaualaad deean riaasataan pattiaalaa, naabhaa te jeend sangaroora hoeean| inhaan tinaan noo fool vansh riaasataan kihaa jaandaa see| foolakeean riaasataan vichon baabaa aalaa singh ne aapane raaj noo bahut vadhaaeaa| uh pake sikh te uch kottee de neeteevaan san| mahaaraajaa aalaa singh dee 1765 eesavee vich mauat
hoee| uh mahaan soorabeer see|
fareedakott riaasat daa vadderaa bhalan vee guroo haragobind saahib daa pakaa sikh see| us ne vee mahiraaj dee larraaee vich guroo saahib dee sahaaeitaa keetee see| uh 1643 eesavee vich beaaualaad mar giaa| us dee mauat ton magaron kapooraa chauadharee baniaa| kapooraa baraarr chauadharee bhalan de bharaa laale daa putar see| kapoore ne 1661 eesavee vich kottakapooraa nagar vasaaeaa| kapooraa vee 83 pindd daa chauadharee see| uh vee sikhee noo piaar karadaa see| par mugalaan naal vee vigaarranaa naheen chaahundaa see|
1705 eesavee vich mukatasar dee jang vich kapoore ne guroo gobind singh dee lukaveen hee sahaaeitaa keetee| eesaa khaan manj ne dhokhe naal 1708 eesavee vich kapoore noo katal kar ditaa| kapoore de tin putar sukheea, semaan te mukheea san| inhaan ne eesaa khaan noo maar ke saaraa ilaakaa jit liaa| is larraaee vich semaan vee 1710 eesavee ch maariaa giaa| is tarhaan 1720 eesavee vich kapoore daa vaddaa putar mukheea fir gadee te baitthaa| 1808 eesavee vich mahaaraajaa ranajeet singh ne fareedakott dee riaasat de saare ilaake ute mukatasar tak kabazaa kar liaa see| angarejaan de kahin te ih ilaakaa ranajeet singh noo chhaddanaa piaa| is kaaran hee angarejaan te sikhaan dee larraaee vich is riaasat de raaje pahaarraa singh ne angarejaan dee sahaaeitaa keetee| 1705 eesavee vich mukatasar dee jang vich jathedaar daan singh baraarr ne 1500 baraarraan noo naal lai ke mugal fauajaan de pair ukherr dite see|
dasaven guroo gobind singh jee baraarr bhaaeechaare te bahut khush san| guroo
gobind singh de samen maalave vich baraarraan daa dabadabaa see| aauarangazeb vee sidhoo baraarraan ton ddaradaa maalave val moonh naheen karadaa see| guroo gobind singh jee ne deene kaangarr ton jo jfaranaamaa likhiaa see us vich vee baraarraan daa vishes varanan keetaa giaa hai| guroo saahib ne aauarangajeb noo likhiaa see ki baraarraan dee saaree kauam mere hukam vich hee hai| asal vich jad guroo haragobind singh san 1688 bikaramee vich maalave vich aae taan baraarraan de chauadharee bhalan ne sikhee dhaaran kar lee| is kaaran baraarr gurooaan de sharadhaaloo te sevak ban ge| bhaaee bahilo vee guroo arajan dev daa pakaa sikh see| sidhoo baraarr bahut vaddaa bhaaeechaaraa see| kainthal riaasat de modtee bhaaee bhagatoo dee santaan vichon bhaaee desoo singh see| ihath sattett bahut door tak failee hoee see| 1857 de gadar kaaran angarezaan ne 1858 eesavee vich is sattett noo zabat kar liaa see| mukatasar tahiseel daa beedovaalee, jhunbe, kottaabhaaee, chanoo, fakarasar, therree aad daa ilaakaa vee is vich shaamil see| bhaaeeke sidhooaan de prasadh pindd fafarre, chak bhaaeekaa, bhucho, selabahaah, diaalapuraa, banbeehaa, bhaaee, theharree, bhaaeekaa keraa te kott bhaaee aad kaafee pindd san|
gharaaj dee ulaad chon atth jalaal bajhe| jalaal de baanee baabe jalaal dee bans de pindd aakaleean, guroosar, bhorreepuraa, koeir singh vaalaa, haakam vaalaa, hameeragarrh te raamoovaalaa han|
sidhooaan de jagaraaun tahiseel vich vee tin sidhavaan ton ilaavaa hor kee pindd han| moge te baaghe puraane de khetar vich vee sidhooaan de kaafee pindd han| maajhe vich vee sidhooaan daa koeekoee pindd hai| kise samen maalave vich baraarraan deean beedovaalee, batthindde te panj garaaheen chauadharaan san|
sidhooaan deean mukh moonheeabaraarr, hareeke, bhaaeeke, peerakottee, rose, jaid te maanoke han| sidhoo baraarr sidhe ate barrabole hunde han| larraake vee hunde han| saare itihaasakaar is gal noo ttheek manade han ki sidhoo bhatteean vichon hee han| bhattee sapat sindhoo khetar vichon hee raajasathaan vich ge see| kujh bhattee panjaab vich vee aabaad rahe san| saare sidhoo baraarr naheen hunde| baraarr keval uh hee hunde han jo baraarr dee bans vichon han| bahute nakalee baraarr han| panjaab vich saare baraarr sikh han| sidhoo hindoo jaatt vee hunde han ate jatt sikh vee han| sidhoo dalit te pichharreean jaateean vich vee han| baraarraan deean aapaneean moonheeanmahiraajake, jalaalake, ddaleke, diaun ke, fool ke, abool ke, sangh ke te seme vee asalee baraarr han| ajakalh panjaab vich sabh ton vadh sidhoo baraarr jatt hee han| hun sidhoo baraarrbahuginatee vich hon kaaran musalamaanaan vaang aapane got vich vee rishatedaareean karan lag pe han| 1881 dee maradamashumaaree vich sidhooaan dee ginatee 155332 see| baraarraan dee ginatee 53344 see| dovaan dee kul ginatee 2 lakh 8 hazaar banadee hai| 1981 tak inhaan dee ginatee das gunaan zaroor vadh gee hai| panjaab vich 1991 vich sidhoo baraarraan dee kul ginatee lagabhag 30 lakh tak see| saare jattaan naalon sidhoo baraarraan dee ginatee sabh ton vadh hai| hun ih saaree duneean vich hee fail ge han| ih ik shakateesaalee bhaaeechaaraa hai| giaanee balavant singh ne vee kaafee mihanat te khoj karake sadhoo baraarr itihaasa pusatak likhee hai| angarezee deean kee kitaabaan vich vee sidhoo baraarraan baare kaafee jaanakaaree ditee gee hai|
baraarr bans vichon sanghar, kapooraa, ddalaa, daan singh, semaa mahaaraajaa aalaa
singh mahaan jodhe san| sidhooaan vichon bhaaee fatih singh te shaam singh attaaree vaale mahaanbalee hoe han| sidhooaan ate baraarraan deean maalave vich pattiaalaa, naabhaa, jeend, kainthal, fareedakott, panj riaasataan san| sidhoobaraarr jangajoo san| maalave vich sidhoobaraarraan daa bolabaalaa see| maajhe te duaabe de jatt sikhaan noo jadon musalamaan haakam tang karade san taan bahute sikh maalave de lakhee jangal vich aa rahinde san| sidhoo baraarr hun saare panjaab vich hee faile hoe han| ih jattaan daa sabh ton takarraa te prabhaavashaalee bhaaeechaaraa hai| sikh sangharas vich vee jattaan dee kurabaanee mahaan hai| sree guroo gobind singh jee noo sidhoo baraarr jattaan te bahut maan see| sidhooaan, baraarraan dee panjaab noo mahaan den hai|
siaal ih paramaar raajapoot vichon han| is gal daa ih aap hee daavaa karade han| raae siaal jaan siau jithon is kabeele daa naam piaa hai, raamapur de raae shankar daa putar see| raamapur vich larraaeean jhagarriaan de kaaran siaal bhaaeechaaraa alaaudeen khilajee de raaj samen panjaab val aaeaa see| san 1258 eesavee de lagabhag paakipattan de baabaa fareed shakaraganj de upadesaan ton prabhaavit hoke musalamaan ban giaa see| uh saaheevaal vich rahin lag piaa see ate us ne uthon de mukhee dee putaree naal viaah kar liaa see| siaal saare maalave te maajhe vichon ghunmade ghunmade hee aakhir paakipattan pahunch ke hee ttike san| jadon siaal ne is khetar de mukhee bhaaee khaan mekan jatt saaheevaal dee putaree naal saadee kar lee taan us dee taakat vich vee vaadhaa hoeaa| us ne siaalakott vich aapanaa kilhaa banaa liaa| jatt bhaaeechaare vich ral giaa| jadon siaalaan dee ginatee kaafee
vadh gee taan unhaan jhang maghiaane dee neenh rakhee| pahilaan uh jhugeean vich rahinde san| kujh samen magaron unhaan ne kamaalee de ilaake ute vee kabazaa kar liaa is tarhaan siaal raavee de kandtiaan te aabaad ho ge ate haualee haualee uh door tak fail ge|
hun siaal do mukh shaakhaa fatiaanaa ate tarahaanaa vich vandde ge| jhang saittalamaintt riporatt vich siaalaan baare pooree jaanakaaree ditee gee hai| besk siaal bhaaeechaare de bahute lok musalamaan ban ge san par suroo suroo vich hindoo rasam rivaaz vee karade san| taareekh jhang siaal vich likhiaa hai ki siaal pahilaan chanaabjihalam de khetar vich aabaad hoe| is daa pahilaa mukheea malakhaan see| is ne 1477 eesavee vich jhang de ilaake vich hakoomat keetee| baadashaah akabar de samen solaveen sadee vich is khaanadaan vichon heer hoee hai| jo dheedo got raanjhe noo piaar karadee see| jhang ton adhe meel te hee heer daa makabaraa hai| siaalaan dee ginatee vadhan naal hun siaalaan deean kee moonheean prachalat ho geean han| siaal asalee vatan noo chhaddake jad jhang maghiaane aad khetaraan vich aabaad hoe, aunhaan ne jangalaan noo saaf karake kheteebaarree shuroo keetee| uh ghiau, dudh, dahee, makhan khaan te pashoo rakhan de bahut sauakeen san| jatt subhaa anusaar jhagarraaloo, larraake te anakhee san| bhangee misal de sikh saradaaraan naal vee siaalaan deean kho larraaeean hoeean| 1810 eesavee vich laahauar de raaje ne siaalaan de aakharee ahimad khaan noo kaid karake siaalaan daa raaj khatam kar ditaa|
san 1857 ee. de bhaarat de gadar vich siaal jattaan ne bahaaval,
fatiaanaa, jhalaa ate muraad dee agavaaee vich angeraz sarakaar de viradh hisaa liaa see| jhalaa siaal is larraaee vich maariaa giaa ate baakee noo jalaavatan kar ditaa giaa see| siaalaan ne aapane khetar vich kheteebaarree noo vee kaafee unat keetaa see| uh safl krisaan vee san|
poorabee panjaab vich siaal bahut ghatt han| pachhamee panjaab vich siaal door door tak aabaad han| siaal jatt vee han ate raajapoot vee han| kujh siaal hindoo khataree vee han| 1881 eesavee dee maradamashumaaree anusaar saanjhe panjaab vich 17366 siaal jatt san ate 77213 siaal raajapoot san| haraaj vee siaalaan daa hee upagot han| kee itihaasakaar siaalaan noo bhattee raajapoot manade han| bhatteean ate paramaaraan vich bhulekhe daa kaaran do salavaan raaje honaa hai| pooran bhagat daa pitaa siaalakott daa raajaa salavaan paramaar see| jaimalamer de raaje jaimal daa ik putar vee salavaan see| uh bhattee raajapoot see| hoonaan te hamaliaan ton tang aa ke siaalakott ilaake de paramaar madh pradesh de maalavaa khetar ge te uthe dhaaraa nagaree vich aapanaa raaj kaaeim kar liaa| fir aganeekul raajapootaan vich saamil ho ge| jad musalamaanaan de hamale suroo hoe fir dobaaraa panjaab val aa ke panjaab vich pake tauar te vas ge| jhang de siaalaan noo raajapoot kihaa jaandaa hai par dderaa gaazee khaan de siaalaan jatt hee giniaa jaandaa see| raajapoot siaal jatt siaalaan naalon uche samajhe jaande san| ih ughaa got hai|
sandhoo sandhoo got jattaan vich kaafee prasadh got hai| panjaab vich sidhoo baraarraan magaron sandhoo ginatee de pakhon doojaa vaddaa got hai| inhaan de mukh sathaan laahauar ate amritasar zilhe han| sandhoo bhaaeechaaraa sataluj dariaa de
naalnaal doveen paaseen vasiaa hoeaa hai| poorab vich anbaale ton pachham val, sandhoo, zilhaa siaal kott ate gujaraanvaale de pahaarree ilaakiaan vich vee kaafee ginatee vich milade han| guroo naanak daa prasadh sikh bhaaee baalaa ate bhaarat daa mahaan shaheed bhagat singh sandhoo khaanadaan vichon hee san| sandhoo jattaan daa khiaal hai ki uh ayudhiaa de raaje raam chandar jee raaheen soorajabansee raajapootaan dee raghoobansee kul naal sanbandh rakhade han| is bans vichon hee sandhoo raau eik mahaan yodhaa hoeaa hai| sar laipal garifan dee raae vich sandhoo utar pachhamee raajapootaane vichon panjaab vich aae han| puraane samen vich jad kaal paindaa see taan jatt lok hare chaare dee talaash vich kise naveen thaan chale jaande san| prasadh itihaasakaar ke. see. yaadav de anusaar bahuteean jatt jaateean giaaraveen sadee vich mahimood gazanavee de samen panjaab vich aaeean han| sandhoo vee is samen hee panjaab vich aae san| aich. e. roj ne aapanee kitaab vich sandhooaan deean 84 chhotteean moonheean likheean han| siaalakott de 188384 gazatt anusaar sandhooaan deean keval panj hee mukh moonheean han| jilhaa karanaal de vasaneek sandhoo bans daa baabaa kaalaa maihir jaan kaalaa peer dee poojaa karade han| ih sandhoo bans daa vaddaa vadderaa hai ate is dee asalee samaadh siaal kott jilhe vich thaanaa satar jok is dee utapatee daa sathaan aakhiaa jaandaa hai, vich banee hoee hai| eik hor ravaaeit hai ki kaalaa maihir maalave de saner ton utthake maajhe vich sirahaalee chalaa giaa| sandhooaan de sirahaalee khetar vich 22 pindd han| is ilaake noo sandhooaan daa baaheea kihaa jaandaa hai| sandhooaan de 17 pindd bhakane de ilaake vich han| laahauar de ilaake vich hee sandhooaan de 12 pindd san jinhaan vich raajaa jang te jodhoo aad vadde te prasadh pindd san| laahauaree sandhoo
hun vee mashahoor han| ih larraakoo te jhagarraaloo hunde san| poorabee panjaab vich aake hun malavee bhaaeechaare vich hee ral mil ge han| maalave vich sataluj dariaa de naal naal ate fareedakott ton mukatasar tak vee hatthaarr khetar vich vee sandhooaan de prasadh pindd saaeean vaalaa, chughe vaalaa, veere vaalaa, bhaag singh vaalaa, marr, sakaan vaalee, kaaniaan vaalee, khurranj aad kaafee pindd han| rukhaale de sandhoo sirahaalee ton aae san| fareedakott de paas sandhooaan pindd vee pahilaan sandhoo jattaan ne hee aabaad keetaa see fir baraarr aa ge| shurooshuroo vich is ilaake vich sandhooaan te baraarraan deean zameenaa khaatir aapasee larraaeean vee hoeean| gajtteear firojpur anusaar moge val aae sandhoo maajhe vichon hee aahaloovaalee saradaaraan naal hee aae| mugalaraaj de patan magaron jeeraa dee bett vich gilaan de jor den te sindhoo is ilaake vich vee aabaad ho ge| ludhiaane vich vee sandhooaan de kujh pindd han| ludhiaane ton age kujh sandhoo duaabe de khetar jalandhar, hushiaarapur tak chale ge| musalamaanaan de hamaliaan te zulamaan ton tang aake kujh majhail sandhoo batthinddaa, maanasaa aad ilaakiaan vich vee vase han| hun sandhoo takareeban saare panjaab vich hee faile hoe han| fareedakott de ilaake de vich mharaanaa vich sandhooaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| maalave de sandhoo viaah jaan putar de janam dee khushee vich baabe kaale maihir dee samaadh te charrhaavaa charrhaaunde han| ih saaraa charrhaavaa sandhooaan de miraasee noo ditaa jaandaa hai| sandhooaan de ik miraasee ne dasiaa hai ki fareedakott de ilaake vich sandhooaan de mukhee kaale maihir te bhatteean vich kise kaaran dusmanee paidaa ho gee| bhatteean ne kaale maihir de rasoeee ik braahaman noo laalach de ke aapane val kar liaa| us ne kaale maihir noo khaane vich kujh zahir de ditee| kaalaa maihir
khaanaa khaake behosh ho giaa| is samen bhatteean ne kaale maihir noo maaranaa chaahiaa par ik miraasee ne unhaan noo rok ditaa ki kaalaa maihir aje jaag rihaa hai, pooraa sutaa naheen hai|
jadon kaale maihir noo hosh aaee taan bhatteean ne us de sir noo zakhamee kar ditaa| uh jkhmee sir naal vee bhatteean naal larradaa rihaa| is samen ik lalaaree musalamaan ne vee bhatteean dee hauasalaa afajaaee keetee| kaale maihir ne maran lagiaan aapanee bans de lokaan noo aakhiaa ki mere matth marree te je braahaman charrhe taan us daa sir vadt diau| lalaaree de neel dee varaton naa karo| meree poojaa daa saaraa charrhaavaa miraasee noo hee den|
jattaan de bahute got chandar bans vichon han| soorajabansee jatt bahut ghatt han| hundal jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| ih sooraj bans vich han| inhaan daa vadderaa sarab utar pradesh de ayudhiaa ilaake ton chalake maalave vich aaeaa see| fir kaafee samen magaron amritasar de khetar vich chalaa giaa| maalave de moge ilaake vich mogaa ajeet singh vich hundalaan dee ik patee hai| salheenaa pindd vich vee hundalaan de kujh ghar han| ludhiaanaa de maachheevaarraa aad khetaraan vich vee kujh hundal vasade han| fatihagarrh saahib vich guradhanapur te dulavaan hundalaan de prasidh pindd han| baranaale te pattiaale de ilaake vich vee hundal jatt kaafee han| duaabe vich hundal bahut ghatt han| maajhe vich hundal jatt kaafee han| maajhe vich janddiaalaa guroo te navaan hundal aad hundal jattaan de kee pindd
han| amritasar te guradaasapur ton age hundal bhaaeechaare de lok siaalakott te saandalabaar vich vee chale ge san| saandalabaar vich bahinol pindd musalamaan hundalaan daa ik ughaa pindd see| bahute hundal jatt singh hee han| siaalakott de ilaake vich vee kujh hundal sikh san te kujh hundal musalamaan ban ge san|
saanjhe panjaab vich vee hundal jattaan dee ginatee kaafee ghatt see|
1947 ton magaron bhaarat desh dee vandd hon kaaran hundal jatt sikh pachhamee panjaab ton ujarr ke poorabee panjaab vich aake aabaad ho ge han| kujh hariaane vich chale ge han| hundal, jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| ih ttaaven ttaaven saare panjaab vich hee faile hoe han| kujh hundal jatt baaharale deshaan vich jaake uthe hee vas ge han|
hundal jattaan vaang maaghaa kabeele de lok vee magadh bihaara ton utthake bahut dooron aake hariaane vich vase han|
eih inddo gareek nasal vichon han| hundal jatt aareea han| aaree aj ton chaar hazaar saal pahilaan madh esheea de khetaraan ton utthake bees de lagabhag desaan vich ghunm fir ke iraan ate afagaanisataan raaheen bhaarat vich pahunche san| suroo vich ih sindh, gujaraat te panjaab
vich aabaadaa hoe fir matharaa, hariaanaa te raajasathaan vich vee pahunch ge san| madh esheea ton aaun vaaleean jatt jaateean ne siv noo bhular upajaatee de lok vee aapane aap noo bholaa naath sivajee mahaaraaj dee bans vichon dasade han| siv varan aasram dharam noo naheen manadaa| jatt samaaj vee jaat paat noo naheen manadaa see| bhular panjaab daa bahut hee puraanaa te sivagotaree jatt kabeelaa hai| panjaab de 12 jatt kabeele shiv gotaree han| panjaab de bahute jatt kabeele kasb gotaree han| sivajee vee jatt see| ik hor ravaaeit hai ki ih khataree bans vichon han ate raajapootaane de vichon panjaab vich aae han|
baarhaveen sadee de aaranbh vich maalave maan, bhular te heraan daa bahut zor see| sidhoo baraarr jaisalamejar de khetar ton aake is samen maalave vich aabaad honaa chaahunde san| jattaan noo jmeen piaaree hundee hai| is kaaran maanaan te bhularaan aad deean akasar sidhooaanbaraarraan naal larraaeean hundeean rahindeean san| sidhoo baraarraan de vaddere mohan ne bhattee musalamaanaan ton tang aake aapanaa jadee pindd beedovaalee chhaddake kauarre bhularaan de ughe pindd maarree vich aake rihaaeish karake din guzaarane suroo kar dite| mohan chheven guroo haragobind saahib daa sevak see| mohan ne chheven guroo de kahin te kauarre bhularaan de maarree pindd ton utth ke raamasar ttobe de kinaare ik birachh thale jaa ddere laae| aapane parradaade de naam te marhaaj pindd dee morree gaddee| kauarre bhularaan ne ih morrhee putt ditee| jad dubaaraa fir guroo saahib de hathon maraaj pindd de aabaad dee khabar kauarre bhularaan ne sunee taan unhaan ne aapane ristedaar jaid paraane noo vee sad liaa| dtol vajaa ke
saare bhaaeechaare noo ikatthaa kar liaa| mohan de putar kaale ne jaid paraane noo maar ditaa| kauarre bhular haar ke jhaj ge| guroo saahib dee fauaj ne vee baraarraan dee sahaaeitaa keetee| mohan ne maraaz de aale duaale kee meelaan tak jmeen rok lee| hun maraaj de irad girad sidhoo baraarr bhaaeechaare de 22 pindd han| inhaan noo baaheea kihaa jaandaa hai| guroo haragobind saahib maalave vich pahilee vaar baraarraan de ilaake kottakapoore vich 1632 eesaveen vich aae san| is samen vee bahute baraarr guroo saahib de sikh sevak bane| maalave vich variaam chauadharee bhular de sat putar san| inhaan deean sat moonheean han jinhaan vichon kauaharre, diharr, moongaa ate bugar bahut prasadh han| foolakeean riaasataan de kaaeim hon ton pahilaan bhular jatt fool marhaaz de irad girad aabaad san| us samen is ilaake vich maanaa, bhularaan te horaan dee chauadhar see| inhaan lokaan noo foolakeean riaasataan de kaaeim hon te bahut nukasaan pahunchiaa| jinhaan ne foolake saradaaraan naal rishatedaareean paa leean| uh bahut change rahe baakee ghaatte vich rahe| bahut bhular jatt guroo gobind singh de samen hee sikh dharam vich aae| panjaab vich bhular got de bhular naam de kee pindd han| bhularaan de puraane te ughe pindd bhular herree, maarree vaddee ate chhottee, jiaunlaan te kauarriaan vaalee aad kee pindd han| kauarre vee upagot hai| batthindde khetar vich shaheed baabaa bhular dee yaad vich lagan vaalaa chhimaahee jorr melaa har saal 17 akatoobar noo lagadaa hai| 15 akatoobar noo raamapuraa manddee mahiraaj vaalee sarrak upar sathit samaadhaan maarree bhular vich akhandd paatth shuroo keetaa jaandaa hai ate 17 akatoobar noo bhog paaeaa jaandaa hai| is din ughe dtaaddee te kaveeshar aapaneean vaaraan pes karade han| bhular firozapur te laahauar khetaraan vich vee kaafee
san| jaatton kaa itihaas pusatak de lekhak ke aar. kaanoonago anusaar bhular, chaahal ate kaahalon jatt maalavaa, dhaar ate dakhan noo aapanaa mudtalaa ghar dasade han| jattaan de dtaaee got maan, bhular te hearaan noo panjaab de asalee jatt kihaa jaandaa hai| hearaan daa adhaa got hee giniaa jaandaa hai| maan te bhularaan de mundde charaandaa vich pashoo chaarade san| hearaan de kade mundde te kade kurreean khulheean charaandaa vich pasoo chaarade san| kise miraasee ne heraan noo makhaual karake unhaan daa got adhaa giniaa see|
riaasat jeend te sangaroor vich bhularaan daa ik sidh kalandhar kalanjara hai| maarree vich usadee samaadh banee hoee hai| har maheene chauanaan badee noo uthe dudh charrhaaeaa jaandaa hai| bache de janam jaan put dee shaadee te kaparre vee bhentt keete jaande han| siaalakott vich bhularaan daa sidh bhoore vaalaa peer hai| us dee khaanagaah dee sikh te musalamaan bhular maanataa karade han| bhular dalit jaateean vich vee han| mazhabee bhular maanataa vee bhular hunde han|
bhular hariaane de hisaar te sirasaa khetar vich vee vasade han| bahute bhular maalave de batthinddaa, mukatasar, firozapur, ludhiaanaa, sangaroor te pattiaalaa aad khetaraan vich vee bhular bhaaeechaare de kaafee lok rahinde han| duaabe vich bhular maajhe naalon ghatt han| pachhamee panjaab de laahauar, siaalakott, gujaraanvaalaa, mulataan te minttagunmaree aad khetaraan vich vee bhular jatt kaafee ginatee vich aabaad san| pachhamee panjaab de bahut bhular musalamaan ban ge san| saandalabaare de ilaake vich vee kujh bhular rahinde san|
asal vich bhular jatt saare panjaab vich hee doordoor tak faile hoe san|
maajhe te maalave vich bhular naam de kee pindd han| jalandhar de shaahakott khetar vich vee bhular got daa pindd bhular bahut hee ughaa te puraanaa pindd hai| bhularaan vich ttheekaree vaale pindd de vasaneek bhaaee saahib bhaaee nainaa singh nihang barre prasadh hoe han| uch dumaalaa farare vaalaa inhaan ton chaliaa| panjaabee saahit vich gurabachan singh bhular vee bahut mashoor han| maan, bhular te hor gotaan naal ralade milade gotaan de lok poorabee jaramanee vich vee vasade han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich bhularaan dee kujh ginatee 29294 see| duaabe vichon bhular got de lok videshaan vich vee bahut ge han| is bhaaeechaare de lokaan ne videsaan vich jaa ke vee aapanee mihanat te siaanap naal bahut unatee keetee hai| ih sanjamee lok han|
panjaab, esheea te yoorap de lokaan de kee got aapas vich ralade milade han kiaunk inhaan daa pichhokarr madh eseea daa khetar hee see| panjaab vich bhularaan de miraasee bhular jattaan noo sivaan dee bans dasade han| sivaa noo bholaa mahaandiau vee kihaa jaandaa hai| bhular sandhooaan vaang tez naheen hunde, bhole hee hude han| bhular te hear aapane ghar ak dee varaton naheen karade san| khetaan vich vee aap ak naheen vadtade san| kise mazadoor ton ak vadtaaunde san| bhular bhaaeechaare de lok bahut mihanatee te sanjamee han| prasadh yaataree alabaroonee ne vee aapanee kitaab vich bhaarat vich vasade kee jatt kabeele bhular te bhattee aad daa varanan keetaa hai| bhular praacheen jatt kabeelaa hai| bhularaan ne baaharale deshaan vich jaake vee bahut unatee keetee hai| hun ih saaree duneean vich vasade han| kaipattan daleep singh ahilaavat ne aapanee pusatak jaatt beeron kaa itihaas
vich likhiaa hai ki praacheen kaal vich daheea, savaag, her te bhular iraan de jaattaalee praant vich vasade san| asal vich bhular madh esheea de sir dariaa de nazadeekale khetar ton utth ke eesaa maseeh ton kee hajaar saal pahilaan iraan vich aae| fir kaafee samen magaron bhaarat vich aae| ih panjaab de praacheen te asalee jatt han| bhular jagat prasadh got hai| siv vansee hon kaaran hee bhularaan noo asalee jatt aakhiaa jaandaa hai|
eih yadoo bansee raaje salavaan de putar chheene dee ansh han| san 520 eesavee vich raajaa salavaan aapane solaan putaraan samet gazanee chhadd ke siaalakott aaeaa| is de putar adde add khetaraan vich aapane kabaje karake baitth ge| chheenaa raau ne biaas te raavee daa vichakaaralaa duaabaa maliaa| chheene dee santaan kujh maajhe te kujh maalave vich aake aabaad ho gee| ludhiaane de chheene, saraavaan noo aapanee baraadaree vichon hee samajhade han| is kaaran ih yadoo bansee han, chauahaan naheen han| sar ibasattasan inhaan noo chauahaanaan vichon manadaa hai| ih sahee naheen lagadaa| bikaramaadat ton ik hazaar baras pahilaan shalay raaje ne pahilee vaar siaalakott nagar vasaaeaa see| is raaje ne mahaanbhaarat de yudh vich vee hisaa liaa see| us samen vee is khetar vich sandhoo, kang, malhee te paramaar aad jatt kabeele rahinde san| bhaarat de itihaas vich tin
salavaan raaje bahut prasidh hoe san| ih paramaar, shuk te bhattee san| bhattee sabh ton magaron is ilaake vich aae han| bahute jatt got paramaaraan, chauahaanaan, bhatteean te turaan aad vichon han| khatareean vichon ghatt han|
siaalakott vich chheene got daa ughaa te puraanaa pindd jaamakee see| chheene bhaaeechaare de lok mulataan ton age dderaa gaazee khaan tak chale ge san| kujh paakipattan de khetar vich aabaad ho ge jithe inhaan de tin gharaane; taareke, mahiramake te khaane ke bahut prasidh han| ih sabh makusalamaan ho ge san| chheeniaan dee bahutee vason gujaraanvaalaa te dderaa ilamaaeil khaan de khetar vich see| pachhamee panjaab vich bahute chheene musalamaan san| sikh bahut ghatt san|
maajhe de ilaake amritasar vich chheene kaafee aabaad san| musalamaan hamalaavaraan de samen vee jatt kabeele ik thaan ton utth ke kise hor ilaake vich chale jaande san| amritasar zile vich chheenaa te sur singh chheene jattaan de ughe pindd san| amritasar de khetar vich bahute chheene sikh san| kahaavat see bidhee chand chheenaa, guroo saahib daa seenaa| sree guroo haragobind saahib daa sevak singh bhaaee bidheechand vee sikh banan ton pahilon hor chheene jattaan vaang choreean karadaa te dhaarre maaradaa see| ih sur singh pindd de chauadharee bhikhee daa potaraa te vasan daa putar see| chheven guroo de khoe hoe ghorre ih laahauar choree karake mugal haakam noo dhokhaa de ke guroo saahib paas hee vaapas lai aaeaa see| chheene jatt meean vaalee te bahaavalapur riaasat vich vee rahinde san| chheene dee atthaaraveen peerree vichon peroo chheene ne aapane bhaaeechaare samet paakipattan de baabaa fareed de
prabhaav kaaran isalaam dhaaran kar liaa see| baabe fareed daa aapane ilaake vich bahut prabhaav see| is de prabhaav hetth aake is ilaake vich kee jatt kabeele musalamaan ban ge san| prasidh cheenee yaataree hiyoon saang de bhaarat aaun samen poorabee panjaab vich vee kaafee chheene jatt aa chuke san| pachhamee panjaab de chheene jatt sikh, 1947 eesavee dee vandd magaron guradaasapur, firozapur, sangaroor, hushiaarapur te jalandhar khetaraan vich musalamaanaan de ujarre pinddaan te gharaan vich aake aabaad ho ge han| kujh chheene hariaane vich vee jaake vase han| chheene sikh ghatt han, musalamaan ziaadaa san|
1881 dee janasankhiaa anusaar poorabee te pachhamee panjaab vich chheene jattaan dee ginatee keval 10,196 see| maalave vich hun vee inhaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| chheenaa vee jattaan daa puraanaa got hai| is daa mahaanbhaarat vich varanan keetaa giaa hai|
chheenaa got pachharreean shrenee vich vee hai| patthaan te baloch dderaa gaazee khaa de jattaan noo aapane ton ghatteea samajhade san| is daa kaaran puraaneea dusmaneean san| raavee khetar de bahute jatt baabaa fareed de samen musalamaan bane san| chheene mihanatee te khaarrakoo jatt han| bahute patthaan te baloch jattaan vichon hee han| ih aapanaa pichhokarr bhul ge han| kujh ddogare, marahatte vee jattaan vichon han|
eih raghoobansee varayaah raajapootaan dee shaakh han| jattaan te raajapootaan de kee got raghoobansee han| bahute gil jatt maalave te maajhe vich hee aabaad san| dariaa sataluj ate biaas de naalnaal fir pahaarr de naalnaal door siaalakott tak gil got de lok vasade san| ih aapanaa pichhaa garrh mattheelaa de raajaa prithaveepat naal jorrade han| ih dakhan ton raajasathaan raaheen hee panjaab de maalavaa khetar vich aae han| gil jatt sikh kaafee han| varayaah raajapoot raajaa vinepaal ne raajasathaan ton aa ke 655 eesavee vich sataluj kandte batthindde daa kilhaa usaariaa see te is noo aapanee raajadhaanee banaake pishauar tak de ilaake aapane kabaze vich kar le| is bans daa 1010 eesavee tak panjaab te adhikaar rihaa| gil hindoo ghatt han| vikaramaadat dee 26veen peerree te varayaah hoeaa|
varayaah dee bans vichon hee vinepaal, vijepaal, satapaal te ganapaal aad hoe| gil kashataree han|
eik hor ravaaeit anusaar raghoobansee raaje pritheepat de koee ulaad naheen see| us noo kise saadhoo ne chhottee jaat dee isataree naal viaah karan lee aakhiaa| usane bhular jattee naal viaah karaa liaa| us jattee de jo putar hoeaa, ausanoo raajapoot raaneean ne jangal vich suttavaa ditaa| rab dee karanee vekho, aus jangal vich dooje din raajaa shikaar kheddan giaa| taan raaje noo ih bachaa mil giaa| raaje noo saaree saazis
daa pataa lag giaa| raajaa bachaa ghar lai aaeaa| jangal dee gilee thaan vich milan karake raaje ne bache daa naam gil rakh ditaa| ih mithihaasak ghattanaa hai| bheem singh daaheea gilaan daa sanbandh yoonaanee lokaan naal jorradaa hai| us de khiaal anusaar is kabeele de lok sikandar de hamale samen us de naal aae| fir kaabul, kandhaar te panjaab vich vas ge| yoonaanee jodhe harakulees de ik putar daa naam gilaa see| ih vee ho sakadaa hai ki gil got de vadde madh esheea ton yoonaan aae hon fir bhaarat vich aae hon|
mahimoodgazanavee jihe kattarr, zaalam te luttere musalamaan baadashaah ton ddar ke 102627 eesavee de samen vee kee jatt kabeele roos te yoorap vich jipaseean de roop vich ge san| yoorapeean deshaan vich vee maan, dtilon, gil aad gotaan de gore milade han| maalave vich ik hor ravaaeit hai ki vinaipaal dee nauaveen peerree ch jaipaal hoeaa| jaipaal ne yaadav bans dee kurree naal viaah karavaaeaa te us de petton gil paal hoeaa| raaje de vazeer ratan laal ne raajapoot raaneean naal milake gilapaal noo maaran dee sakeem banaaee| ih saajish pakarree gee te ratan laal ddarake bagadaad jhaj giaa| usane musalamaan banake make daa haj keetaa| is magaron is daa naam haajee ratan prasadh hoeaa| bagdaad de khaleefe te lakhee bhattee dee sahaaeitaa naal haajee ratan ne gil paal te usade vaarasaan noo moge val bhajaa ditaa| aap vee maariaa giaa| gil paal de atth putaraan te tin bharaavaan daa bans bahut vadhiaa fuliaa| gil de atth putarsher gil, jhalee, badhan, vairasee, naag, sarap,
ladhaaee te siparaa san| tin bharaavaan dee ulaad noo jhorarr gil kahinde han| gil de tin putaraan dee bans, maalave de utar val fareedakott, batthinddaa, mogaa te firozapur de khetaraan vich vasee| vairaseean daa mudtalaa pindd ghal kalaan see| is bans de hor prasadh pindd singhaan vaalaa, bukan vaalaa, firozashaah, charrik, foolevaalaa te raneean aad san| badhan gilaan daa mudtalaa pindd badhadee see| badhan bans vichon chogaavaan pindd moge de chaachiaan ne janddavaale theh upar navaan pindd mogaa baniaa| saadhoo de var kaaran moge de bhaaeechaare de gil bataalee pinddaan vich fail ge| lokaan ne mogaa bataalee kahaavat banaa lee| moge de sahure baare saraan dee mugal darabaar vich charrhat see|
eis kaaran moge te us de bhaaeechaare dee inhaan 42 pinddaan vich chauadhar rahee| shurooshuroo vich gilaan te baraarraan vich kee larraaeean hoeean fir aapas vich ristedaareean pain kaaran larraaeean khatam ho geean| larraaee daa kaaran zameen hee see| sanghar ke baraarraan ne hee mogaa gil maariaa see| mogaa devee daa upaask see|
guroo haragobind jee de samen hee bahute gilaan ne sikhee dhaaran keetee| mahiraaj dee larraaee vich chheven guroo naal gil vee san| sher gil dee bahutee bans moge ton utar pachham val zeeraa khetar vich aabaad hoee| nisaan vaalee misal de mukhee sukhaa singh te mehar singh seragal san| maajhe de majeetthee saradaar vee ser gilaan vichon han| kujh ser gil jeere
khetar vichon utthake duaabe val chale ge san| sher gilaan de ik saradaar daadoo gil ne mitthe mihar dhaaleevaal dee pauatee daa ristaa akabar noo karaaeaa see| gil bahut doorandes te soojhavaan hunde han| inhaan ne mahaaraajaa ranajeet singh te angarezaan naal vee aapane sanbandh ttheek rakhe| muhamad gauaree ne batthindde noo fatih karake kujh gilaan noo sirase hisaar vich jaageeraan diteean| sirase hisaar vich kujh gil hindoo jaatt han ate kujh jatt sikh han is ilaake vich jhorarr gilaan de vee kujh pindd han|
ludhiaane de jagaraaun ilaake vich vee gilaan de 40 pindd han| 12veen sadee de aaranbh vich raaje gilapaal de putar jhalee dee ansh ne paaeil noo kendar banaake chome naame pindd vasaaeaa ate aapanee chauadhar kaaeim keetee| is ilaake vich dhamott, gauareevaalaa, gil sihorraa aad gilaan de puraane pindd han| majeetthaa vaale sheragal guroo haragobind jee de pake sradhaaloo te sevak san| ih bhaaee khushaalee dee ans han| maajhe de prasadh pindd jagadeo kalaan vich vee gil te dhaaleevaal aabaad han| siparaa got de gil bahute jhang val chale ge san| ih bahute musalamaan hee ban ge san| kaabul vich gil musalamaan han| saandalabaar vich gilaan daa keval ik pindd kakarr gil hee prasadh see| panjaab vich gil naam de gil jattaan de kee vadde pindd han| gil musalamaan bahut han| modagal got de lok jatt naheen hunde| ih risee mahaatamaa budh de samen hoeaa see| pachhamee panjaab vich bahute gil musalamaan ban ge san| ih jhang, minttagunmaree te shaahapur aad
zilhiaan vich aabaad san| shaahee got de jatt vee gilaan de bhaaeechaare vichon han| kujh gil jatt guroo naanak de samen 1505 eesavee ton hee aasaam vich vas ge han| ih saare sikh han| faraans vich kee jipasee gilaz gotee han|
mahaaraashattar de gaaddagal braahaman vee gil jattaan vichon hee han| gil aapane vaddere raajaa peer dee chet chauadas noo moge de ilaake vich raajeaanaa matth te manat karade han| melaa vee lagadaa hai| moge khetar de saare gil batthindde de binepaal dee vans hee han| jo kanauaj de raaje raatthauar dee giaaraveen peerrhee vichon see sangaroor te riaasat jeend de gil aapane jatthere soorat raam dee pattiaale de khetar baaje vaale poojaa karade han| bakaraa te gurr bhentt karade han| saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai| firozapur de khetar vich kaafee gil sakhee saravar de sevak san| uh halaal daa hee meett khaande san| viaah saadee vele janddee vaddan te chhaparr ton mittee kadtan aad deean rasamaan vee karade san| is ilaake vich hun saare gil sikh han| sikh hunde hoe vee aje vee koee koee ghar sakhee saravar meen noo manadaa hai| jhattake vaalaa meett naheen khaande| gilajee patthaan gil jattaan vichon han| majhabee sikhaan ate tarakhaanaan aad jaateean vich vee gil got de lok kaafee han| siaalakott val kujh gil jatt musalamaan vee ban ge san| hun gil saare panjaab vich hee faile hoe han| baaharale desaan vich vee bahut ge han| sidhooaan ate sandhooaan ton magaron ih jattaan daa teejaa vaddaa got hai| 1881 eesavee dee janasakhiaa anusaar saanjhe panjaab vich gilaan dee ginatee 124172
see| panjaab daa mahaan lekhak jasavant singh kanval vee gil jatt hai| prasadh kisaakaar baaboo razabalee varayaah raajapoot see ih vee gilaan naal sanbandhit san| gil sooraj bansee vee han| jattaan te raajapootaan de kaafee got soorajabans naal sanbandh rakhade han| sidhooaan vaang gilaan de bhee kee upagot te moonheean han| jejee got de jatt vee aapanaa sanbandh gilaan naal jorrade han| gilaan ne bahut unatee keetee hai| moge jilhe de bahut saare gil badeshaan vich jaa ke aabaad ho ge han| gil bhaaeechaare de lok saare sansaar vich hee faile hoe han| ih jagat prasadh got hai| rauabaratt sutharalaindd gil yoorap daa mahaan angarej lekhak see| asal vich gil jatt kaisapeean saagar athavaa gilan saagar ton chal ke aakhir gilagit kasmeera val aa ke panjaab vich vase san|
shokhhauan
sekhoneis got daa modtee shesraam panvaar see| is noo sekhoo jaan sekhon vee kihaa jaandaa see| jadon jagadev paramaar ne gazanee vaaliaan noo sarahind ton bhajaake laahor val bhej ditaa see| us samen jagadev besee lohakaran de putar sulakhan te makhan bahut hee soorabeer san| makhan taan sindh vich musalamaan naal larradaa hoeaa sheed ho giaa|
sulakhan ne aapane bhaaeechaare te aapane putar potariaan dee sahaaeitaa laike maaravaarr de is yudh vich raajasathaan daa ik lakh daa ilaakaa jitiaa| bhattee te hor musalamaanaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan
keetaa see| dtaaddeean ne vee is yudh baare ttheek hee gaaeaa hai|
lakh fulaanee maaree sekhavaan, parajaa hai hairaan sekhon got de jatt hun vee raajasathaan de shekhaavat lokaan noo aapane bhaaeechaare vichon manade han|
sekhon de do putar saraae ate maraaeich san| sekhon de 12 potechhat, bal, sohal, deaul, deaoo, guram aad san| sekhon de potiaan de naam te kee naven got chal pe san| saare sekhon jatt dhaaraa nagaree de raaje bhoj ate jarag de raaje jagadeo paramaar noo aapanaa vadderaa manade han| sekhon daa pitaa sidh sulakhan aapane vadderiaan de pindd chhapaar vich rahindaa see| sidh sulakhan noo jagadeo ne hee 1150 eesavee vich chhapaar jaake deekhiaa mantar de ke sidhee sanpan keetee| jarag de puraane lok jagadeo te sidh sulakhan deean sidheean baare bahut kujh dasade san| jagadev deean baahaan bahut lanbeean san| sekhon got daa mudt ludhiaanaa zilhaa hee hai| ludhiaane de sekhon bhoj dee bans de hee ik soorame tejapaal noo vee aapane khaanadaan daa mukheea manade han| tejapaal de chaar putar san| jinhaan vichon jhalakhan te lakhan ton jauarre bharaa san| jhalakhan sareer daa patalaa see| us dee shakal sap varagee see| ik din jadon inhaan dee maan khet gee taan jhalakhan noo dharatee te paa ditaa| ik krisaan ne jhalakhan noo sap samajh ke maar ditaa| jad maan kapaah chug ke vaapis aaee taan us ne dovaan putaraan noo mare piaa dekhiaa| us ne rondee kuralaandee ne doven bachiaan noo iko hee thaan dabaa ditaa| kaafee samen pichhon inhaan de ik najdeekee ne supane vich dohaan noo dekhiaa| inhaan noo sheed samajh ke chhapaar vich unhaan dee marree banaaee| is marree te vee googe peer de mele de naal hee melaa lagadaa hai| ise marree ton mittee liaake fulaan vaalaa pindd vich unhaan dee marree banaaee
gee hai| fulaan vaalaa pindd ludhiaane ton do meel hee hai| bhaadon dee chauadas vaale din ethe sekhon got de jattaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| marree upar mittee kadtan samen lok pataase jaan makhaane mittee te rakhade mathaa ttekade han| ih saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai| is noo jhalakhan daa melaa kahinde han| sekhon jattaan daa vishavaas hai ki jiharraa is mele vich ethe mittee kadt jaandaa hai| us noo sap naheen larradaa| marree te mathaa ttek ke lok chauakee vee bharade han| googaa peer te sidh sulakhan doven mitar san| doven chhapaar vich rahinde san| dohaan dee hee marree chhapaar vich hai| chhapaar jagadeo de putar chhaapaaraae ne 1140 eesavee vich vasaaeaa see| ethe sekhon vee kaafee rahinde han| fulaanvaale de saare jatt sekhon got de han| is ilaake vich sekhon got de das pindd han| ludhiaane zilhe vich daakhaa vee sekhon got daa prasadh pindd hai| panjaabee daa mahaan saahitakaar sant singh sekhon daakhe pindd daa hee see| bhadauarr pindd vich vee kujh daakhe de sekhon bahut hee bahaadar see| uh guroo haragobind jee daa pakaa sikh see| khane de paas bharree pindd vich vee sekhon kaafee rahinde han| kott sekhon vee sekhon got daa pindd hai| saandalabaar vich sekham, nandapur, nauakhar aad pinddaan vich vee sekhon got de lok vasade san| zilhaa sangaroor vich vee sekhon got de kaafee pindd han| sangaroor shahir taan aabaad hee sekhon jattaan ne keetaa see| uh aapane jatthere baabaa mohan sidh dee poojaa karade han| uh vadte hoe sir naal dhaarraveean daa mukaabalaa karadaa hoeaa sangaroor pahunch giaa see jithe uh ddigiaa, authe us daa matth banaaeaa giaa hai| khushee te divaalee samen sekhon got de lok is matth te charrhaavaa charrhaa ke aapane jatthere dee poojaa karade han|
sekhon got dee ik shaakh jinhaan noo sekhoo ke kihaa jaandaa hai uh aapane sidh
pramaanand dee maanataa karade han| is dee matth vee sangaroor vich naabhe gett ton baahar hai| uh ridheeansidheean vaalaa mahaan karaamaatee baabaa see| is dee samaadhee te aitavaar noo sharadhaaloo lok dudh charrhaaunde han| khusee te divaalee samen mitthaaee vee vanddee jaandee hai ate baabe dee poojaa vee keetee jaandee hai|
sangaroor de ilaake vich pahilaan pahil sekhon jatt pashoo chaaran lee aae san fir ethe hee naven pindd aabaad karake vas ge| sekhonpatee pindd dee sekhavaan daa hee hai| boharraavaal, barroondee te daakhaa pindd de sekhon iko khaanadaan vichon han| sekhon de potare baabe boharraa ne kasabe ton utthake 1220 eesavee de lagabhag thorraavaal pindd aabaad keetaa see| is pindd ton ilaavaa maanasaa vich sekhavaan de kaahanagarrh, faravaaee aad vee kee pindd han| is ilaake de sekhonaaualakhaan, buttaraan, dalevaan te mandderaan noo vee aapane jagadeo bansee bhaaeechaare vichon samajhade han| mukatasar de ilaake vich aalamavaalaa, rukhaalaa, chibarraan vaalee aad ch sekhon got de kaafee jatt rahinde han| abohar de paas gobindagarrh pindd de sekhon vee aapanaa pichhokarr raajasathaan dasade han| firozapur jilhe vich dharaang vaalaa vee sekhavaan daa puraanaa pindd hai| machaakee fareedakotta de sekhon dharaang vaale ton hee ge han| tahiseel jeeraa vich sekhon got daa ik prasadh pindd sekhamaa hai|
sekhon jatt anakhee te larraake hunde han| pindd langarroaa zilhaa jalandhar vich vee sekhon jatt vasade han| duaabe te maajhe vich sekhon got de jatt ghatt hee han| guradaasapur vich sekhon got daa ik prasadh pindd sekhavaan hai| gujaraanvaale vich sekhon got de veeh pindd san| jo maalave vichon hee aae
san| inhaan noo panvaar raajapoot hee samajhiaa jaandaa see| 1947 ton pahilaan jiharre sekhon got de jatt laahauar, laaeilapur, minttagunmaree te gujaraanvaalaa aad khetar vich rahinde san, paakisataan banan magaron uh saare poorabee panjaab vich hee vaapis aa ge| sekhon got de kujh lok naaee te mazhabee sikh aad dalit jaateean vich vee milade han| panjaab de maalave khetar vich sekhon got de jattaan dee ginatee kaafee hai| sekhon fauajee saravas, pulis, vidiaa te kheteebaarree de khetar vich kaafee age han| kujh amareekaa te kaineddaa vich vee chale ge han| sant singh sekhon, jis noo panjaabee saahit daa baabaa boharr kihaa jaandaa hai, noo aapane got de bahut maan see kiaunk sekhon jatt raaje bhoj te mahaan soorabeer jagadeo paramaar dee bans vichon han| raaje bhoj baare hindee vich bee. ain. reaoo dee alaahabaad ton ik bahut hee khoj bharapoor itihaasak pusatak chhapee hai| raaje jagadeo baare aje tak kise ne koee itihaasak pusatak naheen likhee| panjaabee vich raaje jagadeo paramaar baare kujh kise vee chhape han| lok kathaa vee prachalat hai| bhaaven sekhon got de jattaan dee ginatee bahut ghatt hai fir vee ih ik bahut hee prabhaavashaalee bhaaeechaaraa hai| paramaaraan daa utaree hind ate madh prades de itihaas vich mahaan yogadaan hai| panjaab vich paramaaraan de 21 upagotee jatt vasade han| sekhon mihanatee te siaane jatt han| itihaas dee sirajanaa karan vaale hameshaa zindaa rahinde han| sulakhan mahaan sidh see|
shran
eih bhattee raajapootaan vichon han| bhattee raaje salavaan de pandaraan putar san| salavaan bhattaner daa ik prasadh raajaa see| is de ik putar daa naam saaeir raaoo see| saraan got de jatt saraao jaan saaeir raau dee bans vichon han| kee itihaasakaaraan ne salavaan noo saalon vee likhiaa hai| kise kaaran ih lok bhattaner de ilaake noo chhadd ke sirase, hisaar te batthindde val aa ge| ghagar nadee de aasapaas hariaane te panjaab de khetar vich aabaad ho ge| batthindde vich saraavaan de 12 pindd jasee, pakaa, patharaalaa, sekhoo, jogevaalaa, takhatoo, falarr, sheragarrh, masaanaa, desoo, paneevaalaa, vaaghaa aad han| maanasaa ilaake de saraan aapanaa got saraaun likhade han| maanasaa sunaam de ilaake vich kottarraa saraaun got daa prasadh pindd hai| mukatasar zilhe vich kachaa kaalevaalaa pindd saaraa hee saraan got daa hai| firojpur vich muraad vaalaa vee saraan got daa ik ughaa pindd hai| fareedakott te moge de ilaake vich saraan pakaa patharaalaa de ilaake vichon aake aabaad hoe han| moge gil dee pake rishatedaaree see| us de sahure baare saraan dee mugalaan de darabaar vich pooree chauadhar chaladee see| pattiaale te sangaroor de jilhiaan vich vee kujh saraan aabaad han| saraavaan naam de panjaab vich kee pindd han| kise samen sarahand de samaane de khetar vich vee saraavaan daa bolabaalaa see| sataluj de khetar ludhiaanaa te firojpur aad vich vee saraan kaafee san| akaalee foolaa singh saraaun jatt see| pachhamee panjaab de laahauar, siaalakott te gujaraanvaalaa de ilaakiaan vich vee saraavaan de kaafee pindd san| zilhaa hushiaarapur vich garrhadeevaalaa paas chiparraa pindd vee saraan got de jattaan daa hai| duaabe
vich saraan bahut ghatt han| mugalaan de samen saraan got de kujh jatt musalamaan ban ge san| pindd barree ttibaa daa dulaa singh saraaun mahaaraajaa ranajeet singh daa khirraavaa hoeaa hai| pindd jasee zilhaa batthinddaa de sufanaa singh saraan guroo gobind singh daa pakaa sevak see|
1881 dee janasankhiaa anusaar panjaab vich saraan got de jattaan dee ginatee 21826 see| naveen khoj anusaar ih toor han| ih lok madh esheea de saaeir dariaa de khetar ton aae han| ih saakaa bansee kabeele de lok san| saraan vee ik ughaa te chhottaa got hai| sanghaa ih panjaab de jattaan daa ik puraanaa kabeelaa hai| is bans daa vadderaa saroee see| is khaanadaan daa kise samen dilee ch raaj see| atthaveen sadee vich tanvaraan ne inhaan noo haraake dilee te aapanaa raaj kaaeim kar liaa| saroee bans de dtilon, sanghe, malhee, dosaanjh te raajasathaan val chale ge| pandarhaveen sadee de ant vich ih panjaab de maalavaa khetar vich aa ge| adhe maalave te bhatteean te panvaaraan daa kabazaa see|
kaler
eih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| aich. e. roz aapanee khoj bharapoor pusatak vich inhaan noo chauahaan bans vichon hee dasadaa hai| roj saahib ne 1882 ee. ate 1892 ee. dee janasankhiaa deean riporattaan
parrh ke ate tahiseeladaaraan raaheen pattavaareean ton pindd de itihaas te gotaan baare likhataan lai ke aapanee kitaab likhee see| kaleraan daa pichhokarr maalavaa hee hai| ih maalave ton hee maajhe te duaabe val ge| ludhiaane zilhe vich is got de lok viaah shaadee samen aapane jatthere dee us de matth te poojaa karade han| kise samen kaler jatt sakhee saravar de hee sevak san| ih lok naveen sooee majh jaan gaoo daa dudh pahilaan kuaareean kurreean noo piaa ke fir aap varatade san| sikhee de prabhaav kaaran kaler jattaan ne puraaneean rasamaan ghattaa diteean han ate sakhee saravar vich sradhaa vee chhadd ditee hai| jilhaa ludhiaanaa vich amaragarrh kaler pindd kaler jattaan daa bahut hee prasadh pindd hai| ludhiaane de najdeek hee kaleraan pindd vich kaleraan vaale santaan daa bahut hee saanadaar guraduaaraa hai| doordoor ton lok is guraduaare de darashanaan lee aaunde han| maajhe vich dhaareevaal kaler pindd kaler jattaan daa prasadh pindd hai| duaabe vich bangaan de paas dtaah kaleraan, fareedakott vich kaler ate sangaroor vich kaanjalaa vee kaler jattaan de ughe pindd han| hariaane vich kaler got de jatt ttohaanaa tahiseel de prasadh pindd talavaarraa vich vee aabaad han| jeend khetar vich vee kujh kaler jatt vasade han| jeend vich bhamaavaarree vich is got de sidh deedaar singh dee samaadh hai jithe maagh vadee pahilee noo is dee poojaa keetee jaandee hai| kaler got daa modtee kehar see| is noo kaler vee kahinde san| is got de vaddere daaraa te santoo jahaangeer baadashaah de samen siaalakott val chale ge| kujh kaler minttagunmaree vich vee aabaad ho ge| kujh samen magaron sakhee saravar de prabhaav kaaran minttagunmaree ilaake de kaler musalamaan ban ge| poorabee panjaab de saare kaler jatt sikh hee han| bee. ais. daaheea kaler jattaan
noo vee bhattee bans vichon samajhadaa hai| ih ttheek naheen hai| kulaar zaroor bhattee han| chauahaanaa daa upagot dulatt vee kaleraan vaang aapane sidh didaar singh dee maanataa karadaa hai| aaualakh, aaualak te aauare iko hee got hai|
aaualakh sooraj bans vichon han| is bans daa modtee aaualak see| ih jagadeo pavaar noo vee aapanaa vadderaa manade han| ih bahute maalave te maajhe vich hee aabaad han| pachhamee panjaab vich bahute aaualkh musalamaan ban ge san| panjaab vich aaualkh naam de kee pindd han| mukatasar te fareedakott de khetaraan vich vee aaualkh naam de do pindd han| maanasaa vich vee gurane kalaan aaualakhaan daa prasidh pindd hai| ludhiaane de ilaake jarag ton aaualkh maajhe val chale ge| maajhe vich aaualakhaan de 12 pindd han| isanoo baarahaa khetar kahinde han| taranataaran ton 18 kilomeettar door kasabaa shaahabaazapur te isade tin kilomeettar de ghere vich sathit baarahaa karake jaan jaande 12 pinddaan vich bahute aaualakh upajaatee de jatt rahinde han| anbaalaa, roparr, pattiaalaa te sangaroor de ilaake vich vee aaualakh kaafee han| pachhamee utar pradesh vich vee aaualakhaan de kaafee pindd han| maajhe ton aaualakh got de kujh lok raavee ton pachham val vee chale ge| minttagunmaree de ilaake vich bahute aauakh musalamaan han| is ilaake vich hamaayoon de samen peer muhamad raajan de prabhaav kaaran aaualkh jattaan ne isalaam dhaaran kar liaa see| besk aaualakh jattaan dee ginatee bahutee nahee, hun taan ih saare panjaab vich failaa hoe han| ih sekhon te diaul jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| inhaan naal viaah saadee naheen karade san| aaualkh dalit jaateean
vich vee han| aaualakhaan daa saandal baar vich keval ik pindd aaualakh naam daa hee see| mahaaraajaa ranajeet singh dee raanee jindaan siaalakott de pindd chaahavarr de aaualakhaan dee dhee see| ik hor ravaaeit anusaar aaualakh jatt raajaa looeelaak dee bans vichon han| ujainee daa ik saamat raajaa yashodharamaan aaualakh bans vichon see| kee itihaasakaar aaualakhaan noo mahaanbhaarat de samen daa ik puraanaa kabeelaa manade han| aaualakh hindoo jaatt vee han| ibattasan ne 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar aapanee kitaab vich aaualakh jattaan dee kul ginatee 23,689 likhee hai| saabakaa cheef ear maarashal saradaar arajan singh amritasar daa aaualakh jatt hai| ih bahut yog te daler afasar see| saradaar arajan singh daa pindd naaralee hai| amritasar zile de pinddaan naaralee, tthatthaa, sarahaalee vaddee, kohaalaa, kohaalee, vairavovaal, lopoke, shahabaazapur aad vich aaualakh jatt kaafee vasade han|
aaualakh got daa aaualakh pindd dhaareevaal khetar zilaa guradaasapur vich vee hai| firojpur de jeere khetar vich kohaalaa pindd vee saaraa aaualakh got de jattaan daa hai| ludhiaane jile vich aaualakaan de kee pindd han| jarag de paas dudhaal vee aaualakhaan daa prasidh pindd hai| malerakottalaa khetar vich kup pindd vee aaualakh bhaaeechaare daa hai| roparr khetar vich vee kujh aaualakh vasade han| maajhe te maalave vich aaualakh got kaafee prasidh hai|
poorabee panjaab vich aaualakh jatt sikh han| pachhamee panjaab vich bahute
aaualakh musalamaan san| aich e roz aapanee kitaab galauasaree aaf ttraaeebaj aindd kaasattas panaa221 ute aaualakhaan, diaulaan, dalevaan, balingaan te paamaraan noo jagadeo dee bans vichon likhadaa hai| aaualakh bans vichon dhanich vee bahut prasidh soorabeer see|
himaachal pradesh dee tahiseel aoonaa de prasidh pindd santokhagarrh vich vee aaualakh got de jatt aabaad han| utar prades vich hindoo jattaan nooaaualkh jaan aauare kihaa jaandaa hai| kaipattan daleep singh ahilaavat aapanee pusatak de panaa 248 ute likhadaa hai ki mahaanbhaarat de samen aaualakh naresh daa mahaaraajaa yudhisttar dee sabhaa vich aanaa pramaanit hundaa hai| asal vich aaualakh bahut hee paraacheen jatt gharaanaa hai| ih paramaar jattaan vichon hee han| pro garacharan singh aaualakh panjaab de ughe itihaasakaar han| duaabe te maajhe vichon kujh aaualakh badesaan vich jaa ke aabaad ho ge han|
aaualakh bahut hee ughaa te prabhaavashaalee got hai| bee ais daaheea vee aapanee kitaab jaattas panaa 245 te aaualakhaan noo mahaanbhaarat de samen daa bahut hee praacheen jatt kabeelaa likhadaa hai| paramaar vee jattaan daa puraanaa te sakateeshaalee gharaanaa see| asal vich aaualakh raaje jagadeo de bhaaeechaare de vichon han| ih paramaar bansee han|
sar ibattasan aapanee kitaab panjaab kaasattas vich dhaaleevaal jattaan noo
dhaareevaal likhadaa hai| inhaan noo dhaaraa nagar vichon aae bhattee raajapoot manadaa hai|
asal vich dhaaleevaalaan daa mool sathaan raajasathaan daa dhauanapur khetar hai| ih lok dhaual bhaav balad te gaooaan paal ke guzaaraa karade san| pahilaan inhaan noo dhaualapaal kihaa jaandaa see| dhaualapaal shabad tatabhav roop vich badal ke maalave vich dhaaleevaal te maajhe vich dhaareevaal ban giaa| asal vich bhattee raajapootaan daa mool sathaan raajasathaan daa jaisalamer khetar hai| dhaaraa nagaree vich paramaar raajapootaan daa raaj see|
dhaaraa nagaree madh pradesh de ujain khetar vich hai| is ilaake noo maalavaa kihaa jaandaa hai| baarhaveen sadee de aaranbh vich raajaa jagadeo paramaar kee raajapoot kabeeliaan noo naal lai ke panjaab vich aaeaa see| baabaa sidh bhoee vee raaje jagadeo daa mitar see| inhaan dohaan ne ralake raajasathaan vich gazanee vaale turakaan naal kee larraaeean larreean| aam lokaan ne baabaa sidh bhoee de kabeele noo vee dhaaraa nagaree ton aae samajh liaa see| bhoee baagarr vich rahindaa see|
dhaaleevaal bhaaeechaare de lok dhaualapur khetar ton utthake kujh jodhapur te baakee raajasathaan de baagarr ilaake vich aake aabaad ho ge| maalave de prasadh itihaasakaar saraban singh beer ne ik vaaree panjaabee ttribiaoon vich likhiaa see| asal vich dhaaleevaal lok chanbal ghaattee de dhaualeepaal gaoo paalaka han| jithon ih haualee haualee badal ke
dhaaleevaal ban ge han| chanbal de kandte raajasathaan dee riaasat dhaualapur dee raajadhaanee vee inhaan naal sanbandhit hai| 1947 eesaveen ton pahilaan ghagar nadee de kandte pachaahadaa musalamaan rihaa karade san| jo aapane guaandtee jatt dandeevaalaan noo preshaan karade ate agon gilaan naal larradelarrade kade kadaaeen chahilaan de pindd khiaale puj jaande san| pachaahadiaan daa hamalaa tez ho giaa taan chahilaan ne baagarr jaake aapane naanaa baabaa singh, jo dhaaleevaal see, noo us de lashakar samet lai aae| usadaa pachaadiaan naal saradoolagarrh nerre ttaakaraa hoeaa par mukaabale vich baabe de laskar ne pachaadiaan de aagoo baabaa hake ddaale noo paar bulaaeaa| jis dee mazaar sheed vajon ghagar nadee de kandte banee hoee hai te aje vee uthe melaa lagadaa hai| baabaa sidh de laskar daa vee kaafee nukasaan hoeaa par pachaadiaan ne baabe daa pichhaa naa chhaddiaa| akheer uh larradaa larradaa jhuneer paas bhamiaan paas shaheed ho giaa jis daa dharr taan chukiaa naa giaa par khiaale de laloo patee daa baabaa laloo, jo khud vee dhaarravee see, baare ik samaadh banaa ditee| age jaake dhaaleevaalaan ne aapane bahaadar bazurag baabaa sidh bhoe dee yaad vich har saal ikaadasee vaale din melaa laaunaa aaranbh ditaa| is tarhaan dhaaleevaal dakhan ton utar val noo ge naa ki utar ton dakhan val noo| baabe de lashakar vichon bache khuche dhaaleevaalaan ne pahilaan maanasaa de pindd bhame kalaan,
bhame khurad, raamaanandee, baaje vaalaa aad vasaae fer dhaualaa, tapaa vasaaeaa| fer nihaal singh vaalaa, fer kapoorathale daa dhaaleevaal bett ate fer guradaasapur daa dhaareevaal| mere khiaal vich saradaar saraban singh beer dee ih likhat panjaab de dhaaleevaal jattaan de nikaas
te vikaas baare sabh ton vadh bharoseyog hai| ih gal bilakul ttheek hai ki dhaaleevaal jatt yaadavabansee bhattee han|
sant visaakhaa singh ne vee maalavaa itihaas vich likhiaa hai dhaaleevaal, dhaaraan ton nikalake bamaraualee nagar vich vase| jo ajakalh dhaualapur de ilaake vich han| ih atthaveen sadee daa madh see| bahut saare jodhapur de ilaake vich jaa vase| kujh sarasaa de aas paas ghagar te aa vase| jadak bagadaad vaale darindiaan ne inhaan de prasadh pindd ujaarrane aaranbhe| ih giaarhaveen sadee daa akheeralaa samaan see| maalave vich inhaan de prasadh pinddfataa, jhaneer, raaooke ate fer kaangarr aad han| dhaaleevaal bhatteean de saathee san| iko bans vichon han| dhaaleevaal bhaaeechaare de lok giaarhaveen sadee de ant jaan baarhaveen sadee de aaranbh vich sabh ton pahilaan jhuneer de khetar vich hee aabaad hoe| jhuneer de aas paas dhaaleevaalaan de kee pindd han| dandeevaalaan ne larrake inhaan noo kaangarr val dhak ditaa| jhuneer kee vaar ujarriaa te kee vaar vasiaa| dhaaleevaalaan ne cheemiaa noo haraake kaangarr te kabazaa kar liaa| kaangarr kilhaa banaa ke aapanee shakatee vadhaa lee ate haualee haualee moge tak chale ge| kaangarr ate dhauale khetar vich inhaan ne samen dee sarakaar naal sahiyog karake aapaneean chauadharaan kaaeim kar leean san| jadon dhaaleevaalaan de vaddere noo raaje dee padavee de ke doosare raajiaan ne gadee te baitthaaeaa taan pahilee vaar us de mathe te ttikaa laaun dee rasam hoee| is tarhaan ttikaa dhaaleevaal sbad prachalit hoeaa see| jadon dhaaleevaal aapanee larrakee daa ristaa doosare got de larrake naal karade san taan uh
ausade mathe te ih ttikaa naheen laaunde san kiaunk ih aapane aap noo hee ttike de maalak samajhade san| hun puraane rasam rivaaj khatam ho rahe han|
audee te manee vee dhaaleevaalaan de upagot han| udee baabaa udo dee bans vichon han| baabaa udon bahut vaddaa bhagat see| ih chandarabansee shree krisn bhagavaan daa chaachaa see| baabaa udo de naam te got udee prachalit hoeaa hai| udee got de dhaaleevaal firozapur ate naabhaa khetar vich hee aabaad san| kujh gujaraanvaalaa te gujaraat vich vee vasade san|
maneean upagot de dhaaleevaal baabaa maneean dee bans vichon han| baabaa maneean vee udo daa bhaaee see| panjaab vich inhaan noo miaane kihaa jaandaa hai| ih deene kaangarr de khetar vich kite kite milade han| ih raajasathaan de baagarr khetar vich kaafee vasade han|
panjaab vich dhaaleevaalaan de baabaa sidh bhoein daa melaa bahut prasadh hai| baabaa jee loolaane paas dushaman naal larrade hoe aapane dharam dee rakhiaa lee sheed hoe san| inhaan naal kee karaamaataan vee jorreean geean han| baabaa sidh bhoee miharamatthe ton tin sau saal pahilaan hoe han| siaalakott te gujaraanvaalaa de musalamaan dhaaleevaal vee baabaa sidh bhoee dee maanataa lee jhuneer de is khetar vich aaunde han| dalit jaateean de dhaaleevaal vee pooree sradhaa naal baabe dee maanataa karade han| baabaa sidh bhoee dee bans de kujh dhaaleevaal maleaane vasade han| sheedee samen baare de naal panddit, miraasee, kaalaa kutaa te ik dalit jaatee daa
sevak see| panddit jhaj giaa see baakee baabe de naal hee maare ge san|
haarr maheene dee teras noo maanasaa de nazadeek pindd kott laloo vikhe sidh bhoein de asathaan te dhaaleevaal bhaaeechaare de lok doorondooron aaeaa karade san| samen de badalan naal dhaaleevaalaan ne aapo aapane ilaake vich sidh bhoee de asathaan banaake ucheeanaucheean bulandaan te sarovar usaar dite| teras vaale din bazurag dhaaleevaal lok aapaneean naveean noohaan noo ithe mathaa ttekan lee liaaunde han| us ton pichhon hee vahuttee noo dhaaleevaal parivaar daa mainbar samajhiaa jaandaa hai| is pavatar mauake te dhaaleevaal aapaneean sukhaan sukhade han| jo kahinde han ki pooreean hundeean han| aam lok kahinde han ki chahilaan ne baabe de mritak sareer noo kott laloo liaandaa ate sasakaar karake us ute kachee buland banaa ditee| baad vich pattiaalaa riaas de ik pulis afasar dhaaleevaal gotee ne is noo pakiaan karavaa ke uchaa kar ditaa| aj vee dhaaleevaal baraadaree de sabh lok baabaa sidh bhoee dee bahut maanataa karade han| lalooaane vaale baabe de mandir vich baabe dee fotto vee rakhee hai| dhaaleevaal naveen sooee gaoo daa dudh baabe dee theee rakhade pahilaan miraasee noo piaunde han te panddit noo magaron dinde han| kujh dhaaleevaal sakheesaravar de chele vee san| ajakalh baare sidh bhoee dee yaad vich sidh bhoee lalooaanaa, dhoorakott, herreeke, raajeaanaa aad mukh asathaan bane hoe han| inhaan ton ilaavaa dhaaleevaalaan ne aapo aapane pinddaan vich baabaa jee deean sidh bhoeean banaaeean hoeean han| akhaan dhaaleevaal barree sharadhaa naal inhaan dee maanataa karade han| dhaaleevaale kaale kute noo
rottee paake khush hunde han| akabar baadasaaeh de samen kaangarr prades daa chauadharee mihar mitthaa dhaaleevaal see| usadaa aapane khetar vich bahut prabhaav see| uh 60 pinddaan daa chauadharee see| miharamatthe dee potaree bhaagabharee bahut sundar see| akabar baadashaah jattaan naal ristedaaree paake jatt bhaaeechaare noo aapane sanbandhee banaaunaa chaahundaa see| akabar bahut doorandes te neeteevaan baadasaaeh see| uh ilaake de vadde te sirakadt chauadharee naal ristedaaree paake us noo sadaa lee aapanaa mitar banaa laindaa see| aauarangazeb bahut kattarr musalamaan see| uh ilaake de vadde chauadharee noo musalamaan banaake khus hundaa see| miharamatthe ne saare jatt bhaaeechaariaan daa ikatth keetaa| garevaalaan te gilaan aad de kahin te miharamatthe ne aapanee potee akabar noo viaah ditee| akabar ne khus hoke miharamatthe noo meean daa mahaan khitaab te dhauale kaangarr de khetar de 120 pinddaan dee jaageer de ditee see| miharamatthe ne vee daaj vich 101 ghumaan zameen ditee see| jo tabaadalaa dar tabaadalaa karake dilee pahunch gee see| miharamatthe dee santaan de lok hun vee meean akhavaaunde han| meean dhaaleevaalaan de 23 pinddaan noo dhaaleevaalaan daa tapaa kihaa jaandaa hai| dhaaleevaal aapane naam musalamaanaan vaale vee rakh lainde san par musalamaan naheen saido, khaaee, bilaasapur meeneea, lopo, maachheeke, nihaalevaalaa, made, takhatoopuraa, kaangarr, deene, bhaageeke, raamoovaalaa, ranasheenh, raneean, dhoorrakott, malhaa te rasoolapur san|
asal vich tahiseel mogaa de dakhan poorabee kone noo hee dhaaleevaalaan daa tapaa kihaa jaandaa hai| gazatteear firojpur anusaar dhaaleevaal tape de
pindd rohee de hor pinddaan naalon pahilaan harr ne barabaad kar dite| is kaaran dhaaleevaalaan paas zameen ghatt reh gee| mahaaraajaa ranajeet singh ne vee dhaaleevaal saradaaraan ton jaageeraan khoh leean| angarej sarakaar vee inhaan naal naaraaj see| is kaaran dhaaleevaalaan paas jmeenaan kaafee ghatt geean san| ih daramiaan jimeendaar hee san| dhaaleevaal bahut hee mihanatee, sanjamee te soojhavaan hunde han| dhaaleevaalaan ne parrh likh ke hun bahut unatee keetee hai| profaisar prem prakaash singh jihe mahaan saahitakaar vee dhaaleevaal khaanadaan naal sanbandh rakhade han| kapoor singh aaee. see. ais. vee dhaaleevaal san| dhaaleevaal ne videsaan vich jaake vee bahut unatee keetee hai|
maalave vich kahaavat see akabar jihaa naheen baadashaah, miharamatthe jiddaa naheen jatt| miharamatthaa ilaake daa vaddaa chauadharee see|
ramaane vee dhaaleevaal jattaan daa upagot hai| ih raajaa raam dee bans vichon han| jad miharamatthe ne aapanee potee bhaagabharee te kaangarr de kujh dhaaleevaal naal karanaa pravaan kar liaa taan kottadeenaa te kaangarr de kujh dhaaleevaal parivaar is rishate de virodhee san, eih miharamatthe naal naaraaz ho ge| ih ramaane dhaaleevaal san| inhaan lokaan noo akabar ton ddarake pindd chhaddanaa piaa| inhaan noo rasate vich raat pai jaan kaaran dderaa dhaualaa ttibaa de ik saadhoo paas tthahiranaa piaa| inhaan ne saadhoo de kahin ton uthe hee tthahir ke dhaualaa pindd vasaaeaa see| kujh lokaan daa khiaal hai
ki baabe feroo ne dhaualaa pindd dubaaraa theh de paas aabaad keetaa see| handdiaaeaa pindd dhauale de naal lagadaa hai| baabaa feroo vee baabaa udo dee bans vichon see| dhauale de ilaake dee chauadhar vee dhaaleevaalaan paas see| dhauale de kilhe daa aakharee vaaris raajoo singh see| ajakalh raajoo singh dee bans raajagarrh kube vasadee hai| roorre dee bans roorreke te hor pindd vich vasadee hai| pattiaale khetar vich ttheekareevaalaa, rakharraa, ddakaalaa aad dhaaleevaalaan de prasadh pindd han| sangaroor vich dhaualaa, tapaa, baranaalaa, handdiaaeaa, augo, sheragarrh, raajagarrh kube, sahijarraa, bakhatagarrh aad dhaaleevaalaan bhaaeechaare de pindd han| ludhiaane zilhe vich pakhovaal, ratovaal te saholee aad pinddaan vich kaafee dhaaleevaal aabaad han| maajhe vich dhaaleevaal pindd vee dhaaleevaal aabaad han| maajhe vich jagadev kalaan vich vee dhaaleevaal han| fatihagarrh saahib te roparr de ilaakiaan vich vee dhaaleevaal baraadaree de lok kaafee vasade han| maajhe vich umaraanangal pindd vee dhaaleevaalaan daa bahut prasadh pindd hai| jalandhar, kapoorathalaa te fagavaarre de khetaraan vich vee kujh dhaaleevaal aabaad han| batthindde zilhe vich hor jatt jaateean kee pindd san| ih fareedakott te naabhe aad raajiaan de rishatedaar vee san| dalit jaateean vich vee dhaaleevaal bahut han| prasadh akaalee leeddar dhanaa singh gulasn vee dhaaleevaal see|
mukatasar vich akaalagarrh pindd de dhaaleevaal madhe ton aae han| lanbee te khoonanaa pinddaan de dhaaleevaal kaangarr ton aae han| dhaualaa kingaraa pindd de dhaaleevaal dhauale tape ton aae han| ih raae jodh dee bans vichon han|
bahute dhaaleevaal khaanadaanaan daa pichhokarr kaangarr hai| kaangarr vich miharamatthe dee samaadh hai| is dee vee bahut maanataa hundee hai| dhaaleevaal keval miraasee noo hee daan deke khush hunde han| badhanee paas bhiaanaa vikhe dhaaleevaalaan daa jattheraa hai| jithe mitthe rott te kheer aad daa charrhaavaa charrhadaa hai| pattiaale vich laalaan vaale vich vee miharamatthe sidh dee samaadh hai| jithe har maheene de dhaaleevaal sidh bhoee noo manade san| gujaraanvaale de dhaaleevaal miharamatthe sidh de upaask san| naath 9 te sidh 84 san|
siaalakott te gujaraanvaalaa khetar de bahute dhaaleevaal musalamaan san| doven sidh bhoee de miharamatthe de sharadhaaloo san| miharamatthe mahaan daanee te mahaan sikh see| dhaaleevaalaan de bahut pindd maalave vich han| maalave vichon utthe dhaaleevaal doordoor tak saare panjaab vich fail ge| duaabe te maajhe vich vee dhaaleevaal kaafee han| dhaaleevaal guroo naanak de samen ton hee sikh dharam de sharadhaaloo san| sabh ton pahilaan chauadharee jodh raae ne guroo haragobind jee de samen sikhee dhaaran keetee| ih kaangarr daa mukheea see| miharamatthe dee bans daa mahaan sooramaa see| ih pahilaan sukheesaravar noo manadaa see| aapanee patanee ton prabhaavit ho ke guroo saahib daa sikh baniaa| guroo sar mahiraaj de yudh vich aapane panj sau ghorr savaar saatheean noo naal lai ke guroo saahib dee jang vich sahaaeitaa keetee| guroo saahib ne khus ho ke raae jodh noo kattaar bakhasee| is khaanadaan paas guroo saahib daa ik jorraa, eik talaaee te gavaaleear de kaidee raajiaan
noo rihaaee vaalaa 52 kaleean vaalaa cholaa saahib vee see| is khaanadaan de lakhameer te sameer bharaavaan ne vee dasaven guroo gobind singh jee dee museebat samen bahut sevaa te sahaaeitaa keetee| guroo jee kaafee samaan inhaan paas deene kaangarr rahe| guroo jee dee yaad vich deenaa saahib guraduaaraa lohagarrh jafranaamaa baniaa hai| baabaa miharamatthe dee bans bahut vadhee fulee| is de ik putar chanabeg ne akabar dee sahaaeitaa naal dhaualapur te vee kabazaa kar liaa| is bans de kujh dhaaleevaal akabar de samen ton hee dilee rahinde han| sahaaranapur vich dhoolee got de jaatt vee dhaaleevaale baraadaree vichon han| hariaane ate raajasathaan vich vee kujh hindoo jaatt dhaaleevaal han| kujh dhaaleevaal sikh jatt vee han| pachhamee panjaab de laahauar, siaalokatt, gujaraanvaalaa, gujaraat te minttagunmaree aad khetaraan vich kaafee dhaaleevaal aabaad san| bahute musalamaan ban ge san| panjaab vich dhaaleevaal naam de kee pindd han|
saanjhe panjaab vich dhaaleevaal got de jattaan dee 1881 eesaveen vich kul ginatee 77660 see| dhanaa bhagat vee raajasathaan daa dhaaleevaal jatt see| dilee noo tin vaaree fatih karan vaalaa sooramaa jaranail baabaa baghel singh vee raaooke pindd daa dhaaleevaal jatt see|
dhaaleevaalaan baare eitihaas dhaaleevaalee vansaavalee pusatak vich vee kaafee jaanakaaree ditee gee hai| ih khoj bharapoor pusatak chatin singh dhaaleevaal ne likhee hai| nanbaradaar karataar singh luhaaraa ne vee
dhaaleevaal itihaas baare ik pusatak likhee hai| angarez khojeean ibattasan te aich. e. roj ne vee dhaaleevaalaan baare kaafee likhiaa hai| dhaaleevaalaa khaanadaan jettee kauam naal sidhaa sanbandh rakhan vaalaa prasadh khaanadaan hai| ih vee raajapootaan de chhatee shaahee gharaaniaan vichon ik hai| dhaaleevaal jagat prasadh got hai|
sat sree akaal jee saariaan noo, main ithe panjaab vich vasade jattaan daa itihaas saanjhaa karan dee koshis kar rihaan.....
aas karadaan haan kee tuhaanoo is naal sanbandhit pooree jaanakaaree miloogee...
sandhoo
sidhoo baraarr
dusaanjh
chahil
attavaal
aaualakh
gil
sohee
sahotaa
bopaaraae
siaal
kaahalon
saraao
maan
dtilon
sandhoo
sandhoo got jattaan vich kaafee prasadh got hai| panjaab vich sindhoo baraarraan magaron sandhoo ginatee de pakhon doojaa vaddaa got hai| inhaan de mukh sathaan laahauar ate amritasar zilhe han| sandhoo bhaaeechaaraa sataluj dariaa de naal naal doveen paaseen vasiaa hoeaa hai| poorab vich anbaale ton pachham val, sandhoo, zilhaa siaal kott ate gujaraanvaale de pahaarree ilaakiaan vich vee kaafee ginatee vich milade han| guroo naanak daa prasadh sikh bhaaee baalaa ate bhaarat daa mahaan shaheed bhagat singh sandhoo khaanadaan vichon hee san| sandhoo jattaan daa khiaal hai ki uh ayadhiaa de raaje sree raam chandar jee raaheen soorajabansee raajapootaan dee raghoobansee kul naal sanbandh rakhade han| is bans vichon hee sandhoo raau eik mahaan yodhaa hoeaa hai sar laipal garifan dee raae vich sandhoo utar pachhamee raajapootaane vichon panjaab vich aae han| puraane samen vich jad kaal paindaa see taan jatt lok hare chaare dee talaash vich kise naveen thaan chale jaande san| prasadh itihaasakaar ke. see. yaadav de anusaar bahuteean jatt jaateean giaaraveen sadee vich mahimood gazanavee de samen panjaab vich aaeean han| sandhoo vee is samen hee panjaab vich aae san| aich. e. roj ne aapanee kitaab vich sandhooaan deean 84 chhotteean moonheean likheean han| siaalakott de 1883 84 gazatt anusaar sandhooaan deean keval panj hee mukh moonheean han| jilhaa karanaal de vasaneek sandhoo baabaa kaalaa mehir jaan kaalaa peer dee poojaa karade han| ih sandhoo bans daa vaddaa vadderaa hai ate is dee asalee samaadh siaal kott jilhe vich thaanaa satar jok is dee utapatee daa sathaan aakhiaa jaandaa hai, vich banee hoee hai| ik hor
ravaaeit hai ki kaalaa mehar maalave de saner ton utthake maajhe vich sirahaalee chalaa giaa| sandhooaan de sirahaalee khetar vich 22 pindd han| is ilaake noo sandhooaan daa baaheea kihaa jaandaa hai| sandhooaan de 17 pindd san jinhaan vich raajaa jang te jodhoo aad vadde te prasadh pindd san| laahauaree sandhoo hun vee mashahoor han| ih larraakoo te jhagarraaloo hunde san| poorabee panjaab vich aake hun malavee bhaaeechaare vich hee ral mil ge han| maalave vich sataluj dariaa de naal naal ate fareedakott ton mukatasar tak vee hatthaarr khetar vich vee sandhooaan de prasadh pindd saaeean vaalaa, chughe vaalaa, veere vaalaa, bhaag singh vaalaa, marr, sakaan vaalee, kaaniaan vaaleean, khurranj aad kaafee pindd han| rukhaale de sandhoo sirahaalee ton aae san| fareedakott de paas sandhooaan pindd vee pahilaan sandhoo jattaan ne hee aabaad keetaa see fir baraarr aa ge| shuroo suroo vich is ilaake vich sandhooaan te baraarraan deean zameenaan khaatir aapasee larraaeean vee hoeean| gajtteear firojpur anusaar moge val aae sandhoo maajhe vichon hee aaloovaalee saradaaraan naal hee aae| mugalaraaj de patan magaron jeeraa dee bett vich gilaan de jor den te sidhoo is ilaake vich vee aabaad ho ge| ludhiaane vich vee sandhooaan de kujh pindd han| ludhiaane ton age kujh sandhoo duaabe de khetar jalandhar, hushiaarapur tak chale ge| musalamaanaan de hamaliaan te zulamaan ton tang aake kujh majhail sandhoo batthinddaa, maanasaa aad ilaakiaan vich vee vase han| hun sandhoo takareeban saare panjaab vich hee faile hoe han| fareedakott de ilaake de vich mharaanaa vich sandhooaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| maalave de sandhoo viaah jaan putar de janam dee khushee vich baabe kaale maihir dee samaadh te charrhaavaa charraaunde han| ih saaraa charrhaavaa sandhooaan de miraasee noo ditaa
jaandaa hai| sandhooaan de ik miraasee ne dasiaa hai ki fareedakott de ilaake vich sandhooaan de mukhee kaale maihir te bhatteean vich kise kaaran dushamanee paidaa ho gee| bhatteean ne kaale maihir de rasoeee ik braahaman noo laalach de ke aapane val kar liaa| us ne kaale maihir noo khaane vich kujh zahir de ditee| kaalaa maihir khaanaa khaake behos ho giaa| is samen bhatteean ne kaale maihir noo maaranaa chaahiaa par ik miraasee ne unhaan noo rok ditaa ki kaalaa maihir aje jaag rihaa hai, pooraa sutaa naheen hai| jadon kaale maihir noo hosh aaee taan bhatteean ne us de sir noo zakhamee kar ditaa| uh jkhmee sir naal vee bhatteean naal larradaa rihaa| is samen ik lalaaree musalamaan ne vee bhatteean dee hauasalaa afajaaee keetee| kaale maihir ne maran lagiaan aapanee bans de lokaan noo aakhiaa ki mere matth marree te je braahaman charrhe taan us daa sir vadt diau| lalaaree de neel dee varaton naa karo| meree poojaa daa saaraa charrhaavaa miraasee noo hee den|
hun sandhooaan de parohat miraasee hunde han| pooraa charrhaavaa miraasee noo hee ditaa jaandaa hai| kee miraaseean noo sandhooaan deean moonheean zabaanee yaad han| kee siaane sandhoo inhaan ton aapane kuraseenaame likhake vahee vich daraj kar lainde han| saare sandhoo hee manade han ki baabaa kaalaa maihir kaanee neend sauandaa see| kee sandhoo hun vee neend vich aapaneean akhaan adheean khulheean rakhade han| saare sandhoo hun vee baabe kaale maihir noo peer vaang poojade han ate bahut hee satikaar karade han| sandhoo jaatt hisaar, rohatak te meratth vich vasade han| ih hindoo han| ik hor ravaaeit anusaar kaalaa maihir sirahaalee de paas dilee sarakaar dee fauaj naal
larradaa hoeaa shaheed ho giaa see| jithe us daa sir ddigiaa, aus thaan us dee yaadagaar de tauar te matth marree banaaeaa giaa hai| maajhe de sandhoo ethe hee sirahaalee vich aapane is jatthere dee poojaa karade han ate khushee vich charrhaave charrhaaunde han| matth de duaale chakar vee laaunde han| sirahaalee, valattohaa, bharraanaan, manaavaan aad majhail sandhooaan de prasadh pindd han| paananee anusaar sandhooaan daa sindh te jehalam vichakaar ik janapad see| 739 eesaveen vich inhaan de raaje pun dev ne arabaan noo haraaeaa see| inhaan deean arabaan naal kee larraaeean hoeean| aakhir inhaan noo sindh chhadd ke panjaab vich aaunaa piaa| sindh ton aaun kaaran vee is kabeele noo sindhoo kihaa jaandaa hai|
eih jattaan daa bahut hee tez te takarraa kabeelaa hai| sikh raaj kaal vich sandhooaan dee raajasee mehatataa bahut vadh gee see| panjaab de jattaan daa samaajik darajaa vee raajapootaa te khatareean ton uchaa ho giaa see| janjar jatt vee sandhooaan naal ralade han| janjar upagot hai| janjar ate jhinjar got vich farak hai| jhinjar jatt raajasathaan de baagarr khetar ton utthake maalave de sangaroor ate amaloh khetaraan vich aabaad ho ge san| sandhoo jatt sindh khetar ton panjaab vich aae han|
akabar de samen maajhe daa changaa sandhoo bahut shakateesaalee see| us ne hee dhole kaangarr de chauadharee mihar mitthe noo 35 jaatt bansee panchaaeit vich akabar naal rishatedaaree paaun ton rokiaa see|
mahaabhaarat de samen sindh vich jaidarath sandhoo daa raaj see| durajodhan ne aapanee bhain dushaalaa daa viaah jaidarath naal karake sandhoo jattaan noo aapanaa mitar banaa liaa see| sandhooaan ne mahaabhaarat dee larraaee vich vee hisaa liaa see| karanal jemaz ttaadd ne vee sandhoo bans noo 36 raaj gharaaniaan vich shaamil keetaa hai|
sandhoo, sindhoo te sindharr iko hee got hai| uchaaran vich durerre khetaraan vich jaake farak pai hee jaandaa hai| dalit jaateean chamaaraan te trakhaanaan aad vich vee sandhoo got de kaafee lok milade han| jiharre gareeb sandhooaan ne dalit te pichharreean shreneean deean isatareean naal viaah kar le, auh unhaan deean jaateean vich ral ge| uhanaan de got naheen badale par jaatee badal gee| kee thaaeen sandhooaan de daasaan ne vee aapane maalak vaalaa got rakh liaa| yoorap vich vee kujh habasheean ne aapane maalakaan vaale hee got rakh le san| chhotteean jaataan de sandhooaan noo sandhoo jatt hokaa sandhoo kahinde han| ih sandhoo got vich baabe kaale maihir de janam ton magaron rale samajhe jaande han| inhaan baare kee kalapat te mithihaasak kahaaneean vee prachalit han|
sandhoo jatt musalamaan, sikh, hindoo aad dharamaan vich aam milade han| ih bahute musalamaan te sikh hee han| mahaatamaa budh de sidhaantaan ton prabhaavit hoke sindh de sandhoo jatt bodhee ban ge san| musalamaanaan de
hamaliaan magaron ih budh dharam chhadd musalamaan, sikh te hindoo ban ge san| sandhoo jattaan daa bahut vaddaa te prabhaavashaalee got hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar sandhoo jattaan dee ginatee saanjhe panjaab vich 135732 see| sar laival gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich sandhoo jattaan daa itihaas kaafee ditaa hai| bahute sandhoo pachhamee panjaab te maajhe vich aabaad san maalave vich ghatt san| sandhoo jatt hor jattaan de mukaabale shaahee tthaatth naal rahinde han| mharaane de mele vich sandhoo zaroor pahunchade han| sikhaan deean baaraan misalaan vich chaar misalaan sandhoo khaanadaan deean san| sandhoo jagat prasadh got hai| ih baaharale desaan vich vee bahut ge han| sandhoo bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| sandhoo chusat te ghunmaddee vee hunde han| ih bahut tej dimaag vaale hunde han| bhaarat de saabakaa pradhaan mantaree chau charan singh daa got sandhoo ate jaatee jaatt see|
sidhoo baraarr
sidhoo bhattee raajapootaan vichon han| ih yaadav bansee han| puraane samen vich bhattee raajapootaan daa raaj matharaa ton lai ke gazanee tak see| kaafee samen magaron bakhaare de baadashaah ne gajnee ate laahauar de ilaake bhatteean ton jit le| bhattee, bhattaner de ilaake vich aabaad ho ge| ik bhattee saradaar devaraaj ne devagarrh vasaaeaa| us dee bans vich jaisal ik parataapee raajaa hoeaa| us ne jaisalamer shahir vasaa liaa| us daa bettaa hem raau aapane bharaavaan naal naaraaz ho ke hisaar de ilaake vich 1180 ee. ch aa giaa|
jadon shahaabudeen gauaree ne bhaarat te hamalaa keetaa taan hem ne aapane bhattee kabeele naal ralake us dee vadh ton vadh sahaaeitaa keetee| is lee gauaree ne hem noo sirase, hisaar te batthindde daa ilaakiaan daa chauadharee banaa ditaa| hem ne hisaar vich ik kilhaa usaariaa| hem dee mauat 1214 eesaveen vich hoee| isane mukatasar de dakhanee ilaake ton panvaaraan noo ludhiaane val kadtiaa| hem de putar jondhar de 21 pote san| jinhaan de naam te add add naven 21 got hor chal pe| is de ik pote mangal
raau ne dilee dee sarakaar viradh bagaavat keetee par maariaa giaa| mangal raau de putar anand raau de bette kheevaa raau dee raajapoot patanee ton koee putar paidaa naa hoeaa| kheevaa raau ne saraau jattaan dee kurree naal viaah kar liaa| bhattee bhaaeechaare ne us noo kheevaa khottaa kahike tiaag ditaa| kheevaa raau de ghar sidhoo raau daa janam hoeaa| ih ghattanaa takareeban 1250 eesaveen de lagabhag vaaparee| sidhoo raau dee bans jatt baraadaree vich ral gee| sidhoo de naanv de chhe putar hoe| bette daaharr dee ulaad kainthal, jhunbe aad vaale bhaaeeke han| dhar dee ulaad peere kottee han| roop dee ulaad rose sidhoo pindd ttahinaa, zilhaa fareedakott vich hai| suro dee ulaad mahiramee sidhoo han ate ih jaidaan daa vadderaa see| maano dee bans malakaane te nauarang aad pinddaan vich hai| bhoore dee bans vichon hareeke te baraarr sidhoo han| bhoore de bhutar tilak raau ne sant subhaa kaaran viaah naheen karaaeaa| is noo bhatteean ne batthindde te mukatasar de vichakaar abaloo pindd vich katal kar ditaa| saare sidhoo is mahaapurash dee maanataa karade han| is dee yaad vich abaloo vich ik guraduaaraa banaaeaa giaa hai| is tilak raau dee thaan isatareean mittee kadtan har saal aaundeean han| is tilak raau asathaan ton mittee lai ke maraajh de guraduaare vich ik tilak raau dee thaan banaaee hai| jithe baahee deean isatareean mittee kadtadeean han| ik hor ajihaa thaan hor raaeike jilhaa batthinddaa vich vee hai|
bhoore de putar seetaa raau dee bans vichon haree raau hoeaa hai| ih hareeke sidhooaan dee shaakhaa daa modtee hai| kaaunke, attaaree, hareeke te tafan ke aad
eis dee bans vichon han| ih baraarr bansee naheen han|
seetaa raau de dooje putar jarath dee bans vichon baraarr prasadh hoeaa jo baraarr bans daa modtee hai| is tarhaan sidhooaan deean sat moonheean; baraarr, hareeke, bhaaeeke, peere kottee, rose, jaid te maano ke han| sidhoo de ik putar dee bans dalitaan naal rishatedaaree paake dalit jaatee vich ral gee| sidhoo pichharreean sreneean naaeean aad ate anusoochit jaateean mazhabee sikhaan vich vee han| sidhoo ton dasaveen peerree te baraarr hoeaa| ih bahut vaddaa dhaarravee te soorabeer see| is ne bhatteean noo haraake batthindde de ilaake te dubaaraa kabajaa kar liaa| ih dilee sarakaar ton vee baagee ho giaa| batthindde de retale ilaake beedovaalee vich rahin lag piaa| beedovaalee vich hee 1415 eesaveen de lagabhag baraarr dee mauat hoee| ik vaaree sidhoo baraarraan ne taimoor noo ttohaane de ilaake vich vee lutt liaa see| baraarr luttamaar karake is ilaake de jhaarraan vich samet pravaar luk jaande san| taimoor ne guse vich aake kul jhaarr, kareer vadtaaune shuroo kar dite| uhanaan de thale bhoriaan vichon baraarr samet pravaar nikalade san| uthon hee ih kahaavat prachalit hoee see, ki ek jhaarr vadtiaa, sauan sidhoo kadtiaa|
taimoor ne badalaa lain lee kaafee sidhoo baraarr maravaa dite san| baraarr de vee chhe putar san jinhaan vichon dul te pauarr hee prasadh hoe san| baraarr de tin bharaa hor san| unhaan dee bans vee aapane aap noo baraarr bans hee
likhadee hai| hareeke vee aapane aap noo baraarr likhade han| hareeke baraarr naheen han| ih haree raau dee bans han| dul dee bans vich fareedakottee te sanghake han| pauarr dee bans vichon foolake, mahiraajake, ghuraajake aad han| ih bahute batthindde de baahee ilaake vich aabaad han|
dul dee bans vee kaafee vadhee hai| dul de chaar putar ratan paal, lakhan paal, binepaal te sahis paal san|
ratanapaal dee bans abaloo, daan singh vaalaa, kottalee kilhee, mahimaasarajaa te kunddal aad pinddaan vich vasadee hai| lakhan paal dee bans noo diaun ke kihaa jaandaa hai| sahin paal dee santaan naagedee saraan te fidde aad vich aabaad hai| binepaal dee santaan mataa, dodaa, kauanee, bhaagasar te batthindde jhunttee patee vich aabaad hai| bine paal dee bans vichon sanghar bahut prasadh hoeaa| us de bhalan samet 14 putar san|
sanghar baabar de samen 1526 eesaveen vich hoeaa| baabar dee bahut sahaaeitaa keetee| sanghar dee mauat vee is larraaee ch hoee| akabar baraarraan daa bahut ahisaanamand see| us ne bhalan noo aapane ilaake daa chauadharee banaa ditaa| ik vaaree bhalan te manasoor ilaake dee chauadhar de kaaran akabar de darabaar vich haazar hoe jadon manasoor noo akabar valon siropaa miliaa taan manasoor sir te cheeraa banan lagaa taan bhalan ne aapane sirope dee uddeek karan ton pahilaan hee manasoor daa adhaa cheeraa paarr ke aapane sir te ban liaa| is ute akabar baadashaah bahut
hasiaa ate dohaan dee chauadhar de pindd baraabar vandd dite| is mauake darabaaree miraasee ne aakhiaa, bhalan cheeraa paarriaan, akabar de darabaara panj garaahee ilaake dee chauadhar bhalan paas see| is dee mauat 1643 eesaveen vich hoee|
dusaanjh
eih sarohaa raajapootaan vichon han| raajasathaan daa saroee nagar inhaan ne hee aabaad keetaa see| ih panjaab vich raajasathaan ton aae han| pahilaan ih firozapur de khetar vich aabaad hoe han|
shaah saroaa de panj putar sanghe, malhee, dtilon, dteenddase te dusaanjh san| moge de khetar vich ik dusaanjh pindd dusaanjh jattaan daa hai| maanasaa de ilaake
vich dusaanjh hindoo jaatt han| hun vee dusaanjh jatt sanghe, malhee dteenddase te dtilon jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| firozapur de khetar ton bahute dusaanjh got de lok duaabe val chale ge| jalandhar jilane de bangaa khetar vich dusaanjh kalaan pindd dusaanjh got daa bahut hee ughaa pindd hai| navaan shahir khetar vich vee dusaanjh got de jatt kaafee han| saradaar amar singh dusaanjh duaabe daa ik ughaa akaalee leeddar see| prasadh haakee khiddaaree balaveer singh dusaanjh jatt see|
dusaanjh got de bahute lok duaabe vich vee vasade han| maalave te maajhe vich dusaanjh got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| duaabe vichon dusaanjh bhaaeechaare de lok videshaan vich vee bahut ge han| malhee, sanghe te dusaanjh aad jattaan de puraane got han| panjaab vich dusaanjh jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih ik upagot hai| videshaan vich jaake dusaanjh jattaan ne aapanee mihanat, siaanap te yogataa raaheen bahut unatee keetee hai| ujal dusaanjh brittish kolanbeea de mukh mantaree banan vaale pahile bhaaratee te pahile panjaabee han| dtilon, malheean ate sanghiaan vaang dusaanjh vee praacheen jattaraaj gharaaniaan vichon han| is khaanadaan de kujh puraane sike vee milade han| ih jagat prasadh got hai|
chahil
kujh itihaasakaaraan anusaar chahil, ajamer te hisaar de garrh darerre vaale chauahaanaan dee ik shaakh hai| ih panjaab vich baaraveen sadee de aaranbh vich aae| chaahal raaje chaaho dee bans vichon see|
misattar faagan anusaar ih beekaaner khetar de mool vasaneek baagarree han| ik hor ravaaeit anusaar ih tanvar bans de raajaa rikh dee bans vichon han| ih dakhan ton aake kahiloor vikhe vas ge| rikh putar ne ik paree varagee jattee naal viaah karaa liaa ate batthindde de khetar vich matee vikhe vasake chahil got daa modtee baniaa| kise samen chahilaan deean kurreean bahut sundar hundeean san ate beaaualaad vee naheen rahindeean san| chahil aapanee kurree daa rishataa change ameer gharaan vich karade san| hun ih puraaneean akhauateean te kalapat galaan khatam ho raheean han|
asal vich chahil got daa modtee chaahal shree raam chandr de putar kasoo dee
bans vichon hai| eih soorajabansee han| aicha roz ne aapanee khoj bharapoor pusatak vich likhiaa hai ki soorajabansee raajaa agarasain de chaar putar san| jinhaan dee aaualaad chheene, cheeme, shaahee te chahil jatt han| sohee te lakhee aad chhotte got vee chahil bhaaeechaare naal ralade han| cheeme vee chauahaan bans vichon han| sant visaakhaa singh chahilaan noo chauahaanaan dee kaualee saakhaa vichon manadaa hai| ih ttheek hee lagadaa hai| us ne aapanee kitaab maalavaa itihaas vich likhiaa hai ki chauahaan bans de ghag dee chheveen peerrhee vich chaahal hoeaa us de laaun te chaahal got prasadh hoeaa| us dee chauathee peerrhee vich vairasee hoeaa| us de do viaah san| ik daa putar ralaa see jis ne ralaa vasaaeaa| jis ton chahilaan de kee pindd bajhe| rale noo us de bhateeje jugaraat ne maarake aapane pitaa daa vair liaa| navaan pindd jogaa aapane naam ute vasaaeaa| dhooree de ilaake vich dhanauaree kalaan chahilaan daa pindd vee joge vichon hee bajhiaa hai| kise samen panj paanddo samet daropatee joge de khetar vich aae san| chaahal jogeean daa chelaa see| us samen panjaab vich jogeean sidhaan daa bolabaalaa see| jogee lok vee budh dharam dee ik shaakhaa han| inhaan vichon ik sidh jogeepeer hoeaa hai jis noo sabh chahil manade han| jithe bhee chaahalaan daa koee pindd hai, authe jogee peer dee maarrhee vee hai|
shekhoopur jilhe vich musalamaan chahilaan daa ik pindd maarree hai jithe jogee peer dee maarree vee kaaeim hai| moge de ilaake vich kilee chahilaan vich vee jatthere dee yaad vich melaa lagadaa hai| fareedakott de paas vee chahil pindd hai| panjaab vich chahil naam de kee pindd chahil bhaaeechaare de hee
han| inhaan saare chahilaan daa mudt maanasaa daa khetar jogaaralaa hee hai| maanasaa vich chahilaan de vich daliau, aaualakh te sekhon gaindde chahil de samen ludhiaane de khetar vichon aae| maanasaa vich chahil te dandeevaal chauahaan baaraveen sadee vich aae san| maan sabh ton pahilaan aae san| nauaveen paatashaahee sree guroo tegabahaadar jee jad 1665 eesaveen vich bheekhee de ilaake vich aae us samen is ilaake vich gaindde te desoo chahil dee chauadhar see| ih sulataaneean parivaar see| chahil bhaaeechaare de bahute lok sukhee saravar de chele san| maalave vich guroo tegabahaadar dee feree samen hee gaindde samet chahilaan ne sikhee dhaaran keetee| kujh chahil kache sikh san, auh sakhee saravar noo vee manade san|
desoo chahil dee bans vichon gainddaa chahil bahut soorabeer te prasadh see| is deean raaje hoddee te hor musalamaan dhaarraveean naal kee ttakaraan hoeean san| daliau jattaan ne aapane mitar gaindde de dushamanaan naal ttakaraan leean| 1736 eesaveen vich mahaaraajaa aalaa singh ne gaindde chahil ton bheekhee daa ilaakaa jit ke aapanee riaasat pattiaalaa vich ralaa liaa| kise kaaran gaindde noo us de aapane shareekaan ne hee maar ditaa see| chahilaan dee chauadhar ilaake vich khatam ho gee| kujh chahil sangaroor, mogaa, ludhiaanaa, duaabaa te maajhe de khetaraan vich dooradoor tak chale ge| maajhe ton age pachhamee panjaab vich vee kaafee chale ge| bhular, chaahal ate kaahalon jatt maalavaa, dhaar ate dakhan noo aapanaa mudtalaa, ghar kahinde han| amritasar de chahilaan anusaar chahil sooraj bansee raajaa khaang dee bans vichon han| pahilaan pahil uh dilee paas kott gaddaanaa
vase ate fir pakhee chahilaan anbaale val aae| fir haualee haualee maalave de ilaake jogaa ralaa vich pahunch ge san| maajhe vich vee chahil gotee kaafee vasade han| pindd chahil tahiseel taranataaran vich dhan baabaa jogee peer daa akatoobar vich mahaan saalaanaa jorr melaa lagadaa hai| maajhe vich zafaravaal vee chahilaan daa ughaa pindd hai|
baabaa jogee peer daa janam dihaarraa noorapur bedee de nazadeek pindd braahaman maajaraa vich 12 satanbar de lagabhag manaaeaa jaandaa hai| sabh chahil jogee peer noo zaroor manade han| sangaroor khetar te chahil kheraa bhoomeean dee poojaa karade han| uh aapane aap noo baale chauahaan dee bans vichon samajhade han| baalaa chauahaan kise jattee naal viaah karaake jatt bhaaeechaare vich ral giaa see| jeend te sangaroor de chahil guge chauahaan dee poojaa vee karade han| is ilaake de bahute chahil jogee peer noo jroor manade han| sangaroor de ilaake vich kherree chahilaan, khiaalee, ghanauaree kalaan, laadd banajaaraa, karamagarrh aad kee pinddaan vich chahil kabeele de lok vasade han| fatihagarrh de aamaloh khetar vich chahilaan pindd vee chahil bhaaeechaare daa hai| bans vichon manade han| uh baland jogee peer noo jatthere de tauar te poojade han| saare chahil hee jogee peer noo aapanaa jattheraa manade han| uh maanasaa de ilaake vich musalamaanaan naal larradaa hoeaa shaheed ho giaa see| asoo maheene vich chauathe nauaraate noo joge rale de ilaake vich jogee peer daa bhaaree melaa lagadaa hai|
chahil bans de lok vadh ton vadh is mele vich shaamil hunde han| hun chahil saare panjaab vich hee faile hoe han| ik chahil pindd ludhiaane jilhaa vich vee hai| is ilaake de razool pindd vich vee kujh chahil han| chahil kalaan te chahil khurad pindd jilhaa navaan shir vich chahil bhaaeechaare de hee han| kapoorathalaa vich kaso chahil, maadhopur, janbovaal, bhanolang aad kee piddaan vich chahil got de kaafee log vasade han| hariaane te raajasathaan vich vee kujh chahil hindoo jaatt han| pachhamee panjaab vich gujaraanvaalaa, siaalakott, shekhoopuraa te mittagunmaree tak vee chahil kabeele de lok chale ge san| mittagunmaree got de lok kaafee han| kee gareeb jatt dalit isatareean naal viaah karaake dalit bhaaeechaare vich ralamil ge san| is kaaran jattaan te dalitaan de bahut got saanjhe han|
chahil got jattaan de vadde gotaan vichon hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich chahil got de lokaan dee ginatee 63,156 see| maalave vichon chahil raajasathaan de khetar vich vee kaafee jaake aabaad hoe han| duaabe de bahute chahil badeshaan vich ge han| chahil kabeele de lok siaane te manamate hunde han| kise de magar ghatt lagade han| panjaab vich saare chahil jatt sikh han| dalit jaateean vich rale hoe chahil vee sikh han| maajhe de biaas khetar de pindd sero khaanapur dee pavatar jhangee jiharree baabaa jogee de naana naal prasadh hai vich vee saalaanaa jorr melaa adh satanbar noo barree dhoomadhaam naal manaaeaa jaandaa hai| sree guroo ganrath saahib de akhantth paatth de bhog pain magaron nerrale pinddaan
de chahil baabaa jee de ddere te mathaa ttekade han| kheer, dudh, mittheean rotteean, gurrh aad charrhaake manataan mangeean jaandeean han| mele vich gaaeik jorreean te prasadh khiddaareean noo vee bhaag lain lee khaanapur dee pachaaeit valon sadaa ditaa jaandaa hai| hun mele vee naven dtang naal lag rahe han| chahil iraan vichon bhaarat vich panjaveen sadee vich aae san| panjaab vich aaun ton pahilaan dilee te raajasadhaan vich vasade san| chahil manamate te sanjamee jatt han| inhaan daa mudtalaa ghar vee kaisapeean saagar daa poorabee khetar see| hariaane te raajasathaan vich chahil hindoo jaatt han|
attavaal
attavaal ih mahaanbhaarat de samen ton hee panjaab vich vase puraane jatt
kabeeliaan vichon han| ibattasan attavaal jattaan noo soorajabans vichon manadaa hai| is got daa modtee mahaaraaj see| ih utthaan daa vapaar karade san| is kaaran inhaan noo pahilaan untth vaalaa kihaa jaandaa see| fir attavaal naam parachalat ho giaa| ih bahute anbaalaa, ludhiaanaa, jalandhar te pattiaalaa aad khetaraan vich vasade san| kujh pachhamee panjaab val siaalakott, mulataan, jhang, minttagumaree, mujafaragarrh te bahaavalapur aad khetaraan vich chale ge san|
pachhamee panjaab vich jaake bahute attavaal jatt musalamaan ban ge san| maajhe de amritasar te guradaasapur khetar vich vee attavaal kaafee ginatee vich vasade han|
aich e roz attavaalaan noo panvaar bansee manadaa hai te inhaan noo mulataan valon poorabee panjaab vich aae manadaa hai| saare itihaasakaar is gal te jroor sahimat han ki attavaal shuroo vich utthaan noo jroor rakhade hunde san|
attavaal dalit jaateean vich vee han| jiharre jatt kise dalit jaatee dee isataree naal viaah kar lainde san, auh use dalit jaatee vich ral mil jaande san| us dee jaatee taan badal jaandee see par got naheen badaladaa see| panjaab vich attavaal jatt vee han te mazabee sikh vee han|
saare hee sikh dharam noo manade han|
1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich attavaalaan dee ginatee 23,405 see|
jattaan, khatareean, raajapootaan te dalitaan daa pichhokarr saanjhaa hai| ih bahute madh esheea ton vakh vakh samen bhaarat vich aae hoe aareea kabeeliaan dee bans hee han| panjaab de aad vaasee aareea ton haarake bhaarat de vakh vakh paraantaan vich chale ge san| panjaab vich aad vaasee kabeele bahut hee ghatt han| attavaal jattaan te dalitaan daa bahut hee prasidh te praacheen got hai| inhaan ne baaharale desaan vich jaake vee bahut unatee keetee hai| ih jagat prasidh bhaaeechaar hai| ih mihanatee te sanjamee han|
aaualakh
aaualakh, aaualak te aauare iko hee got hai| aaualakh sooraj bans vichon han| is bans daa modtee aaualak see| ih jagadeo pavaar noo vee aapanaa vadderaa manade han| ih bahute maalave te maajhe vich hee aabaad han| pachhamee panjaab vich bahute aaualkh musalamaan ban ge san| panjaab vich aaualkh naam de kee pindd han| mukatasar te fareedakott de khetaraan vich vee aaualkh naam de do pindd han| maanasaa vich vee gurane kalaan aaualakhaan daa prasidh pindd hai| ludhiaane de ilaake jarag ton aaualkh maajhe val chale ge| maajhe vich aaualakhaan de 12 pindd han| isanoo baarahaa khetar kahinde han|
taranataaran ton 18 kilomeettar door kasabaa shaahabaazapur te isade tin kilomeettar de ghere vich sathit baarahaa karake jaan jaande 12 pinddaan vich bahute aaualakh upajaatee de jatt rahinde han| anbaalaa, roparr, pattiaalaa te sangaroor de ilaake vich vee aaualakh kaafee han| pachhamee utar pradesh vich vee aaualakhaan de kaafee pindd han| maajhe ton aaualakh got de kujh lok raavee ton pachham val vee chale ge| minttagunmaree de ilaake vich bahute aauakh musalamaan han| is ilaake vich hamaayoon de samen peer muhamad raajan de prabhaav kaaran aaualkh jattaan ne isalaam dhaaran kar liaa see| besk aaualakh jattaan dee ginatee bahutee nahee, hun taan ih saare panjaab vich failaa hoe han| ih sekhon te diaul jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| inhaan naal viaah saadee naheen karade san| aaualkh dalit jaateean
vich vee han| aaualakhaan daa saandal baar vich keval ik pindd aaualakh naam daa hee see| mahaaraajaa ranajeet singh dee raanee jindaan siaalakott de pindd chaahavarr de aaualakhaan dee dhee see| ik hor ravaaeit anusaar aaualakh jatt raajaa looeelaak dee bans vichon han| ujainee daa ik saamat raajaa yashodharamaan aaualakh bans vichon see| kee itihaasakaar aaualakhaan noo mahaanbhaarat de samen daa ik puraanaa kabeelaa manade han| aaualakh hindoo jaatt vee han| ibattasan ne 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar aapanee kitaab vich aaualakh jattaan dee kul ginatee 23,689 likhee hai| saabakaa cheef ear maarashal saradaar arajan singh amritasar daa aaualakh jatt hai| ih bahut yog te daler afasar see| saradaar arajan singh daa pindd naaralee hai| amritasar zile de pinddaan naaralee, tthatthaa, sarahaalee vaddee, kohaalaa, kohaalee, vairavovaal, lopoke, shahabaazapur aad vich aaualakh jatt kaafee vasade han|
aaualakh got daa aaualakh pindd dhaareevaal khetar zilaa guradaasapur vich vee hai| firojpur de jeere khetar vich kohaalaa pindd vee saaraa aaualakh got de jattaan daa hai| ludhiaane jile vich aaualakaan de kee pindd han| jarag de paas dudhaal vee aaualakhaan daa prasidh pindd hai| malerakottalaa khetar vich kup pindd vee aaualakh bhaaeechaare daa hai| roparr khetar vich vee kujh aaualakh vasade han| maajhe te maalave vich aaualakh got kaafee prasidh hai|
poorabee panjaab vich aaualakh jatt sikh han| pachhamee panjaab vich bahute
aaualakh musalamaan san| aich e roz aapanee kitaab galauasaree aaf ttraaeebaj aindd kaasattas panaa221 ute aaualakhaan, diaulaan, dalevaan, balingaan te paamaraan noo jagadeo dee bans vichon likhadaa hai| aaualakh bans vichon dhanich vee bahut prasidh soorabeer see|
himaachal pradesh dee tahiseel aoonaa de prasidh pindd santokhagarrh vich vee aaualakh got de jatt aabaad han| utar prades vich hindoo jattaan nooaaualkh jaan aauare kihaa jaandaa hai| kaipattan daleep singh ahilaavat aapanee pusatak de panaa 248 ute likhadaa hai ki mahaanbhaarat de samen aaualakh naresh daa mahaaraajaa yudhisttar dee sabhaa vich aanaa pramaanit hundaa hai| asal vich aaualakh bahut hee paraacheen jatt gharaanaa hai| ih paramaar jattaan vichon hee han| pro garacharan singh aaualakh panjaab de ughe itihaasakaar han| duaabe te maajhe vichon kujh aaualakh badesaan vich jaa ke aabaad ho ge han|
aaualakh bahut hee ughaa te prabhaavashaalee got hai| bee ais daaheea vee aapanee kitaab jaattas panaa 245 te aaualakhaan noo mahaanbhaarat de samen daa bahut hee praacheen jatt kabeelaa likhadaa hai| paramaar vee jattaan daa puraanaa te sakateeshaalee gharaanaa see| asal vich aaualakh raaje jagadeo de bhaaeechaare de vichon han| ih paramaar bansee han|
gil
eih raghoobansee varayaah raajapootaan dee shaakh han| jattaan te raajapootaan de kee got raghoobansee han| bahute gil jatt maalave te maajhe vich hee aabaad san| dariaa sataluj ate biaas de naalanaal fir pahaarr de naala naal door siaalakott tak gil got de lok vasade san| ih aapanaa pichhaa garrh mattheelaa de raajaa prithaveepat naal jorrade han|
eih dakhan ton raajasathaan raaheen hee panjaab de maalavaa khetar vich aae han| gil jatt sikh kaafee han|
varayaah raajapoot raajaa vinepaal ne raajasathaan ton aa ke 655 eesavee vich sataluj kandte batthindde daa kilhaa usaariaa see te is noo aapanee
raajadhaanee banaake pishauar tak de ilaake aapane kabaze vich kar le| is bans daa 1010 eesavee tak panjaab te adhikaar rihaa| gil hindoo ghatt han| vikaramaadat dee 26veen peerree te varayaah hoeaa| varayaah dee bans vichon hee vinepaal, vijepaal, satapaal te ganapaal aad hoe| gil kashataree han|
eik hor ravaaeit anusaar raghoobansee raaje pritheepat de koee ulaad naheen see| us noo kise saadhoo ne chhottee jaat dee isataree naal viaah karan lee aakhiaa| usane bhular jattee naal viaah karaa liaa| us jattee de jo putar hoeaa, ausanoo raajapoot raaneean ne jangal vich suttavaa ditaa| rab dee karanee vekho, aus jangal vich dooje din raajaa shikaar kheddan giaa taan raaje noo ih bachaa mil giaa| raaje noo saaree saajis daa pataa lag giaa| raajaa bachaa ghar lai aaeaa| jangal dee gilee thaan vich milan karake raaje ne bache daa naam gil rakh ditaa| ih mithihaasak ghattanaa hai|
bheem singh daaheea gilaan daa sanbandh yoonaanee lokaan naal jorradaa hai| us de khiaal anusaar is kabeele de lok sikandar de hamale samen us de naal aae| fir kaabul, kandhaar te panjaab vich vas ge| yoonaanee jodhe harakulees de ik putar daa naam gilaa see| ih vee ho sakadaa hai ki gil got de vadde madh esheea ton yoonaan aae hon fir bhaarat vich aae hon|
mahimood gazanavee jihe kattarr, zaalam te luttere musalamaan baadashaah ton ddar ke 102627 eesavee de samen vee kee jatt kabeele roos te yoorap vich jipaseean de roop vich ge san| yoorapeean deshaan vich vee maan, dtilon, gil aad gotaan de gore milade han| maalave vich ik hor ravaaeit hai ki vinaipaal dee nauaveen peerree ch jaipaal hoeaa| jaipaal ne yaadav bans dee kurree naal viaah karavaaeaa te us de petton gil paal hoeaa| raaje de vazeer ratan laal ne raajapoot raaneean naal milake gilapaal noo maaran dee sakeem banaaee| ih saajish pakarree gee te ratan laal ddarake bagadaad jhaj giaa| usane musalamaan banake make daa haj keetaa| is magaron is daa naam haajee ratan prasadh hoeaa| bagdaad de khaleefe te lakhee bhattee dee sahaaeitaa naal haajee ratan ne gil paal te usade vaarasaan noo moge val bhajaa ditaa| aap vee maariaa giaa| gil paal de atth putaraan te tin bharaavaan daa bans bahut vadhiaa fuliaa| gil de atth putar ser gil, jhalee, badhan, vairasee, naag, sarap, ladhaaee te siparaa san| tin bharaavaan dee ulaad noo jhorarr gil kahinde han| gil de tin putaraan dee bans, maalave de utar val fareedakott, batthinddaa, mogaa te firozapur de khetaraan vich vasee| vairaseean daa mudtalaa pidd ghal kalaan see| is bans de hor prasadh pindd singhaan vaalaa, bukan vaalaa, firozashaah, charrik, foolevaalaa te raneean aad san| badhan gilaan daa mudtalaa pindd badhadee see| badhan bans vichon chogaavaan pindd moge de chaachiaan ne janddavaale theh upar navaan pindd mogaa baniaa| saadhoo de var kaaran moge de bhaaeechaare de gil bataalee pinddaan vich fail ge| lokaan ne
mogaa bataalee kahaavat banaa lee| moge de sahure baare saraan dee mugal darabaar vich charrhat see|
eis kaaran moge te us de bhaaeechaare dee inhaan 42 piddaan vich chauadhar rahee| shuroosuroo vich gilaan te baraarraan vich kee larraaeean hoeean fir aapas vich ristedaareean pain kaaran larraaeean khatam ho geean| larraaee daa kaaran zameen hee see| sanghar ke baraarraan ne hee mogaa gil maariaa see| mogaa devee daa upaask see|
guroo haragobind jee de samen hee bahute gilaan ne sikhee dhaaran keetee| mahiraaj dee larraaee vich chheven guroo naal gil vee san| sher gil dee bahutee bans moge ton utar pachham val zeeraa khetar vich aabaad hoee| nisaan vaalee misal de mukhee sukhaa singh te mehar singh seragal san| maajhe de majeetthee saradaar vee ser gilaan vichon han| kujh ser gil jeere khetar vichon utthake duaabe val chale ge san| ser gilaan de ik saradaar daadoo gil ne mitthe mihar dhaaleevaal dee potee daa ristaa akabar noo karaaeaa see|
gil bahut doorandesh te soojhavaan hunde han| inhaan ne mahaaraajaa ranajeet singh te angarezaan naal vee aapane sanbandh ttheek rakhe| muhamad gauaree ne batthindde noo fatih karake kujh gilaan noo sirase hisaar vich jaageeraan diteean| sirase hisaar vich kujh gil hindoo jaatt han ate kujh jatt
sikh han is ilaake vich jhorarr gilaan de vee kujh pindd han|
ludhiaane de jagaraaun ilaake vich vee gilaan de 40 pindd han| 12veen sadee de aaranbh vich raaje gilapaal de putar jhalee dee ash ne paaeil noo kendar banaake chome naame pindd vasaaeaa ate aapanee chauadhar kaaeim keetee| is ilaake vich dhamott, gauareevaalaa, gil sihorraa aad gilaan de puraane pindd han| majeetthaa vaale sheragal guroo haragobind jee de pake sradhaaloo te sevak san| ih bhaaee khushaalee dee as han| maajhe de prasadh pindd jagadeo kalaan vich vee gil te dhaaleevaal aabaad han| siparaa got de gil bahute jhang val chale ge san| ih bahute musalamaan hee ban ge san| kaabul vich gil musalamaan han| saandalabaar vich gilaan daa keval ik pindd kakarr gil hee prasadh see| panjaab vich gil naam de gil jattaan de kee vadde pindd han| gil musalamaan bahut han|
modagal got de lok jatt naheen hunde| ih rishee mahaatamaa budh de samen hoeaa see| pachhamee panjaab vich bahute gil musalamaan ban ge san| ih jhang, mittagunmaree te shaahapur aad jilhiaan vich aabaad san| saahee got de jatt vee gilaan de bhaaeechaare vichon han| kujh gil jatt guroo naanak de samen 1505 eesavee ton hee aasaam vich vas ge han| ih saare sikh han|
faraans vich kee jipasee gilaz gotee han|
mahaaraashattar de gaaddagal braahaman vee gil jattaan vichon hee han| gil aapane vaddere raajaa peer dee chet chauadas noo moge de ilaake vich raajeaanaa matth te manat karade han| melaa vee lagadaa hai| moge khetar de saare gil batthindde de binepaal dee vans hee han| jo kanauaj de raaje raatthauar dee giaaraveen peerrhee vichon see sangaroor te riaasat jeend de gil aapane jatthere soorat raam dee pattiaale de khetar baaje vaale poojaa karade han| bakaraa te gurr bhentt karade han| saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai|
firozapur de khetar vich kaafee gil sakhee saravar de sevak san| uh halaal daa hee meett khaande san| viaah shaadee vele janddee vanddan te chhaparr ton mittee kadtan aad deean rasamaan vee karade san| is ilaake vich hun saare gil sikh han| sikh hunde hoe vee aje vee koee koee ghar sakhee saravar meen noo manadaa hai| jhattake vaalaa meett naheen khaande|
gilazee patthaan gil jattaan vichon han| majhabee sikhaan ate tarakhaanaan aad jaateean vich vee gil got de lok kaafee han| siaalakott val kujh gil jatt musalamaan vee ban ge san| hun gil saare panjaab vich hee faile hoe han| baaharale deshaan vich vee bahut ge han| sidhooaan ate sandhooaan ton magaron ih jattaan daa teejaa vaddaa got hai|
1881 eesavee dee janasakhiaa anusaar saanjhe panjaab vich gilaan dee ginatee 1,24,172 see|
prasadh kisaakaar baaboo razabalee varayaah raajapoot see ih vee gilaan naal sanbandhit san| gil sooraj bansee vee han| jattaan te raajapootaan de kaafee got soorajabans naal sanbandh rakhade han| sidhooaan vaang gilaan de bhee kee upagot te mooheean han| jejee got de jatt vee aapanaa sanbandh gilaan naal jorrade han| gilaan ne bahut unatee keetee hai| moge jilhe de bahut saare gil badeshaan vich jaa ke aabaad ho ge han| gil bhaaeechaare de lok saare sansaar vich hee faile hoe han| ih jagat prasadh got hai| rauabaratt sutharalaindd gil yoorap daa mahaan agarej lekhak see| asal vich gil jatt kaisapeean saagar athavaa gilan saagar ton chal ke aakhir gilagit kasmeera val aa ke panjaab vich vase san|
sohee
sohee is bans daa modtee sohee, raaje kaang dee bans vichon see| ih bahute siaalakott de gujaraanvaalaa de ilaake vich san| alaaudeen gauar de samen is bans de jatt ludhiaane vich aa ge san| sohee bans de bainasapaal ne amritasar zile vich aake sohee saineean pindd vasaaeaa| sohee chahil bhaaeichaare vichon han| amritasar te minttagumaree vich sohee jatt han| puraane ravaaj janddee vadtanaa, kanganaa kherranaa aad soheean vich vee prachalat see| 10 ser aatte daa bhaaeechaare rott vee pakaaeaa jaandaa see, poojaa braahaman noo ditee jaandee see| chaahal chaaho raaje daa putar see|
bahute sohee jatt sakheesarar de chele san| is kaaran sakheesaravar daa rott pakaaunde san| rott daa chauathaa hisaa musalamaan bharaaee noo de ke baakee aapanee baraadaree vich vandd dinde san| parrh likh ke te sikhee dhaaran karake hun soheean ne puraane rasam ravaaz kaafee chhadd dite han|
minttagumaree de sohee kharal jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon manade han| sainee te hor dalit jaateean vich vee sohee got de lok hunde san, saineean de kee got jattaan naal ralade han| pattiaalaa, batthinddaa, maanasaa, ludhiaanaa te sangaroor aad ziliaan vich sohee got de lok ghatt ginatee vich han| panjaab vich sohee jaan soheean naam de kee pindd han| jilhaa sangaroor vich soheevaal inhaan daa prasidh pindd hai|
malerakottalaa de khetar vich banabhoraa, banabhoree aad sohee got de 10 pindd han|
panjaab vich sohee got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| jatt bhaaeechaare dee sarabapakhee unatee lee vidiaa te sihat bahut zarooree hai| panjaab deean yooneevarasitteean noo vee antar raashattaree padhar deean banaaun dee jroorat hai| jattaan dee aarathik haalat vee bihatareen honee chaaheedee hai| inhaan noo vee kheteebaarree de naal hor naven kam suroo karane chaaheede han| sohee got de jattaan ne baaharale desaan vich jaake aapanee mihanat te siaanap naal bahut unatee keetee hai| sohee jattaan daa bahut hee ughaa te chhottaa got hai|
sahotaa
eih mahaanbhaarat de samen de puraane kabeeliaan vichon han| ih magadh de raaje jaraasindh ton tang aake pachham val aake vas ge| is bans de modtee raajaa sahotaa see jo bhaarat daa potaa see| ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| sahote jatt bharatapur ton duaabe de khetar garradeevaal vich aake aabaad hoe| hun vee garradeevaal vich sahote jatt rahinde han| hushiaarapur khetar vich sohote jatt kee pinddaan vich rahinde han|
akabar de samen sahote jattaan dee raaj darabaar vich bahut pahunch see| inhaan de mukhee noo chauadharee kihaa jaandaa see| us samen inhaan noo ghorre paalan te shikaar kheddan daa bahut sauank see| jatt kabeele khule ghunmade firade rahinde san|
dalit jaateean vich vee sahote got de lok kaafee ginatee vich han| maalave vich sahote got de lokaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih bahute duaabe te maajhe vich hee han| duaabe de jattaan ne badeshaan vich jaake bahut unatee keetee hai| kirat panjaabeean dee pahichaan hai| panjaabee jatt bahut mihanatee khule dil te sanjamee hunde han| sahotaa bhaaeechaare de lok hun saaree duneean vich door door tak fail ge han|
sahote baalameekee bahute hindoo han| sahote jatt saare hee sikh han| sahotaa bahut ughaa te praacheen got hai| sahote vee aareea bhaaeechaare vichon han| roosee lekhak aaee serebereea kauav aapanee pusatak panjaabee saahit de aaranbh vich likhadaa hai ki eesaa ton do hazaar saal pahilaan aareea kabeele sindh ghaattee vich rahin lee aa ge| jiaun jiaun samaan langhadaa giaa, auh inhaan panj dariaavaan de vaaseean vich hee mil ge te des de vikaas vich ik navaan yug aaranbh hoeaa| sahote jattaan daa panjaab de itihaas vich mahaan yogadaan hai| sahote majhabee sikh vee hunde han| 1921 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich jattaan dee ginatee 66 prateeshat see| ih bahuginatee vich san|
bopaaraae
eih pavaaraan daa upagot hai| bopaaraae got daa modtee bopaa raae jarag de raaje jagadeo pavaar dee bans vichon see| jagadev pavaar 12veen sadee de aaranbh vich dhaaraa nagaree, madh pradesh ton chalake rasate vich gazanaveean daa ttaakaraa karadaa hoeaa panjaab de maalave khetar hatthoor te ludhiaane te kabajaa karake jarag vich aabaad ho giaa see|
bopaaraae ne ludhiaane de khetar bopaaraae kalaan pindd vasaaeaa| bopaaraae de bharaa chhapaaraae ne aapane naam te 1140 eesaveen vich chhapaar vasaa ke aabaad keetaa| har saal chhapaar daa melaa 24 ate 25 dasanbar noo lagadaa hai| dtaaddee, raaje jagadev pavaar daa kisaa vee gaake lokaan noo sunaaunde han| chhapaar nagar vich vee bopaaraae got de lok rahinde han| ludhiaane jilhe vich bopaaraae got de jatt kee pinddaan vich rahinde han| ludhiaane de naal lagade malerakottalaa te khamaano khetaraan vich vee bopaaraae bhaaeechaare de lok kaafee aabaad han| ludhiaane de ilaake ton
kujh bopaaraae got de jatt duaabe de khetar jalandhar val vee chale ge san| nakodar de ilaake vich vee ik pindd daa naam bopaaraae hai| ih bopaaraae bhaaeechaare daa prasadh pindd hai| guradaasapur de kaahanoovaan khetar vich vee bopaaraae bhaaeechaare de lok kaafee vasade han| maajhe vichale bopaaraae jatt maalave vichon hee ge han| ludhiaane de khetar ton kujh bopaaraae jatt sangaroor de ilaake vich vee aabaad hoe han| maajhe vich vee ik pindd daa naam bopaaraae hai| ih bopaaraae bhaaeechaare daa pindd hai|
bopaaraae got de jatt diaulaan te sekhavaan noo vee aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| ih bahute jatt sikh hee han| panjaab vich bopaaraae got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| saare panjaab vich bopaaraae naam de kee pindd han| duaabe vichon bopaaraae got de kee jatt badeshaan vich jaake vee aabaad hoe han|
bopaaraae got vee jagadev bansee paramaaraan daa hee ik ughaa upagot hai|
siaal
eih paramaar raajapoot vichon han| is gal daa ih aap hee daavaa karade han| raae siaal jaan siau jithon is kabeele daa naam piaa hai, raamapur de raae shankar daa putar see|
raamapur vich larraaeean jhagarriaan de kaaran siaal bhaaeechaaraa alaaudeen khilajee de raaj samen panjaab val aaeaa see| san 1258 eesavee de lagabhag paakipattan de baabaa fareed shakaraganj de upadesaan ton prabhaavit hoke musalamaan ban giaa see| uh saaheevaal vich rahin lag piaa see ate us ne uthon de mukhee dee putaree naal viaah kar liaa see| siaal saare maalave te maajhe vichon ghunmade ghunmade hee aakhir paakipattan pahunch ke hee ttike san| jadon siaal ne is khetar de mukhee bhaaee khaan mekan jatt saaheevaal dee putaree naal saadee kar lee taan us dee taakat vich vee vaadhaa hoeaa| us ne siaalakott vich aapanaa kilhaa banaa liaa| jatt bhaaeechaare vich ral giaa| jadon siaalaan dee ginatee kaafee vadh gee taan unhaan jhang maghiaane dee neenh rakhee| pahilaan
auh jhugeean vich rahinde san| kujh samen magaron unhaan ne kamaalee de ilaake ute vee kabazaa kar liaa is tarhaan siaal raavee de kandtiaan te aabaad ho ge ate haualee haualee uh door tak fail ge| hun siaal do mukh shaakhaa fatiaanaa ate tarahaanaa vich vandde ge|
jhang saittalamaintt riporatt vich siaalaan baare pooree jaanakaaree ditee gee hai| beshak siaal bhaaeechaare de bahute lok musalamaan ban ge san par suroo suroo vich hindoo rasam rivaaz vee karade san| taareekh jhang siaal vich likhiaa hai ki siaal pahilaan chanaab jihalam de khetar vich aabaad hoe| is daa pahilaa mukheea malakhaan see| is ne 1477 eesavee vich jhang de ilaake vich hakoomat keetee|
baadashaah akabar de samen solaveen sadee vich is khaanadaan vichon heer hoee hai jo dheedo got raanjhe noo piaar karadee see| jhang ton adhe meel te hee heer daa makabaraa hai|
siaalaan dee ginatee vadhan naal hun siaalaan deean kee mooheean prachalat ho geean han| siaal asalee vatan noo chhaddake jad jhang maghiaane aad khetaraan vich aabaad hoe, aunhaan ne jangalaan noo saaf karake kheteebaarree shuroo keetee| uh ghiau, dudh, dahee, makhan khaan te pashoo rakhan de bahut sauakeen san| jatt subhaa anusaar jhagarraaloo, larraake te
anakhee san| bhangee misal de sikh saradaaraan naal vee siaalaan deean kee larraaeean hoeean| 1810 eesavee vich laahauar de raaje ne siaalaan de aakharee ahimad khaan noo kaid karake siaalaan daa raaj khatam kar ditaa|
san 1857 ee. de bhaarat de gadar vich siaal jattaan ne bahaaval, fatiaanaa, jhalaa ate muraad dee agavaaee vich angeraz sarakaar de viradh hisaa liaa see| jhalaa siaal is larraaee vich maariaa giaa ate baakee noo jalaavatan kar ditaa giaa see| siaalaan ne aapane khetar vich kheteebaarree noo vee kaafee unat keetaa see| uh safl krisaan vee san|
poorabee panjaab vich siaal bahut ghatt han| pachhamee panjaab vich siaal door door tak aabaad han| siaal jatt vee han ate raajapoot vee han| kujh siaal hindoo khataree vee han| 1881 eesavee dee maradamashumaaree anusaar saanjhe panjaab vich 17366 siaal jatt san ate 77213 siaal raajapoot san| haraaj vee siaalaan daa hee upagot han| kee itihaasakaar siaalaan noo bhattee raajapoot manade han| bhatteean ate paramaaraan vich bhulekhe daa kaaran do salavaan raaje honaa hai|
pooran bhagat daa pitaa siaalakott daa raajaa salavaan paramaar see| jaimalamer de raaje jaimal daa ik putar vee salavaan see| uh bhattee
raajapoot see| hoonaan te hamaliaan ton tang aa ke siaalakott ilaake de paramaar madh pradesh de maalavaa khetar ge te uthe dhaaraa nagaree vich aapanaa raaj kaaeim kar liaa| fir aganeekul raajapootaan vich saamil ho ge| jad musalamaanaan de hamale suroo hoe fir dobaaraa panjaab val aa ke panjaab vich pake tauar te vas ge| jhang de siaalaan noo raajapoot kihaa jaandaa hai par dderaa gaazee khaan de siaalaan noo jatt hee giniaa jaandaa see| raajapoot siaal jatt siaalaan naalon uche samajhe jaande san| ih ughaa got hai|
kaahalon
eis bans daa modtee kaahalavaan see| ih aganee kul panvaaraan vichon han| raajapootaan deean chaar aganee kul te do hor jaateean shaahee kauamaan vichon gineean jaandeean han|
kaahalon aapane aap noo dhaaraa nagaree de raaje bikaramaadat ate jagadeo paramaar dee bans vichon samajhade han| ih jagadeo bansee solee naal dhaaraa nagaree noo chhadd ke giaaraveen sadee vich panjaab vich aae| kujh samaan ludhiaane de khetar vich rahike fir age guradaasapur jilhe de battaale de nazadeek hee aabaad ho ge| kujh siaalakott val chale ge| ih bahute guradaasapur te siaalakott de dakhanee khetar vich hee aabaad hoe| guradaasapur vich kaahalon got daa kaahalon pindd saare maajhe vich prasadh hai| kujh kaahalon laahauar ate gujaraanvaalaa vich vee aabaad ho ge san|
raavalapinddee ate mulataan vich kaahalon bahut hee ghatt san| pachhamee paakisataan vich kujh kaahalon musalamaan vee ban ge san| maachheevaarraa ate firozapur de bett ilaake vich vee kujh kaahalon jatt vasade han| duaabe vich kaahalon kaafee han| jalandhar jilhe vich kaahalavaan pindd vich vee kaahalon got de jatt aabaad han| hushiaarapur de garrhadeevaalaa khetar vich riaasat kapoorathalaa vich vee kaafee pinddaan vich han|
kaahalon bhaaeechaare ne panjaab vich aake panjaabee jattaan naal rishatedaareean paa leean| hor jagadeo bansee jattaan vaang ih vee sadaa lee jatt bhaaeechaare vich ral mil ge| age ton raajapootaan naalon aapane sanbandh torr dite| duaabe ton kaafee kaahalon baaharale desaan vich chale ge han| hun panjaab vich saare kaahalon jatt sikh han| ih praacheen jatt han| 1881
eesavee dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich kaahalon jattaan dee ginatee 23550 see| kaahalon, jattaan daa prasadh got hai| kaahalon jatt siaane te mihanatee hunde han| panjaab de saabakaa mukh sakatar giaan singh kaahalon jatt san| jattaan de 21 got jagadeo bansee paramaaraa vichon han| gulaab singh bhaagovaaleean maajhe daa kaahalon jatt see| kaahalon ughaa te chhottaa got hai|
sekhon
eis got daa modtee shesraam panvaar see| is noo sekhoo jaan sekhon vee kihaa jaandaa see| jadon jagadev paramaar ne gazanee vaaliaan noo sarahind ton
bhajaake laahor val bhej ditaa see| us samen jagadev besee lohakaran de putar sulakhan te makhan bahut hee soorabeer san| makhan taan sindh vich musalamaanaan naal larradaa hoeaa shaheed ho giaa|
sulakhan ne aapane bhaaeechaare te aapane putar potariaan dee sahaaeitaa laike maaravaarr de is yudh vich raajasathaan daa ik lakh daa ilaakaa jitiaa| bhattee te hor musalamaanaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan keetaa see| dtaaddeean ne vee is yudh baare ttheek hee gaaeaa hai|
lakh fulaanee maaree sekhavaan, parajaa hai hairaan sekhon got de jatt hun vee raajasathaan de shekhaavat lokaan noo aapane bhaaeechaare vichon manade han|
sekhon de do putar saraae ate maraaeich san| sekhon de 12 pote chhat, bal, sohal, deaul, deaoo, guram aad san| sekhon de potiaan de naam te kee naven got chal pe san| saare sekhon jatt dhaaraa nagaree de raaje bhoj ate jarag de raaje jagadeo paramaar noo aapanaa vadderaa manade han| sekhon daa pitaa sidh sulakhan aapane vadderiaan de pindd chhapaar vich rahindaa see| sidh sulakhan noo jagadeo ne hee 1150 eesavee vich chhapaar jaake deekhiaa matar de ke sidhee sanpan keetee| jarag de puraane lok jagadeo te sidh sulakhan deean sidheean baare bahut kujh dasade san| jagadev deean baahaan bahut lanbeean san|
sekhon got daa mudt ludhiaanaa jilhaa hee hai| ludhiaane de sekhon bhoj dee bans de hee ik soorame tejapaal noo vee aapane khaanadaan daa mukheea manade han| tejapaal de chaar putar san| jinhaan vichon jhalakhan te lakhan ton jauarre bharaa san| jhalakhan sareer daa patalaa see| us dee shakal sap varagee see| ik din jadon inhaan dee maan khet gee taan jhalakhan noo dharatee te paa ditaa| ik krisaan ne jhalakhan noo sap samajh ke maar ditaa| jad maan kapaah chug ke vaapis aaee taan us ne dovaan putaraan noo mare piaa dekhiaa| us ne rondee kuralaandee ne doven bachiaan noo iko hee thaan dabaa ditaa| kaafee samen pichhon inhaan de ik nazadeekee ne supane vich dohaan noo dekhiaa| | inhaan noo sheed samajh ke chhapaar vich unhaan dee marree banaaee| is marree te vee googe peer de mele de naal hee melaa lagadaa hai| ise marree ton mittee liaake fulaan vaalaa pindd vich unhaan dee marree banaaee gee hai|
fulaan vaalaa pindd ludhiaane ton do meel hee hai| bhaadon dee chauadas vaale din ethe sekhon got de jattaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| marree upar mittee kadtan samen lok pataase jaan makhaane mittee te rakhade mathaa ttekade han| ih saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai| is noo jhalakhan daa melaa kahinde han| sekhon jattaan daa vishavaas hai ki jiharraa is mele vich ethe mittee kadt jaandaa hai, aus noo sap naheen larradaa| marree te mathaa ttek ke lok chauakee vee bharade han|
googaa peer te sidh sulakhan doven mitar san| doven chhapaar vich rahinde san| dohaan dee hee marree chhapaar vich hai| chhapaar, jagadeo de putar chhaapaaraae ne 1140 eesavee vich vasaaeaa see| ethe sekhon vee kaafee rahinde han| fulaanvaale de saare jatt sekhon got de han| is ilaake vich sekhon got de das pindd han| ludhiaane jilhe vich daakhaa vee sekhon got daa prasadh pindd hai| panjaabee daa mahaan saahitakaar sant singh sekhon daakhe pindd daa hee see| bhadauarr pindd vich vee kujh daakhe de sekhon bahut hee bahaadar see| uh guroo haragobind jee daa pakaa sikh see|
khane de paas bharree pindd vich vee sekhon kaafee rahinde han| kott sekhon vee sekhon got daa pindd hai| saandalabaar vich sekham, nandapur, nauakhar aad piddaan vich vee sekhon got de lok vasade san | jilhaa sangaroor vich vee sekhon got de kaafee pindd han| sangaroor shahir taan aabaad hee sekhon jattaan ne keetaa see| uh aapane jatthere baabaa mohan sidh dee poojaa karade han| uh vadte hoe sir naal dhaarraveean daa mukaabalaa karadaa hoeaa sangaroor pahunch giaa see jithe uh ddigiaa, authe us daa matth banaaeaa giaa hai| khushee te divaalee samen sekhon got de lok is matth te charrhaavaa charrhaa ke aapane jatthere dee poojaa karade han|
sekhon got dee ik shaakh jinhaan noo sekhoo ke kihaa jaandaa hai uh aapane sidh pramaanand dee maanataa karade han| is dee matth vee sangaroor vich naabhe gett ton baahar hai| uh ridheean sidheean vaalaa mahaan karaamaatee baabaa
see| is dee samaadhee te aitavaar noo sharadhaaloo lok dudh charrhaaunde han| khusee te divaalee samen mitthaaee vee vanddee jaandee hai ate baabe dee poojaa vee keetee jaandee hai|
sangaroor de ilaake vich pahilaan pahil sekhon jatt pashoo chaaran lee aae san fir ethe hee naven pindd aabaad karake vas ge| sekhonpatee pindd vee sekhavaan daa hee hai| boharraavaal, barroondee te daakhaa pindd de sekhon iko khaanadaan vichon han| sekhon de potare baabe boharraa ne kasabe ton utthake 1220 eesavee de lagabhag thorraavaal pindd aabaad keetaa see| is pindd ton ilaavaa maanasaa vich sekhavaan de kaahanagarrh, faravaaee aad vee kee pindd han| is ilaake de sekhon aaualakhaan, buttaraan, dalevaan te madderaan noo vee aapane jagadeo bansee bhaaeechaare vichon samajhade han| mukatasar de ilaake vich aalamavaalaa, rukhaalaa, chibarraan vaalee aad ch sekhon got de kaafee jatt rahinde han| abohar de paas gobindagarrh pindd de sekhon vee aapanaa pichhokarr raajasathaan dasade han| firozapur jilhe vich dharaang vaalaa vee sekhavaan daa puraanaa pindd hai| machaakee fareedakotta de sekhon dharaang vaale ton hee ge han| tahiseel jeeraa vich sekhon got daa ik prasadh pidd sekhamaa hai|
sekhon jatt anakhee te larraake hunde han| pindd langarroaa jilhaa jalandhar vich vee sekhon jatt vasade han| duaabe te maajhe vich sekhon got de jatt ghatt hee han| guradaasapur vich sekhon got daa ik prasadh pindd sekhavaan hai|
gujaraanvaale vich sekhon got de veeh pindd san jo maalave vichon hee aae san| inhaan noo pavaar raajapoot hee samajhiaa jaandaa see| 1947 ton pahilaan jiharre sekhon got de jatt laahauar, laaeilapur, mittagunmaree te gujaraanvaalaa aad khetar vich rahinde san, paakisataan banan magaron uh saare poorabee panjaab vich hee vaapis aa ge| sekhon got de kujh lok naaee te mazhabee sikh aad dalit jaateean vich vee milade han| pajaab de maalave khetar vich sekhon got de jattaan dee ginatee kaafee hai| sekhon fauajee saravas, pulis, vidiaa te kheteebaarree de khetar vich kaafee age han| kujh amareekaa te kaineddaa vich vee chale ge han| sant singh sekhon, jis noo panjaabee saahit daa baabaa boharr kihaa jaandaa hai, noo aapane got te bahut maan see kiaunk sekhon jatt raaje bhoj te mahaan soorabeer jagadeo paramaar dee bans vichon han|
raaje bhoj baare hindee vich bee ain. reaoo dee alaahabaad ton ik bahut hee khoj bharapoor itihaasak pusatak chhapee hai| raaje jagadeo baare aje tak kise ne koee itihaasak pusatak naheen likhee| panjaabee vich raaje jagadeo paramaar baare kujh kise vee chhape han| lok kathaa vee prachalat hai| bhaaven sekhon got de jattaan dee ginatee bahut ghatt hai fir vee ih ik bahut hee prabhaavashaalee bhaaeechaaraa hai| paramaaraan daa utaree hind ate madh prades de itihaas vich mahaan yogadaan hai| panjaab vich paramaaraan de 21 upagotee jatt vasade han| sekhon mihanatee te siaane jatt han| itihaas dee sirajanaa karan vaale hameshaa jindaa rahinde han| sulakhan mahaan sidh see|
saraao
eihanaa daa nikaas bhattee raajapootaan vichon hoeaa hai | bhattee raajaa salavaan de putar san, jinahaa vichon ik see saaeir raao | saraan jaan saraao jatt saaeir raao dee hee aaualaad han | saaeir raao bhattaner daa raajaa see | baad vich ih lok bhattaner chhadd ke batthindde val aa vase |
batthindde kol jasee, pakaa, patharaalaa, sekhoo, jogevaalaa, sheragarrh, masaanaa aad saraavaan de pindd han | zilaa maanasaa vich kottarraa te jilaa firojpur vich muraadavaalaa vee saraavaan de pindd han | mukatasar,
fareedakott te moge zile de saraao batthindde valon aa ke hee idhar vase han | baadashaah akabar vele baaraa saraao is kabeele daa chauadharee see | ih batthindde kol pindd pake vich rahindaa see |
sangaroor, pattiaale te ludhiaane zile vich vee saraao aabaad han | musalamaan raaj de aaun ton pahilaan saraao hee sarahind de maalak san | akaalee foolaa singh jee vee saraao jatt san |
hushiaarapur vich chiparraa, budteepindd te bholaanaa vee saraavaan de pindd han | siaalakott, lahauar te gujaraanvaalaa vich vee saraavaan de pindd han | dulaa singh saraao mahaaraajaa ranajeet singh daa bachapan daa saathee see | batthindde kol pindd jasee daa supanaa singh saraao, guroo gobind singh jee daa sharadhaaloo see |
maan
eis bans daa vadderaa maanapaal see| is noo maanaa vee kihaa jaandaa see| shak jaatee de kujh lok eesaa ton 160 varhe pahilaan ttaikasalaa, mathuraa te suraashattar vich madh eseea de kaisapeean saagar de khetaraan ton aake hee vase san| aareea lokaan de vakh vakh kabeele vakhavakh desaan vich ghunm fir ke vakhavakh samen sindh, raajasathaan te panjaab pahunche san|
madh esheea ton maan jaatee de kujh lok yoonaan ate yoorap val vee chale ge san| jaramanee vich vee maan, bhular te hor gotaan de lok vasade han| thaamas maan yoorap daa mahaan saahitakaar see| maan jagat prasadh got hai| shuroosuroo vich jatt kabeele sooraj, chand te shiv dee maanataa karade san| is kaaran hee maan, bhular te heraan noo shiv gotaree jatt kihaa jaandaa hai|
jatt aapane aap noo vishes jaatee samajhate han| unhaan noo jatt hon te maan hundaa hai| jattaan de bahute got unhaan de vadderiaan de naan te prachalit hoe han| got, jatt dee pahichaan te shaan hundaa hai| yoonaanee itihaasakaar jattaan noo bahaadar te mahaan samajhade san| chheveen, sataveen sadee vich braahamanavaad daa zor see| braahaman jattaan naalon khatareean noo uchaa samajhade san| saakaa te bikaram samat vee jattaan naal hee sanbandhit han|
maan bhaaeechaare de lok pahilaan gujaraat te mahaaraashattar vich aabaad
hoe| is bans de do prasadh raaje varanamaan te rudhar maan hoe han| mahaaraashattar de goaa vich kauankan khetaraan vich maan raajiaan de sike mile han| visnoo puraan vich inhaan noo gandharav khetar daa ik bahaadar kabeelaa dasiaa giaa hai| gandharav khetar vich kaabul, peshaavar te raavalapinddee aad de khetar saamil san|
atthaveen sadee vich maan raajasathaan te kottaa de chatauarr aad khetaraan vich raaj karade san| is ilaake te dhaaval mauarr daa kabazaa see| mauarr vee maanaa daa upagot hai| kottaa boondee de ilaake vich ik maanapootaan naal vee jorrade han| jaipur de nerre maanaa got vich tthaakar raajapoot vee han| maanaan de bhatt maan gotee jattaan noo raajapootee mool de sabh ton puraane kashataree dasade han| ih raajasathaan de khetar ton utth ke panjaab de maalavaa khetar vich sidhoo, baraarraan ton kaafee samaan pahilaan aake aabaad hoe| maanaan, bhularaan te horaan noo hee maalave de asalee te puraane jatt maniaa jaandaa hai| inhaan tin jatt gotaan noo asal vich dtaaee giniaa jaandaa hai| maan, bhular te hear adhaa| maalave vich inhaan deean bhatteean te sidhoo baraarraan naal kee larraaeean hoeean san| maan kee peerreean raaj karake gujaraat te mahaaraashattar te khetaraan vichon utthake teejee sadee vich maalave vich aae te saare maalave vich fail ge|
shakasataan ton aae hoe saahee got de saradaar maanasaaeh ne maalave vich teejee eesaveen vich batthindde de ilaake vich aake maanasaa khetar noo
aabaad keetaa ate maanasaa shahir dee neenh rakhee| sant visaakhaa singh itihaasakaar taan maan saaheean noo sk bans vichon manadaa hai| ih gujaraat, madh pradesh, raajasathaan, matharaa aad vich hunde hoe panjaab de maalavaa khetar vich pahunche san| laikacharaar de saraaj chhaajalee vee likhadaa hai ki maan, kherre te mage gotaan de jatt, aj ton kee sau saal pahilaan, raajasathaan te madh pradesh dee had ate chanbal nadee de nerriaun, aujarr ke aapaneean gaddeean vich saamaan lai ke khuddaalaa jilhaa maanasaa val aa ge ate maanasaa de khetar vich hee vas ge| maalave vich pahilaan ih maanasaa te batthinddaa khetaraan vich hee aabaad hoe| bhular te hear vee inhaan naal ralamil ge| sar ibattasan de anusaar dalaal te maan jatt raatthauar raajapootaan vichon han| inhaan de vaddere pahilaan rohatak de ilaake de vich aabaad hoe| ik vaddere dhanaa raau ne barraguzar got dee jattee naal viaah kar liaa see| us de chaar putar hoe| jinhaan de naam te unhaan de chaar got dalaal, maan, desavaal te seval prachalit hoe| ih chaare gotaan de lok aapas vich rishatedaaree hee naheen karade kiaunk inhaan daa vadderaa ik see| kujh maan bhaaeechaare de hindoo jaatt hariaane de rohatak, karanaal,1 , hisaar aad khetaraan vich vee vasade han|
pattiaale khetar de kujh maan kahinde han ki unhaan de vaddere batthindde de raaje binepaal de samen garrhagazanee ton aae san| ik hor ravaaeit hai ki maan jatt binepaal dee bans vichon han| ih binepaal vareea raajapoot see| binepaal de chaar putar paraagaa, sandhar, khelaa ate morr san| paraage dee bans naabhe de khetar vich aabaad hoee| binepaal ne bhatteean noo
batthindde de ilaake vichon bhajaa ditaa| binepaal gazanee daa aakharee hindoo raajaa see| binepaal dee bans de chauadharee bhoondarr khaan te mirajaa khaan noo baadashaah valon saaeh daa khitaab miliaa see|
maanaa dee maan shaahee moonhee is bans vichon hai| maan de 12 putar san| inhaan de naam te maanaan deean 12 mukh moonheean han| asal vich maanaan daa ghar utaree maalavaa hee hai| bhular bhaaeechaare de lok vee maanaan de nazadeek hee vasade rahe han| doven ralake sidhoo, baraarraan naal ttakaraa lainde rahe han| jalandhar ate karanaal de maan aapanaa pichhokarr batthinddaa hee dasade han| puraanee jeend ate sangaroor riaasat vich inhaan de jatthere baabe bolaa daa chau vich sathaan hai| us dee deevaalee ate viaah shaadee samen khaas maanataa keetee jaandee hai| maalave vich maanaa daa mauarr khaanadaan vee bahut prasadh hai| maanasaahee bahute maanasaa vich hee han| mukatasar de ilaake gidarrabaahaa ate laalaa baaee aad vich yaataree ke maan aabaad han|
maanaa de puraane pindd buraj maanasaa, barree maanasaa, mauarr, maanaa, maanaa vaalaa te sher kotteea aad han| sikh raaj kaaeim karan vele maan saradaaraan ne ranajeet singh dee ddatt ke sahaaeitaa keetee| fatih singh maan mahaaraaj ranajeet singh daa pakaa saathee see| tejavant singh maan maalave daa mahaan lekhak hai|
maan de dalaal aad gotaan baare bhaattaan deean vaheean bharoseyog te ttheek naheen han| khaanadaan mauarraan vich mauarr naabhaa pindd de vasaneek saradaar dhanaa singh malavee mahaaraajaa ranajeet singh dee fauaj daa niddar te soorabeer jaranail see| jad khaalase ne samat 1875 bikaramee vich mulataan noo fatih keetaa see tad inhaan ne hee age vadh ke mulataan de navaab muzafar khaan daa sir vadtiaa see| mahaaraajaa ranajeet singh dee fauaj vich baaee maan saradaar fauajaan de afsar san| inhaan daa bahut prabhaav see| sar laipal gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich kujh maan saradaaraan noo bahaadar te sache marad maniaa hai| ih madh esheea jaramanee ate barataaneean vich vee maan got de gore milade han| panjaabeean naal ralademilade han|
mahaaraajaa ranajeet singh daa ik prasadh jaranail budh singh maan vee see| us dee bans vichon mahaan akaalee leeddar simaranajeet singh maan hai|
maan got de kujh lok mazhabee sikh ate chheenbe vee hunde han| chheenbe ttaank kashataree hunde han| maan saare panjaab vich hee faile hoe han| 1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich maan bhaaeechaare dee kul ginatee 53,970 see| panjaab vich maan naam de kee pindd han| kujh maan naam de pinddaan vich maan vasade han ate kujh maan naam de pinddaan noo maan, sidhooaan ton haarake chhadd ge san| beedovaalee de paas vee maan bhaaeechaare
daa ik maanaan pindd see| is pindd noo sidhoo baraarraan ne maanaan ton jit liaa| ajakalh is pindd vich saare sidhoo baraarr hee han| mukatasar vich daualaa, aadhaneean, khuddeean mahaansingh, abulakhuraanaa, baam te mauarraan aad vich bahute maan bhaaeechaare de lok hee vasade han| moge de poorab utar val vee maanaan daa kaafee pasaar hoeaa| dauadhar te kishanapuraa aad vich vee maan vasade han| maanaan daa ghar maalavaa hai ate ih bhular goteean de poorab vich hee han| batthindde khetar vich vee maan kaafee han| mauarr, maanashaahee te yaataree ke maan prasadh upagot han| ludhiaane vich maan, chauakee maan, shekh daualat te kumakalaan, duraah aad pinddaan vich vee usamaan te battaalaa khetar vich maan bhaaeechaare de lok kaafee ginatee vich rahinde han| sangaroor khetar vich mauarraan te satoz maanaa ughe pindd han| pattiaale de naabhe de ilaake vich vee maan kaafee han| fatihagarrh saahib de khetar vich pindd kilhaa haranaam singh talaaneean vee maan saradaaraan daa bahut prasadh pindd hai| roparr khetar vich vee maanaan de kaafee pindd han| firojpur jilhe vich suhelevaalaa, morr nauabaad, mauarr tthaaharraa vee maanaan de ughe pindd han|
pachhamee panjaab vich vee maan laahauar, siaalakott, jhang, gujaraanvaalaa, gujaraat tak kaafee ginatee vich vasade han| pachhamee panjaab vich bahute maan jatt musalamaan san| poorabee panjaab vich saare maan sikh han| hariaane vich kujh maan hindoo jaatt han|
maan bahut hee siaane te sanjamee jatt hunde han| duaabe vichon kujh maan amareekaa, kaineddaa te aasattareleea aad baaharale deshaan vich jaake vee aabaad ho ge han| maan ik vaddaa te puraanaa got hai| ih saare panjaab vich dooradoor tak faile hoe han| sidhoo, baraarraan, virakaan, sanghe dhaaleevaalaan te garevaalaan aad de itihaas baare khoj pusatakaan chhapeean han| maan got daa itihaas aje tak kise maan itihaasakaar ne khoj karake ttheek te pooraa naheen likhiaa hai| haraduaar de parohat vee maan got baare vakhavakh vichaar rakhade han| maan got de jattaan baare aje hor khoj honee chaaheedee hai|
mauarr khaanadaan de maan mor noo satikaar naal vekhade han kiaunk is khaanadaan de vaddere noo bachapan vich mor ne sap ton bachaaeaa see| maan, bhulare te hear ak noo vadtanaa paap samajhade han kiaunk ak de pate shivajee mahaaraaj noo siv mandir vich sradhaa naal bhentt keete jaande san| ih tine got sivajee noo mahaadev manade han| maan, mandd, daahee, virak aad praacheen jatt up jaateean madh esheea de vakhavakh khetaraan ton chalake eesaveen san ton kaafee samaan pahilaan hee bhaarat vich aa geean san|
jatt dhaarravee khulh dile te khaarrakoo krisaan kabeele san| kahaavat hai, maan, pooneean, chatthe, khaan paan men alag alag, loottane men katthe|
dtilon
eih saroaa raajapootaan vichon han| atthaveen sadee vich tooraan ne shaah saroaa dee bans de lokaan dtilon, sanghe, malhee, dosaanjh te dteenddase bhaaeechaare de lokaan ton dilee khoee see| ih dilee daa khetar chhaddake raajasataan val aa ge| fir kaafee samen magaron is bhaaeechaare de lok sirase te batthindde de ilaake ton utthake haualeehaualee saare panjaab vich khilar ge| kujh batthindde ton chalake age firozapur te ludhiaane de sataluj dariaa de naal lagade khetaraan vich pahunch ge| firojpur de bahute dtilon maajhe val chale ge| ludhiaane khetar ton bahute dtilon duaabe val chale ge| dtilon soorajabansee han|
amritasaree dtiloaan dee bansaavalee anusaar dtilon mahaanbhaarat de soorame te mahaan daanee raajaa karan de putar lohasain daa putar see| karan
kurookashater de yudh vich maariaa giaa see| us dee bans de lok pahilaan raajasataan te fir panjaab de batthinddaa khetar vich aae| hun vee batthinddaa de dakhanee khetar vich dtilon jatt kaafee ginatee vich aabaad han| dtilon khaanadaan de lok moge de khetar vich vee kaafee vasade han| is ilaake vich jameeat singh dtilon daa putar baabaa gurindar singh raadhaa suaamee ate mat biaas saakhaa daa satiguroo hai| moge de dtilon bahut hee prabhaavasaalee jatt han| inhaan bahut unatee keetee hai| bee ais. daaheea dtilon got de jattaan noo bhaarat daa hee ik bahut puraanaa kabeelaa manadaa hai| ih sakandar de hamale de samen vee bhaarat vich vasade san| eesavee sadee ton vee pahilaan yoorap vich is bhaaeechaare de lok bhaarat vichon hee ge| dtilon got de lok chheenbe aad pichharreean sreneean vich vee han| jiharre dtilon jattaan ne pichharreean sreneean naal ristedaareean paa leean jaan pichharreean sreneean vaale kam karan lag pe, auh pichharreean shreneean vich ralamil ge| got naheen badaliaa, jaatee zaroor badal gee|
moge ate firozapur ton age sataluj paar karake kujh dtilon bhaaeechaare de lok maajhe vich aabaad ho ge| kujh hor age gujaraanvaale tak chale ge| saanjhe panjaab vich amritasar te gujaraanvaalaa vich hee sabh ton vadh dtilon aabaad san| dtilon bhaaeechaare de lok solhaveen sadee de ant vich raajasataan te hariaane ton panjaab vich aa ke maalave de ilaake vich hee sabh ton pahilaan aabaad hoe han| haree singh putar bhoomaa singh maalave de pindd rangoo paraganaabadhanee jilhaa mogaa ton hee jaa ke bhangee misal de
saradaar bane san| mahaaraajaa ranajeet singh de samen jad bhangee misal de dtilon saradaar haar ge taan uh maalave de jangalee ilaake vich fir vaapis aa ge| musalamaan hamalaavaraan de samen vee maajhe ton lok maalave vich aam hee aa jaande san| bhangee misal dee haar kaaran dtilon baraadaree de kujh lok amritasar de ilaake vich hee reh pe ate kujh ros vajon maalave de jangalaan val tur pe| dtilon baraadaree daa ik bazurag baabaa ratoo, jhabaal de ilaake de ik prasadh pindd moose ton utthake batthindde de ilaake vich bangaher vich aa vasiaa see|
guroo gobind singh san 1705 eesavee vich jad batthindde de ilaake bangaher vich aae taan is pindd de baabe mehare dtilon ne guroo saahib noo aam saadh samajh ke aapanaa maarakhandd jhottaa chhadd ditaa| guroo saahib ne naaraaj ho ke dtilon jattaan noo saraap ditaa| dtilon baraadaree deean beebeean ne guroo saahib noo saaree asaleeat das ditee| guroo saahib ne khush ho ke beebeean noo var ditaa ki tuseen jis ghar vee jaaugeean, raajabhaag praapat karogeean| baabe mehare te us de saatheean ne guroo saahib ton maafee mangee| baabe mehare de putaraan ne aapane naam de tin naven pindd kott fataa, kott bhaaraa te ghudaa aabaad keete| ih tine pindd batthindde jilhe vich han| inhaan pinddaan dee dtilon baraadaree noo hun tak vangeharee hee kihaa jaandaa hai| ghude pindd vichon utthake s fatih singh dtilon ne 1830 eesavee de lagabhag baadal pindd aabaad keetaa|
saradaar fatih singh dtilon, prakaash singh baadal daa parradaadaa see|
s prataap singh kairon vee dtilon jatt see jo kaafee samaan panjaab daa mukh mantaree rihaa see| ghude vaale dtilon divaane saadhaan de chele san| is kaaran hee guroo gobind singh jee mukatasar ton talavanddee saabo jaande hoe is pindd vich daakhal naheen hoe| is pindd de khetaan vich dee hee age chale ge| hun is ilaake de saare dtilon dasaven guroo de pake sikh han| maalave de saare jilhiaan vich hee dtilon jatt kaafee ginatee vich aabaad han| dtilavaan naam de panjaab vich kee pindd han| dtilavaan de prohat miraasee hunde han| inhaan noo dtilavaan deean munheean baare kaafee jaanakaaree hundee hai| dtilavaa de tin upagot baaz, saaj te sandhe han| goraae jatt vee dtilavaan noo aapanee baraadaree vichon samajhade han|
vekhan vich dtilon bhaaeechaare de lok dtile lagade han par dimaagee tauar te bahut chusat hunde han| ludhiaane vich vee dtilon jatt kaafee samen ton aabaad han| is khetar vich ik pindd daa naam dtilon hai| uthe inhaan ne aapane jatthere baabaa jee daa matth banaaeaa hai| is thaan divaalee te aapane jatthere dee poojaa keetee jaandee hai| putar de janam te viaah dee khushee vich gurr aad daa charraavaa ditaa jaandaa hai| ih saaree poojaa braahaman noo ditee jaandee hai| ludhiaane de khetar vich ghungaraan vee dtilon got daa ughaa te puraanaa pindd hai| ethe hee dtilon bhaaeechaare de lok aapane vaddere dee poojaa karade han| siaalakott khetar vich dtilon baraadaree daa
jattheraa daahood shaah see| viaahaan de mauake isadee maanataa keetee jaandee see| siaalakott vich bahute dtilon jatt musalamaan ban ge han| hariaane vich dtilon hindoo jaatt han| ih aapane vaddere raaje karan dee chet chauadas noo poojaa karade han| is daa gangaa de kinaare anb de sathaan te mandir hai| duaabe vich vee dtilon baraadaree de lok kaafee aabaad han| kapoorathalaa vich is baraadaree daa prasadh pindd dtilavaan hai| jalandhar, navaanshahir te husiaarapur de khetar vich vee dtilavaan de kee pindd han| roparr vich kurarree vee dtilon got de jatt vasade han|
hariaane de sirasaa, hisaar, anbaalaa te karanaal aad khetaraan vich dtilon hindoo jaatt vee han ate jatt sikh vee han| pachhamee panjaab de siaalakott, laahauar te gujaraanvaalaa khetar vich dtilon baraadaree de bahute jatt musalamaan ban ge san| ludhiaane te duaabe vichon bahut saare dtilon barataaneea, amareekaa te kaineddaa vich chale ge han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar dilee, hariaanaa, pachhamee panjaab ate poorabee panjaab vich dtilon jattaan dee ginatee 86,563 see| dtilon jattaan daa ik bahut vaddaa got hai| is baraadaree de lok saare panjaab vich faile hoe han| panjaab ton baahar vee dtilon kee baaharale deshaan vich vasade han| kee angarez vee aapanaa got dtilon likhade han| inhaan de vaddere jroor panjaab ton hee ge honage| hun vee jiharreean angarej aauarataan panjaabee jattaan naal viaah karadeean han, aunhaan dee bans de lokaan de got panjaabee jattaan vaale hee honage| got naheen badalade, dharam te jaatee badal jaandee hai|
dtilon hindoo, musalam, sikh, eisaaee chaare dharamaan vich han| dev samaajee te raadhaa suaamee vee han| khaanadaan dtilavaan vichon pithon pindd vaale bhaaee kaahan singh naabhaa nivaasee mahaan vidavaan hoe han| inhaan dee prasadh pusatak mahaan kosh bahut hee mahaan te khoj bharapoor rachanaa hai| bhangee misal de mukhee vee dtilon jatt san| dtilon jattaan daa puraatan te jagat prasadh got hai| saradaar surajeet singh dtilon mahaan lekhak te mahaan vigiaanee san|
maajhe vich moose, kairon, jhabaal te panjavarr aad dtilon jattaan de puraane te prasadh pindd han| dtilon jatt saaree duneean vich dooradoor tak aabaad han|
maan
eis bans daa vadderaa maanapaal see| is noo maanaa vee kihaa jaandaa see| shak jaatee de kujh lok eesaa ton 160 varhe pahilaan ttaikasalaa, mathuraa te suraashattar vich madh eseea de kaisapeean saagar de khetaraan ton aake hee vase san| aareea lokaan de vakh vakh kabeele vakhavakh desaan vich ghunm
fir ke vakhavakh samen sindh, raajasathaan te panjaab pahunche san|
madh esheea ton maan jaatee de kujh lok yoonaan ate yoorap val vee chale ge san| jaramanee vich vee maan, bhular te hor gotaan de lok vasade han| thaamas maan yoorap daa mahaan saahitakaar see| maan jagat prasadh got hai| shuroosuroo vich jatt kabeele sooraj, chand te shiv dee maanataa karade san| is kaaran hee maan, bhular te heraan noo shiv gotaree jatt kihaa jaandaa hai|
jatt aapane aap noo vishes jaatee samajhate han| unhaan noo jatt hon te maan hundaa hai| jattaan de bahute got unhaan de vadderiaan de naan te prachalit hoe han| got, jatt dee pahichaan te shaan hundaa hai| yoonaanee itihaasakaar jattaan noo bahaadar te mahaan samajhade san| chheveen, sataveen sadee vich braahamanavaad daa zor see| braahaman jattaan naalon khatareean noo uchaa samajhade san| saakaa te bikaram samat vee jattaan naal hee sanbandhit han|
maan bhaaeechaare de lok pahilaan gujaraat te mahaaraashattar vich aabaad hoe| is bans de do prasadh raaje varanamaan te rudhar maan hoe han| mahaaraasttar de goaa vich kauankan khetaraan vich maan raajiaan de sike mile han| visnoo puraan vich inhaan noo gandharav khetar daa ik bahaadar kabeelaa dasiaa giaa hai| gandharav khetar vich kaabul, peshaavar te raavalapinddee aad de khetar saamil san|
atthaveen sadee vich maan raajasathaan te kottaa de chatauarr aad khetaraan vich raaj karade san| is ilaake te dhaaval mauarr daa kabazaa see| mauarr vee maanaa daa upagot hai| kottaa boondee de ilaake vich ik maanapootaan naal vee jorrade han| jaipur de nerre maanaa got vich tthaakar raajapoot vee han| maanaan de bhatt maan gotee jattaan noo raajapootee mool de sabh ton puraane kashataree dasade han| ih raajasathaan de khetar ton utth ke panjaab de maalavaa khetar vich sidhoo, baraarraan ton kaafee samaan pahilaan aake aabaad hoe| maanaan, bhularaan te heraan noo hee maalave de asalee te puraane jatt maniaa jaandaa hai| inhaan tin jatt gotaan noo asal vich dtaaee giniaa jaandaa hai| maan, bhular te hear adhaa| maalave vich inhaan deean bhatteean te sidhoo baraarraan naal kee larraaeean hoeean san| maan kee peerreean raaj karake gujaraat te mahaaraashattar te khetaraan vichon utthake teejee sadee vich maalave vich aae te saare maalave vich fail ge|
shakasataan ton aae hoe saahee got de saradaar maanasaaeh ne maalave vich teejee eesaveen vich batthindde de ilaake vich aake maanasaa khetar noo aabaad keetaa ate maanasaa shir dee neenh rakhee| sant visaakhaa singh itihaasakaar taan maan saaheean noo sk bans vichon manadaa hai| eih gujaraat, madh pradesh, raajasathaan, matharaa aad vich hunde hoe panjaab de maalavaa khetar vich pahunche san| laikacharaar de saraaj chhaajalee vee likhadaa hai ki maan, kherre te mage gotaan de jatt, aj ton kee sau saal pahilaan, raajasathaan te madh pradesh dee had ate chanbal nadee de nerriaun, aujarr ke
aapaneean gaddeean vich saamaan lai ke khuddaalaa jilhaa maanasaa val aa ge ate maanasaa de khetar vich hee vas ge| maalave vich pahilaan ih maanasaa te batthinddaa khetaraan vich hee aabaad hoe| bhular te hear vee inhaan naal ralamil ge| sar ibattasan de anusaar dalaal te maan jatt raatthauar raajapootaan vichon han| inhaan de vaddere pahilaan rohatak de ilaake de vich aabaad hoe| ik vaddere dhanaa raau ne barraguzar got dee jattee naal viaah kar liaa see| us de chaar putar hoe| jinhaan de naam te unhaan de chaar got dalaal, maan, desavaal te seval prachalit hoe| ih chaare gotaan de lok aapas vich rishatedaaree hee naheen karade kiaunk inhaan daa vadderaa ik see| kujh maan bhaaeechaare de hindoo jaatt hariaane de rohatak, karanaal, hisaar aad khetaraan vich vee vasade han|
pattiaale khetar de kujh maan kahinde han ki unhaan de vaddere batthindde de raaje binepaal de samen garrhagazanee ton aae san| ik hor ravaaeit hai ki maan jatt binepaal dee bans vichon han| ih binepaal vareea raajapoot see| binepaal de chaar putar paraagaa, sandhar, khelaa ate morr san| paraage dee bans naabhe de khetar vich aabaad hoee| binepaal ne bhatteean noo batthindde de ilaake vichon bhajaa ditaa| binepaal gazanee daa aakharee hindoo raajaa see| binepaal dee bans de chauadharee bhoondarr khaan te mirajaa khaan noo baadashaah valon saaeh daa khitaab miliaa see|
maanaa dee maan shaahee moonhee is bans vichon hai| maan de 12 putar san|
einhaan de naam te maanaan deean 12 mukh moonheean han| asal vich maanaan daa ghar utaree maalavaa hee hai| bhular bhaaeechaare de lok vee maanaan de nazadeek hee vasade rahe han| doven ralake sidhoo, baraarraan naal ttakaraa lainde rahe han| jalandhar ate karanaal de maan aapanaa pichhokarr batthinddaa hee dasade han| puraanee jeend ate sangaroor riaasat vich inhaan de jatthere baabe bolaa daa chau vich sathaan hai| us dee deevaalee ate viaah baadee samen khaas maanataa keetee jaandee hai| maalave vich maanaa daa mauarr khaanadaan vee bahut prasadh hai| maanashaahee bahute maanasaa vich hee han| mukatasar de ilaake gidarrabaahaa ate laalaa baaee aad vich yaataree ke maan aabaad han|
maanaa de puraane pindd buraj maanasaa, barree maanasaa, mauarr, maanaa, maanaa vaalaa te sher kotteea aad han| sikh raaj kaaeim karan vele maan saradaaraan ne ranajeet singh dee ddatt ke sahaaeitaa keetee| fatih singh maan mahaaraaj ranajeet singh daa pakaa saathee see| tejavant singh maan maalave daa mahaan lekhak hai|
maan de dalaal aad gotaan baare bhaattaan deean vaheean bharoseyog te ttheek naheen han| khaanadaan mauarraan vich mauarr naabhaa pindd de vasaneek saradaar dhanaa singh malavee mahaaraajaa ranajeet singh dee fauaj daa niddar te soorabeer jaranail see| jad khaalase ne samat 1875 bikaramee vich mulataan noo fatih keetaa see tad inhaan ne hee age vadh ke mulataan de
navaab muzafar khaan daa sir vadtiaa see| mahaaraajaa ranajeet singh dee fauaj vich baaee maan saradaar fauajaan de afsar san| inhaan daa bahut prabhaav see| sar laipal gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich kujh maan saradaaraan noo bahaadar te sache marad maniaa hai| ih madh esheea jaramanee ate barataaneean vich vee maan got de gore milade han| panjaabeean naal ralademilade han|
mahaaraajaa ranajeet singh daa ik prasadh jaranail budh singh maan vee see| us dee bans vichon mahaan akaalee leeddar simaranajeet singh maan hai| maan got de kujh lok mazhabee sikh ate chheenbe vee hunde han| chheenbe ttaank kashataree hunde han|
maan saare panjaab vich hee faile hoe han| 1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich maan bhaaeechaare dee kul ginatee 53,970 see| panjaab vich maan naam de kee pindd han| kujh maan naam de pinddaan vich maan vasade han ate kujh maan naam de pinddaan noo maan, sidhooaan ton haarake chhadd ge san| beedovaalee de paas vee maan bhaaeechaare daa ik maanaan pindd see| is pindd noo sidhoo baraarraan ne maanaan ton jit liaa| ajakalh is pindd vich saare sidhoo baraarr hee han| mukatasar vich daualaa, aadhaneean, khuddeean mahaansingh, abulakhuraanaa, baam te mauarraan aad vich bahute maan bhaaeechaare de lok hee vasade han| moge de poorab utar val vee maanaan daa kaafee pasaar hoeaa| dauadhar te kishanapuraa aad
vich vee maan vasade han| maanaan daa ghar maalavaa hai ate ih bhular goteean de poorab vich hee han| batthindde khetar vich vee maan kaafee han| mauarr, maanashaahee te yaataree ke maan prasadh upagot han| ludhiaane vich maan, chauakee maan, shekh daualat te kumakalaan, duraah aad pinddaan vich vee usamaan te battaalaa khetar vich maan bhaaeechaare de lok kaafee ginatee vich rahinde han| sangaroor khetar vich mauarraan te satoz maanaa ughe pindd han| pattiaale de naabhe de ilaake vich vee maan kaafee han| fatihagarrh saahib de khetar vich pindd kilhaa haranaam singh talaaneean vee maan saradaaraan daa bahut prasadh pindd hai| roparr khetar vich vee maanaan de kaafee pindd han| firojpur jilhe vich suhelevaalaa, morr nauabaad, mauarr tthaaharraa vee maanaan de ughe pindd han|
pachhamee panjaab vich vee maan laahauar, siaalakott, jhang, gujaraanvaalaa, gujaraat tak kaafee ginatee vich vasade han| pachhamee panjaab vich bahute maan jatt musalamaan san| poorabee panjaab vich saare maan sikh han| hariaane vich kujh maan hindoo jaatt han|
maan bahut hee siaane te sanjamee jatt hunde han| duaabe vichon kujh maan amareekaa, kaineddaa te aasattareleea aad baaharale deshaan vich jaake vee aabaad ho ge han| maan ik vaddaa te puraanaa got hai| ih saare panjaab vich dooradoor tak faile hoe han| sidhoo, baraarraan, virakaan, sanghe dhaaleevaalaan te garevaalaan aad de itihaas baare khoj pusatakaan chhapeean
han| maan got daa itihaas aje tak kise maan itihaasakaar ne khoj karake ttheek te pooraa naheen likhiaa hai| haraduaar de parohat vee maan got baare vakhavakh vichaar rakhade han| maan got de jattaan baare aje hor khoj honee chaaheedee hai|
mauarr khaanadaan de maan mor noo satikaar naal vekhade han kiaunk is khaanadaan de vaddere noo bachapan vich mor ne sap ton bachaaeaa see| maan, bhulare te hear ak noo vadtanaa paap samajhade han kiaunk ak de pate shivajee mahaaraaj noo siv mandir vich sradhaa naal bhatt keete jaande san| ih tine got sivajee noo mahaadev manade han| maan, mandd, daahee, virak aad praacheen jatt up jaateean madh esheea de vakhavakh khetaraan ton chalake eesaveen san ton kaafee samaan pahilaan hee bhaarat vich aa geean san|
jatt dhaarravee khulh dile te khaarrakoo krisaan kabeele san| kahaavat hai, maan, pooneean, chatthe, khaan paan men alag alag, loottane men katthe|
ddogar parivaar mool vich amritasar nerrale pindd valaa verakaa ton hai te
aj kal siaalakott de ik pindd vich aabaad hai| musatafaa ddogar hun ingalaindd de maanachaisattar shahir daa vaasee hai te tavaareekh vich us dee ddoonghee dilachasapee hai| haalaank us daa kitaa faaeenains naal sabandhat hai ate us ne rasamee tauar te itihaas dee koee vee ddigaree aad vee naheen keetee| unj us dee panjaabee sabhiaachaar ute barree peeddee pakarr hai, dooje lafazaan vich
auh panjaab de zare jre ton vaakif hai| pichhale lekh vich us ne anavandde panjaab de vakh vakh ilaakiaan de lokaan deean jaataangotaan daa veravaa barre dilachasap andaaj vich aakh sunaaeaa see| hathale lekh vich janaab ddogar ne panjaab de pinddaanshahiraan de naanvaan daa pichhokarr talaasn daa yatan keetaa hai| sanpaadak
gulaam musatafaa ddogar
anuvaad ahisaan baajavaa
panjaab de hajaaraan pinddashahir ajihe ne jinhaan de naan naal vaalaa, vaale, jaan vaal lagadaa hai jiven gujaraanvaalaa, burevaalaa, saaheevaal, naarovaal, jafaravaal, choochakavaal, anbaalaa, pattiaalaa, haroovaal, harachovaal, naarangavaal|
eithe vaalaa, vaal, vaalee, vaale thaan hai bhaav aam naaun te fir us de naal khaas naaun paraapar naaoona lagaa hai ki kiharraa vaalaa jaan vaalee| so, tarateebavaar khaas naaun hanagajar, boore, saahee, jafar, naaro, choochak, maan anbaa, pattaa, haroo, haracho, jafar, choochak, naarang aad|
saadde khiaal mutaabak is vaalaa lafaz dee jarrh faarasee lafaj odaar vich hai, jiven khushaboodaar, majedaar, havaadaar, rangadaar, saradaar| haalaank panjaab vich anekaan alafaaz mool faarasee de hee varate jaande han par panjaabee lahije vich jadon aseen naan rakhade haan taan vaalaa, vaalee, vaal, vaale laa laine aan| majevaalaa, khushaboo vaalaa, havaa vaalaa, rangaan vaalaa jithe lodhee aae taan shahir ban giaa lodheeaanaa, lodhee vaalaa jaan ludhiaanaa| bhatteean daa ilaakaa kahaaundaa see, bhattiaanaa te fir shahir baniaa bhatteean vaalaa jaan sidhaa hee bhattinddaa jaan battinddaa batthinddaa|
kujh hor naanvaan dee vee jarrh fol leee|
attaaree saaddaa khiaal hai ki hindusataanapaakisataan vich attaaree naan de jo pindd, thaanvaan aaundeean han, auhadaa kaaran ih hai ki kise vele uthe koee uchee imaarat hovegee, jis te chubaaraa rihaa hovegaa| so, ameer chubaaraa hee attaaree kahaaundaa see| attaaree naan de vee anekaan pindd han panjaab vich| ithon tak ki utar pradesh te madh prades de kujh pindd attaaree naan de han par uthe unhaan noo attareea kihaa jaandaa hai| maarree kise ameer bande de mahil numaa makaan noo maarree kihaa jaandaa see| ajihee rihaaeis te baad vich jo pindd baniaa, auh maarree
kahaaeaa| maarree meghaa, maarree panooaan| so, eithe maarree naaun hai te meghaa jaan panooaan khaas naaun hai| par kite kite kise mashahoor bande dee samaadh jaan marrhee nerre jo pindd bajhaa, auh marree kahaaeaa jiven shahir jamoo laage marree kasabaa hai| so, maarree te marree vakhare vakhare han|
dtol, dtolaa jaan dtolan panjaabee vich maahee, premee jaan mahiboob noo dtolaa kihaa jaandaa see| dtol yaan saaddee galee aaee teree miharabaanee iho kaaran hai, panjaab vich anekaan pinddaan de naanvaan naal dtolaa lagadaa hai| jiven amritasar jilhe daa pindd golaa dtolaa| dtolan naarovaal|
basee is lafaz daa sarot basatee hai| basatee lafaj daa mool basat hai| basat lafaj faarasee mool daa hai jihadaa matalab hai, aabaad honaa| angarezee daa lafaj hai, kaalonee| basee sikandar khaan, basee ddogaraan, basee gojaraan, basee patthaanaan| ithe basee aam naaun hai te baakee khaas naaun han| basat lafaz faarasee daa hai jihadaa matalab aabaad honaae hai par hakoomat tahit|
dtilamadtalavaankaahalavaan is naan de pindd jattaan deean gotaan ton han| gujaraanvaale naal daa pindd dtilam te kapoorathale daa mashahoor pindd dtilavaan| so, dtilon ton dtilavaan te kaahalon ton kaahalavaan| ise tarhaan jattaan te khatareean deean kee hor gotaan te vee pindd shahir aabaad han jiven ludhiaane daa khanaa, guradaasapur daa dhavaan damodar, jalandhar daa saree sareen got ton, fareedakott daa choparraa, jalandhar daa randhaavaa masandaan| ih jarooree naheen ki dtilavaan pindd vich dtilon got de jatt vasade hon| tavaareekh vich akasar hundaa vekheedaa hai ki lokaan kolon maamalaa naa ditaa giaa taan pindd chhadd ke
dauarr ge jaan koee dushamanee aad karake pindd chhaddanaa pai giaa| par uthe aabaadee kaaeim rahindee see te hor lok aa vasade san| baakee deean baraadareean amooman uthe hee aabaad rahindeean san, pindd bachiaa rahindaa see te koee hor kaashatakaar aa vasade san| pindd daa naan pahilaan vaalaa hee rahindaa see|
hisaar ih turakee zabaan daa lafaj hai jihadaa matalab hai, gheraa jaan valagan jaan kilaa| bhaaratee hariaane vaale hisaar ton ilaavaa paakisataan de pakhatoonavaa vich vee hisaar naan de kasabe aaunde han, jiven kilaa baalaa uchaa hisaar, kilaa hisaar jeeree neevaan|
theh te thorrhee uche theh te aabaad hon vaale pinddaan de naanvaan de naal vee theh aaundaa hai| theh jaan uchee thaan te pindd noo is karake aabaad keetaa jaandaa see ki harrhaan ton bachiaa rahe| je theh te chhottaa pindd aabaad hoeaa jaan theh chhottaa jihaa see taan pindd de naan naal thorrhee lagadaa| theh daa nimaanaa bhaav ddiminiauttiv naaoon jiven pindd ate pinddee jaan panddoree| pasaroor laage mere pindd de kol hee pindd hai, theh panavaan jithon de gil jatt aj kal suneendaa hai, dasoohaa mukereean jaa ke aabaad han| gujaraanvaalaa laagale pindd hanatherrhee saanseean te thorrhee gilaan| budtaa theh, amritasar|
kee pinddaan de naan raah ton vee rakhe ge| je do mukh raahaan te hove taan doraahaa ludhiaanaa jilhaa, sataraah siaalakotta jithe sat vakh vakh shahiraan de raah ik doosare noo milade han gujaraanvaalaa, ddasakaa, siaalakott, pasaroor, naarovaal, sauarreean ajanaale laage lagabhag khatam ho chukaa shahira, naarang manddee laahauar vala sataraah sandhoo jattaan daa kendar see,
einhaan de vaddere kaalaa peer dee jaghaa vee ithe hee banee hoee hai|
suhaavaa jiven rangaan de naan te lokaan de naan aam san, kudaratee hai ki pinddaan de naan vee rangaan de naan hetth aa jaanage| soohaa rang matalab goorrhaa laal surakh| so fir soohe vaalaa jiharraa pindd baniaa uhadaa naan ho giaa, suhaavaa| suhaavaa, amritasar| suhaaveean sarangeean nerre pasaroor, siaalakott| hairaanee dee gal ih hai ki suhaave naan de pindd shahir niraa panjaab hee naheen, poore utaree bhaarat vich milade han| kaale ton bahut pindd han| kaalaa afagaanaa guradaasapur daa mashahoor pindd hai| boore rang vaale bande jaan janaaneean de naan te bajhe pindd hanakakee, kake, kakeke| is naan de anekaan pindd ne|
chavinddaa is naan de vee kee pindd te shahir dohaan panjaabaan vich milade han| vajhaa hai ki puraane jamaane vich hindoo lok chamunddaa jaan chavinddaa naan dee devee dee poojaa karade san| is devee de jithe jithe mashoor mandir ban ge te us uparant jo basatee banee, auh chavinddaa hee kahaaee| chavinddaa, siaalakott, chavinddaa, laahauar, chavinddaa devee, amritasar, chavinddaa khemakaran, amritasar, chavinddaa khurad te kalaan, ajanaale laage, amritasar ate chavinddaa, jalandhar|
ban ih faarasee lafaz band ton nikaliaa hai jihadaa matalab hai, rukaavatt| khetaan dee hadabandee vaalaa banaa vee is ton baniaa| gharaan dee banee te baneraa vee ise ton hee nikalade han| tahiseel pasaroor vich ik pindd hai, ban baajavaa| maniaa jaandaa hai ki baajavaa jattaan daa ih pachham val aakharee pindd hai| siaalakott ilaake vich baajaviaan de kareeb sau
pindd han| ih aakharee pindd hon karake ban kahaaeaa|
attak jiven aapaan jaanade haan ki hindusataan te bahute hamale pachham valon hee hoe han| hamalaavar jadon is up mahaandeep vich daakhal hundaa see taan us vaasate pahilee rukaavatt paindee see, dariaa sindh| iho kaaran hai is ilaake vich dariaa sindh daa naan attak pai giaa| attak matalab rukaavatt| is te fir jo shahir aabaad hoeaa, auh vee attak naam naal hee mashahoor hoeaa|
kaseean pichhe jihe mainoo charrhade panjaab ton ik sikh daa fon aaeaa ki saadde pindd daa naan kaseean hai, eihadaa kee matalab hoeaa sun ke mainoo barree hairaanee hoee kiaunk kaseean lafaz taan potthohaar ilaake daa hai| uthe chhaparree noo kasee aakhade ne| udhar pinddaan de naan vee kaseean te han| jiven kaseean khaibar pakhatoonavaa, kaseean aibattaabaad, kaseean mujafaraabaad| so, main us sikh bharaa noo kihaa, bhaaee tuhaaddaa pindd kise potthohaaree bande ne aabaad keetaa see|
maajaraa jameen kaashat karan de do tareeke sanakhud kaast te majaroohaa kaast| jithe majaare kaast karade san, auh majaroohaa kahaaundee see| so, majaroohaa ton vigarr ke ban giaa, maajaraa| jithe jameenaan de maalak khataree san, jo ik vapaaree kauam hundee see| uh amooman majaariaan raaheen khetee karavaaunde san| majaare amooman paileean vich hee chhanaan jaan ghar banaa lainde san| vakat paa ke pindd bajh jaandaa see te kee kaaranaan karake uho mujaare hee fir maalak vee ban jaande san| so, majaariaan daa dderaa jo baad vich pindd dee shakal akhatiaar kar giaa, auh maajaraa
kahaaeaa| is naan te poore paakisataan te utaree bhaarat vich kee pindd te shahir han| is dee misaal den dee saaeid jaroorat hee naheen| bangaa, jilhaa jalandhar aj kal navaan shahira laage pindd painde han jinhaan de naan aje vee saaf tauar te majaariaan vaale hanabharo majaaraa, laalo majaaraa, ttutto majaaraa| isate tarhaan hanamajaaraa muhaalee, majaaraa anandapur laage, manee maajaraa|
tthatthaa panjaabee lafaz tthatth ton nikaliaa hai, jihadaa matalab kise jaghaa lokaan daa hajoom jaan ikatth| je kite kise kaaran lok akasamaat hee kite aa bahin taan us aabaadee noo tthatthaa jaan tthattaa keh ditaa jaandaa see| iho kaaran hai ki panjaab vich anekaan pindd is naan ton hain, jiven pindd ton panddoree te kott ton kottalee| ise tarhaan tthatthe ton tthatthee ban jaandee hai| hindoo dharam de jaat vandd asool mutaabak achhoot lokaan noo pinddaan vich naheen see rahin ditaa jaandaa, eis karake unhaan dee pinddon baahar jo aabaadee hundee see, auhanoo amooman tthatthee keh ditaa jaandaa see|
kise ghattanaa jaan vaakiaa de naan te aabaad hoe pindd misaal de tauar te pindd hai, daatee vaalaa khooh jis baabat kahaanee mashahoor hai ki ik jatt ne daataree khareedan vaasate baanee kolo karajaa liaa par morr naa sakiaa| viaaj te viaaj paindaa rihaa ate akheer khooh samet jameen kurak ho gee| khooh te aabaadee see, jis daa naan fir daatee vaalaa khooh mashahoor ho giaa, jo vakat paa ke pindd daa roop dhaaran kar gee|
baaharale mulakaan de shahiraan de naanvaan te pinddashahir bhaaratee up mahaandeep dee bahut jameen beaabaad see jis karake baaharon lok aa aa
ke ithe vase| pahilaan pahil ithe aareea lok aae| fir pahaarr te pachham ton taan lagaataar ithe hijarat hundee hee rahee| kite kite taan lokaan ne aapane pichhale shahir ilaake de naan te hee pindd vasaa dite| kujh ik misaalaan han
kaalaa khataaee kaaraa turakee zabaan daa lafaj hai, kaaraa jis ton vigarr ke ban giaa, kaalaa| laahauar ton naarovaal noo jaao taan pahilaa satteshan hai, sree raam chand te agalaa satteshan hai, kaalaa khataaee| shaaeid hee paatthakaan noo ahisaas hovegaa ki kaalaa khataaee de naan te kise vele utar pachham vich ik bahut vaddee salatanat hundee see, aiddee vaddee ki aj de 56 vadde mulak us daa hisaa san| us vich shaamal sanaujabekisataan, turakamenisataan, kazaakisataan te roos ate cheen de vee kujh ilaake| ih salatanat 1124 eee ton lai ke saal 1218 tak kaaeim rahee| is daa naan see, kaaraa baittaan| ih mool roop vich mangol turak san| aj vee turak lok kaale noo kaaraa hee kahinde han| so, eih pindd use salatanat de naan te hee piaa| is naan ton zaahar hai ki hindusataan vich kithon kithon lok aa ke vaso| is salatanat noo khantaan ton khataaee naan musalamaan itihaasakaaraan ne ditaa see, yaan khaitaaee vaale lok|
eise tarhaan saadde ik sikh dosat ne saabat karan dee koshis keetee hai ki jiharree jattaan vich chheenaa got hai, auh asal vich cheenee lok han jo 2000 saal pahilaan cheen ton aae| so, ho sakadaa hai jo khaitaan lok aae, aunhaan de naan te hee pindd bajhaa jo aj shahir daa roop dhaar chukaa hai|
gotaa gotaa siraaj naarovaal nerralaa pindd hai| seereea vich ik shahir
gotaa hai te ho sakadaa hai ki uthe koee shakhas aaeaa hove te uhade karake jiharraa pindd vasiaa, gotaa kahaaeaa| so, saam seereean ton koee siraaj naan daa bandaa utth ke aaeaa hovegaa te jihane pindd baniaa, gotaa siraaj|
kheevaa jaan kheevee jaan kheevaan uzabekisataan vich ik bahut hee mashahoor te tajaaratee shir hai jo tavaareekh vich vaadhoo mashoor see| jiven balakh bukhaaraa naanv aaunde han| hor taan hor lokaan aapane bachiaan de naan vee uhade te rakhane shuroo kar dite jo aj tak jaaree han| kheevaa ameer tajaaratee shir hon karake saadde hindusataaneean lee ih khusee jaan ameeree daa chinaprateek ban giaa| bande daa naan kheevaa te janaanee ho gee, kheevaan| jiven jiaunaa te jeevaan| te idhar taan pinddaan thaanvaan de naan vee kheevaa paine shuroo ho ge| miraje jatt de pindd daa naan kheevaa hai| ise tarhaan khuraasaan ton parate vapaaree khuraane akhavaae| so, je gahu naal vaachee taan ih naan saaddee tavaareekh val vee ishaaraa kar rahe hunde ne|
boobak naarovaal de laage kujh pindd han, jinhaan noo boobakaan kihaa jaandaa hai, matalab boobak daa bahuvachan| boobak lafaz vich baabak daa vigaarr hai| baabak naan daa mugal darabaar vich ahudaa hundaa see| so, baabak afasar ne jo pindd vasaaeaa, auh baabak ton boothak ban giaa| paakisataan daa ik vajeer aj vee aapane naan naal baabak likhadaa hai| gujaraat dee joonaagarrh riaasat de jo yoosafajaaee patthaan hukamaraan san, auh vee kise vele mugal darabaar vich baabak san| par gujaraatee lokaan dee bolachaal vich baabak baabee ban ge jive asaan panjaabeean ne baabak daa boobak banaa ditaa| filam inddasattaree dee mashahoor heeroein paraveen
baabee asal vich paraveen baabak hee see|
marrh jaan marrhee jiven saadde dafanaaun te kabar banadee hai, ause tarhaan hindoo dee laash noo saarran baad jo yaadagaaree thaan banaaeaa jaandaa hai, aus noo marrh jaan marrhee kahinde han| fir uthe basatee ban jaandee yaan marrh maangaa baajavaa pasaroor; marrh balochaan faisalaabaad| jiven marrhee mahaaraajaa ranajeet singh, marrhee karataarapur jalandhar, gugaa marrhee khararr|
ottheean karam singh sandhoo shukarachakeea misal daa mashoor jathedaar see| uhadaa pindd ottheean siaalakott dee tahiseel ddasakaa vich hai| is pindd vich aj vee musalamaanaan dee got otthee hai, jithon de vasaneek aootthaan vaale san| aootth vaaliaan ton ottheean kahaae| kite kite ottheean ton ban giaa, hottheean| is naan de vee kee pindd dohaan panjaabaan vich aabaad ne| ottheean ajanaalaa, ottheean battaalaa| khair, mainoo ih naheen pataa ki charrhade panjaab de ottheean pinddaan de lok sandhoo han jaan koee hor got| mainoo lagadaa hai ki atthavaal te attavaal got vee aootthaan vaale lafaz naal hee sabandhat han|
ttibaa ttibee uchee thaan te aabaad vaddee basatee ban jaandeettabaa te je ttibaa rakabaa ch jaraa chhottaa hove taan ttibee| laahauar daa ttibee ilaakaa te mashahoor tthaanaa ttibee|
bahik bahin jaan bahinee ton bahik| je kise kisaan dee jameen pindd ton hattaveen hundee see taan uh vaadteean mauake aapanaa aarajee ghar hee khetaan vich lai jaande san| us ddere noo panjaab de kujh ilaakiaan vich bahik kihaa jaandaa hai| bahik gujaraan, firojapur|
darakhataan de naan te amooman pinddaan de naan milade hanapipalee, anbavaalee, pipalaan, jandd, ttaahalee, shareeh, kikar aad| pachhamee panjaab de jilhaa meeanvaalee vich shahir hai, pipalaan| khooh de naan te vee bahut pindd aabaad hanachattee khoohee, laal khooh, karamee vaalee khoohee| pauarreean vaale khooh laage je pindd bajh giaa taan uh baulee naan ton hee mashahoor hoeaa| baulee aasaa singh siaalakotta, baulee indarajeet battaalaa|
kujh sindh de havaale naal vee pichhe aseen ekott naan de shahiraanpinddaan baare das aae haan| is de naal hee dasanaa banadaa hai ki sindh vich taan bahute pinddaan noo gotth hee kihaa jaandaa hai| saadde andaaze mutaabak ih vee kott daa hee vigaarr hai| sindhee te panjaabee bahut kujh miladee juladee hee hai|
fir sindh vich jaao te uthe bahut saare pinddaanshahiraan de naan naal ttaanddo lagadaa hai| tuseen hairaan hovoge ki ih vee panjaabee de lafaz ttaandde ton hee vigarriaa hai| sindhee de bolan lahije vich amooman kane dee thaan hauarraa laa dinde ne, eis karake ttaanddaa ban jaandaa hai, ttanddo|
siraf enaa hee naheen, panjaab vaaleean anekaan jaataan baraadareean sindh vich vee vasadeean han| je tuseen gauar karoge taan pataa lagegaa ki ih taan panjaabee lok hee han| jiven ik saaddee got hai, samaraa jaan sumaraa ate sindh vich iho lok sumaro kahaaunde ne| junejaa sindh vich junejo ho jaandaa hai te bhuttaa ho jaandaa hai bhutto| bhutto noo taan saare jaanade hee haanjulafakaar bhutto te benazeer bhutto| muhamad khaan junejo vee paakisataan daa pradhaan mantaree rihaa hai| meean muhamad bakhash sumaro paakisataan daa vaddaa vajeer rihaa hai| ih misaalaan taan sindh de mashoor siaasatadaanaan deean hee han, je
baakee deean gotaan te khoj karoge taan anekaan panjaab naal aa jurraneean ne|
jaanavaraan de naanvaan te kaanvaanvaalee, bote, kukarraanvaalee, kutiaanvaalee, bhaagee baandar|
mataa puraanee panjaabee vich masat hoe noo mataa kihaa jaandaa see| ih amooman naange saadhooaan baare lafaz varatiaa jaandaa see jo akasar nashe vaaleean cheejaan daa sevan karake samaaj de asoolaan noo torradiaan masatee de aalam vich vikhaavaa karade san| andaajaa hai ki inhaan de dderiaan de nerre jo pindd vase, auh mataa kahaae| mate de naan te anekaan pindd thaanvaan han| kee khiaalaan mutaabik mataa, mat bhaav akal ton liaa jaandaa hai| siaane bandiaan noo mataa kihaa jaandaa see matavaalaa, matarr|
naanvaan daa vigaarr saadde nirol penddoo lahije vich kee thaaneen lokeen injo vaalaa uchaaran bolan ton prahez karade han, eiho kaaran hai ki penddoo zafaravaal noo ddafaravaal te mujafarapur noo maddafarapur bolade han| anekaan naan hor vee honage jinhaan daa vigarriaa hoeaa roop hee saadde tak pahunchiaa hai|
siaalakott jilhe vich hee pindd hai, arakee te naal hee pindd shajaadaa hai| hun je tuseen tavaareekh vekho taan pataa lagadaa hai ki tugalak khaanadaan daa ik shizaadaa see, arakalee| so, ho sakadaa hai arakee arakalee ton hove| shajaadaa taan saaf tauar te shahizaade ton hee hai|
ddogaraae is naan ton anekaan pindd han| khoj karan te pataa lagadaa hai
ki ih ddogare lokaan de vasaae hoe pindd han jo ddugar ton utth ke aae| 1965 dee jang mauake do khaas pinddaan daa reddeeo te barraa zikar aaeaa karadaa see| ddogaraae kalaan te ddogaraae khurad jo laahauar laagale do pindd han| ddogaraae te kadee bhaaratee fauaj daa kabajaa ho jaandaa te kadee paakisataanee fauaj daa| is tarhaan hee do pindd siaalakott shahir de kol han| aj siaalakott daa jithe sival hasapataal hai, authe kise vele 12 baraadareean de vakhare vakhare khooh hunde san| inhaan vich ik khooh hai, chaa ddogariaan| ih saare jamoo de ddogare san, jinhaan aa pindd vasaae|
hushiaarapur charrhade panjaab daa mashoor jilhaa hai| husiaar arabee zabaan daa lafaj hai| kujh hee arasaa pahilaan iraak daa ik mashoor vajeer see, hushiaar zibaaree| ihadaa matalab ih ki shir kise musalamaan daa hee vasaaeaa hoeaa hai|
talavaarraa ih vee bilakul use tarhaan lafaz baniaa jiven talavanddee| tal asal vich utal daa chhottaa roop hai| firojapur te kasoor vich haale vee bahut pindd han jo utaar te hathaarr matalab ik dariaa utale paase te hetthale paase| bilakul ise tarhaan hee fir talavaarraa te talavanddee banade han| talavaarraa asal vich lafaz utalavaalaa see, jo do lafazaan naal mil ke baniaautal te vaalaa|
lagabhag poore barre sageer bhaaratee up mahaandeepa bhaav kashameer de hindavaarraa te halavaarraa| panjaab de fagavaarraa tak te karaachee de bangaalee paarraa tak ate bangaal de nakasalavaarree tak is naan vaale shir, pindd jaan basateea aabaad han| naanvaan daa siraf thorrhaa bahut farak paindaa hai,
jiven baarraa, paarraa te vaarraa| vaarraa vaarr ton banadaa hai| jadon kise thaan dee aapaan chhaapiaan naal gheraabandee kar dinde haan taan uh valagan vaarraa kahaaundee hai| ise tarhaan fagoo jaan fagan ne ik valagan valee see jithon dee aabaadee vakat paa ke fagoovaarraa jaan fagavaarraa kahaaee| vaarre naan vaale har pinddashahir dee iho kahaanee hai| bangaalee paarraa banbe| iho paarre fir karaachee vich vee haige te bangaalabihaar dee nakasalavaarree taan aapaan saare jaanade hee haan| so, poore up mahaandeep vich chaladaa hai ih naan|
jadon kisaan hal vaah rihaa hove taan nukar te amooman morrade vakat dohaan siaarraan vich jo khaalee jaghaa reh jaandee, aus vakat fir kisaan dtagiaan noo kahindaa hai, paarraa paarraa paarraa| matalab uh baladaan noo das rihaa hundaa hai ki vich khaalee thaan reh gee hai, bhee is tarhaan naa karo| siaarr siaarr naal mil ke rahe|
karaachee te banbe de salam ilaakiaan noo vee ise tarhaan paarraa kihaa jaandaa hai|
panjaab vich kharaboojiaan te hadavaaniaan noo choraan te gidarraan ton bachaaun khaatar jiharree dteegareean dee vaarr ditee jaandee hai, aus valee hoee thaan noo vaarraa kihaa jaandaa hai| jadon kharabooje muk jaan jaan mauasam badal jaave jaan hor raakhee karanee jadon fajool ho jaave taan kisaan vaarraa kholh dindaa hai| udon kihaa jaandaa hai, vaarraa ujarr giaa| panjaab vich ik muhaavaraa hai, khaalaa jee daa vaarraa| matalab jithe inasaan noo pooree khulh hove|
je tuseen aje vee mere naal sahimat nahee ho taan main tuhaadde ghar ton hee misaal dindaa haan| panjaab de pinddaan vich tuhaadde ghar de pichhe jiharree thaan
hundee hai, auhanoo kee kahinde ho jee haan, tuseen naheen kadee sochiaa honaa| uhanoo pachhavaarraa kaheedaa hai| kee tuhaanoo ahisaas naheen ho rihaa ki us lee asal lafaz hovegaa pichhalaavaarraa| jee haan, lafaz taan iho see par aseen uhanoo chhottaa kar ditaa hai te pichhalavaarre ton ban giaa, pachhavaarraa| chalo, hun tuhaadde ghar de agale paase chalee| so, agale paase jiharree thaan hai, auhanoo kee kahinde ho bhaaee ihanoo tuseen viharraa kahinde ho| kee kadee sochiaa je ki ih asal vich agalaavaarraa see, so aseen panjaabeean ne ih vee chhottaa kar liaa te agalaa laah ditaa te vaarraa ton banaa ditaa, viharraa|
sachee gal ih hai ki aseen panjaabee lok lasee pee ke akasar susat ho jaande haan te amooman aapane anyaaniaan de naan vee chhotte kar laine aan| so, age ton jis pindd, jis shahir, galeemuhale jaao thorrhaa jihaa tthahir jaanaa, ruk jaanaa, zaraa sochanaa pindd daa naan us dee tavaareekh das rihaa hovegaa| bas jraa parrhan dee khechal karanaa| je naan dee kahaanee samajh naa lage taan mainoo fon kar lainaa| 1947 dee hijarat ne lokaan noo pinddaan daa pichhokarr bhulaa ditaa|
1947 dee hijarat mauake lokeen aapane jadee pindd chhaddan vaasate majaboor ho ge| unhaan noo taan pataa see ki pindd daa itihaas te pichhokarr kee hai te pindd de naan ton kee muraad hai par 1947 ton baad jithe jithe sharanaarathee aa vase, aunhaan noo begaane pindd de pichhokarr daa kee pataa mere pindd de kol hee balagan naan daa pindd hai| main hairaan ho giaa ki inddeea dee kabaddee tteem vich ik balagan naan daa khiddaaree vee see| fir mainoo lokaan dasiaa ki balagan taan jattaan dee got hai| naal hee pindd alakarre hai te fir haualee
haualee pataa lagaa ki alakarre vee jattaan dee got hee hai| verake amritasara de rahin vaale mauajoodaa lokaan noo kee pataa ki verakaa musalamaan ddogaraan dee got hai| hushiaarapur jilhe dee tahiseel dasoohaa daa pindd gangeean vee ddogaraan dee got gangee te hai| ih lok mool vich amritasar de pindd pabaaraalee ton utth ke gangeean ge san| ise tarhaan dasoohaahaajeepur rodd te pindd bhaagarraan vee ddogaraan dee got bhaagarr te hai| nerre hee do pindd hana gag jalo te gag sulataan| ih pindd vee ddogaraan dee got gag te kaaeim ne| fir pindd toe maakhovaal vee ddogaraan dee toe got te hai| jilhaa firojapur de matarr naan de jine pindd han, sabh ddogaraan dee got matal te kaaeim hanamasalan gattee matarr, matarr hathaarr te matarr uthaarr| ise tarhaan firojapur de feme ke, karee ke, badaroo ke, panje ke, khaire ke sabh ddogar kabeele deean gotaan te aabaad ne|
pindd bajhanaa khushakisamatee naal 1855 eee vich ik angarez afasar brauaddarath valon pindd bajhan daa saaraa tareekaa visathaar naal biaan keetaa miladaa hai| us ne likhiaa hai ki panjaab de firojapur jilhe de pindd lagabhag unhaan dinaan vich hee bajhe san|brauaddarath likhadaa hai, jilhe daa koee pindd 5060 saal ton vadh puraanaa naheen hai| is daa matalab hoeaa ki firojapur de saare pindd 1800 eee ton baad hee bajhe han|
brauaddarath likhadaa hai, firojapur jilhe vich raajapoot te ddogar jora jabaradasatee rakabe te kabajaa kar ke vasaneekaan noo bhajaa dinde san| par jatt taia shudaa tareeke naal pindd banade han| jadon kise pindd dee aabaadee
vadhan te jameen ghatt pai jaandee see, jatt lok khaalee jameen labh ke pindd banan daa kam shuroo karade san| jameen taia karan ton baad jatt lok sarakaaree dafatar noo italaah dinde san ki unhaan daa iraadaa pindd banan daa hai| unheen dineen ik vaikaaradaar naan daa sarakaaree ahudaa hundaa see| kaaradaar fir us halake daa dauaraa karadaa te pindd banan dee ijaazat dindaa| uparant uh jameen de jarakhej hon aad daa andaajaa laaundaa| jameen dee haalat vekh ke fir kaaradaar taia karadaa ki pahile panj saal kinaa maamalaa jatt noo denaa pavegaa| je jameen jiaadaa sanghanaa jangal hove jaan fir thaan jiaadaa hee ucheeneeveen hove taan pahile kujh saal maamale ton muaafee vee mil jaandee see| kee vaaree kee jattaan noo sarakaar inaam vajon vee koee rakabaa alaatt kar dindee see te unhaan noo vee shuroo de kujh saal maamale ton maafee hundee see| maafee de samen ton baad paidaavaar daa teesaraa jaan chauathaa hisaa maamalaa lagadaa see|
aus ton baad pindd banan dee rasam hundee see| rasam vich nerreterre de hor pinddaan de muhatabar lokaan noo vee sadiaa jaandaa see| pindd bajhan vaalee thaan de charrhade bane moharree gaddee jaandee see| moharree gadd ke pindd banan daa zikar is ton vee puraane itihaasak dasataavejaan vich miladaa hai| koee 8 ton 10 futt lamee moharree amooman kise darakhat daa tanaa hundaa see| ihanoo 34 futt ddoonghaa jameen vich gaddiaa jaandaa see| putte ttoe vich gurr, chaaval, laal kaparraa hetthaan rakhiaa jaandaa see| kee vaar ajihaa vee hundaa ki moharree deean jarrhaan lag jaandeean te haraa bharaa rukh ban jaandaa| jarrh lagan noo shubh giniaa jaandaa see| pooraa pindd is moharree rukh daa aadar satikaar karadaa te ihanoo haragiz naheen see vadtiaa jaandaa|
rasam mauake matthiaaee vanddee jaandee see|
pindd lee fir khooh puttiaa jaandaa see| paanee de padhar daa uchaa jaan neevaan honaa vee pindd de bhavikh baare ishaaraa samajhiaa jaandaa see|
kise vee theh jaan beaabaad ho chuke pindd de laage navaan pindd naheen see baniaa jaandaa| becharaag hoe pindd noo amooman lok kalihanaa manade san te uthe navaan pindd banan ton prahej keetaa jaandaa see|
tarafain fir jameen noo aapas vich vanddan daa samaan aaundaa see| vandd aapasee sahimatee naal keetee jaandee see taan ki har koee raajee hove| kiharree taraf kiharre parivaar noo milegee, taia ho jaandaa see| tarafain daa matalab taraf faarasee| is vich baraabar baraabar vanddan daa asool naheen see hundaa| jihade kol joaan jaan jogaan baladaan deean jorreean vadh hon uhanoo vadh jameen ditee jaandee see| aauasat jarakhej jameen misaal de tauar te firojapur ilaake vich ik jog pichhe takareeban 15 kile milade san| kameean noo kinaa thaan denaa hai, auh vee asool hundaa see| tarafain noo fir age vanddiaa jaandaa see, jinhaan noo pateean kihaa jaandaa see| pateean taia karan baad fir age vandd karake larreean banaaeean jaandeean san| ih shabadaavalee aj vee pattavaaree varatade han| tarafain vaddaa khaanadaan te agalee vandd patee te fir larree| lanbarradaar patee daa hundaa see|
lagaan 1793 ee de laaradd kaaranavailes de saittalamaintt bhaav jameenee sudhaar ton pahilaan lagaan jinas de roop vich hee ditaa jaandaa see| haan, kadee kadee kharree khalotee fasal vech ditee jaandee see te us kes vich
nakad lagaan hundaa see| lagaan daa 70 sarakaar noo jaandaa te baakee de 30 raiveniaoo karindiaan noo jaande jiven pattavaaree 35, lanbarradaar 5, chauakeedaar, pindd daa saanjhaa kharachaa aad| lagaan ton ilaavaa anaaj vich kameean daa hisaa vee taia hundaa see|
viraasat dee takaseem is de do kaaeide prachalit sanaeik pag vandd te doosaree choonddaa vandd| pag vandd asool tahit vakh vakh maanvaan de jine mundde hunde san, aunhaan noo baraabar baraabar hisaa miladaa see| choonddaa vandd mutaabik maanvaan noo baraabar daa hisaa| matalab je kise maan daa ik munddaa taan uhanoo doosaree de baraabar hisaa, jihade chaar mundde hon| matalab ikale mundde noo hee chaar de baraabar hisaa|
gil gota
gil ih raghoobansee varayaah raajapootaan dee shaakh han| jattaan te raajapootaan de kee got raghoobansee han| bahute gil jatt maalave te maajhe vich hee aabaad san| dariaa sataluj ate biaas de naalanaal fir pahaarr de naalanaal door siaalakott tak gil got de lok vasade san| ih aapanaa pichhaa garrh mattheelaa de raajaa prithaveepat naal jorrade han| ih dakhan ton raajasathaan raaheen hee panjaab de maalavaa khetar vich aae han| gil jatt sikh kaafee han|
varayaah raajapoot raajaa vinepaal ne raajasathaan ton aa ke 655 eesavee vich sataluj kandte batthindde daa kilhaa usaariaa see te is noo aapanee raajadhaanee banaake pishauar tak de ilaake aapane kabaze vich kar le| is bans daa 1010 eesavee tak panjaab te adhikaar rihaa| gil hindoo ghatt han| vikaramaadat dee 26veen peerree te varayaah hoeaa| varayaah dee bans vichon hee vinepaal, vijepaal, satapaal te ganapaal aad hoe| gil kashataree han|
eik hor ravaaeit anusaar raghoobansee raaje pritheepat de koee ulaad naheen see| us noo kise saadhoo ne chhottee jaat dee isataree naal viaah karan lee aakhiaa| usane bhular jattee naal viaah karaa liaa| us jattee de jo putar hoeaa, ausanoo raajapoot raaneean ne jangal vich suttavaa ditaa| rab dee karanee vekho us jangal vich dooje din raajaa shikaar kheddan giaa taan raaje noo ih bachaa mil
giaa| raaje noo saaree saajish daa pataa lag giaa| raajaa bachaa ghar lai aaeaa| jangal dee gilee thaan vich milan karake raaje ne bache daa naam gil rakh ditaa| ih mithihaasak ghattanaa hai|
bheem singh daaheea gilaan daa sanbandh yoonaanee lokaan naal jorradaa hai| us de khiaal anusaar is kabeele de lok sikandar de hamale samen us de naal aae| fir kaabul, kandhaar te panjaab vich vas ge| yoonaanee jodhe harakulees de ik putar daa naam gilaa see| ih vee ho sakadaa hai ki gil got de vadde madh esheea ton yoonaan aae hon fir bhaarat vich aae hon|
mahimood gazanavee jihe kattarr, zaalam te luttere musalamaan baadashaah ton ddar ke 102627 eesavee de samen vee kee jatt kabeele roos te yoorap vich jipaseean de roop vich ge
san| yoorapeean deshaan vich vee maan, dtilon, gil aad gotaan de gore milade han| maalave vich ik hor ravaaeit hai ki vinaipaal dee nauaveen peerree ch jaipaal hoeaa| jaipaal ne yaadav bans dee kurree naal viaah karavaaeaa te us de petton gil paal hoeaa| raaje de vazeer ratan laal ne raajapoot raaneean naal milake gilapaal noo maaran dee sakeem banaaee| ih saajish pakarree gee te ratan laal ddarake bagadaad jhaj giaa| usane musalamaan banake make daa haj keetaa| is magaron is daa naam haajee ratan prasadh hoeaa| bagdaad de khaleefe te lakhee bhattee dee sahaaeitaa naal haajee ratan ne gil paal te usade vaarasaan noo moge val bhajaa ditaa| aap vee maariaa giaa| gil paal de atth putaraan te tin bharaavaan daa bans bahut vadhiaa fuliaa| gil de atth putar ser gil, jhalee, badhan, vairasee, naag, sarap, ladhaaee te siparaa san| tin bharaavaan dee ulaad noo jhorarr gil kahinde han| gil de tin putaraan
dee bans, maalave de utar val fareedakott, batthinddaa, mogaa te firozapur de khetaraan vich vasee| vairaseean daa mudtalaa pidd ghal kalaan see| is bans de hor prasadh pindd gholeea kalaa singhaan vaalaa, bukan vaalaa, firozashaah, charrik, foolevaalaa te raneean aad san| badhan gilaan daa mudtalaa pindd badhadee see| badhan bans vichon chogaavaan pindd moge de chaachiaan ne janddavaale theh upar navaan pindd mogaa baniaa| saadhoo de var kaaran moge de bhaaeechaare de gil bataalee pinddaan vich fail ge| lokaan ne mogaa bataalee kahaavat banaa lee| moge de sahure baare saraan dee mugal darabaar vich charrhat see|
eis kaaran moge te us de bhaaeechaare dee inhaan 42 piddaan vich chauadhar rahee| shuroosuroo vich gilaan te baraarraan vich kee larraaeean hoeean fir aapas vich ristedaareean pain kaaran larraaeean khatam ho geean| larraaee daa
kaaran zameen hee see| sanghar ke baraarraan ne hee mogaa gil maariaa see| mogaa devee daa upaashak see|
guroo haragobind jee de samen hee bahute gilaan ne sikhee dhaaran keetee| mahiraaj dee larraaee vich chheven guroo naal gil vee san| sher gil dee bahutee bans moge ton utar pachham val zeeraa khetar vich aabaad hoee| nisaan vaalee misal de mukhee sukhaa singh te mehar singh seragal san| maajhe de majeetthee saradaar vee ser gilaan vichon han| kujh ser gil jeere khetar vichon utthake duaabe val chale ge san| ser gilaan de ik saradaar daadoo gil ne mitthe mihar dhaaleevaal dee potee daa ristaa akabar noo karaaeaa see|
gil bahut doorandesh te soojhavaan hunde han| inhaan ne mahaaraajaa ranajeet singh te angarezaan naal vee aapane sanbandh ttheek rakhe| muhamad gauaree ne batthindde noo fatih karake
kujh gilaan noo sirase hisaar vich jaageeraan diteean| sirase hisaar vich kujh gil hindoo jaatt han ate kujh jatt sikh han is ilaake vich jhorarr gilaan de vee kujh pindd han|
ludhiaane de jagaraaun ilaake vich vee gilaan de 40 pindd han| 12veen sadee de aaranbh vich raaje gilapaal de putar jhalee dee ash ne paaeil noo kendar banaake chome naame pindd vasaaeaa ate aapanee chauadhar kaaeim keetee| is ilaake vich dhamott, gauareevaalaa, gil sihorraa aad gilaan de puraane pindd han| majeetthaa vaale sheragal guroo haragobind jee de pake sradhaaloo te sevak san| ih bhaaee khushaalee dee as han| maajhe de prasadh pindd jagadeo kalaan vich vee gil te dhaaleevaal aabaad han| siparaa got de gil bahute jhang val chale ge san| ih bahute musalamaan hee ban ge san| kaabul vich gil musalamaan han|
saandalabaar vich gilaan daa keval ik pindd kakarr gil hee prasadh see| panjaab vich gil naam de gil jattaan de kee vadde pindd han| gil musalamaan bahut han|
modagal got de lok jatt naheen hunde| ih rishee mahaatamaa budhoo de samen hoeaa see| pachhamee panjaab vich bahute gil musalamaan ban ge san | ih jhang, mittagunmaree te shaahapur aad jilhiaan vich aabaad san| saahee got de jatt vee gilaan de bhaaeechaare vichon han| kujh gil jatt guroo naanak de samen 1505 eesavee ton hee aasaam vich vas ge han| ih saare sikh han|
faraans vich kee jipasee gilaz gotee han|
mahaaraashattar de gaaddagal braahaman vee gil jattaan vichon hee han| gil aapane vaddere raajaa peer dee chet chauadas noo moge de ilaake vich raajeaanaa matth te manat karade han| melaa
vee lagadaa hai| moge khetar de saare gil batthindde de binepaal dee vansh hee han| jo kanauaj de raaje raatthauar dee giaaraveen peerrhee vichon see sangaroor te riaasat jeend de gil aapane jatthere soorat raam dee pattiaale de khetar baaje vaale poojaa karade han| bakaraa te gurr bhentt karade han| saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai|
firozapur de khetar vich kaafee gil sakhee saravar de sevak san| uh halaal daa hee meett khaande san| viaah shaadee vele janddee vanddan te chhaparr ton mittee kadtan aad deean rasamaan vee karade san| is ilaake vich hun saare gil sikh han| sikh hunde hoe vee aje vee koee koee ghar sakhee saravar meen noo manadaa hai | jhattake vaalaa meett naheen khaande|
gilazee patthaan gil jattaan vichon han| majhabee sikhaan ate tarakhaanaan aad jaateean vich vee gil got de lok
kaafee han| siaalakott val kujh gil jatt musalamaan vee ban ge san| hun gil saare panjaab vich hee faile hoe han| baaharale deshaan vich vee bahut ge han| sidhooaan ate sandhooaan ton magaron ih jattaan daa teejaa vaddaa got hai|
1881 eesavee dee janasakhiaa anusaar saanjhe panjaab vich gilaan dee ginatee1,24,172 see|
prasadh kisaakaar baaboo razabalee varayaah raajapoot see ih vee gilaan naal sanbandhit san| gil sooraj bansee vee han| jattaan te raajapootaan de kaafee got soorajabans naal sanbandh rakhade han| sidhooaan vaang gilaan de bhee kee upagot te mooheean han| jejee got de jatt vee aapanaa sanbandh gilaan naal jorrade han| gilaan ne bahut unatee keetee hai| moge jilhe de bahut saare gil badeshaan vich jaa ke aabaad ho
ge han| gil bhaaeechaare de lok saare sansaar vich hee faile hoe han| ih jagat prasadh got hai| rauabaratt sutharalaindd gil yoorap daa mahaan agarez lekhak see| asal vich gil jatt kaisapeean saagar athavaa gilan saagar ton chal ke aakhir gilagit kashameera val aa ke panjaab vich vase san|
cheemaa
cheemaa angarezee chhaheema panjaab de jatt bhaaeechaare de vadde gotaan vichon hai| cheemaa jatt chauahaan raajapootaan vichon han|
shahaabadeen gauaree ne jad prithavee raaj chauahaan noo haraake 1193 eesavee vich usade ilaake te kabazaa kar liaa taan prithavee raaj chauahaan dee bans de chauahaan pahilaan batthindde ton kaangarr te fir haualee haualee firojpur, ludhiaanaa te amritasar de ilaake vich pahunche|
cheeme got daa modtee prithavee raaj chauahaan daa potaa cheemaa see| cheeme pahilaan batthindde ton kaangarr val aae kangaan noo haraake ethe aabaad ho ge| fir kujh samen magaron aapane hee bhaanaje dhaaleevaal naal anaban ho gee, aus dee maan vidhavaa ho gee see, cheeme us noo tang karake pinddon kadtanaa chaahunde san| us ne aapanee dukh bharee kahaanee aapane patee de pichhale pindd jhuneer jaake dasee| jhuneer de dhaaleevaalaan ne cheemiaan te bhaaree hamalaa karake unhaan noo uthon ujaarr ditaa ate us pindd te aapanaa kabazaa kar liaa| ajakalh kaangarr vich dhaaleevaal hee vasade han| kaangarr daa ilaakaa chhadd ke cheeme moge te firojpur val chale ge| puraane vasaneekaan naal anaban hon kaaran kujh ludhiaane val chale ge san| uthe jaake vee aapane vaddere de naam te cheemaa pindd aabaad keetaa| ludhiaane de cheemaa, kaalakh, raamagarrh saradaaraan, malod aad pinddaan vich cheeme vasade han|
ludhiaane ton kujh cheeme duaabe val chale ge han| duaabe vich nooramahil de ilaake vich cheemaa kalaan te cheemaa khurad naven pindd vasaae|
cheeme larraakoo subhaa de hon kaaran sathaanik lokaan naal larrade rahinde san| cheeme dee bans de ik chhottoo mal ne dariaa biaas de kandte te aapane vaddere de naam te ik navaan pindd vasaaeaa| inhaan de vaddere do soorabeer jodhe, raanaa kang te dtol hoe han| cheemiaan de prohat braahaman naheen, jogee hunde san| cheeme got de bahute jattaan ne firozashaah ate aauarangajeb de samen hee musalamaan dharam dhaaran keetaa| puraane rasam rivaaj vee kaaeim rakhe| naagaraa, dulatt, dandeevaal te chatthe got de lok vee cheemiaan vaang chauahaan raajapoot han| inhaan dee sabh ton vadh ginatee siaalakott vich see| jilhaa gujaraanvaalaa vich vee inhaan de 42 pindd san|
poorabee panjaab de malerakottalaa, sangaroor, fatihagarrh saahib, pattiaalaa te maanasaa khetaraan vich vee cheeme kaafee vasade han| duaabe vich cheeme maalaven ton ghatt hee han| cheeme dalit jaateean vich vee han| paakisataan banan ton magaron cheeme got de jatt sikh hariaane de sirasaa te karanaal aad khetaraan vich aake vase han| cheeme got vaaliaan ne pindd raamagarrh saradaaraan jilhaa ludhiaanaa vikhe aapane vaddere dee yaad vich ik guraduaaraa vee usaariaa hoeaa hai jithe har varhe 14 akatoobar noo bhaaree jorr melaa lagadaa hai| doraahe ton 20 kilomeettar door pindd raamagarrh saradaaraan vich shaheed baabaa raam singh ne aapane saathee singhaan naal 1867 bikaramee vich mugal fauajaan naal ttakar lee| sir dharr naalon alag ho giaa fir vee baabaa jee kee meelaan tak vaireean naal zakhamee hoe vee larrade rahe| cheemaa got naal sanbandhit lok aapane is vaddere dee yaad vich har varhe dhaaramik samaagam karaaunde han| 1881
eesaveen dee janasankhiaa anusaar poorabee te pachhamee panjaab vich cheeme jattaan dee ginatee 69,549 see| kaipattan e ais. cheemaa mauaoontt aivaraisatt dee chottee te charrhan vaalaa pahilaa panjaabee te pahilaa hee bhaaratee see| paakisataan vich musalamaan cheeme jatt bahut ginatee vich han| poorabee panjaab vich saare cheeme jatt sikh han| hun cheeme baaharale deshaan vich vee jaa rahe han ate bahut unatee kar rahe han| ih jagat prasadh got hai| baaharale desaan vich jaa ke jattaan ne naven kaarobaar aaranbh karake bahut unatee keetee hai|
dhaaleevaal
dhaaleevaal sar ibattasan aapanee kitaab panjaab kaasattas vich dhaaleevaal jattaan noo dhaareevaal likhadaa hai| inhaan noo dhaaraa nagar vichon aae bhattee raajapoot manadaa hai|
asal vich dhaaleevaalaan daa mool sathaan raajasathaan daa dhauanapur khetar hai| ih lok dhaual bhaav balad te gaooaan paal ke guzaaraa karade san | pahilaan inhaan noo dhaualapaal kihaa jaandaa see| dhaualapaal shabad tatabhav roop vich badal ke maalave vich dhaaleevaal te maajhe vich dhaareevaal ban giaa|
asal vich bhattee raajapootaan daa mool sathaan raajasathaan daa jaisalamer khetar hai|
dhaaraa nagaree vich paramaar raajapootaan daa raaj see| dhaaraa nagaree madh pradesh de ujain khetar vich hai| is ilaake noo maalavaa kihaa jaandaa hai| baarhaveen sadee de aaranbh vich raajaa jagadeo paramaar kee raajapoot kabeeliaan noo naal lai ke panjaab vich aaeaa see | baabaa sidh bhoee vee raaje jagadeo daa mitar see| inhaan dohaan ne ralake raajasathaan vich gazanee vaale turakaan naal kee larraaeean larreean| aam lokaan ne see| baabaa sidh bhoee de kabeele noo vee dhaaraa nagaree ton aae samajh liaa see| bhoee baagarr vich rahindaa see|
dhaaleevaal bhaaeechaare de lok dhaualapur khetar ton utthake kujh jodhapur te baakee raajasathaan de baagarr ilaake vich aake
aabaad ho ge| maalave de prasadh itihaasakaar saraban singh beer ne ik vaaree panjaabee ttribiaoon vich likhiaa see| asal vich dhaaleevaal lok chanbal ghaattee de dhaualeepaal gaoo paalaka han| jithon ih haualee haualee badal ke dhaaleevaal ban ge han| chanbal de kandte raajasathaan dee riaasat dhaualapur dee raajadhaanee vee inhaan naal sanbandhit hai| 1947 eesaveen ton pahilaan ghagar nadee de kandte pachaahadaa musalamaan rihaa karade san| jo aapane guaandtee jatt dandeevaalaan noo preshaan karade ate agon gilaan naal larrade larrade kade kadaaeen chahilaan de pindd khiaale puj jaande san| pachaahadiaan daa hamalaa tez ho giaa taan chahilaan ne baagarr jaake aapane naanaa baabaa singh, jo dhaaleevaal see, noo us de lashakar samet lai aae|
aus daa pachaadiaan naal saradoolagarrh nerre ttaakaraa hoeaa par mukaabale vich baabe de lashakar ne pachaadiaan de aagoo
baabaa hake ddaale noo paar bulaaeaa jis dee mazaar shaheed vajon ghagar nadee de kandte banee hoee hai te aje vee uthe melaa lagadaa hai| baabaa sidh de laskar daa vee kaafee nukasaan hoeaa par pachaadiaan ne baabe daa pichhaa naa chhaddiaa| akheer uh larradaalarradaa jhuneer paas bhamiaan paas sheed ho giaa jis daa dharr taan chukiaa naa giaa par khiaale de laloo patee daa baabaa laloo, jo khud vee dhaarravee see, baare ik samaadh banaa ditee| age jaake dhaaleevaalaan ne aapane bahaadar bazurag baabaa sidh bhoe dee yaad vich har saal ikaadasee vaale din melaa laaunaa aaranbh ditaa| is tarhaan dhaaleevaal dakhan ton utar val noo ge naa ki utar ton dakhan val noo| baabe de lashakar vichon bache khuche dhaaleevaalaan ne pahilaan maanasaa de pindd bhame kalaan, bhame khurad, raamaanandee, baaje vaalaa aad vasaae fer dhaualaa, tapaa vasaaeaa| fer nihaal singh vaalaa, fer kapoorathale daa dhaaleevaal bett ate fer guradaasapur daa dhaareevaal| mere
khiaal vich saradaar saraban singh beer dee ih likhat panjaab de dhaaleevaal jattaan de nikaas te vikaas baare sabh ton vadh bharoseyog hai| ih gal bilakul ttheek hai ki dhaaleevaal jatt yaadavabansee bhattee han|
sant visaakhaa singh ne vee maalavaa itihaas vich likhiaa hai dhaaleevaal, dhaaraan ton nikalake bamaraualee nagar vich vase, jo ajakalh dhaualapur de ilaake vich han| ih atthaveen sadee daa madh see| bahut saare jodhapur de ilaake vich jaa vase| kujh sarasaa de aas paas ghagar te aa vase| jadak bagadaad vaale darindiaan ne inhaan de prasadh pindd ujaarrane aaranbhe| ih giaarhaveen sadee daa akheeralaa samaan see| maalave vich inhaan de prasadh pindd fataa, jhaneer, raaooke ate fer kaangarr aad han|
dhaaleevaal bhatteean de saathee san| iko bans vichon han| dhaaleevaal bhaaeechaare de lok giaarhaveen sadee de ant jaan baarhaveen sadee de aaranbh vich sabh ton pahilaan jhuneer de khetar vich hee aabaad hoe| jhuneer de aas paas dhaaleevaalaan de kee pindd han| dandeevaalaan ne larrake inhaan noo kaangarr val dhak ditaa| jhuneer kee vaar ujarriaa te kee vaar vasiaa| dhaaleevaalaan ne cheemiaa noo haraake kaangarr te kabazaa kar liaa| kaangarr kilhaa banaa ke aapanee shakatee vadhaa lee ate haualee haualee moge tak chale ge| kaangarr ate dhauale khetar vich inhaan ne samen dee sarakaar naal sahiyog kar ke aapaneean chauadharaan kaaeim kar leean san| jadon dhaaleevaalaan de vaddere noo raaje dee padavee de ke doosare raajiaan ne gadee te baitthaaeaa taan pahilee vaar us de mathe te ttikaa laaun dee rasam hoee| is tarhaan ttikaa dhaaleevaal sbad prachalit hoeaa see| jadon dhaaleevaal aapanee larrakee daa ristaa doosare got de larrake naal karade san taan uh us
de mathe te ih ttikaa naheen laaunde san kiaunk ih aapane aap noo hee ttike de maalak samajhade san| hun puraane rasam rivaaj khatam ho rahe han|
audee te manee vee dhaaleevaalaan de upagot han| udee baabaa udo dee bans vichon han| baabaa udon bahut vaddaa bhagat see| ih chandarabansee shree krisn bhagavaan daa chaachaa see| baabaa udo de naam te got udee prachalit hoeaa hai| udee got de dhaaleevaal firozapur ate naabhaa khetar vich hee aabaad san| kujh gujaraanvaalaa te gujaraat vich vee vasade san|
maneean upagot de dhaaleevaal baabaa maneean dee bans vichon han| baabaa maneean vee udo daa bhaaee see | panjaab vich inhaan noo miaane kihaa jaandaa hai| ih deene kaangarr de khetar vich kite kite milade han| ih raajasathaan de baagarr khetar vich kaafee vasade han|
panjaab vich dhaaleevaalaan de baabaa sidh bhoein daa melaa bahut prasadh hai| baabaa jee loolaane paas dushaman naal larrade hoe aapane dharam dee rakhiaa lee sheed hoe san| inhaan naal kee karaamaataan vee jorreean geean han| baabaa sidh bhoee miharamatthe ton tin sau saal pahilaan hoe han| siaalakott te gujaraanvaalaa de musalamaan dhaaleevaal vee baabaa sidh bhoee dee maanataa lee jhuneer de is khetar vich aaunde han| dalit jaateean de dhaaleevaal vee pooree sradhaa naal baabe dee maanataa karade han| baabaa sidh bhoee dee bans de kujh dhaaleevaal maleaane vasade han| sheedee samen baare de naal panddit, miraasee, kaalaa kutaa te ik dalit jaatee daa sevak see| panddit jhaj giaa see baakee baabe de naal hee maare ge san|
haarr maheene dee teras noo maanasaa de nazadeek pindd kott laloo vikhe sidh bhoein de asathaan te dhaaleevaal bhaaeechaare de lok
doorondooron aaeaa karade san| samen de badalan naal dhaaleevaalaan ne aapo aapane ilaake vich sidh bhoee de asathaan banaake ucheeanaucheean bulandaan te sarovar usaar dite| teras vaale din bazurag dhaaleevaal lok aapaneean naveean noohaan noo ithe mathaa ttekan lee liaaunde han| us ton pichhon hee vahuttee noo dhaaleevaal parivaar daa mainbar samajhiaa jaandaa hai| is pavatar mauake te dhaaleevaal aapaneean sukhaan sukhade han| jo kahinde han ki pooreean hundeean han|
aam lok kahinde han ki chahilaan ne baabe de mritak sareer noo kott laloo liaandaa ate sasakaar kar ke us ute kachee buland banaa ditee| baad vich pattiaalaa riaas de ik pulis afasar dhaaleevaal gotee ne is noo pakiaan karavaa ke uchaa kar ditaa| aj vee dhaaleevaal baraadaree de sabh lok baabaa sidh bhoee dee bahut maanataa karade han|
lalooaane vaale baabe de mandir vich baabe dee fotto vee rakhee hai| dhaaleevaal naveen sooee gaoo daa dudh baabe dee theee rakhade pahilaan miraasee noo piaunde han te panddit noo magaron dinde han| kujh dhaaleevaal sakheesaravar de chele vee san| ajakalh baare sidh bhoee dee yaad vich sidh bhoee lalooaanaa, dhoorakott, herreeke, raajeaanaa aad mukh asathaan bane hoe han| inhaan ton ilaavaa dhaaleevaalaan ne aapo aapane pinddaan vich baabaa jee deean sidh bhoeean banaaeean hoeean han| akhaan dhaaleevaal barree sharadhaa naal inhaan dee maanataa karade han|
dhaaleevaale kaale kute noo rottee paake khush hunde han| akabar baadasaaeh de samen kaangarr prades daa chauadharee miharamatthaa dhaaleevaal see| us daa aapane khetar vich bahut prabhaav see| uh 60 pinddaan daa chauadharee see| miharamatthe dee potaree bhaagabharee bahut sundar see| akabar baadashaah jattaan naal
rishatedaaree paake jatt bhaaeechaare noo aapane sanbandhee banaaunaa chaahundaa see| akabar bahut doorandes te neeteevaan baadasaaeh see| uh ilaake de vadde te sirakadt chauadharee naal ristedaaree paake us noo sadaa lee aapanaa mitar banaa laindaa see| aauarangazeb bahut kattarr musalamaan see| uh ilaake de vadde chauadharee noo musalamaan banaake khus hundaa see| miharamatthe ne saare jatt bhaaeechaariaan daa ikatth keetaa| garevaalaan te gilaan aad de kahin te miharamatthe ne aapanee potee akabar noo viaah ditee| akabar ne khus hoke miharamatthe noo meean daa mahaan khitaab te dhauale kaangarr de khetar de 120 pinddaan dee jaageer de ditee see| miharamatthe ne vee daaj vich 101 ghumaan zameen ditee see| jo tabaadalaa dar tabaadalaa kar ke dilee pahunch gee see| miharamatthe dee santaan de lok hun vee meean akhavaaunde han| meean dhaaleevaalaan de 23 pinddaan noo dhaaleevaalaan daa tapaa kihaa jaandaa hai| dhaaleevaal aapane naam musalamaanaan vaale
vee rakh lainde san par musalamaan naheen saido, khaaee, bilaasapur meeneea, lopo, maachheeke, nihaalevaalaa, made, takhatoopooraa, kaangarr, deene, bhaageeke, raamoovaalaa, ranasheenh, raneean, dhoorrakott, malhaa te rasoolapur san|
asal vich tahiseel mogaa de dakhan poorabee kone noo hee dhaaleevaalaan daa tapaa kihaa jaandaa hai| gazatteear firojpar anusaar dhaaleevaal tape de pindd rohee de hor pinddaan naalon pahilaan harr ne barabaad kar dite| is kaaran dhaaleevaalaan paas jmeen ghatt reh gee| mahaaraajaa ranajeet singh ne vee dhaaleevaal saradaaraan ton jaageeraan khoh leean| angarej sarakaar vee inhaan naal naaraaj see| is kaaran dhaaleevaalaan paas jmeenaan kaafee ghatt geean san| ih daramiaan jimeendaar hee san | dhaaleevaal bahut hee mihanatee, sanjamee te soojhavaan hunde han| dhaaleevaalaan ne parrh likh ke hun bahut unatee keetee hai| profaisar prem prakaash
singh jihe mahaan saahitakaar vee dhaaleevaal khaanadaan naal sanbandh rakhade han| kapoor singh aaee. see. ais. vee dhaaleevaal san| dhaaleevaal ne videshaan vich jaake vee bahut unatee keetee hai|
maalave vich kahaavat see, akabar jihaa naheen baadashaah, miharamatthe jiddaa naheen jatt| miharamatthaa ilaake daa vaddaa chauadharee see|
ramaane vee dhaaleevaal jattaan daa upagot hai| ih raajaa raam dee bans vichon han| jad miharamatthe ne aapanee potee bhaagabharee uraf samee daa rishataa akabar naal karanaa pravaan kar liaa taan kottadeenaa te kaangarr de kujh dhaaleevaal parivaar is riste de virodhee san, eih miharamatthe naal naaraaz ho ge| ih ramaane dhaaleevaal san| inhaan lokaan noo akabar ton ddarake pindd chhaddanaa piaa| inhaan noo rasate vich
raat pai jaan kaaran dderaa dhaualaa ttibaa de ik saadhoo paas tthahiranaa piaa| inhaan ne saadhoo de kahin ton uthe hee tthahir ke dhaualaa pindd vasaaeaa see| kujh lokaan daa khiaal hai ki baabe feroo ne dhaualaa pindd dubaaraa theh de paas aabaad keetaa see| handdiaaeaa pindd dhauale de naal lagadaa hai| baabaa feroo vee baabaa udo dee bans vichon see| dhauale de ilaake dee chauadhar vee dhaaleevaalaan paas see| dhauale de kilhe daa aakharee vaaris raajoo singh see| ajakalh raajoo singh dee bans raajagarrh kube vasadee hai| roorre dee bans roorreke te hor pindd vich vasadee hai|
pattiaale khetar vich ttheekareevaalaa, rakharraa, ddakaalaa aad dhaaleevaalaan de prasadh pindd han| sangaroor vich dhaualaa, tapaa, baranaalaa, handdiaaeaa, augo, sheragarrh raajagarrh kube, sahijarraa, bakhatagarrh aad dhaaleevaalaan bhaaeechaare de pindd han| ludhiaane jilhe vich pakhovaal, ratovaal te saholee aad pinddaan vich kaafee dhaaleevaal aabaad han| maajhe vich
dhaaleevaal pindd vee dhaaleevaal aabaad han| maajhe vich jagadev kalaan vich vee dhaaleevaal han| fatihagarrh saahib te roparr de ilaakiaan vich vee dhaaleevaal baraadaree de lok kaafee vasade han| maajhe vich umaraanangal pindd vee dhaaleevaalaan daa bahut prasadh pindd hai| jalandhar, kapoorathalaa te fagavaarre de khetaraan vich vee kujh dhaaleevaal aabaad han| batthindde jilhe vich hor jatt jaateean kee pindd san| ih fareedakott te naabhe aad raajiaan de rishatedaar vee san| dalit jaateean vich vee dhaaleevaal bahut han| prasadh akaalee leeddar dhanaa singh gulasn vee dhaaleevaal see|
mukatasar vich akaalagarrh pindd de dhaaleevaal madhe ton aae han| lanbee te khoonanaa pinddaan de dhaaleevaal kaangarr ton aae han| dhaualaa kingaraa pindd de dhaaleevaal dhauale tape ton aae han| ih raae jodh dee bans vichon han|
bahute dhaaleevaal khaanadaanaan daa pichhokarr kaangarr hai| kaangarr vich miharamatthe dee samaadh hai| is dee vee bahut maanataa hundee hai| dhaaleevaal keval miraasee noo hee daan deke khush hunde han| badhanee paas bhiaanaa vikhe dhaaleevaalaan daa jattheraa hai jithe mitthe rott te kheer aad daa charrhaavaa charrhadaa hai| pattiaale vich laalaan vaale vich vee miharamatthe sidh dee samaadh hai| jithe har maheene de dhaaleevaal sidh bhoee noo manade san| gujaraanvaale de dhaaleevaal miharamatthe sidh de upaask san| naath 9 te sidh 84 san|
siaalakott te gujaraanvaalaa khetar de bahute dhaaleevaal musalamaan san| doven sidh bhoee de miharamatthe de sharadhaaloo san| miharamatthe mahaan daanee te mahaan sikh see| dhaaleevaalaan de bahut pindd maalave vich han| maalave vichon utthe dhaaleevaal dooradoor tak saare panjaab vich fail ge| duaabe te maajhe vich vee dhaaleevaal kaafee han| dhaaleevaal
guroo naanak de samen ton hee sikh dharam de sharadhaaloo san| sabh ton pahilaan chauadharee jodh raae ne guroo haragobind jee de samen sikhee dhaaran keetee| ih kaangarr daa mukheea see| miharamatthe dee bans daa mahaan sooramaa see| ih pahilaan sukheesaravar noo manadaa see| aapanee patanee ton prabhaavit ho ke guroo saahib daa sikh baniaa| guroo sar mahiraaj de yudh vich aapane panj sau ghorr savaar saatheean noo naal lai ke guroo saahib dee jang vich sahaaeitaa keetee| guroo saahib ne khus ho ke raae jodh noo kattaar bakhasee| is khaanadaan paas guroo saahib daa ik jorraa, eik talaaee te gavaaleear de kaidee raajiaan noo rihaaee vaalaa 52 kaleean vaalaa cholaa saahib vee see| is khaanadaan de lakhameer te sameer bharaavaan ne vee dasaven guroo gobind singh jee dee museebat samen bahut sevaa te sahaaeitaa keetee| guroo jee kaafee samaan inhaan paas deene kaangarr rahe| guroo jee dee yaad vich deenaa saahib guraduaaraa lohagarrh jafranaamaa baniaa hai| baabaa
miharamatthe dee bans bahut vadhee fulee| is de ik putar chanabeg ne akabar dee sahaaeitaa naal dhaualapur te vee kabazaa kar liaa| is bans de kujh dhaaleevaal akabar de samen ton hee dilee rahinde han| sahaaranapur vich dhoolee got de jaatt vee dhaaleevaale baraadaree vichon han| hariaane ate raajasathaan vich vee kujh hindoo jaatt dhaaleevaal han| kujh dhaaleevaal sikh jatt vee han| pachhamee panjaab de laahauar, siaalokatt, gujaraanvaalaa, gujaraat te minttagunmaree aad khetaraan vich kaafee dhaaleevaal aabaad san| bahute musalamaan ban ge san| panjaab vich dhaaleevaal naam de kee pindd han|
saanjhe panjaab vich dhaaleevaal got de jattaan dee 1881 eesaveen vich kul ginatee 77660 see| dhanaa bhagat vee raajasathaan daa dhaaleevaal jatt see | dilee noo tin vaaree
fatih karan vaalaa sooramaa jaranail baabaa baghel singh vee raaooke pindd daa dhaaleevaal jatt see|
dhaaleevaalaan baare eitihaas dhaaleevaalee vansaavalee pusatak vich vee kaafee jaanakaaree ditee gee hai| ih khoj bharapoor pusatak chatin singh dhaaleevaal ne likhee hai| nanbaradaar karataar singh luhaaraa ne vee dhaaleevaal itihaas baare ik pusatak likhee hai| angarez khojeean ibattasan te aicha e roj ne vee dhaaleevaalaan baare kaafee likhiaa hai| dhaaleevaalaa khaanadaan jettee kauam naal sidhaa sanbandh rakhan vaalaa prasadh khaanadaan hai| ih vee raajapootaan de chhatee shaahee gharaaniaan vichon ik hai| dhaaleevaal jagat prasadh got hai|
dhaaleevaal got daa pichhokarr te rasamaan
dhaaleevaal got daa pichhokarr te rasamaan sadeean ton panjaab bhaarat daa prevash duaar rihaa hai| bhaarat te hamalaa karan vaale hamalaavar pahilaan panjaab noo aapane adheen karan lee hamalaa karade san| ihanaan hamaliaan dauaraan vakhavakh kabeeliaan, jaataan de lok pravesh karade te vasade rahe| par madh eseea de khetaraan ton aae jaan ithon de mool nivaasee aareea lok aapas vich vakh vakh kabeeliaan vich vandde hoe san| uhanaan dee ih vandd age jaa ke raajapootaan te
gujaraan vich vanddee jaandee hai| inaan raajapootaan vich bahu ginatee jattaan dee hai, jiharre agon gotaan te upagotaan vich vandde hoe han| jatt kee jaataan daa raliaa miliaa bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai|1 is kar ke samen anusaar ih dharam badalee karade rahe samensamen te hindoo, sikh, musalamaan dharam bahu ginatee ne pravaan kar liaa| jatt jaatee agon kee gotaan jiven sidhoo, bhular, bhaankhar, aaualakh, sandhoo, baraarr, dhaaleevaal, dtilon, te hor kee sainkarre dee ginatee vich vandde hoe han| har got de lokaan daa aapasee vakharaa bhaaeechaaraa hundaa hai| har got de lokaan dee vason bhaaven kite vee hove par uhanaan de vaddere saanjhe samajhe jaande han te bhaaeechaarak saanjh kaaeim rakhee jaandee hai| is saanjh de adheen hee ik got de bachiaan daa aapas vich viaah karan dee manaahee hai| uhanaan noo bhainabharaa tasavar keetaa jaandaa hai | dhaaleevaal got te lok vee panjaab ate panjaab ton baahar hor soobiaan vich vaddee ginatee vich vasade han| pichhokarr dhaaleevaal got
daa naan panjaab vich jaaniaa pachhaaniaa te ughaa hai|
dhaaleevaalaan daa pichhokarr te vichaar charachaa te khoj anusaar sanbandh madh pradesh de dhaaraa nagar shahir naal jaa jurradaa hai| ih shir ujain andar sarasbaj chhotteean pahaarreean vich indor ton 64 kilomeettar dee dooree te hai| uthe atthaveen nauaveen sadee vich raajaa munj raaj karadaa see| us ton baad us dee vansh vichon age kee raaje raaj karade rahe| jihanaan vichon raajaa jagadeo raajasathaan de ilaake maaravaarr vich aa vasiaa ih bhattee raajapoot mane jaande hal| dhaaleevaalaan daa mool sathaan dhaualapur khetar maniaa jaandaa hai| ih lok gaooaan te balad paal ke gujaaraa karade san pahilaan ihanaan noo dhaualapaal kihaa jaandaa see| haualeehaualee dhaaleevaal sbad prachalit ho giaa|2 ih lok haualeehaualee jaipur, jodhapur, baagarr te hor sathaanaan te khindd ge te vas ge| ithe hee sureaa naamee viakatee de chaar putar sana bhoein, rindd, ttidd te masoor bhoe sabh ton vaddaa, soojhavaan, bahaadar,
sohanaa te niddar see| uh raajaa jagadeo daa mitar vee see| bhein dee asaadhaaran bahaadaree hon kar ke us de naam naal sidh lagan lag piaa| maniaa jaandaa hai sidh bhoein dee kurree maanasaa jilhe vich chahilaan de pindd khiaale viaahee hoee see| ithe aaleduaale de pinddaan vich musalamaan khachaahadiaan daa dabadabaa see| ihanaan daa mukhee baabaa hakaa ddaalaa see| uh gilaan te hor jattaan noo tang karadaa karadaa khiaale tak pahunch jaandaa see| chahilaan ate hor jattaan ne is dee shikaaeit sidh bhoein noo kar ditee| jis kaaran saradoolagarrh nerre musalamaan pachaahadiaan te sidh bhoein de saatheean vichakaar larraaee hoee jis vich baabaa hakaa ddaalaa maariaa giaa| is ton baad age jhirree vich jaa ke pachaahadiaan ne baabaa sidh bhoein noo gher liaa| us samen sidh bhoein naal panddat, kutaa ate maraasee san| panddat jhaj giaa te baakee maraasee te kutaa sidh bhoein samet shaheed ho ge| is samen nerrale pindd daa laloo naan
daa viakatee baabaa sidh bhoein daa sees chuk ke aapane kache kilhe vich lai giaa jithe us daa sansakaar kar ditaa giaa| par dharr daa sansakaar jhirree vich hee kar ditaa| ithe hun dhaaleevaal daa poojan sathaan ban giaa| ithe haarrh de maheene chaananee teras noo lalooaane vikhe mathaa ttekiaa jaandaa hai te sukhanaan sukheean jaandeean han| dhaaleevaalaan ne kee pindd vee vasaae| jiven tapaa, dhaualaa, dhoorakott, bhamekalaan, dhaaleevaal aad| pindd dhaualaa vikhe aa ke dhaaleevaalaan ne dhaualaa ttibaa naan de ddere ton pindd banhiaan te ithe dhaaleevaalaan daa ik kilhaa vee hai| jo ki bahut puraanaa dasiaa jaandaa hai| is ton ilaavaan batthinddaa, baranaalaa guradaasapur, pattiaalaa, ludhiaanaa zilhiaa de pindd roorrhake, badhanee kalaan, herreeke haddinaaeaa, rakharraa, ddakaalaa, foolevaal, aad han jihanaan vich dhaaleevaalaan dee bahuginatee vasadee hai| dhaaleevaalaan daa sanbandh mihar mitthe naal vee jorriaa jaandaa hai| mihar mitthe dee potee bhagabharee
daa rishataa hoeaa see| dhaaleevaal got de lokee kee hor desaan vich vee vasade han| is got de lokaan noo saaoo, mihanatee te sanjamee maniaa jaandaa hai| ih kee upagotaan vich vee vanddiaa giaa hai | dhaaleevaalaan deean vishes rasamaan dhaaleevaal got de lok aapane bhaaeechaarak saanjh de tauar te rasamaan karade han, eih peerrheedarapeerrhee age chaladeean han| ih rasamaan viaah ate jeevan de hor vakhavakh pahilooaan naal sanbandhit hundeean han| dhaaleevaal maraasee noo daan karade han| kute noo rottee paa ke khush hunde han par panddat noo bahutaa changaa naheen samajhade| is de kaaran ihanaan de pichhokarr naal sanbandhit han| viaah samen liaandee gee varee vich naveen nooh lee ghagaraa ditaa jaandaa hai| jiharraa baabaa sidh bhoein dee mittee kadtan vele paaeaa jaandaa hai| viaah ton baad sabh ton pahilaan naveen nooh noo sidh bhoein de sathaan te mathaa ttikaaeaa jaandaa hai|
sidh bhoein de sathaan val jaande te aaunde samen lok geet gaae jaande han| jiven
aaundee kurree, jaandee kurree bhar liaa galaas kachee lasee daa neen... baabaa sidh bhoein, baabaa sidh bhoein janddee hetth daseedaa nee... sidh bhoein de sathaan te pahunch ke naveen viaahee jorree daa kise kurree jiharree dhaaleevaal hee hove valon gandtajorraa keetaa jaandaa hai| fir sat vaar mittee kadtee jaandee hai| is ton baad kurreean dhiaaneean de paireen hath laa ke mathaa ttekiaa jaandaa hai| fir sabh ton pahilaan charrhaave vaalaa dudh te prashaad dega vee kurreean noo dite jaande han| sgan de ke kurreean de painree hath laa ke mathaa ttekiaa jaandaa hai| par is srat ih laazamee hai ki kurreean dhiaaneean daa got vee dhaaleevaal honaa chaaheedaa hai| viaah ton baad mundde de viaah dee khusee vich baabaa sidh bhoein de sathaan lalooaane pindd vikhe te 5 ser gurr dee
bhelee vee charrhaaee jaadee hai| kurreean noo gandtajorraa karan te soott vee dite jaande san is ton baad maraaseean noo dudh, prashaad te khes charrhaave vajon dite jaande han te paireen hath laa ke mathaa ttekiaa jaandaa hai| is tarhaan naveen nooh noo aapane got vich saamil kar liaa jaandaa hai| dhaaleevaal mundde de janam dee khusee vich vee bhelee charrhaaunaa laazamee samajhade han| is ton ilaavaa laveree soon te sabh ton pahilaan kurreean noo dudh pilaa ke, paireen hath laa ke shagan ditaa jaandaa hai| fir dudh maraaseean noo ditaa jaandaa hai| chaananee teras tak theee rakhee jaandee hai| te panddat noo dudh naheen ditaa jaandaa| ihanaan saareean rasamaan vich kurreean dee smooleeat laazamee hai| charrhaave vajon kee thaan rott vee charrhaaeaa jaandaa hai|
dhaaleevaalaan daa mukh poojak sathaan zilhaa maanasaa vich pindd lalooaanaan vikhe sathit hai| ithe har saal haarrh maheene dee chaananee teras noo vaddaa bhaaree melaa lagadaa hai | charrhaave charrhaae jaande han| sukhanaan sukheean jaandeean han| is thaan te dooro
dooron dhaaleevaal got de lok shirakat karade han| is ton ilaavaan kee sathaanak manauataan lee vee pinddaan vich sathaan bane hoe han| jiven dhoorakott, badhanee kalaan, herreeke, raajeaanaa, vikhe sathit han| dhaaleevaal gauat de lokaan naal sanbandhit jithe saaoo, sanjamee, mihanatee hon sankalap sirajiaa jaandaa hai| uthe viangapooran ttottake vee kase jaande han jiven
eik munddaa see, auhee dhaaleevaalaan de viaah liaa| is ton ilaavaa dhaaleevaalaan naal sanbandhit kee boleean vee paaeean jaandeean han|
dhauale de dhaaleevaal suneende pagaan banhade hareean airagair naal viaah naa karaaunde viaah ke liaaunde pareean roop kanvaaree daa khandd misharee deean ddaleean dhaaleevaalaan naal kee pindd sanbandhit han jiharre dhaaleevaalaan duaaraa hee
vasaae ge han| is tarhaan hee pindd dhaualaa vee dhaaleevaalaan duaaraa vasaaeaa giaa jithe uhanaan naanl sanbandhit kee sadeean puraanaa kilhaa vee mauajood hai| ithon uhanaan de bahaadar, te uche gharaaniaan, rajiaan naal sanbandhit rishatiaan baare kee verave milade han| samache tauar te aseen keh sakade haan ki dhaaleevaal got panjaab vich jaaniaa pachhaaniaa hai| ihanaan lokaan de mahaaraajaa ranajeet singh te angarejaan naal bahute change sanbandh naa hon kar ke zameenaan jbat keeteean geean|3 par ih lagataar mihanat te sangharash naal aapanee hond noo siraf kaaeim rakhan vich vee safl naheen hoe sagon saflataa bulandeean chhooheean| aj dhaaleevaal got de lok aapanee mihanat sadakaa videsaan vich vee kaamayaabee haasal kar chuke han| ihanaan deean aapasee bhaaeechaarak saanjhaa te rasamaan ihanaan noo doojiaa ton vilakhan te aapas vich jorran vich rol adaa karadeean han| havaale te ttipaneean 1. hushiaar singh dulahe, jattaan
daa itihaas jattaa de ik sau ik gotaan daa khoj bharapoor itihaasik veravaa, lokageet prakaashan, chanddeegarrh 2001, panaa 26 2. auhee, panaa 114 3. auhee, panaa 117 gurameet kauar, rol nan. 2251, kalaas aim.e. bhaag doojaa aanaraza, saishan 2013
panoo
panoo, punoo jaan panoo jattaan daa ik got hai| ih soorajavansee raajapootaan vichon nikaliaa maajhe de mukh gotaan vicho ik hai| 1| eis bhaaeechaare de lok bahute amritasar guradaasapur ate siaalakott de ilaakiaan vich hee vasade han| panjaab de taranataaran zilhe vich panoo got daa bahut ughaa pindd mugal chak panooaan hai| maajhe de ilaavaa ludhiaane jilhe vich vee panoo got de lok han| is got daa modtee panoo see | ih sooraj bans vichon han| ih madh esheea ton aaeaa hoeaa jattaan daa bahut hee puraanaa kabeelaa hai| 800 poorab eesaveen jatt bhaaeechaare de lok kaisapeean saagar ton lai ke
sindh ate mulataan tak faile hoe san| jattaan noo baahaleekaa kihaa jaandaa see kiaunk ih vaahee karade ate pashoo paalade san| hun vee jattaan de kee got madh eseea, pachhamee esheea te yoorap aad desaan de kee lokaan naal ralade milade han| panoo bhaaeechaare de bahute lok amritasar, guradaasapur, ludhiaanaa te siaalakott de khetaraan vich hee vasade han| amritasar dee tahiseel taranataaran vich panoo got daa bahut hee ughaa pindd mugal chak panooaan hai| bande bahaadar te mahaaraaje ranajeet singh de samen hee bahute jatt zameenaan de maalak bane| pahilaan bahuteean jmeenaan de maalak hindoo chauadharee jaan musalamaan jaageeradaar san|
panoo
jatt
bhaashaa panjaabee
dharama sikh mat
aupanaam panoo
amritasar de ilaake vich panoo got de 12 pindd han| panooaan de chauadharee rasool dee larrakee sirahaalee vaale sandhooaan de ghar viaahee see| aapas vich larraaee hon kaaran inhaan daa sirahaalee de sandhooaan naal kaafee samen tak vair rihaa| hun lok ih ghattanaa bhul ge han| amritasar jilhe vich nauashahiraa panooaan vee panoo bhaaeechaare daa ik vaddaa te prasadh pindd hai|
ludhiaane jilhe vich vee panoo got de jatt kaafee vasade han|
janddee vadtan vaalee rasam panooaan vich vee prachalit hai| ih chhutteean kheddan dee rasam vee karade san| ih poojaa daa charrhaavaa braahaman noo dinde san| bahute panoo guroo raam raae de sevak han| naveen sooee majh jaan gaoo daa dudh ih sabh ton pahilaan dasaveen vaale din sikh noo hee dinde han| ih dudh raam raae de naam te hee ditaa jaandaa hai| guroo raam raae daa keeratapur vich dderaa vee hai jithe panoo got de jatt sukhaan pooreean hon te jaande han| sikh dharam de prabhaav kaaran hun panoo baraadaree de lok puraane rasam rivaaz chhadd rahe han| pro harapaal singh panoo mahaan saahitakaar te vidavaan purash han| duneean dee pahilee kitaab rigaved panjaab vich hee likhee gee see | panjaab noo sapatasindhoo athavaa vaaheek vee kahinde san| maajhe de ilaake nauashahiraa panooaan ton utthake kujh panoo maalave de prasadh pindd ghagaa jilhaa pattiaalaa vich kaafee samen ton aabaad han| is pindd vich hun 100 ton vee upar panooaan de ghar han| prasadh
eitihaasakaar te dtaaddee sohan singh seetal maajhe de panoo jatt san|
siaalakott vich vee panooaan de panj pindd san | saandalabaar vich vee panoo ate ittaan vaalee panoo bhaaeechaare de pindd san| minttagunmaree vich bahute panoo jatt sikh han| muzafaragarr te dderaa gaajee khaan vich bahute panoo jatt musalamaan san|
anbaalaa, firozapur, pattiaalaa te naabhaa aad khetaraan vich vee panoo got de jatt kaafee vasade han| sabh ton vadh panoo jatt maajhe vich aabaad han| ih saare sikh han| ddaakattar bee aisa daaheea panoo jattaan noo hoonaan de raaje ponoo dee bans vichon manadaa hai| ih vichaar galat prateet hundaa hai| kujh itihaasakaar panoo jattaan noo aaualakh baraadaree vichon samajhade han| dhaneech aaualakhaan te panooaan dovaan daa vadderaa see| aaualakh vee panooaan vaang soorajabans vichon han|
1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich panoo got de jattaan dee ginatee 9919 see| panjaab vichon panoo got de jatt kaineddaa, amareekaa te aasattareleea aad baaharale deshaan vich vee bahut ge han|
panoo ik ughaa te chhottaa got hai| jattaan ne baaharale deshaan vich jaa ke vee bahut unatee keetee hai| bhaarat deean kee jaateean jattaan dee unatee te eerakhaa karadeean han| jatt bahut hee mihanatee te khulh dilee jaatee hai| panoo vee jattaan daa praacheen te jagat prasadh got hai|
baajavaa
baajavaa inhaan de modtee noo vajab kihaa jaandaa see| ih sooraj bansee han| baajavaa jatt keval baajoo raajapootaan naal milade han| inhaan de rasam rivaaz vee iko jihe han| inhaan daa vadderaa baabaa mangaa hai jihanaan daa aaranbh siaalakott jilhe vich jamoo deean pahaarreean de pairaan vich sathit bajavaat vich hoeaa see|
baajave saare panjaab vich faile hoe han par inhaan daa asalee ttikaanaa siaalakott hai| viaah shaadee te naveen viaataa noo baabe mange dee maarree te mathaa ttikaaunde han|
baabaa mange dee poojaa keetee jaandee hai| hor jattaan vaang janddee vadtan dee rasam inhaan vich vee prachalit see| baabe mange de sat putar san| sabh ton vadde naaro ne naarovaal pindd vasaaeaa, deepe ne kottalee baajavaa te chandoo ne chandoovaal aad pindd vasaae| baajave got daa modtee vajab raajasathaan de khetar jaisalamel vich rahindaa see| is kabeele de lok jaisalamer ton chal te haualee haualee siaalakott te gujaraanvaalaa tak pahunch ge| ik samen inhaan daa vadderaa mulataan khetar daa haakam ban giaa| inhaan de vaddere raaje shalip noo sikandar lodhee de samen mulataan vichon kadt ditaa giaa see| raaje slip de do putar kaalaa te lis san| ih doven baaz rakhade san|
lis jamoo chalaa giaa| us ne uthe ik raajapoot larrakee naal shaadee kar lee| us dee bans de lokaan noo raajapoot baajoo kihaa jaandaa hai| kaale ne ik jatt larrakee naal saadee
kar lee ate pasaroor de khetar vich vas giaa| jattaan dee bans de lokaan daa got baajavaa prachalit ho giaa| is tarhaan baajoo raajapootaan ate baajave jattaan daa pichhokarr saanjhaa hai| baajave jatt ate baajoo raajapoot doven bhaaeechaare jamoo de khetar vich vee aabaad san| ik hor dand kathaa hai ki inhaan de vaddere raaje jaisan noo raae pithauaraa prithavee raaj chauahaana ne dilee ton zabaree kadt ditaa| is kaaran is kabeele de lok jamoo deean pahaarreean de nerrale khetar siaalakott de karabaalaa vich aa vase| kise samen siaalakott khetar vich baajave jattaan de 84 pindd aabaad san|
baajoo raajapootaan deean kee rasamaan anokheean san| uh kujh rasamaan pooreean kar ke musalamaan larrakeean naal vee shaadee
kar lainde san| manganee te viaah vich shagan de tauar te khajoor dee varaton vee karade san|
laahauar, siaalakott te mulataan aad de bahute baajave jatt musalamaan ban ge san| amritasar, dderaa, hushiaarapur khetaraan vich vee baajave jatt kaafee aabaad han| duaabe de jalandhar, hushiaarapur te kapoorathalaa saahakott de khetar pinddaan vich vee baajave jatt vasade han| duaabe vich jalandhar saahakott de khetar vich inhaan daa ik ughaa pindd baajavaa kalaan hai| maalave de pattiaalaa, sangaroor, ludhiaanaa, firozapur te fareedakott de khetaraan vich vee kaafee baajave jatt vasade han| inhaan deean kee mukh moonheean han| 1947 eesaveen vich hind paak vandd samen saandalabaar de pindd vaddee bhuler vich baajave jattaan daa bahut hee vaddaa jaanee nukasaan hoeaa see| baajavaa got dee ik kitaab vee chhapee hai|
1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich baajavaa got de jattaan dee ginatee 34,521 see| poorabee panjaab vich saare baajave jatt sikh han| duaabe vichon kujh baajave badeshaan vich vee jaake aabaad ho ge han| baajavaa jattaan daa ik ughaa te chhottaa got hai|
jatt zameen noo bahut piaar karadaa hai| baaharale deshaan, kaineddaa, amareekaa te aasattareleea vich vee zameenaan khareed ke jattaan ne vadde vadde faaram banaa le han| jatt baagabaanee vich vee safal han| jatt kheteebaarree noo hee sarabotam kitaa manadaa hai|
baatth
baatth, panjaab vich batthindde zilhe daa ik pindd hai| ih tahiseel nathaanaa de adheen aaundaa hai| |1||2|
yoorap vich jipaseean de roop vich ge san| yoorapeean desaan vich vee maan, dtilon, gil aad gotaan de gore milade han| maalave vich ik hor ravaaeit hai ki vinaipaal dee nevee peetee ch jaipaal hoeaa| jaipaal ne yaadav bans dee kurree naal viaah karavaaeaa te us de petto gil paal hoeaa| raaje de vazeer ratan laal ne raajapoot raaeean naal milake gilapaal noo maaran dee sakeem banaaee| ih saajish pakarree gee te ratan laal ddarake bagadaad jhaj giaa| usane musalamaan banake mauake daa haj keetaa| is magaron is daa naam haajee ratan prasadh hoeaa| jagadaad de khaleefe te lakhee bhattee dee sahaaeitaa naal haajee ratan ne gil paal te usade vaarasaan noo meree val bhanjaa ditaa| aap vee maariaa giaa| gil paal de atth putaraan te tin bharaavaan daa bans bahut vadhiaa fuliaa| gil de atth putarakhair gil, balee, badhan, vairasee, naag, sarap, ladhaaee te sinparaa san| tin bharaavaan dee ulaad noo borarr gil kahinde han| gil de tin putaraan dee bans maalave de utar val fareedakott, batthinddaa, mogaa te firozapur de khetaraan vich vasee| vairaseean daa mudtalaa pindd ghal kalaa see| is bans de hor prasadh pindd singhaan vaalaa, jhukan vaalaa, firozashaah, chatik foolevaalaa ton raneean aad san| bandhan gilaan daa mudtalaa pindd badhadee see| bandhan bans vichon chogaavaan pindd meree de chaariaan ne janddavaale theh upar navaan pindd mogaa baniaa| saadhoo de var kaaran meree de bhaaeechaare de gil bataalee pinddaan vich fail ge| lokaan ne mogaa bataalee kahaavat banaa lee| meree de sahure saare saraan dee mugal darabaar vich charrhat see|
eis kaaran meree te us de bhaaeechaare dee inhaan 42 pinddaan vich chauadhar rahee| shuroo suroo vich gilaa te bahaarraa vich kee larraaeean hoeean fir aapas vich ristedaareean pain kaaran larraaeean khatam ho geean| larraaee daa kaaran zameen hee see| sanvar ke baraarraan ne hee meraa gil maariaa see| mogaa devee daa upaasak see|
guroo haragobind jee de samen hee bahut gilaan ne sikhee dhaaran keetee| mahiraaj dee larraaee vich chheven guroo naal gil dee san| sher gil dee bahutee sas meree ton utar pachham val jeeraa khetar vich aabaad hoee| nisaan vaalee misal de mukhee sukhaa singh te mehar singh sairattil san| maae de majeetthee saradaar dee soch gilaan vichon han| kujh ser gil jeeche khetar vichon utthake duaabee val chale ge san| mer gilaa de ik saradaar daadoo gil ne mitthe mihar dhaaleevaal dee potee daa ristaa akabar noo karaaeaa see| gil bahut doorandes te soojhavaan hunde han| inhaan ne mahaaraajaa ranajeet singh te angarezaan naal vee aapane sanbandh ttheek rakho| muhamad gauaree ne batthindde noo fatih karake kujh gilaan noo sirase risaar vich jaageeraan diteean| sirase hisaar vich kujh gil hindoo jaatt han ate kujh jatt sikh han is ilaake vich behat bilaan de vee kujh pindd han|
ludhiaane de jagaraau ilaake vich vee hilaa de 40 pindd han| 12veen sadee de aaranbh vich raaje gilapaal de putar chhalee dee aish ne paaeil noo kendar banaake dome naame pindd vasaaeaa ate aapanee chauadhar kaaeim keetee| is ilaake vich dhamett reereevaalaa, gil sihetaa aae gilaan de puraane pindd han| majeetthaa vaale mairagal guroo haragobind jee de pake saradhaaloo te sanvak san| ih bhaaee khusahaalee dee ais han| maajhe de prasadh pindd jagadeo kalaan vich vee gil te dhaaleeval aabaad han| sinparaa got de gil bahut bang val chale ge san| ih bahute musalamaan hee ban ge san| kaabul vich gil musalamaan han| saavalakaar vich gilaan daa keval ik pindd bekarr gil hee prasadh see| panjaab vich bil naam de gil jattaan de kee vadde pindd han| gil musalamaan bahut han| modagal got de lok jatt naheen hunde| ih rishee mahaatamaa budh de samen hoeaa see| pachhamee panjaab vich bahut gil musalamaan ban ge san| ih dtang, minttagunmaree te shaahapur aad jilhiaan vich aabaad san| saahee got de jatt vee gilaan de bhaaeechaare vichon han| kujh gil jatt guroo naanak de samen 1505 eesavee ton hee aasaam vich vas ge han| ih saare sikh han| faraans vich kee jipasee filaz reetee han|
mahaaraashattar de gaaddagal braahaman vee gil jattaan vichon hee han| gil aapane vaddere raajaa peer dee chet chauadas noo meree de ilaake vich raajeaanaa man te manat karade han| melaa vee lagadaa hai| meree khetar de saare gil batthindde de binepaal dee das hee han| jo kanauaj de raaje raatthauar dee giaarathee peerrhee vichon see sangaroor te riaasat jeend de gil aapane jatthere soorat raam dee pattiaale de khetar baaje vaale poojaa karade han| ankaraa te gurr bhett karade han| saaraa charrhaavaa miraasee noo ditaa jaandaa hai| firozapur de khetar vich kaafee gil sakhee saravar de sevak san| uh halaal daa hee meett khaande san| viaah saaee vele janddee vaddan te chhaparr ton mittee kadtan aad deean rasamaan vee karade san| is ilaake vich hun saare gil sikh han| sikh hunde hoe vee aje vee koee koee ghar sankhee saravar mee noo manadaa hai| ttake dtaalaa meett naheen khaade| gilajee patthaan gil jattaan vichon han| maramee sikhaan ate tarakhaanaa aad jaateean vich vee gil got de lok kaafee han| siaalakott val kujh gil jatt musalamaan vee ban ge san| hun gil saare panjaab vich hee faile hoe han| baaharale desaan vich dee bahut ge han| sidhooaan ate sandhooaan ton magaron ih jattaan daa teejaa vaddaa got hai| 1881 eesavee dee janasakhiaa anusaar saanjhe panjaab vich dilaa dee ginatee 124172 see| panjaab daa mahaan lekhak jasavant singh kanval vee gil jatt hai| prasadh kisaakaar baaboo rajabalee
varayaah raajapoot see ih vee gilaan naal sanbandhit san| gil sooraj samee vee han| jattaan te raajapootaan de kaafee got soorajabans naal sanbandh rakhade han| sidhooaan vaang gilaan de bhee kee upagot te moonheean han| jejee got de jatt vee aapanaa sanbandh gilaan naal jorrade han| gilaan ne bahut unatee keetee hai| meree jilhe de bahut saare gil badeshaan vich jaa ke aabaad ho ge han| gil bhaaeechaare de lok saare sansaar vich hee faile hoe han| ih jagat prasadh reet hai| robaratt sutharalaindd gil yoorap daa mahaan angarez lekhak see| asal vich gil jatt kaisapeean saagar athavaa milan saagar ton chal ke aakhir filagit kasmeera val aa ke panjaab vich vase san|
garache garache jatt tanvar raajapootaan dee ik shaakh hai| kise samen is kabeele daa dilee ute raaj hundaa see| dilee de tanvar raaje anangapaal dooje de koee putar naheen see| chauahaanaan ne 1164 eesavee de lagabhag dilee unhaan ton khoh lee| kujh samen magaron prithavee raaj chauahaan dilee daa baadashaah ban giaa| tanvar dilee daa ilaakaa chhadd ke kaafee ginatee vich raajasathaan val chale ge| gurade vee dilee de khetar jamanaa lee de aale duaale ton utth ke aapane toor bhaaeechaare naal pahilaan raajasathaan val ge fir ludhiaane de khetar vich aa ke aabaad ho ge| dakhanee maalave vich sidhoo baraat kottakapoore tak baraat kee khetar vich faile hoe san| meree vich gilaan daa zor see nihaalevaalaa khetar vich dhaaleevaalaan daa kabajaa see| ludhiaane daa khetar hee beaabaad see| garevaal garadiaan ton magaron hee ludhiaane de khetar vich aae han| grau ludhiaane de khetar vich baaraveen sadee vich aae han| garevaal 15veen sadee vich aae han| garache jamanaa dariaa de hare bhare ilaake vichon aa ke sataluj ate biaas de hare bhare khetaraan vich naven pindd vasaake vas ge| paramaar vee is samen hee aae san| garache got daa jattheraa pindd kohaarraa jilhaa ludhiaanaa vich hee hai| is ton ilaavaa dteraaree kalaa panddaaree khurad, shankar, bilagaa ate majaaraa aad pinddaan vich vee garache got de kaafee jatt zinmeendaar rahinde han| duaas vich vee iloranavaan shahir rodd de garache got daa garadaa naam daa ik puraanaa te ughaa pindd hai| is pindd vich garache got de jatthere aadee dee adhiaanaa sathaan te matee hai| garache got de lok poojaa karade han| aadee mahaan saniaasee see| guratiaan de parohat braahaman han| roparr jilhe duaabe vich garade dalit jaatee vich vee han| kujh hindoo vee han|
maanasaa ilaake de pindd beeroke kalaa vich daliau, aaualakh chahil te garache jatt vasade han| garatee aapanaa pichhekat ludhiaanaa zilhaa hee dasade han|
ludhiaane jilhe de gare jatt samaajik te raajaneetik tauar te kaafee prabhaavashaalee han| inhaan dee aarathik haalat vee ttheek hai| inhaan de kujh pindd paaeil kol vee han| chanddaaree pindd de saradaar asor singh garachaa ne vee lekhak noogarade got baare kaafee jaanakaaree ditee hai| seete, chandarr, 02, kandhele, khose, nain vee taraan de hee upagot han| bahute gar ludhiaae te duaabe vich hee aabaad han| panjaab vich garabee jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai kiaunk ih taraan daa ik upagot hai| toor jattaan daa puraanaa got hai| ih aapanaa sanbandh mahaabhaarat de paandde naal jorrade han| mahaabhaarat de samen vee panjaab vich 83 jatt kabeele aabaad san| jattaan te khetareean de kee jot saadde han| jattaan de kee praacheen raajagharaane bhaarat de praacheen itihaas vich bahut uthe te shakateesaalee san| garachaa vee jattaan daa ik ughaa te chhottaa got hai| taraa deean kee moonheean han| asal vich tooraan jaa tanvaraan daa mudtalaa ghar madh eseea daa turakasataan khetar hai hai| bahuteean jatt jaateean iraan te afagaanisataan de rasate hee vakh vakh samen bhaarat vich pahuncheean san| sindh, jamanaa te raaee aad dariaavaan de khetaraan vich sadaa lee aabaad ho geean| pahilaan garade keval jamanaa de khetar vich hee aabaad san| hun maalave te duaabe vich dooradoor tak vasade han| garachaa jagat prasadh got hai|
panjaab vich jattaan daa bolabaalaa hai| inhaan daa samaajik te raajaneetak darajaa vee raajapootaan ate braahamanaan aad ton uchaa ho giaa hai| aarathik haalat changeree hon kaaran jeevan padhar vee uchaa ho giaa hai|
guram guram jatt anganee kul paramaaraan vichon han| is bans daa modtee guram vee jagadeo bansee see| ih saarhaveen sadee de ant vich raajapootaane ton hee ludhiaane de khetar vich aae san| inhaan ne aalamageer pindd de nazadeek guramee pindd vasaaeaa see| is pindd noo sabh ton pahilaa ameer taimooralang ne luttiaa te sarabaad keetaa| guramaa daa jaanee te maalee nukasaan hoeaa see|
guramaa ne dubaaraa pindd daa naam guram rakh ke ik uchee thaan ute vasaaeaa| 1761 eesavee vich jade ghalooghaaraa varatiaa see us samen dee ahimadashaah abadaalee ne guram pindd daa bahut nukasaan keetaa| is kaaran hee guram got je jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ghalooghaar de samen kujh guram malerakottalaa val chale ge| uthe jaa ke vee unhaan ne guram naav daa ik navaan pindd vasaaeaa| guram got de bahut lok ludhiaanaa ate sangaroor te khetar vich hee han| samaraale de paas ladharraa pindd de guram aapane aap noo sekhon bhaaeechaare vichon manade han| mahaan sheed baabaa deep singh jee daa janam vee pindd guram jilhaa ludhiaanaa vich hoeaa see| baabaa jee de pitaa aapane
saatheean samet laapur de patthaanaan naal larrade hoe shaheed ho ge san| inhaan sheedaan deean samaadheea naven guram kol dakhan val han| aapane pitaa de maran ton magaron bachapan vich baabaa deep singh aapane naanake pindd pohoo vindd maae vich chalaa giaa see| mahaan sheed baabaa deep singh vee jagadeo bansee guram jatt see| ih paramaar raajapoot hee see| panjaab vich guram bhaaeechaare dee ginatee bahut hai ghatt hai kiaunk ih paramaaraan daa ik upagot hai| maalave vich saare guram jatt sikh han| jagadeo sulakhan te dhanit aae paramaar soorame vee raajasathaan de maaravaat khetar ton aa ke hee panjaab vich aabaad hoe san| guram bahutaa ughaa got naheen hai|
jattaan daa itihaas 5
goraae ih chandarabans saroaa raajapootaan vichon han| ih pasoo chaarade chaarade sirasaa te gujaraanvaalaa tak chale ge| siaalakott guradaasapur te gurajaavaalaa khetaraan vich inhaan de kaafee pindd san| gujaraanvaalaa vich taan inhaan de 30 pindd san| ih chanree kaashatakaar mane jaade han| ih dtilon jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon manade han kiaunk dtilon vee sarohee raajapootaan vichon han| ik hor ravaaeit anusaar ih chandarabansee raajapoot goraaeaa dee bans vichon han| goraaeaa dee bans vichon mel lakheekal ton utth ke aapane kabeele samet panjaab vich dasiaa siaalakott vich ih peer munddaa dee maanataa samet panjaab vich vasiaa| siaalakott vich ih peech munddaa dee maanataa karade san| is kaaran siaalakott de ilaake vich guraaeaa jan hindoo vee san te musalamaan vee san|
einhaan vich viraasat choondtaa vandd niyam anusaar hundaa see| musalamaan gairaae kee kee viaah karaaunde san| minttagunmaree de ilaake vich goraae raajapoot, jatt te araaee jaateean vich vandde hoe san par shaahapur vich saare jatt san| siaalakott de goraae aapanaa vadderaa budh noo manade san jisade goraae samet 20 putar san| pachhamee panjaab vich bahut goraae musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich bahut goraae sikh han| is got de lok bahut duaabe vich hee aabaad han| aj kalh goraae kasheele de lok firojapur, guradaasapur, kapoorathalaa, jalandhar, naabhaa aad khetaraan vich vasade han| duaabe vichon goraae bhaaeechaare de lok baaharale deshaan vich vee bahut ge han|
hariaanaa vich vee kujh gairaae vasade han 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar poorabee te pachhamee panjaab vich inhaan dee ginatee 17777 see| goraae got de lok dalit jaateean vich vee han| panjaab vich gairaaeaa got de jatt sikhaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| panjaab vich jattaan daa bahut puraanaa got hai| ludhiaae te jalandhar vichakaar aabaad goraaeaa nagar inhaan daa bahut hee puraanaa pindd hai| goraae vee madh esheea ton eesavee san ton pahilaan de aae hoe kaseeliaan vichon han| madh eseean ton balakh te bhaarat vich aaun vaale jattaan noo baahaleek kihaa jaandaa see|
garevaal ih chandel raajapootaan dee ansh vichon han| chandel vee raajapootaan deean 36 shaahee kauamaan vichon han| kise samen bundelakhandd vich chandel raajapootaan daa raaj see| isadaa prasadh kilhaa kaalinjar see jithe chandel paraae daa raaj see| parimaal chandel dee prithavee raaj chauahaan ate jaichand dovaan naal hee dusamanee see| jadon muhamad gauaree ne unhaan ute charrhaaee keetee taan parimaal ne kise dee sahaaeitaa naa keetee fir chandelaan dee vee vaaree aaee| 1203 eesaveen vich musalamaanaan ne kaalinjar vee jit liaa| khujh samen magaron musalamaanaan ne lalitapur d khetar te chandolee daa kilhaa vee jit liaa| is tarhaan bandel raajapootaan dee shakatee bahut hee kamazor ho gee| uh aapanaa ilaakaa chhadd ke hariaanaa, himaachal te panjaab vich aa ge| ih praacheen chandarabansee jatt han| panjaab de garevaal jatt lalitapur de chandelaa dee saakhaa han| ih 1469 eesavee de lagabhag panjaab vich aae| inhaan ne aaranbh vich parimaal, lalaton te gujaravaal aad pindd vasaae| garevaal got de siaane te bazurag lok dasade han ki mairasee naan daa ik chandel raajaa hoeaa jo aapane naanake pindd rahike giraah vich paliaa see| giraah vich paliaa hon kaaran us noo giraah vaalaa kahin lag pe| jo bolachaal vich haualee haualee badal ke garevaal ban giaa| raajaa pairasee dee sataaravee peerrhee vich chauadharee gujar hoeaa| usane 1469 eesavee vich pindd gujaravaal dee moharree gaddee| is itihaasak saal guroo naanak dev jee ne janam dhaariaa see| gujaravaal pindd vichon hee age kilhaa raaepur, lohagarrh, falevaal, mahimaa singh vaalaa te naarangavaal aad garevaalaa de pindd banbee| chauadharee gujar ne hinsaar de ilaake vichon aate aapane naam upar gujaravaal pindd dee moharree gaddee see ate 54 hazaar vikhe jmeen te kabajaa keetaa see| ih hinmat te daler jatt see| garevaal mihanatee siaane te tej dimaag hunde han| lalitapur de kujh chandelaa ne lalaton pindd vasaaeaa jo chandel garevaalaan daa pindd hee hai| akasar de samen gujaraavaal de chauadharee paas 40 pindd san| raaepur de chauadharee paas vee 40 pindd hee san| inhaan 80 pinddaan vich garevaalaa dee udhar see| gujaravaal de garevaalaan te moge de daadoo gil te kahin te hee mihar mitthe dhaaleevaal ne aapanee potee daa rishataa akabar baadasaaeh naal
keetaa see| akabar ne garevaalaan, dhaaleevaalaan te gilaan noo khush karan lee jaareeraan te khitaab dite| us samen dee irath kahaavat hai ttikaa dhaaleevaalaan daa, chauadhar garevaal dee, bajuragee daa dusalaa chilaan noo garavaal te grahivaal iko hee got hai| jattaan naal rishatedaaree paake akasar baadasaaeh ne raajapootaan vaang jattaan naal vee aapane sanbandh bahut change kar le san| akabar siaanaa, doorandesh te khulh dilaa baadasaaeh see| bahut jattaan de khaanadaanaa de vaddere raajapoot san| jinhaan aapane bharaavaan deean vidhavaavaan naal viaah karaa le uh raajapootaan naalon ttuttake jatt baraadaree vich chale ge| us dee agon kise vaddere de naam te naveen jatt got chal pee| kee vaaree kise ail ute vee navaan got chaaloo ho jaandaa see jiven garevaalaa daa naan is karake pai giaa see kiaunk uhadee maan ne us noo ghaar de dter ohale janam ditaa see| garaan malavee bolee vich dter noo aakhade han| bahut garevaal ludhiaane jilhe vich hee han| kujh garevaal got de jatt firojapur, batthinddaa, ludhiaane jilhe vich hee han| kujh garevaal got de jatt firojapur, batthinddaa, maanasaa, sangaroor te pattiaalaa aad jilhiaan vich dee nivaas rakhade han| kee vaaree lokee haase mijaab naal garevaalaan noo jattaan de agaravaal thaanee keh dinde han| uh is vishesn daa buraa vee naheen manaaundee| inhaan dee maalee haalat changee hon kaaran ih vidiaa vapaar te kheteebaarree vich hor jattaan naalon bahut age han| ih bahut siaane te saaoo lok han| hariaane vich garevaal hindoo jaatt han| san 1631 eesavee vich sree guroo haragobind saahib jee gujaravaal aae| is samen hee garevaalaan ne sikhee dhaaran keetee| bhaaee ranadheer singh jee naarangavaal vaale te jasattis guranaam singh vee garevaalaan vichon san| raajasathaan de sekhaavaaee khetar vich garevaal de 40 pindd han| kujh garevaal dilee khetar te hariaane vich vee vasade han| ih saare hindoo jaatt han| ludhiaanaa gazatteear aiddeeshan 1970 safaa 148 ute garevaalaan baare likhiaa hai ki garevaal aapane vadderaa raajapoot raaje rukh noo manade han| jo dakhan valon aaeaa ate himaachal de bilaasapur khetar vich kahiloor de pahaarree ilaake vich aabaad ho giaa| rikh daa putar pairaasee kahiloor chhadd ke ludhiaane de dakhan val ne baad band te aa giaa ate ik jattee roop kauar naal viaah kar liaa ate aapane bharaavaan naalon sanbandh totiaa| usadaa putar gare see jis ton reet shuroo hoeaa ih vee kihaa jaandaa hai ki sache daa naam gare rakhiaa giaa kiaunk sade daa janam vaah de dter de uhale hoeaa| malavee bolee vich dter noo garaan aakhade han| ik hor ravaaeit anusaar kade sabad ton karevaal baniaa ate fir badal ke garevaal san giaa| haualee haualee mairaasee dee ulaad ludhiaane de dakhan pachham vich saare fail gee| saare gotaan de jantt garevaalaan noo changeraa hee samajhade han| raaepur, gujaravaal te naarangavaal de garevaal parivaar saare ilaake vich bahut prasadh san| unjh taan garavaal saare maalave vich hee faile hoe han par ludhiaane jilhaa garevaalaan daa hemalaidd hai| bhaarat daa mahaan shaheed karataar singh saraabhaa dee ludhiaane ilaake daa hee garevaal jatt see| maalave vich garevaalaan dee ginatee kaafee hai| duaas te maajhe vich bahut hee ghatt hai| garevaalaa saare saareean ravaaeitaan chaladeean miladeean hee han| hun ih jattaan de ik tangarre got vich sumaar han| 1878 eesavee vich garevaalaa dee kul aabaadee 18 hazaar see ate inhaan daa failaau raaepur gujaravaal, naarangavaal, lohagarrh, mahimaa singh vaalaa, sevaal, lalaton aalamageer te saraabhaa aad pinddaan vich see| giaanee ajamer singh jee lohagarrh ne aapanee itihaasak pusatak garevaal sansaar vich garevaalaan baare bahut jaanakaaree ditee hai| garevaal jagat prasadh got hai| garevaal bhaaeechaaraa sikh kauam ate panjaab daa dhuraa hai| garevaalaan ne har khetar vich unatee keetee hai| garevaal panjaab dee shaan han|
gandtoo gandtoo gil te baj varadhaaraa raajapoot han| ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| ih binepaal dee bans vichon han| ih raaje jagadeo paramaar naal kaaraveen sadee de aaranbh vich bhattaner ton utth ke aae| gandtoo, maangatt, jhaj, maich, paramaar aad kabeeliaan dee sahaaeitaa naal raaje jagadeo ne mahimood gazanavee de parrot noo haar de ke dariaa sataluj de khetar ludhiaae de ilaake te kabajaa kar liaa| is samen ganfoo kabeele de lok isatoo te is de aale duaale aabaad ho ge| maadapur vich inhaan de janache daa vakhooaa hai| deevaalee te viaah saadee de samen is dee maanataa keetee jaadee hai| jilhaa ludhiaanaa vich khane de paas vee ik pindd gurooaa hai| sunaam de najdeek dee gandhoo got daa ik puraanaa pindd gandtooaa hai| is pindd de hee de bajuragaan ne aapane saare laae noo naal lai ke maanasaa de khetar vich moharree garr ke gandtoo kalaan te gandtoo khurad do naven pindd vasaae san| ludhiaane jilhe de maadapur pindd de binepaal jatt vee gangooaan dee baraadaree vichon han|
gandtoo got de jatt maalave de ludhiaanaa, sangaroor te maanasaa de jilhiaan vich hee vasade han| ih saare jatt sikh hee han| panjaab vich gandhoo jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih bahut ughaa got naheen hai| gandtoo te jinepaal iko bhaaeechaare vichon han| jattaan de bahute got vavechiaan de naam te hee han| kee got koee ail pain kaaran hee prachalit ho ge han| jattaan noo unhaan de reet de naam te hee pindd vich bulaaeaa jaadaa see| kee pindd ithe got de hee hunde san par kujh pinddaan vich ik ton vadh got de lok vee rahinde han| hindoo sikh jatt aapanaa got chhadd ke hee viaah shaadee karade san par musalamaan jatt aapane mauake chaaree jaan sanke maame dee larrakee naal vee saadee kar laide san| saaeins anusaar kajan mairij ttheek naheen hai| bahute gandhoo jatt sikh hee han|
ghunman eih chandarabansee raajapootaan vichon han| inhaan daa vadderaa raajaa malakeer see| jo dilee de raaje daleep dee bans vichon see| is sas de raaje sainapaal ne aapanee shahaadaree noo chhadd ke hor jaatee vich viaah karaaeaa see| aapane ik putar daa naam ghunman rakhiaa see| sainapaal raaj de 22 putar te kee raaeea san| 20 putaraan de naam te naven 20 jatt got ghunman aauajaale tantale aad prachalit ho ge| firozapur de samen ghunman aapanaa ilaakaa mukiaalaa chhadd ke pahilaan jamoo te duaanee vich aabaad hoe| fir maare te maalave val chale ge maao ton age ghunman siaalakott, gujaraanvaalaa te gujaraat tak chale ge san|
maajhe ton age ghunman siaalakott, gujaraanvaalaa te gujaraat tak chale ge san|
siaalakott vich vee ghunmanaan de kee pindd san| is khetar de ghunman aapane sidh dulachee dee maanataa karade han| sangaroor khetar de ghunman aapane sindh daadoo kaalaa dee maanataa karade han| is dee pattiaale de khetar vich naagaraa de sathaan te samaadh hai| hor jattaan vaang ghunman vee viaah saadee samen janddee vadtan te bakare dee balee den dee rasam karade han| vaah daa devataa banaake us dee poojaa karade san| guroo amar daas de samen maajhe de bahut jatt sikh ban ge san| masandaan vich vee bahute jatt san| inhaan ne aapanee baraadaree vich sikhee daa bahut parachaar keetaa see| sikh dharam dhaaran karan ton magaron ghunmanaa ne puraane rasam rivaaj chhadd dite|
sant visaakhaa singh anusaar ghunman jatt saileea bans vichon han| ih garrh mukatesavar te garrh kesar ton sunaam, chhoddiaa de vichakaar 14veen sadee de aaranbh panjaab vich aae fir saare panjaab vich fail ge| ghunman jatt sijooaa raajapootaan noo vee aapanee baraadaree vichon samajhade han| jatt raajapootaan ton pahilaan de aashaad han panjaab vich ghunman jaan ghumaan naam de kee pindd han| jilhaa sangaroor de pindd dirrabaa de bhaaee veer singh jee ghumaan paatasaaeh guroo haragobind saahib de samen mugalaan naal larrade hoe sheed ho ge san unhaan dee yaad vich bairaseeaanaa daa guraduaaraa beaa hoeaa hai|
baabaa veer singh shaheed mahaan skateesaalee san| unhaan naal kee karaamaataan dee jurreean hoeean han| uh sir talee te rakhake disaa tak mugalaan naal larrade rahe| disaa vee ghumaanaa daa pindd hai|
eik ghunman pindd doraahe de paas ludhiaane jilhe vich hai| ik ghunman pindd jilhaa navaan shahir duaabe vich hai| ik ghunman kalaan pindd batthindde vich vee hai| maanasaa vich vee ghunman kalaan te ghunman khurad de pindd han| sangaroor de pindd kaakoo vaalaa te pattiaale de pindd soolar vich dee ghunman got de kaane ghar vasade han| maalave vich vee ghunman got de jatt kaafee han| duaabe vich ghunman got de lok pett han kiaunk ih duaabe ton bahute maae val chale ge san| guradaasapur jilhe vich ghunman kalaan te ghunman khurad de pindd ghunman got de jattaan de bahut hee prasadh pindd han| amritasar de ajanaale ilaake vich vee ghunman bahaadaree de kujh lok vasade han| firozapur de ilaake vich ghunman bahut hee ghatt han|
14veen sadee de aaranbh 1332 eesavee vich kujh ghunman jatt sakhat aauarr lagan kaaran duaabe daa ilaakaa chhadd ke guradaasapur de ilaake vich sant naam dev dee kutteea paas aa ge san| sant naamadev de aseeravaad naal uthe hariaaval te paanee dee chhapatee dekh ke navaan pindd ghunman aabaad keetaa| sant naamadev daa janam 1270 eesavee te mauat 1350 eesavee vich hoee| sant naamadev jee ne jeevan de aakharee 18 saal naven aabaad hoe ghunman pindd vich hee guzaare san| ghunman reet de bahut jatt guradaasapur, amritasar, jalandhar, hushiaarapur, siaalakott, laahauar, gujaraanvaalaa te gujaraat vich vasade san| pachhamee panjaab de bahute ghunman jatt musalamaan ban ge san| maalade vich dee ghunman ludhiaanaa, sangaroor, pattiaalaa, maanasaa, batthinddaa te firozapur de khetaraan vich kaafee vasade han| ih lok mihanatee te soojhavaan han| janaral mohan singh siaalakott de pindd ugoke daa ghunman jatt see| siaalakott vich ghunmanaa de baaraan pindd san| 188| eesavee dee janasankhiaa anusaar saadde panjaab vich ghunman jattaan dee ginatee 31427 see| duaabee de bahut ghunman shaaharale desaan vich chale ge han| panjaab vich saache jattaan dee ginatee ghatt ke keval 28 prateeshat hee reh gee hai| poorabee panjaab de ghunman saare sikh han| ghunman jattaan de vaddere pachhamee eseea ton bhaarat aae san| ghunman siaane te sanjamee jatt han| ih ik ukhaa got hai| lekhak iliaas ghunman te taralok manasoor doven hee ghunman jatt han|
jattaan daa itihaas 6
cheemaa eih jattaan de vadde gotaan vichon hai| cheemaa jatt chauahaan raajapootaan vichon han| sahaabadeen gauaree ne jad prithavee raaj chauahaan noo haraake 1193 eesavee vich usade ilaake te kabazaa kar liaa taan prithavee raaj chauahaan dee ais de dauaraan pahilaan batthindde ton kaangat te fir haualee
haualee firozapur, ludhiaanaa te amritasar de ilaake vich pahunche| cheeme gorr daa moree prithavee raaj chauahaan daa potaa cheemaa see| cheeme pahilaan batthindde ton kaangarr val aae kangaan noo haraake ethe aabaad ho ge| fir kujh samen magaron aapane hee bhaanaje dhaaleevaal naal anasan ho gee| us dee maan vidhavaa ho gee see. cheeme us noo tang karake pichhon bandtanaa chaahunde san| us ne aapanee dukh bharee kahaanee aapane patee de pichhale pindd jhuneer jaake dasee| jhuneer de dhaaleevaalaan ne cheemiaa te bhaaree hamalaa karake unhaan noo uthon ujaarr ditaa ate us pindd te aapanaa kabajaa kar liaa|
ajakalh kaangarr vich dhaaleevaal hee vasade han| kaangat daa ilaakaa chhadd ke cheeme moree te firozapur val chale ge| puraane vasaneekaan naal anasatt hon kaaran kujh ludhiaane val chale ge san uthe jaake vee aapane vaddere de naam te cheemaa pindd aabaad keetaa| ludhiaane de cheemaa, kaalakh, raamagarrh saradaaraan, maled aad pinddaan vich cheeme vasade han|
ludhiaane ton kujh cheeme duaabe val chale ge han| duaabe vich nooramahil de ilaake vich cheemaa kalaan te cheemaa khurad naven pindd vasaae| cheeme larraakoo subhaa de hon kaaran sathaanik lokaan naal larrade rahinde san| cheeme dee bans de ik bettoo mal ne dariaa siaas de kandte te aapane vaddere de naam te ik navaan pindd vasaaeaa| inhaan de vaddere de soorabeer jodhe raanaa rang te dtol hoe han| eemiaan de prehat braahaman naheen, jogee hunde san| cheeme got de bahute jattaan ne firozashaar ate aauarangajeb de samen hee musalamaan dharam dhaaran keetaa| puraane rasam rivaaj vee kaaeim rakho| naagaraa dulatt dandeevaal te chantthe got de lok vee eemiaan vaang chedaan raajapoot han| inhaan dee sabh ton vadh ginatee siaalakott vich see| jilhaa gujaraanvaalaa vich vee inhaan de 42 pindd san|
poorabee panjaab de malerakottalaa, sangaroor, fatihagarrh saahib pattiaalaa te maanasaa khetaraan vich vee cheeme kaafee vasade han| duaabe vich cheeme maalave ton ghatt hee han| cheeme dalit jaateean vich vee han| paakisataan banan ton magaron cheeme got de jatt sikh hariaane de sirasaa te karanaal aad khetaraan vich aape vase han| cheeme got vaaliaan ne pindd raamagarrh saradaaraan jilhaa ludhiaanaa vikhe aapane vaddere dee yaad vich ik guraduaaraa vee usaariaa hoeaa hai| jithe har varhe 14 akatoobar noo bhaaree jorr melaa lagadaa hai| deraade ton 20 kilomeettar door pindd raamagarrh saradaaraan vich shaheed baabaa raam singh ne aapane saathee singhaan naal 1867 bikaramee vich mugal fauajaa naal ttakar lee| sir dharr naalon alag hai giaa fir vee baabaa jee kee meelaa tak vaireean naal zakhamee hoe vee larrade rahe| cheemaa get naal sanbandhit lok aapane is vaddere dee yaad vich har varhe dhaaramik samaagam karaaunde han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar poorabee te pachhamee panjaab vich cheeme jattaan dee ginatee 69549 see| kaipattan e. ais. cheemaa mauaoott aivaraisatt dee chottee te charrhan vaalaa pahilaa panjaabee te pahilaa hee bhaaratee see| paakisataan vich musalamaan cheeme jatt bahut ginatee vich han| poorabee panjaab vich saare beeme jatt sikh han| hun cheeme baaharale deshaan vich vee jaa rahe han ate bahut unatee kar rahe han| ih jagat prasadh got hai| baaharale desaan vich jaa ke jattaan ne naven kaarobaar aaranbh karake bahut unatee keetee hai|
chatthaa is bans de lok jatt ate patthaan hunde han| ih aapanaa sanbandh dehaanaan naal jorrade han| is got daa modtee chatthaa see jo prithavee raaj chauahaan daa potaa ate cheeme daa sankaa bharaa see| chantthe dee dasaveen peerrhee vich dhaare prasadh hoeaa| uh aapane bhaaeechaare samet muradaabaad de sanbhav khetar ton utthake chanaab dariaa de kandte te aa giaa| gujaravaale de jatt kabeele naal saaree karake jatt bhaaeechaare vich ral giaa| kee baitthe dasade han ki dhaare ne do viaar keete san| dhaare de giaaraa putar hoe| de putar petthehaar vich jaake vase ate baabee de putaraan ne nefaalaa aabaad keetaa| inhaan dee aaualaad gujaraanvaale de ilaake vich bhatthe jattaan de 12 pinddaan vich vasadee hai| ih pahilaan maalave vich aae| kujh bhatthiaan ne 1609 eesavee de lagabhag isalaam dhaaran kar liaa ate musalamaan bhaaeechaare vich ral mil ge| sikh chane vee kaafee han| mahaaraaj ranajeet singh de raaj ch chatthe sikhaan ne kaafee unatee keetee see| sar laipil gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich prasadh chatthaa parivaar dee vikhiaa ditee hai| chane vee praacheen jatt han| ik malavee ravaaeit anusaar maalave de lakhee jangal ilaake ton utth ke ik chantthaa udharee dhaare aapane bharaavaan noo naal lai ke gujaraanvaalaa de khetar vich pahunchiaa| us dee bans de lok uthe hee aabaad ho ge| us dee bans us ilaake vich kaafee vadhee fulee| panjaab vich chantthe naam de kee pindd han| batthinddaamaanasaa vich vee kujh chane got de jatt rahinde han| jilhaa sangaroor vich vee chatthaa, chantthaa nanahetaa aad kee pindd bhatthe jattaan de han| kapoorathalaa khetar vich pindd sandhoo chatthaa vee chatthiaa daa ughaa pindd hai| maajhee vich chatthe bahut hee ghatt han| chantthe hindoo meratth khetar vich vasade han| 1947 dee vandd magaron chantthe paakisataan ton aake hariaane de anshaalaa, karanaal te kurookashetar aad ilaakiaan vich aabaad ho ge han| kujh jamoo vich vee han| cheeme te cheetthe musalamaan bahut han, sikh ghatt han| chahil kujh itihaasakaaraan anusaar dahil ajamer te hisaar de garrh darant vaale chehaanaan dee ik shaakh hai| ih panjaab vich kaaraveen sadee de aaranbh vich aae| chaahal raaje chaahe dee bans vichon see|
misattar faagan anusaar ih beekaaner khetar de mool vasaneek baagatee han| ik hor ravaaeit anusaar ih tanvar sees de raajaa sikh dee bas vichon han| ih dakhan ton aape kahiloor vikhe vas ge| sikh putar ne ik paree varatee jattee naal viaah karaa liaa ate batthindde de khetar vich motee vikhe vasade chahil got daa modtee baniaa| kise samen chahilaan deean kurreean bahut sundar hundeean san ate see.ailaad vee naheen rahindeean san| chahil aapanee kurree daa rishataa change ameer gharaan vich karade san| hun ih puraaneean akhauateean te kalapat galaan khatam ho raheean han| asal vich tahil got daa modtee chaahal sree raam chandr de putar kasoo dee bans vichon hai| ih soorajabansee han| aich. roz ne aapanee khoj bharapoor pusatak vich likhiaa hai ki soorajabansee raajaa agarasain de chaar putar san| jinhaan dee aaualaad chheene, cheeme, shaahee te chahil jatt han| meree te lakhee aad chhotte got vee chahil bhaaeechaare naal chalade han| cheeme dee chauaraan bas vichon han| sant visaakhaa singh chahilaan noo chauahaanaan dee kaualee saakhaa vichon manadaa hai| ih ttheek hee lagadaa hai| us ne aapanee kitaab maalavaa itihaas vich likhiaa hai ki chauahaan bans de ghag dee chheveen peerrhee vich chaahal hoeaa us de laaun te chaahal got prasadh hoeaa| us dee chauathee peerrhee vich vairasee hoeaa| us de do viaah san| ik daa putar ralaa see jis ne ralaa vasaaeaa| jis ton chahilaan de kee pindd bajhee thale noo us de bhateeje jugaraat ne maarake aapane pitaa daa vech liaa| navaan pindd jogaa aapane naam ute vasaaeaa| dhooree de ilaake vich dhanauaree kalaan chahilaan daa pindd vee jeree vichon dee saeaa hai| kise samen panj paantto samet daropatee joree de khetar vich aae san| chaahal joreean daa chelaa see| us samen panjaab vich jogeea sidhaa daa melabaalaa see| jogee lok vee budh dharam dee ik saakhaa han| inhaan vichon ik sidh jogeepeer hoeaa hai| jis noo sabh chahil manade han| jithe bhee chaahalaan daa koee pindd hai, authe jogee peer dee maarrhee vee hai| sankhoopur jilhe vich musalamaan chahilaan daa ink pindd maatee hai| jithe jogee peer dee maarree vee kaaeim hai| meree de ilaake vich kilee chahilaan vich vee jatthanche dee yaad vich melaa lagadaa hai| fareedakott de paas vee chahil pindd hai| panjaab vich chahil naam de kee pindd chahil bhaaeechaare de hee han| inhaan saare chahilaa daa mudt maanasaa daa khetar jogaaralaa hee hai| maanasaa vich chahilaan de vich daliau, aaualakh te sekhon gaindde chahil de samen ludhiaane de khetar vichon aae| maanasaa vich chahil te dandeevaal chauahaan shaahaveen sadee vich aae san| maan sabh ton pahilaan aae san| nokhee paatasaahee sree guroo tegabahaadar jee jad 1665 eesavee vich bheekhee de ilaake vich aae us samen is ilaake vich gaie te desoo chahil dee chauadhar see| ih sulataaneean parivaar see| chahil bhaaeechaare de bahute lok sukhee saravar de chele san| maalave vich guroo tegabahaadar dee feree samen hee gaie samet chahilaan ne sikhee dhaaran keetee| kujh chahil kache sikh san| uh sankhee saravar noo vee manade san| desoo chahil dee bans vichon gaifaa chahil bahut soorabeer te prasadh see| is deean raaje hoddee te hor musalamaan dhaarraveean naal kee ttakaraan hoeean san| daliau jattaan ne aapane mitar reeve de dushamanaan naal ttakaraan leean| 1736 eesavee vich mahaaraajaa aalaa singh ne godde chahil ton bheekhee daa ilaak jit ke aapanee riaasat pattiaalaa vich ralaa liaa| kise kaaran gaitte noo us de aapane shareekaa ne hee maar ditaa see| chahilaan dee chauadhar ilaake vich khatam ho gee| kujh chahil sangaroor, mogaa, ludhiaanaa duaabaa te maae de khetaraan vich door door tak chale ge| maajhe ton age pachhamee panjaab vich vee kaafee chale ge| bhular chaahal ate kaaralo jatt maalavaa, dhaar ate dakhan noo aapanaa mudtalaa ghar kahinde han| amritasar de chahilaan anusaar chahil sooraj bansee raajaa khaang dee bans vichon han| pahilaan pahil uh dilee paas kott garaanaa vase ate fir pakhee chahilaan anbaale val aae| fir haualee haualee maalave de ilaake jogaa ralaa vich pahunch ge san| maajhe vich vee chahil gotee kaafee vasade han| pindd chahil tahiseel taranataaran vich dhan baabaa jangee peer daa akatoobar vich mahaan saalaanaa jorr melaa lagadaa hai| maae vich jafaravaal vee chahilaan daa ughaa pindd hai|
baabaa jogee peer daa janam dihaarraa noorapur bandee de nazadeek pindd braahaman maajaraa vich 12 satanbar de lagabhag manaaeaa jaandaa hai| sabh chahil jogee peer noo zaroor manade han| sangaroor khetar te chahil kheraa bhoomeean dee poojaa karade han| uh aapane aap noo saale chehaan dee bas vichon samajhade han| thaalaa chauahaan kise jattee naal viaah karaa jatt bhaaeechaare vich ral giaa see| jeend te sangaroor de bahil guree chauahaan dee poojaa vee karade han| is ilaake de bahut chahil jogee peer noo jaroor manade han| sangaroor de ilaake vich khetee chahilaan khiaalee ghaneree kalaa, laadd manajaaraa, karamagarrh aad kee pinddaan vich chahil kabeele de lok vasade han| fatihagarrh de aamalor khetar vich chahilaan pindd dee chahil bhaaeechaare daa hai| bans vichon manade han| uh baland jogee peer noo jatthere de tauar te poojade han| saare chahil hee joree peer noo aapanaa jattheraa manade han| uh maanasaa de ilaake vich musalamaanaan naal larradaa hoeaa shaheed ho giaa see| asoo maheene vich chauathe nauaraate noo jeree rale de ilaake vich jogee peer daa bhaaree melaa lagadaa hai| tahil bans de lok vadh ton vadh is mele vich saamil hunde han| hun bahil saare panjaab vich hee faile hoe han| ik chahil pindd ludhiaane jilhaa vich vee hai| is ilaake de rajool pindd vich vee kujh chahil han| chahil kalaa te chahil khurad pindd jilhaa navaan shir vich tahil bhaaeechaare de hee han| kapoorathalaa vich kase chahil maadhopur jamevaal bhanolang aad kee pinddaan vich chahil got de kaafee log vasade han| hariaane te raajasathaan vich vee kujh chahil hindoo jaatt han| pachhamee panjaab vich gujaraanvaalaa, siaalakott shekhoopuraa te minttagunmaree tak vee chahil kabeele de lok chale ge san| minttagunmaree got de lok kaafee han| kee gareeb jatt dalit isatareean naal viaah karaake dalit
bhaaeechaare vich ralamil ge san| is kaaran jattaan te dalitaan de bahut got saanjhe han| chahil got jattaan de vadde gotaa vichon hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich chahil got de lokaan dee ginatee 63156 see| maalave vichon chahil raajasathaan de khetar vich vee kaafee jaake aabaad hoe han| duaabe de bahut chahil badeshaan vich ge han| bahil kabeele de lok siaae te manamate hunde han| kise de magar ghatt lagade han| panjaab vich saare chahil jatt sikh han| dalit jaateean vich rale hoe tahil vee sikh han| maade de biaas khetar de pindd mere khaanapur dee pavatar jhangee jiharree baabaa joree de naana naal prasadh hai vich dee saalaanaa jorr melaa adh satanbar noo marree dhoomadhaam naal manaaeaa jaandaa hai| sree guroo granth saahib de akhantth paatth de bhog pain magaron nerrale pinddaan de chahil baabaa jee de bache te mathaa ttekade han| beech dudh mittheean rotteean, gurrh aae charrhaaee manataan mangeean jaandeean han| mele vich gaaeik jorreean te prasadh khiddaareean noo vee bhaag lain lee khaanapur dee panchaaeit valon sadaa ditaa jaandaa hai| hun mele vee naven dtang naal lag rahe han| bahil iraan vichon bhaarat vich panjaveen sadee vich aae san| panjaab vich aaun ton pahilaan dilee te raajasathaan vich vasade san chahil manamate te sanjamee jatt han| inhaan daa mudtalaa ghar vee kaisapeean saagar daa poorabee khetar see| hariaae te raajasathaan vich chahil hindoo jaatt han|
jattaan daa itihaas 7
jattaane is got daa modtee jattaanaa see| ih lok aapane aap noo yaadav bansee sree krishan de khaanadaan vichon dasade han| bhattee raajapoot vee sree krisn dee sas vichon han| raau bhattee teejee sadee vich hoeaa hai| us ne batthindde daa kedaa kilhaa banaaeaa see| lakhee jangal te bhattaner de ilaakiaan ch kabajaa kar liaa| bhattee raau dee bans vichon vije raau dev raaj, jaisal hem te joondar raau prasadh hoe han|
jis samen ganjanee de takhat ute mahimood ganjanavee ate laahauar de takht ute jaipaal daa raaj see| us samen sataluj de dakhan val bije raae bhattee batthindde te bhattaner de khetaraan te raaj kar rihaa see| jaipaal ne mahimood dee een man lee see par sije raae mahimood ton aakee see|
eis lee mahimood ne 1004 eesavee vich batthindde de kilhe te hamalaa keetaa| bhatteean ne mahimood dee bahaadaree naal mukaabalaa keetaa par haar ge| kujh bhattee maar dite| kujh musalamaan banaa le ge ate baakee bhattaner val dant ge| bije raae ton magaron devaraaj aapane pitaa dee thaan raajaa beaa| devaraaj dee bans vichon chaaoo jaisal hoeaa jis ne jaisalamer dee mantree ganddee| jaisal dee sas vichon hindoo bhattee han ate us de bharaa doosal dee bans vichon sindhooaraat, sattaae te vattoo aad 21 gotaan de jatt han| jaisal daa bhateejaa hom aapane bhaaeedaar naal naaraaz ho ke aapane bharaavaan noo naal lai ke 1190 eesavee de lagabhag panjaab vich aa giaa| hinsaar te matthindde de kujh ilaabee te kabazaa kar liaa| us samen prithavee raaj chauahaan daa raaj vee batthindde de khetar vich failiaa hoeaa see| | 190 eesavee vich prithavee raaj dee haar magaron ih ilaakaa fir goreean de kabaze vich aa giaa| hem ne reereean dee sahaaeitaa keetee see| is lee goreean ne hisaar te batthindde daa ilaakaa hem noo de ditaa| hem ne hisaar vich kilhaa banaake is ilaake te raaj karanaa shuroo kar ditaa| hem de putar joondar de 21 putar san| is dee bans de lokaan ne aapane vadderiaan de naam te naven gerr chaaloo kar le| sundar de pitaa ham dee mauat 1212 eesavee vich hoee|
joondar de putar satter raau dee sans vichon sidhoo baraarr han| aauachal dee bans vichon janttaae vattoo te bedale jatt han| jattaane de pitaa daa naam mepaal see| jattaae dee santaan ton geet jattaanaa hon vich aaeaa| sundar dee bans de lok ginatee vich bahut san| is lee is dee aaualaad sataluj de doven paaseen khilar gee| door door tak saaraa dakhanee maalavaa rok liaa| ludhiaanaa khetar vich uchaa jattaanaa, jattaanaa ate mukatasar khetar vich vaadar jattanaa inhaan de prasadh pindd han| maanasaa de saradoolagarrh khetar vich choorreean, einpee, jattaanaa kalaan te jattaanaa khurad vee is baraadaree de pindd han| kujh jattaane firozapur, batthinddaa te sangaroor khetar de kujh pinddaan vich vee vasade han| panjaab vich jattaane got de kee pinddaan vich jattaane got de jatt vee vasade han| panjaab vich jattaane got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih bahute maalave vich hee aabaad han| bhattee kabeele de lok mahimood gazanavee de samen giaarhaveen sadee vich raajasathaan val chale ge san| baarhaveen sadee vich ih lok fir vaapis panjaab vich aa vas ge san| jattaane got de lok jangapaal got de jattaan noo dee aapanee baraadaree vichon samajhade han kiaunk deve anchal bhattee dee bans vichon han| deve hee upareet han| dar de 21 putaraan vichon ik putar peeparr raau dee santaan dalit jaateean vich ralamil gee see| sidhoo reet de majoosee sikh is dee sans dee ik shaakh han| bahute jatt yaadad bansee aaeea han| inhaan daa mudtalaa ghar sidh see| ih sindh ton hee panjaab, hariaanaa, raajasathaan, pachhamee utar prades ate madh pradesh de maalavaa khetar vich aake aabaad hoe san| badesee hamaliaan te kaal pain kaaran jatt kabeele ik jaghaa ton doojee jaghaa
door tak chale jaande san| jatt paanee vaale ilaake vich rahike hee khush hunde san|
javande ih jaisalamer de raaje jaisal de bharaa doosal dee bans vichon han| ih jaisalamer de bhattee raajapoot san| ih baarhaveen sadee de ant vich batthindde, maanasaa te sangaroor de khetar vich aae san| javande got de modtee daa naam javandaa hee see| insattasan ne dee javande noo bhattee khaanadaan vichon dee dasiaa hai| javande pahilaan pahil maadedaas pairaagee de sikh han| jadon nauaven guroo tegabahaadar jee sikhee prachaar lee maalave vich aae taan kujh din sunaam de khetar moolevaal tthahirake sauakhe ge taan us samen khetar vich javandiaan je 22 pindd san| unhaan daa padharee talaik see| unhaan ne guroo jee dee pravaah naa keetee| pindd de dakhan de paase dtaas ute guroo jee ne dderaa keetaa| uthe duragoo naam daa hareekaa jatt rahindaa see us ne guroo jee dee bahut sevaa keetee| uh jatt javandiaan daa juaaee see| guroo jee ne us noo dasiaa ki ih jaghaa ik din ujat jaavegee| javandiaa naal saidapur emanaabaada vaalee hoee hai| bhaaee sikhaa toon dekho aapane puraane pindd duaas val hee chalaa jaa guroo saahib dee ih bhavakhabaanee sachee saabit hoee see| musalamaan shekhaan deean fauajaan ne kujh samen magaron javediaan noo ujaarr ditaa| jad javandiaan noo aapane juaaee ton guroo saahib de saraap baare pataa lagiaa taan uh bahut pachhataae| guroo saahib ton maafee mang ke aapanee bhul bakhasaaee taan guroo saahib ne faramaaeaa bhaaee tuseen ik vaar taan jaroor usatoree par jithe jaauree saradaaree kaaeim rahoo ih ghattanaa sant visaakhaa singh ne vee maalavaa itihaas bhaag pahilaa vich varanan keetee hai| ik javandaa pindd amritasar vich hai| musalamaan sekhaa de ujaarre hoe javande jatt kujh fareedakott te ludhiaane val chale ge| sahaaranapur te maalave de jabande hun saare sikh ban ge han| hun bahute javande sangaroor de khetar sunaam, paranaalaa te malerakottalaa vich aabaad han| is khetar vich javandaa te pinddee javande inhaan de uthe pindd han| javandaa got de lok bahut maalave vich han| maale duaabe vich bahut hee ghatt han| ih saare jatt sikh hee han| maalave daa suchaa sooramaa samaaun pindd daa jabandaa jatt see|
jhaj jhaj gil te gandhoo varahaa raajapoot han| ih binaipaal dee bans vichon han| gangoo de jhaj binepaal jattaa de hee upagot han| ih baarhaveen sadee de aaranbh vich paramaar, dhaaleevaal, gangoo, pandher, maangatt aad kabeeliaan naal ralake bhattaner ton raaje jagadev paramaar naal aae san| inhaan ne mahimood reezanavee de pote noo haraake ludhiaane de saare khetar te aapanaa kabajaa kar liaa| mahimood daa potaa haarake laahauar val bhej giaa| ih saare kamale ludhiaane khetar de irad girad hee aabaad ho ge| dhaaleevaal maanasaa val chale ge| unhaan deean bahilaan naal rishatedaareean san| panjaab vich baj jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ludhiaane jilhe de paaeil khetar vich bilaasapur jhaj jattaan daa prasadh pindd hai| is ton ilaavaa kottalee, zindatee buaaee landtaa rel umaidapur, ddehalo, padhar khetee te ttibaa aad pinddaan vich vee beej got de jatt kaafee ginatee vich vasade han| beejaan de bahute pindd ludhiaane jilhe vich hee han| kujh roparr val han| maae te duaabe vich jhaj bahut hee ghatt han| panjaab daa saabakaa mukh mantaree beant singh dee bilaasapur pindd daa banj jan hee see| subhaa valon panj jatt sikh akharr hee han|
eis got de lok dalit de pichharreean shreneean vich ghatt hee han| ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hee hai| beej bahut ughaa got naheen hai| ucheean te neeveean jaateean jattaan naal kiranaa karadeean han| jaat, nasal, dharam ate rang de aadhaar te kise naal kiranaa ate vitakaraa naheen keetaa jaanaa chaaheedaa| jantt mihanatee, niddar, hinmatee te khulh dile lok han|
ttivaane ih paramaar raajapootaan vichon han| ih pahilaa dhaaraa nagaree ton utthake raamapur de khetar vich aabaad hoe fir alaaudeen khilajee de samen tanrhaveen sadee vich panjaab vich aae| panjaab vich bahut paramaar ludhiaane de khetar vich pahilaan hee aashaad san| ih raaje jagadev de bharaa ranadhaual dee bans vichon han| is bans daa prasadh raajaa raae snkar hoeaa hai jis daa raamapur de ilaake vich raaj see| ttivaane got daa modtee eaoo ttivaanaa see| ttivaane dee sataveen peerrhee vichon lakhoo prasadh hoeaa hai jo pattiaale de khetar vich aape aazaad hoeaa hai| ttivaane ik satee dee vee poojaa karade han jisanoo daadee peer sadhoee kihaa jaandaa hai| kise samen ludhiaane de khetar sakauar, saravarapur rakho uchee ate sarahand bhaadaso kol chanaarathal aae vich ttivaaeaan dee udhar see| pattiaale te fatihagarrh saahib de khetaraan vich ttivaanaa te ttauaharraa pindd ttivaane bhaaeechaare daa prasadh pindd hai| poorabee panjaab vich firojapur, ludhiaanaa, pattiaalaa te anbaalaa te kujh khetaraan vich ttivaane bhaaeechaare de lok vasade han| maale vich ttivaane bahut ghatt han| poorabee panjaab ton bahute ttivaane pachhamee panjaab val chale ge san| bahute ttivaane pachhamee panjaab de saahapur, mulataan, jhang, minttagunmaree, mujafaragarrh te mainoo tak de khetaraan vich jaake aabaad ho ge san| ttivaane kise samen sindh de ilaake jahaangeer vich vee vasade rahe han|
pachhamee panjaab de bahut ttivaane musalamaan ban ge san| ttivaaeaan dee sabh ton bahutee vason saarapur de khetar vich hee see| is ilaake vich mitthaa ttivaanaa inhaan daa prasadh nagar hai| poorabee panjaab vich saare ttivaane sikh han| akaalee leeddar guracharan singh ttauaharraa vee ivaalaa jatt hai| sar sikandar riyaat khaan ttivaanaa saadde panjaab daa mukh mantaree rihaa hai| raajapootaan vichon hon kaaran ttivaane larraakoo hunde
han| ttivaane siaal te khose jattaan noo aapanee baraadaree vichon samajhade han| amritasar de ilaake vich ttivaane kakhoj vee han| janddee khetaree vee is bans vichon han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar panjaab vich ttivaane got de lokaan dee ginatee 3607 see| ttivaane jattaan dee ginatee taan ghatt hai par ih bahut hee prasadh got hai|
tthaakaran ih jattaan daa ik bahut hee puraanaa got hai| ih 529 eesavee de lagabhag panjaab vich maich esheea ton hee aae| suroosuroo vich inhaan deean sathaanik jatt kabeeliaan sanbharaa aad naal larraaeean vee hoeean| tthaakaran bahut hee taakatavar te larraakoo jatt san| tthaakaran jatt raajapootaan vichon naheen han| bahute musalamaan itihaasakaar vee tthaakaraan noo jatt kabeelaa hee likhade han| prasadh itihaasakaar budh prakaas ne tthaakar sbad baare khoj keetee hai| us daa vichaar hai ki tthaakar sbad pahilaan praakrit bhaasaa vich varatiaa giaa fir sansakrit vich prachalit hoeaa| pahilaan tthaakar sabad ik jatt kabeele lee varatiaa jaandaa see fir ih maan satikaar lee vee varatan lag pe san| tthaakar te tthaakaran jaatee vich bahut farak hai| tthaakaran saare jatt han| tthaakar raajapootaan dee ik jaatee hai| smaser singh asok de anusaar braahamanaan ne hindoo dharam dee rakhiaa lee havan te yang aad braahamanee rasamaan raaheen bhaarat de kujh lokaan noo atthaveen nauaveen sadee de lagabhag raajapoot banaaeaa| is ton pahilaan raajapoot naheen san keval jatt kabeele dee bhaarat de bahut hisiaan vich aabaad san| uch jaatee de raajapoot te tthaakar jaatee de raajapoot vee karevaa karanaa ttheek naheen samajhade| jattaan vich karade dee rasam prachalit see| uch jaatee de raajapoot tthaakur jaatee de lokaan de riste lai laide han par unhaan noo dheea daa ristaa dinde naheen san| tthaakar te tthaakaran jaatee vich bahut farak hai| tthaakaran jatt hunde han| is lee ih jattaan naal hee ristedaareean paaunde han| chauadharee budhaveer singh tthaakaraan hariaae daa prasadh jaan netaa see| pee ais. daaheea ne vee aapanee kitaab jaattas vich panaa 1095 tthaakadaan noo jatt jaatee hee dasiaa hai| tthaapataan jaan hariaane vich gurragaaun tak faile hoe han| kujh raajasathaan vich vee vasade han| panjaab vich tthaakaraan jatt keval malott de aasapaas daane vaalaa aad pinddaan vich hee han| hariaane vich tthaakaraane hindoo jaatt han, panjaab vich jatt sikh han| panjaab de tthaakaraan jatt aapanaa got tthaakaran likhade han| ih keval bolee daa hee farak hai| tthaakaraan te tthaakaran iko hee got hai| uchaaran vich farak hai tthaakaran got panjaab vich bahut ughaa naheen hai| ih bahutaa hariaane vich dee prasadh hai| jattaa de hariaane, panjaab raajasathaan pachhamee utar pradesh te madh prades aad vich tin hajaar ton upar gait han| kujh got bahut prasadh hunde han| kujh ghatt prasadh hunde han| jatt aapanee jaatee vich hee ristedaaree paake maan mahisoos karade han hindoo jaatt vich khoon dee saanjh hai| pichhokarr saanjhaa hai, sabhiaachaar vee raladaamiladaa hai| jatt mahaan jaatee hai| panjaab vich tthaakaran jantt ghatt hee han| is kaaran ih reet panjaab vich ukaa naheen hai| jattaan deean saareean upajaateean daa itihaas likhanaa bahut vaddaa projaikatt hai| ih kam yooneevarasitteean dee kar sakadeean han| tthaakaran upajaatee baare vee panjaab vich lokaan noo pooree jaanakaaree naheen hai|
jattaan daa itihaas 8
samaraa ih raaje salavaan dee bans vichon han| is got daa modtee sinaam raae raaje salavaan daa putar see| sinaam raae noo samaraau vee kihaa jaandaa see| ih kise samen sindh ghaanee de hetthale khetar vich aabaad san| farishate ne vee aapanee likhat vich likhiaa hai ki sindh vich samare jattaan daa ik bahut vaddaa raaj see| inhaan noo 750 eesavee vich arath dhaarradeean noo bhaaree haar ditee see| samaraa jaat de lokaan ne arathaan naal kee larraaeean larreean san|
aaeene akasaree anusaar samaraa kabeele de 36 raajiaan ne 500 saal tak is khetar te raaj keetaa| 1351 eesavee vich samaa upajaatee ne inhaan ton raaj khoh liaa ate samariaa daa vadh ton vadh jaanee te maalee nukasaan keetaa| mulataan de ilaake vichon vee inhaan noo maarach kadt ditaa| inhaan ne dalit jaateean vich ralake jaan bachaaee| 1380 eesavee chauadaveen see tak samare kaafee ginatee vich musalamaan san chuke san| hun vee kujh musalamaan samad sindh vich rahinde han| jaisalamer de maaraanee ilaake vich rahin vaale samare hindoo han| sataveen sadee ton pahilaan keval jatt kabeele hee hunde san| raajapoot naheen hunde san| musalamaan hamalaavaraan de aaun ton magaron khub jeen raajiaan dee s, aapane aap noo raajapoot akhavaake maan mahisoos karadee see| samare jatt bahut han ate raajapoot ghatt han|
eesavee 1881 dee janasankhiaa anusaar samare got de jattaan dee ginatee 12.558 see par raajapoot samar keval 2319 hee san| raajapoot samare ddar te laalach kaaran bahute musalamaan ban ge san|
samaa kabeele ne samaraa jaatee de lok bahut ginatee vich maare san| is kaaran samate parivaar deean isatareean aapane vadderiaan de afasos kaaran aapane nek vich kekaa ghatt hee paaundeean han| is ghattanaa ton magaron samate raajasathaan vich chale ge| vichakaan ne dee
samare lokaan noo aapane ilaake vichon kadt ditaa| samare got de lokaan noo samaraau vee kihaa jaandaa hai| 11 veen sadee vich ik vaar fir samare hindooaan ne sindh te kabazaa kar liaa see| inhaan tin sau saal raaj keetaa| chauadaveen sadee de vichakaar raaj dee vaagaddor samaa kabeele de hathaan vich chalee gee| samaa jatt inhaan de vairee san| samare got deean kee moonheean han| pattiaale de ilaake de samare aapane aap noo raajapoot samajhade san| panjaab vich samare got de jatt sirasaa, anbaalaa, jalandhar, ludhiaanaa, sangaroor aad khetaraan vich vee kaafee rahinde han| maajhe vich vee kujh samare han| pachhamee panjaab de siaalakott, laahauar te gujaraanvaalaa aad khetar de samare bahute musalamaan ban ge san|
poorabee panjaab de samare saare hee jatt sikh han| hor jattaan vaang ih vee baaharale deshaan vich bahut ge han| sidhoo, sandhoo te gilaan aad de mukaabale samare got dee ginatee bahut hee ghatt hai| roosee lekhak serebareea kov ne aapanee pusatak panjaabee saahit de aaranbh vich likhiaa hai ki panjaab bahut sadee pahilaan parasheea de raaje ddereeas ne sindh de saje kandte de ilaake noo aapane naal milaa liaa see| ih iraan daa hisaa ban giaa see| samare jattaan ne arabee hamalaavaraan daa vee kee vaar mukaabalaa keetaa see| jatt kabeele aapas vich vee larrade rahinde san| aapasee larraaeean kaaran hee jattaan dee skatee ghatt gee te kee jatt kabeeliaan noo sindh chhadd ke panjaab val aaunaa piaa| samare jattaan daa pakaa ghar sindh see| samaraa vee jattaan daa ik ughaa got hai| praacheen jatt up jaateean ne bhaarat des dee rakhiaa lee sikandar, taimoor, naadarashaah, ahimadashaah abadaalee, muhamad binakaasam, mahimood gazanavee te muhamad gauaree aad badeshee hamalaavaraan daa pooree bahaadaree naal ttaakaraa keetaa see| kade vee dilon haar naheen manee see| jatt mahaan jaatee hai| poorabee panjaab de saare samare sikh dharam noo manade han kiaunk ih mat panjaab daa lok dharam ban giaa hai| sikhaan ne des te dharam dee rakhiaa lee mahaan kurabaaneean diteean han| sree guroo granth saahib vich bhaarat de saare dharamaan dee filaasafee ditee hoee hai| ih granth attal sachaaeean naal vee bharapoor hai|
samaraa jattaan daa ughaa te praacheen got hai| samare jatt saaree duneean vich door door tak faile hoe han| inhaan dee bhaarat noo mahaan den hai| samaraa jagat prasadh got hai|
siveea is got daa modtee sivee see| us daa pitaa usheenar see| is got de lok sitheean jattaan vichon han| ih panjaab vich eesavee sadee ton 800 saal pahilaan aae han| ih pashoo paalak te larraake vee san| mahaabhaarat vich vee ik sibee raasttar baare varanan keetaa giaa hai| 326 poorab eesavee sikandar de samen vee panjaab vich malee, sanghe kang, daahe, birak te sibee aad 100 jatt kabeele panjaab vich san| sabh ne ralake mahaan sikandar daa ttaakaraa keetaa see| jatt niddar te daler san| aaranbh vich sibeean bhaaeechaaraa dariaa chanaab ate raavee de vichakaar de khetar vich aabaad hoeaa| inhaan ne sibeepuraa navaan nagar aabaad keetaa| is nagar noo hun shaahakott kihaa jaandaa hai| kaafee samen magaron badesee hamalaavaraan ton tang aa ke ih lok panjaab chhadd ke raajasathaan val chale ge| kujh dakhan val kaaveree dariaa de naalnaal age chale ge|
raajasathaan vich inhaan ne chitauarr de ilaake vich aapanaa raaj kaaeim kar liaa| machhamik nagaree inhaan dee raajadhaanee see| musalamaanaan de hamaliaan ton tang aa ke ih lok fir 12veen sadee de lagabhag panjaab de maalavaa khetar chale ge| panjaab vich siveean naam de kee pindd han| pindd raamagarrh sibeean vich is got de vaddere dee nairaatiaan samen poojaa keetee jaandee hai|
kujh sibee fareedakott ton age moree, ludhiaane te amritasar de ilaakiaan vich vee chale ge| moge vich fatihagarrh seeveean ate amritasar vich buttar siveean is got de prasadh pindd han| ludhiaane zilhe vich raaekott de ilaake vich vee ik siveean pindd hai| batthindde de najdeek vee ik siveean pindd hai| sangaroor ton tin kilomeettar te pindd raam nagar siveea vee sibeean got daa ughaa pindd hai| fareedakott de paas vee ik siveea pindd hai| mukatasar de ilaake, nandagarrh vee sivee got daa kaafee prasadh pindd hai| sibeea beshak ik puraanaa got hai par panjaab vich sibee jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| is got baare ik puraanee dand kathaa vee prachalit hai ki ik vaaree ik viaahee hoee aauarat noo janepe deean peerrhaan samen maree samajhake kujh lok us noo siviaan vich lai ge jadon us isataree noo siviaan vich jaa ke rakhiaa hee see taan us samen us de ik putar paidaa hoeaa siviaan vich jamiaan hon kaaran us daa naam siveea rakh ditaa is dee bans de lokaan noo age ton duneean siveean kahin lag pee| mithiaas ik mithee hoee lok kahaanee hundee hai| panjaab vich siveea got de bahute jatt maalave vich hee han| maajhe vich bahut ghatt han| sibee raajapoot vee hunde han ate jatt vee hunde han| inhaan de raaj de sike vee mile han| balavant singh hisattoreean siveean noo raao judhar de bette siv bhattee dee bans vichon dasadaa hai| jadon beekaaner de khetar te gatthoraan daa raaj ho giaa taan bhattee bhaaeechaare de kaafee lok beekaaner ilaake chhadd ke panjaab de maalavaa khetar vich aa ge| panjaab krisaan kabeeliaan daa ghar see| bhattee panjaab vich aaunde te jaande rahinde san| sivee vee is bhaaeechaare
vichon san| bhattee vee khaarrakoo kabeelaa see|
kulaar ih bhattee raajapootaan vichon han| bhattee aapanaa pichhokarr panjaab, jaisalamer te afagaanisataan daa gazanee khetar dasade han| bhattee de do putar maasoor raau te jangal raau hoe| saaran jatt maasoor raau dee bans vichon han| mangal raau dee bans vichon kulaar jatt han| mangal raau ik barraa hee balavaan te niddar jodhaa see| us daa sarase vich ik kilhaa see jo hun vee khasataa haalat vich kharrhaa hai| kise kaaran mangal raau noo aapanee jaan bachaa ke aapane hee raaj vichon jhajanaa piaa see| uh aapane larrake ik baanee mitar paas chhadd giaa see| us de putaraan ne vadde ho ke jatt baraadaree vich viaah karaae| us de pu taraan kaloreea de naam te kulaar, manddaa de naam te mandd te siauraa de naam te siauraan naven got prachalit ho ge san| panjaab vich kulaar naam de kee pindd aabaad han| mukatasar de ilaake vich mahinaa te midtoo kherraa inhaan de prasadh pindd han| abohar vich vee ik kulaar naam daa pindd hai| ludhiaane vich vee ik pindd daa naam kulaar hai| ludhiaane de kee pinddaan vich kulaaraan de ghar han| ludhiaane ton age kujh kulaar jatt amritasar ton guradaasapur vich vee chale ge san| kulaar jatt roparr khetar vich vee kaafee han| jalandhar vich sansaarapur kulaar jattaan daa duaabe vich bahut vee prasadh pindd hai| ik kulaar pindd tahiseel sunaam zilhaa sangaroor vich vee hai| tahiseel samaanaa jilhaa pattiaalaa vich vee vaddeean kulaaraan pindd kulaar jattaan daa hee hai| maalave vich kulaar jatt kaafee han| kulaaraan pindd roparr vich vee hai| sangaroor jeeda vich kulaaraan de sidh dee kulaar khaas vich samaadh hai| inhaan daa sidh ik tarakhaan de hathon katal ho giaa see| is lee ih tarakhaan ghiau ate pashoo naheen bechade| panjaab vich saare kulaar sikh han| hariaane ate raajasathaan vich kulaar hindoo jaatt vee han| samache panjaab vich kulaar jattaan dee ginatee ghatt hee hai| duaabe de kulaar amareekaa ate kaineddaa aad baaharale desaan vich vee kaafee vasade han| hor jattaan vaang kulaar vee akharr te larraake hunde han| dusmanee noo kade vee naheen bhulaaunde| change krisaan te vadheea khiddaaree han| kulaaraan noo kulaar vee kihaa jaandaa hai|
kauarre ih jattaan daa ik praacheen te khaarrakoo kabeelaa hai| ih aapanaa sanbandh kharal jattaan naal jorrade han| pachhamee panjaab de shaahapur te minttagunmaree khetaraan vich kauarre jatt musalamaan san| kauarre vee madh eseea ton aae hoe aareea bansee han| panjaab vich ih maanaan, bhularaan, hearaan te kharalaan aad jatt up jaateean naal hee aae han|
kauarre khataree vee hunde han| upal jatt vee khataree hunde han| budhavaar te varame jatt vee khataree hunde han| khatareean te jattaan de kee got saanjhe hunde han| sarasavat got de braahaman keval jattaan te khatareean de hee prohat hunde han| haree singh nalavaa upal khataree see maalave vich kauarriaan de kee pindd han| ludhiaane de khetar ton kauarre jatt maajhe te pachhamee panjaab val chale ge| duaabe de kapoorathalaa te jalandhar aad khetaraan vich vee kauarre jatt kaafee aabaad han| korre te thind kanboz baraadaree vich vee bahut han| kanboaan de bhee kee got jattaan naal ralade han| thind jatt vee hunde han ate kanboj vee hunde han| kee vaar gareeb jatt doojee jaatee vich viaah kar lainde han| jaatee badal jaandee see par got naheen badaladaa see|
kauarre bhularaan daa vee upagot hai| bhular, horree, maarree ate bugaraan aad bhularaan te kauarriaan de ughe pindd han| poorabee panjaab vich dasaven guroo gobind singh de samen kauarre jatt saare hee sikh ban ge san| sataveen sadee magaron jatt soorame raajapootaan ate kashatareean vich preevaratat ho ge| panjaab vich kauarre jattaan, khatareean te kanboaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih ik got hee hai jatt vaish naheen han kiaunk jattaan daa koee vee got baaneean naal nahee raladaa hai| jatt kisaan kabeele san|
kalaal ih raajasathaan de karailee khetar ton panjaab vich aae san| ih vee aapanaa sanbandh raajapootaane de raajapootaan naal jorrade han| shuroo suroo vich ih sraab kadt ke vechade hunde san| prasadh itihaasakaar smaser singh asok ne vee inaa baare likhiaa hai ki kalaal sbad sansakrit de keelaal paanee ton vigas ke baniaa hai| kalaalaan daa kam pahile pahil gurr, kas kakar dee chhila de laahan paake sharaab kadtanaa te sraab vechanaa see|
jadon sarakaar ne sharaab kadtan te paabandee laa ditee taan kalaal is pese ton hatt ke vapaar te nauakareean karan lag pe| kujh kalaal khetee baarree karan lag pe| besk kalaal aapanaa pichhokarr raajapootaan naal jorrade han par ih vee ho sakadaa hai ki ih jatt hee hon kise kaaran sraab vechan lag pe| sraab vechan kaaran is kabeele daa naam kalaal prachalit ho giaa hove|
panjaab de laahauar zilhe vich inhaan daa modtee de prasadh nagar aahaloo see| is pindd daa jasaa singh kalaal ik sikh misal daa saradaar see| is pindd de naam te is misal daa naam vee aahaloovaaleea misal pai giaa| us samen sikhaan deean baaraan misalaan ban geean san|
jasaa singh aahaloovaaleea bahut hee bahaadar, siaanaa te door andesh see| is ne ahimadasaaeh abadaalee naal kee larraaeean larreean ate aapanaa sikaa vee chalaaeaa| baabaa jasaa singh aapane aap noo, jiven ki us de sike ton pataa chaladaa hai, kalaal vee amavaaundaa see| sike te faarasee vich likhiaa see|
sikaa jad dar jahaan bafazal akaal|
mulak ahimad grifat jasaa kalaal|
eis likhat de panjaabee vich arath han ki akaal purakh dee mihar naal jase kalaal ne ahimadashaah de mulak te kabazaa karake duneean vich aapane naan daa sikaa chalaaeaa hai| is ghattanaa de kujh samen magaron kalaal sikh aapane aapanoo aahaloovaalee akhavaaun lag pe| ih jatt vee han ate khataree vee han gurabakhash singh preet larree aapanaa got sankhep karake vaaleea vee dasadaa see| panjaabee daa mahaan saahitakaar jasaveer singh aahaloovaaleea aapanaa got ttheek pooraa hee likhadaa hai| panjaab vich riaasat kapoorathalaa ise kalaal khaanadaan dee viraasat see| ise khaanadaan vichon saahee bans de kujh lok sikh han ate kujh isaaee ban ge san| saabakaa kendaree mantaree arun singh vee ise saahee khaanadaan vichon hai|
hun kalaal hindoo, musalim, eisaaee te sikh dharamaan vich vandde ge han| musalamaan kalaal aapane aap noo patthaan jaa kaakezee musalamaan akhavaaunde han| koee vee kalaal aapane aap noo kalaal akhavaake khushee te maan mahisoos naheen karadaa| kise samen kalaal saare panjaab vich hee faile hoe san| pachhamee panjaab de gujaraat, minttagunmaree te mulataan aad de kalaalaan ne bahuginatee vich musalamaan dharam dhaaran kar liaa see| panjaab vich kalaal naam de kee puraane pindd han| kalaalaan deean mukh 14 moonheean han| maalave vich saare kalaal sikh han| jatt te khataree doven hee jaateean vich rale mile han| kalaal barre soojhavaan, siaane te khudagaraz hunde han| panjaabee akhaan hai kaal ttal jaave te kalaal kade ttale naa|
kueir singh kalaal dee rachanaa gur bilaas mahaan itihaasak pusatak hai|
goleea got de jatt braahamanaan vichon han| inhaan de vaddere noo braahamanaan ne sharaab peen kaaran aapanee baraadaree vichon kadt ditaa see| kalaal vee sraab dee varaton bahut karade han| hariaane vich goleea de kalaal got de jatt kaafee han| panjaab vich kalaalaan de 52 upagot han| panjaab vich kalaal athavaa vaaleea bhaaeechaare de lok door door tak saare panjaab vich hee faile hoe han| bahute kalaal aapanaa got vaaleea hee likhade han| musalamaan haakamaan de aniaan te zulamaan de viradh dulebhattee, jasaa kalaal, jasaa singh raamagarrheea, navaab kapoor singh virak, haree singh nalooaa aad sooramiaan ne mahaan sangaraam keetaa see|
kaler ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| aich. e. roz aapanee khoj bharapoor pusatak vich inhaan noo chauahaan bans vichon hee dasadaa hai| roj saahib ne 1882 ee. ate 1892 ee. dee janasankhiaa deean riporattaan parrh ke ate tahiseeladaaraan raaheen pattavaareean ton pindd de itihaas te gotaan baare likhataan lai ke aapanee kitaab likhee see| kaleraan daa pichhokarr maalavaa hee hai| ih maalave ton hee maajhe te duaabe val ge| ludhiaane zilhe vich is got de lok viaah shaadee samen aapane jatthere dee us de matth te poojaa karade han| kise samen kaler jatt sakhee saravar de hee sevak san| ih lok naveen sooee majh jaan gaoo daa dudh pahilaan kuaareean kurreean noo piaa ke fir aap varatade san sikhee de prabhaav kaaran kaler jattaan ne puraaneean rasamaan ghattaa diteean han ate sakhee saravar vich sharadhaa vee chhadd ditee hai| zilhaa ludhiaanaa vich amaragarrh kaler pindd kaler jattaan daa bahut hee prasadh pindd hai| ludhiaane de najdeek hee kaleraan pindd vich kaleraan vaale santaan daa bahut hee saanadaar guraduaaraa hai| door door ton lok is guraduaare de darasnaan lee aaunde han| maajhe vich dhaareevaal kaler pindd kaler jattaan daa prasadh pindd hai| duaabe vich bangaan de paas dtaah kaleraan, fareedakott vich kaler ate sangaroor vich kaanjalaa vee kaler jattaan de ughe pindd han| hariaane vich kaler got de jatt ttohaanaa tahiseel de prasadh pindd talavaarraa vich vee aabaad han| jeed khetar vich vee kujh kaler jatt vasade han| jeend vich bhamaavaarree vich is got de sidh deedaar singh dee samaadh hai jithe maagh vadee pahilee noo is dee poojaa keetee jaandee hai| kaler got daa modtee kehar see| is noo kaler vee kahinde san| is got de vaddere daaraa te santoo jahaangeer baadashaah de samen siaalakott val chale ge| kujh kaler minttagunmaree vich vee aabaad ho ge| kujh samen magaron sakhee saravar de prabhaav kaaran minttagunmaree ilaake de kaler musalamaan ban ge| poorabee panjaab de saare kaler jatt sikh hee han| bee. ais. daaheea kaler jattaan noo vee bhattee bans vichon samajhadaa hai| ih ttheek naheen hai| kulaar zaroor bhattee han| chauahaanaa daa upagot dulatt vee kaleraan vaang aapane sidh didaar singh dee maanataa karadaa hai| kaahalon ih bans daa modtee kaahalavaan see| ih aganee kul panvaaraan vichon han| raajapootaan
deean chaar aganee kul te do hor jaateean shaahee kauamaan vichon gineean jaandeean han| kaahalon aapane aap noo dhaaraa nagaree de raaje bikaramaadat ate jagadeo paramaar dee bans vichon samajhade han| ih jagadeo bansee selee naal dhaaraa nagaree noo chhadd ke giaaraveen sadee vich panjaab vich aae| kujh samaan ludhiaane de khetar vich rahike fir age guradaasapur zilhe de battaale de najdeek hee aabaad ho ge| kujh siaalakott val chale ge| ih bahute guradaasapur te siaalakott de dakhanee khetar vich hee aabaad hoe| guradaasapur vich kaahalon got daa kaahalon pindd saare maajhe vich prasadh hai| kujh kaahalon laahauar ate gujaraanvaalaa vich vee aabaad ho ge san| raavalapinddee ate mulataan vich kaahalon bahut hee ghatt san| pachhamee paakisataan vich kujh kaahalon musalamaan vee ban ge san| maachheevaarraa ate firojpur de bett ilaake vich vee kujh kaahalon jatt vasade han| duaabe vich kaahalon kaafee han jalandhar jilhe vich kaahalavaan pindd vich vee kaahalon got de jatt aabaad han| husiaarapur de garrhadeevaalaa khetar vich riaasat kapoorathalaa vich vee kaafee pinddaan vich han| kaahalon bhaaeechaare ne panjaab vich aake panjaabee jattaan naal ristedaareean paa leean| hor jagadeo bansee jattaan vaang ih vee sadaa lee jatt bhaaeechaare vich ralamil ge| age ton raajapootaan naalon aapane sanbandh torr dite| duaabe ton kaafee kaahalon baaharale desaan vich chale ge han| hun panjaab vich saare kaahalon jatt sikh han| ih praacheen jatt han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich kaahalon jattaan dee ginatee 23550 see| kaahalon jattaan daa prasadh got hai| kaahalon jatt siaane te mihanatee hunde han| panjaab de saabakaa mukh sakatar giaan singh kaahalon jatt san| jattaan de 21 got jagadeo bansee paramaaraa vichon han| gulaab singh bhaagovaaleean maajhe daa kaahalon jatt see| kaahalon ughaa te chhottaa got hai|
kandhole ih tooraan daa upagot hai| ttaadd ne aapanee pusatak vich tooraan de raajasathaan vich 82 upagot likhe han| toor raajaa janamejaa dee santaan han| janamejaa arajan daa parrapotaraa see| paanddo bans vichon see| inhaan ne toor naan de ik rikhee ton deekhiaa lai ke naven kabeele daa aaranbh keetaa| toor raajapootaan ate jattaan de 36 shaahee kabeeliaan vichon ik mukh kabeelaa see| toor vaddaa bhaaeechaaraa hai| atthaveen sadee de ant vich tooraan ne sirohee kabeele de dtilavaan ton dilee jit lee| anangapaal pahile ne dilee noo naven sir aabaad karake laal kott naam daa kilhaa banaaeaa| dilee kee vaar ujarree te kee vaar dubaaraa basee| tanvaraan daa bahut chir dilee te raaj rihaa see| 1163 eesavee vich prithavee raaj chauahaan de taae vigreh raaj chauahaan ne tanvaraan ton dilee khoh lee| kujh samen magaron prithavee raaj chauahaan dilee te kaabaz ho giaa| chauahaanaan ne sataluj dariaa tak panjaab de maalave pradesh te raaj keetaa|
1163 eesavee ton magaron toor dilee khus jaan kaaran chauahaanaan naal naaraaz ho ke raajasathaan, hariaanaa te panjaab vich sataluj de nazadeek ludhiaane de khetar vich pahunch ge san| ik kahaavat vee prachalit hai
pahilaan dilee taraan luttee, for luttee chauahaanaan, maamiaan ton bhaanajiaan khohee, karake zor dhigaanaa|
panjaab vich tooraan de hor upagot dtandde garache, khose, nain te seerre prasadh han| panjaab vich toor naam de kee pindd han| jalandhar vich kandholaa kalaan te kandholaa khurad pindd kandhole jattaan de prasadh pindd han| ludhiaane de khetar halavaare vich vee kujh kandhole vasade han| roparr zilhe vich chamakauar saahib de halake vich vee ik kandholaa pindd hai| hushiaarapur vich kandholaa got de lok ddigaanaa pindd vich vee vasade han| duaabe vich kandhole kaafee han| ik dand kathaa anusaar gugaa peer dilee de taraan daa dohataa see| is lee tooraan ate kandholiaan de baabaa gugaa peer daa roop jhireelaa sap naheen larradaa| kujh kandhole got de jatt aapanaa got toor vee likhade han|
panjaab vich kandhole jattaan dee ginatee bahut ghatt hai| kandhole, garache, chandarr, seerre, nain, dtandde ate khose aad taraan de hee upagot han| toor jaan tanvar mukh got hai|
kharal bahute kharal aapane aap noo raaje jagadeo panvaar dee bans vichon manade han| is bans daa modtee kharal naam daa ik yodhaa see| ih panvaaraan dee bhutte shaakhaa vichon han| kharalaan de 50 de lagabhag kabeele minttagunmaree ate saandalabaar vich san| bhatteean te kharalaan deean vikaraan naal larraaeean hundeean rahindeean san| kharal got de lok bahut puraane samen ton hee raavee de doven kandtiaan te mulataan ton lai ke zilhaa shekhoopur dee tahiseel nanakaanaa tak faile hoe san| kharal raajapoot vee han ate jatt vee han| bahut larraake te dhaarraveen san| bahaavalapur de kharal raajapoot aapane aap noo bhattee raajapoot manade han| kee bans de bhoope ne aapanaa ilaakaa chhadd ke soobaa sindh de uch shir vich vaasaa kar liaa see| jithe uh ate us de putar kharal noo makhadoom jahaaneean saaeh ne isalaam dharam vich lai aandaa see| fir uh laaeilapur te minttagunmaree val aa ge| kharal bahute masalamaan hee han| mulataan gajatteear de anusaar kharal, langaah, bhutte aad jatt panvaar bas vichon han| ee. ddee. maikalaigan aapanee jhang baare riporatt vich kharalaan noo panvaar hee likhadaa hai| minttagunmaree de kee kharal saradaaraan daa kuraseenaamaa raaje jagadeo tak ttheek miladaa hai| is kuraseenaame ton pataa lagadaa hai ki ih raaje jagadeo dee
bans vichon han| ih bhattee naheen han| kharal barre sunakhe javaan te bahaadar jodhe hunde han| maaradhaarr te luttamaar karanaa inhaan daa khaanadaanee peshaa see| ih khetee baarree vich dilachasapee ghatt lainde san pasoo chaaran te dudh peen de sauakeen san| mahaaraajaa ranajeet singh kharalaan noo dariaa de laage khulheean daragaahaan vich aabaad karanaa chaahundaa see| ik hor ravaaeit de anusaar kharalaan daa vadderaa muhamad gauaree de samen peer ser saaeh sayad jalaal de hatheen musalamaan hoeaa dasiaa jaandaa hai| kise samen kharal ludhiaane te jalandhar vich vee vasade san| jalandhar vich kharalakalaan inhaan ne hee aabaad keetee see| chimanee got de jatt vee kharal jaatee dee ik saakh han| kharal, bhattee, ddogar te vattoo aad kabeele bahute hee maar khore te uparadaravee san| kee vaar sarakaar noo inhaan noo sudhaaran lee sakhat fauajee kaaravaaee karanee paindee see| navaab kapoor singh de samen sikhaan naal vee inhaan dee ttakar hundee rahindee see| kharalaan de do vadde ttole san| kharal nikee raavee te vaddee raavee de kharal laaeaan vich vandde hoe san| jhang de siaal raajapootaan naal vee inhaan dee larraaee hundee rahindee see|
aauarangazeb aalamageer de samen kamaaleea de kharalaan dee bahut charrhat see| uch de kharal asal vich makhadoomashaah jahaaneean de hatheen musalamaan hoe san| mulataan vich kharalaan dee ginatee ghatt hee see|
1857 eesavee vich kharalaan de saradaar ahimadakhaan ne bagaavat keetee see jis noo maar ke angarezaan ne kharalaan noo dabaa liaa see| kharalaan noo pakarranaa bahut mushakil see kiaunk uh kee vaar maar dhaarr te choree karake sanghane jangalaan vich chale jaande san| unhaan daa pichhaa karanaa bahut aauakhaa te khtaranaak hundaa see| sandalabaar daa prasadh choorraa ddaakoo vee kharalaan de hatheen hee maariaa see| kharal barre daler te niddar san| kharalaan de puraane upagot 15 de lagabhag san hun 21 han| pachhamee panjaab vich bahute kharal musalamaan ban ge han| mirajaa jatt vee kharal kabeele vichon see| haranek singh gharroonaan paakisataan vich miraje dee kabar te uh jandd, jis hetth sahibaan de bharaavaan mirajaa maariaa see, dekhan paakisataan panjaab vich giaa see| us ne vaapis panjaab vich aa ke panjaabee ttribiaoon 1998 eesavee kharalaan baare likhiaa see laahauar ton lai ke kamaalee tak kharalaan de pindd vaddee ginatee vich han| ih ilaakaa hee ganjee baar kahaaundaa hai| kharal got musalamaan raajapootaan ate jattaan daa got hai| kharalaan noo shaah jahaaneean fakeer ne preranaa raaheen musalamaan banaaeaa see| aj vee jadon kharalaan de bachaa jamadaa hai taan saaeh jahaaneea de chele inhaan ton nazaraanaa lainde han kharalaan de age 21 upagot han| shaaheeke, nooheke vaijeke aad| miraje jatt daa sanbandh kharalaan vichon shaahee got naal hai kharalaan dee bolee jaangalee hai|
miraje jatt baare panjaabee vich kee lok kathaavaan te kise likhe ge han| miraje baare peeloo daa kisaa panjaabee jagat vich bahut prasadh hoeaa hai| kharal khaarrakoo jatt han| mirajaa, sahibaan te miraje dee bakee tinaan kabaraan ute das chet noo melaa lagadaa hai| shaahee got de kharal satikaar vajon aapane vaddere miraje daa hun vee naam naheen lainde, aus noo baabaa jee kahike yaad karade han| kharal aje vee bahut hee bahaadar te larraakoo han| miraje dee kabar vee zilhaa laaeilapur de khetar vich kharal jattaan de ilaake vich hee see| us daa aapanaa pindd daanaabaad jilhaa shekhoopuraa tahiseel nanakaanaa saahib vich see| is saare anusaar saanjhe panjaab vich kharal jatt 18819 ate kharal raajapoot 16284 san| bahute kharal pachhamee panjaab vich hee aabaad han| sabh musalamaan ban ge san| inhaan daa bhaaeechaaraa vee bahut vaddaa te shakateesaalee hai| ih praacheen jatt kabeelaa hai| ih jagat prasadh bhaaeechaaraa hai| hukamaa singh chimanee mahaaraajaa ranajeet singh daa ik soorabeer saradaar see| chimanee vee kharalaan daa upagot hai| kharal got keval pachhamee panjaab vich hee ughaa see| poorabee kharalaan ate dtaddaan dee ziaadaa aabaadee pachhamee panjaab de laahauar te mulataan de jangalee ilaakiaan vich failee hoee see| poorabee panjaab vich vee kharal naam de kee pindd han| ih kharal jattaan ne hee aabaad keete san| asal vich jatt hee raajapootaan de maape han| khahire maan, bhular, hear, thindh, khahire, kang aad jattaan deean kee upajaateean madh esheea de skasataan khetar ton hee bhaarat vich vakh vakh samen aaeean han| khahire kabeele de lok eesavee doojee sadee vich pisauar de shir khairaat khehar nagara ton jalandhar duaabe val dee maalave vich aae| ih maloee gan naal larr bhirr ke chhetee hee unhaan vich ralamil ge| duaabe ton kujh khahire maalave val te kujh maajhe val chale ge| khahire subhaa de kharave te larraakoo san| firozapur vich takhaanabadh ate aboopuraa, gidarravinddee ate khalaseean baajan aad khahiriaan de prasadh pindd han| shuroo suroo vich maalave de firozapur khetar vich khahiriaan deean malheean naal kee larraaeean hoeean san| malheean daa prasadh nagar asttaangakott inhaan ne hee barabaad keetaa| jilhaa ludhiaanaa tahiseel samaraalaa vich khahiraa pindd bahutaa khahire got de jattaan daa hee hai| moge de nihaal singh vaalaa khetar te makhoo khetar vich vee kujh khahire vasade han| naabhe vich raajagarrh vich vee kee khahire got de lok rahinde han| maanasaa de saradoolagarrh khetar vich khairaa kalaan te khairaa khurad de pindd khahiriaan de hee han| maanasaa ton kujh khahire hariaane de fatih aabaad khetar vich vee ge han| maalave vich vee khahire got de lok kaafee aabaad han| maajhe vich khaddoor saahib, naagoke, ausamaan, seron, choosalevarr, khahiraan, maanakapur aad khahire jattaan de vadde vadde pindd han| fatihagarrh choorreean zilhaa guradaasapur de ilaake vich vee khahire jattaan daa ughaa pindd khahiraa kalaan hai|
panjaab vich khahiraa naam de kee pindd han| bande bahaadar de samen khahire jattaan ne musalamaan jaageeradaaraan de pinddaan te zabaradasatee kabajaa kar liaa see| maajhe ton age kujh khahire jatt pachhamee panjaab vich vee chale ge san| duaabe vich khahire jattaan dee ginatee vadh hee hai| jalandhar ate kapoorathale de bhulath aad khetaraan vich hee kujh pinddaan vich hee khahire aabaad han|
khahire got daa modtee khahiraa ik dhaarravee see| us ne maajhe de khaddoor saahib khetar vich aa ke ik jatt isataree naal viaah kar liaa ate sadaa lee jatt bhaaeechaare vich ralamil giaa|
khahiriaan de do jatthere raajapaal te us daa potaa shahizaadaa san| jo khaddoor saahib de khetar vich kangaan naal larrade hoe maare ge san| khahire vee aapane is sidh dee poojaa karade han| us daa matth khaddoor vich hee hai| uthe uh panjeeree aad daa charrhaavaa charrhaaunde han| uh naveen sooee majh jaan gaoo daa dudh varatan ton pahilaan matth te jroor charrhaaunde han| visaakh maghar te jetth vich uh kujh din aapane sidh dee poojaa karade han| ih sidh khaddoor saahib vich hee aapane dusman dhaarraveean naal larradaa hoeaa sheed ho giaa see| jithe uh vaireean naal larradaa larradaa ant vich ddigiaa, authe us dee samaadh hai| khahiriaan ne kangaan naal kee larraaeean karake ant khanddoor saahib de khetar te kabazaa kar liaa| khahire mahaan khaarrakoo san| bahute khahire aapane aap noo yaado bansee manade han te aapanaa pichhokarr jamanaa daa khetar matharaa nagaree dasade han| ih sabh ton pahilaan maalave de khetar firojpur de pinddaan takhaanabadh te gidarravinddee aad vich maleean, kangaan aad noo haraa ke aabaad hoe| bahute khahire ludhiaane te amritasar de ilaakiaan vich vee aabaad hoe| saandalabaar vich khahiriaan vaal pindd khahire jattaan daa hee see| mulataan zilhe dee tahiseel kaabeer vaalaa vich vee kaafee samen ton khahire jatt aabaad san|
khahire got de lok parajaapat aad dalit jaateean vich vee han| khahire sikh vee han ate musalamaan vee kaafee han| paakisataan vich khahiraa, gil, maan, virak, sandhoo aad gotaan daa musalamaan jatt laaeilapur, shekhoopuraa, pinddee aad vich bahut san| khahire krishan de putar buj dee bans vichon han| prasadh akaalee leeddar giaanee karataar singh khahiraa got daa jatt see| khahiriaan daa kuraseenaamaa vee yaadavaan naal hee ttheekttheek miladaa hai| panjaab vich khahire got de jatt kaafee han| sikh dharam dhaaran karake khahire jatt hun puraane rasam rivaaz chhadd rahe han khahire jatt guroo angad dev jee de samen hee kaafee ginatee vich sikh ban ge san| khahiraa ughaa te chhottaa got hai| khaire hindoo jaatt aagare jilhe vich vee vasade han| is got daa modtee krishan bansee khair see| khahiraa jagat prasadh got hai|
khose ih tanvar raajapootaan dee ik shaakh hai| chauahaanaan ne tanvaraan ton dilee daa raaj khoh liaa| prasadh itihaasakaar ddaakattar fauajaa singh ne aapanee kitaab panjaab daa itihaas jilad teejee vich likhiaa hai sanbar jaan ajamer de chauahaanaan ate dilee de tumaaraan vichakaar larraaeean te ik bahut lame silasile ton baad dilee, 1164 eesavee ton pahilaan, chauahaanaan de kabaze vich aa gee see| panjaab vich tanvaraan noo toor kihaa jaandaa hai| toor aapanaa dilee daa raaj khuhaake 1164 eesavee de magaron panjaab de moge de ilaake vich aa ge| raaj khusaaun ton hee inhaan daa naam khose pai giaa| is got daa vadderaa ranadheer singh see| jis jagaah khose tthahire us daa naam khosaa ranadheer pai giaa| ih pindd janer ton do ku meel door sataluj dariaa de puraane vahin ute hai| khose got de lok khosaa ranadheer pindd de chhaparr ute got taan toor hai par hun inhaan dee al khose hee got de tauar te prachalit ho gee hai| 1911 eesavee dee riporatt anusaar rateean pindd de khose janeaoo paaunde ate doojiaan naal varatanon parahej karade san| pahilaan pahil khose aaun ton magaron khosiaan ne aapane puraane rasam rivaaz chhadd dite han| vidiaa praapat karake tarakee kar rahe han| moge de naal lagade khosiaan de 12 pindd han| inhaan daa modtee pindd taan khosaa ranadheer singh hee hai| attaaree ate balakhanddee de saradaar khose sikh han| khose kalaan vee khose jattaan daa bahut vaddaa pindd hai| firozapur de ilaake vich khose jattaan de kee pindd han| jeeraa vich khosaa kottalaa, moge vich khosaa paanddo talavanddee bhaaee vich holaan vaalee aad pinddaan ch vee khosiaan dee hee bahuginatee hai| kujh khose mukatasar ate sirase de ilaake vich vee vasade han| batthindde de ilaake vich vee khosaa pindd khose jattaan daa hee hai| ik khosaa pindd sarahad de nazadeek khose jattaan daa see| is pindd de laal singh khose ne mugalaan naal ttakar lee see| is dee yaad vich guraduaaraa shaheedaganj salheenaa jilhaa mogaa vich baniaa hoeaa hai| ik hor ravaaeit hai ki khosiaa de vaddere ranadheer noo dilee chhaddan magaron bachapan vich janam samen kise il ne bachaa liaa see| is kaaran uh viaah, shaadeean samen khusee, khushee ilaan noo rotteean paaunde han| khosiaan dee kujh rasamaan aam jattaan naal miladeean naheen han| viaah samen khose got daa ddoom charakhe te takale noo chhupaa ke rakhadaa hai| viaandarr jorree is noo labhadee hai, eis tarhaan baraadaree jorree dee akal dee parakh karadee hai| hun bahute jattaan ne puraane rivaaz chhadd hee dite han| kujh trakhaanaan daa got vee khosaa hundaa hai| ho sakadaa hai ki kujh gareeb jatt trakhaanaa kam karan karake trakhaan baraadaree vich ralamil ge hon| trakhaan isatareean naal viaah karaaun kaaran vee kee jatt got trakhaan jaatee vich ral ge| got naheen badaliaa par jaat badal gee see| panjaab vich khose got de lok bahut ghatt han| kujh khose aapanaa got toor
vee likhade han| kandhole, nain, chandarr, seerre, dtandde te garache vee taraan vichon han| toor vaddaa got hai| khose musalamaan baloch vee han| inhaan dee khose jattaan naal koee vee saanjh naheen raladee| tanvar jaan toor jattaan daa bahut hee praacheen raaj gharaanaa hai| ih paanddoo bans naal sanbandhit han| khosaa tur jattaan daa bahut hee prasadh upagot hai| inhaan ne badeshaan vich jaa ke vee bahut unatee keetee hai| khosiaan vaang seerre vee tanvaraan vichon han| tanvar te toor iko hee got hai| jadon dusman ne tooraan de kilhe te kabazaa kar liaa taan kujh toor seerree laake kilhe vichon nikal ke panjaab vich aa ke jatt bhaaeechaare vich ralamil ge san| inhaan dee al seerre pai gee| toor dilee daa raaj khusan magaron panjaab, hariaanaa te raajasathaan vich aa ke bhaaree ginatee vich aabaad ho ge san| tanvar raajapoot vee han ate jatt vee han| panjaab vich tanvaraan de kee chhotte chhotte got vasade han|
godaare ih gahilot raajapootaan vichon han| ih shiv dee bans vichon han| jattaan de maan bhular, hehar, godaare, pooneean aad 12 got shivagotaree han| ih bahut hee puraane jatt kabeele han| aich. e. roz ne vee aapanee khoj pusatak vich godaariaan baare likhiaa hai godaaraa jatt sivagotaree han| ih bahute sarasaa, hisaar te fatihaabaad de ilaake vich han| ih nimaboo jee noo aapanee bans daa modtee manade han| jis ne beekaaner de nazadeek ik pindd banhiaa see uh aapane vichon koee mukheea naa chun sake| unhaan ne jodhapur de raaje noo benatee keetee ki uh aapanaa ik chhottaa larrakaa unhaan noo de den taank uh us noo aapanaa haakam banaa lain| is lee us ne unhaan noo aapanaa putar beekaa raajaa banaaun lee de ditaa| us de maan te satikaar lee beekaaner dee neenh rakhee gee| us din ton beekaaner de raaje de mathe te raaj tilak godaare jatt valon hee laaeaa jaandaa hai| is kaaran pravaarik prohit ton raajatilak naheen lavaaeaa jaandaa tilak keval paanddoo bansee gendaare hee laande han| kise samen beekaaner de khetar te jatt kabeeliaan pooneea, godaaraa, joeee, saaran, baihineevaal te maahil got de jattaan ne aapanaa kabazaa kar rakhiaa see| ih lok aapas vich vee larrade jhagarrade rahinde san| godaare sabh ton taakatavar te larraakoo san par inhaan vich vee ekataa naheen see| jattaan vich je futt naa hove taan duneean vich inhaan varagee koee bahaadar kauam naheen hai|
raau beeke daa janam 5 agasat 1438 eesavee noo jodhapur de raajaa raau jodh de ghar raatthauar bans vich hoeaa see| 1459 eesavee vich is bans dee riaasat jodhapur dee raajadhaanee kilhaa mahiraanagarrh vich see| 1470 eesavee de lagabhag raaoo beekaa ne bhatteean te jaattaan noo haraake aapanee beekaaner riaasat de khetar vich kaafee vaadhaa kar liaa| godaare jattaan naal is riaasat de sanbandh mitaraan vaale hee rahe| raajasathaan te hariaane vich godaare jatt hindoo han| abohar, malott te maanasaa de panjaabee ilaake vich vee godaare hindoo jaatt han| malott de godaare chauadharee vapaaree banake kaafee unatee kar ge han| hariaane, raajasathaan te panjaab vich godaare bi shanoee vee ban ge han| abohar de khetar vich seete ge godaare chauadhareean de kaafee ghar han| pindd rasoolapur malhaa zilhaa ludhiaanaa vich vee kujh gondaare han|
godaare, poonee, maahal, saaran te joeee aad jatt raatthauaraan ton tang aa ke pandarhaveen sadee ton magaron hee raajasathaan ton panjaab vich dobaaraa aae san| panjaab de mukatasar, fareedakott, batthinddaa, maanasaa te sangaroor zilhiaan de pinddaan vich godaare jatt kaafee vasade han| maalave vich godaare jattaan dee vason vaale prasadh pindd baragaarree gondaare, jiaunasingh vaalaa, mataa, ddeliaan vaalee, ladhaaeeke, rattol, ghumiaaraa, lahiraa muhatab te bhadauarr aad han| panjaab vich godaare jattaan dee vason keval maalave vich hee hai| ih bahut hee ghatt ginatee vich han| panjaab vich bahute godaare jatt sikh hee han| raajasathaan te hariaane de hindoo godaare panjaab de jatt sikh gondaariaan noo aapanaa bhaaeechaaraa samajhade han| godaaraa ate gondaaraa iko hee got hai| uchaaran vich hee farak hai| hariaane daa prasadh leeddar chauadharee manee raam godaaraa bishanoee hai| mukatasar de khetar malott de chauadharee soorajaa mal dee bans de lok vee godaare jaatt han| ih vapaaree han| beekaaner daa khetar hee godaare jaattaan te jattaan daa puraanaa homalaindd see| paanddoo inhaan daa mukheea see| godaare hindoo jaatt vee han ate sikh jatt vee han| jaatt ate jatt sbad vich bhaasaa pakhon hee antar hai, jadon ki samaajik, sabhiaachaarak te aarathik pakhon dohaan vich ikasaarataa hai jaattaan de got panjaabee jattaan naal ralademilade han| pichhokarr vee saanjhaa hai| gondaaraa jattaan daa bahut hee prasadh te khaarrakoo got hai| kaipattin daleep singh ahilaavat ne aapanee pusatak jaatt beeron kaa itihaas vich likhiaa hai ki godaare bahut shakateesaalee jatt san| inhaan daa beekaaner khetar vich sat sau pinddaan te kabazaa see| paanddoo godaare ton ik galatee ho gee| us ne kise jatt isataree noo jabaree chuk liaa| saare jatt us naal naaraaj ho ge is kaaran paanddoo godaare ne jattaa viradh beekaa raatthauar dee sahaaeitaa keetee| beeke ne godaare jattaan dee sahaaeitaa naal joeean, pooneean, saaranaa aad ton unhaan de saare ilaake jit le| jattaan dee aapasee futt kaaran beekaaner de is jangalee khetar vich jattaan de chhotte chhotte saare raaj khatam ho ge| raatthauar bans daa raaj kaaeim hon naal beekaaner khetar ton kee jatt kabeele panjaab val aa ge| panjaab praacheen samen ton hee jatt kabeeliaan daa ghar see|
gosal ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| ih ddogar jattaan dee upashaakhaa hai| ddogar jatt aapanaa pichhokarr aganee kul raajapootaan naal jorrade han| ih bahute poorabee panjaab ton pachhamee panjaab val chale ge san| ddogar jatt bahute musalamaan ban ge san| ih jhagarraaloo te beeitabaare san| mahaan panjaabee kavee vaaras saaeh ne ddogar jattaan noo aapanee kitaab vich beeitabaare hee likhiaa hai| kheeve, mahoo, mitar te thaandee vee ddogar jattaan de upagot han| ddogar daler te larraakoo san| gosal jattaan daa sidh baalaa see| is dee baddarukhaan zilhaa sangaroor vich samaadh hai| gosal jatt is samaadh dee maanataa te poojaa karade han| baddarukhaan pindd vich hun vee gosalaan de kaafee ghar han| panjaab vich gosal naam de kee pindd han| jilhaa batthinddaa vich vee ik pindd daa naam gosal hai| ludhiaane vich vee gosalaan pindd gosal jattaan daa hee hai| roparr vich vee gosalaan, rasanaherree aad kee pindd gosal jattaan de han| gosal duaabe vich vee han| himaachal pradesh vich vee kujh ddogariaan daa got gosal hundaa hai| musalamaan hamalaavaraan de samen kee jatt kabeele himaachal prades de pahaarree ilaakiaan val chale ge san| kujh uthe hee vas ge san| gosal got de bahute jatt panjaab de maalavaa khetar vich hee han| ih hindoo, musalamaan te sikh tinaan dharamaan vich hee han| maalave vich gosal saare hee sikh han| guradev singh gosal bahut hee prasadh bhoogol vigiaanee hai|
gosal jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| babar daleep singh gosal dee janam bhoomee vee duaabe daa prasadh pindd gosal hee see| gusar te gosal iko got hai| ih vee madh esheea ton bhaarat aaun vaalaa praacheen jatt kabeelaa hai| himaachal prades de ddogariaan de got panjaab de jattaan ate raajapootaan naal ralade han| jatt bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai|
jattaan daa itihaas 9
toor bikaramaadit dee bans vichon tanvar khaanadaan ne kanauaj te kabazaa karake aapanaa raaj kaaeim kar liaa| is khaanadaan de raajaa anangapaal ne 792 eesavee vich dilee noo naven sire naveen vaar vasaake laal kott naam daa prasadh kilhaa banaaeaa| is bans de 20 raaje hoe| inhaan ne dilee ton sataluj tak saadte 3 sau saal 350 raaj keetaa| dilee indaraprasat de puraane theh ute aabaad keetee gee| tanvar bans daa aakharee raajaa anangapaal doojaa athavaa aganeepaal beaaualaad see| anangapaal de dohate prithavee raaj ne tooraan de is raaj te aapanaa kabazaa kar liaa| is ton pahilaan vee prithavee raaj chauahaan de taae vigreh raajaa chauahaan ne tanvaraan ton 1163 eesaveen vich dilee khoh ke us ute zabaradasatee kabajaa kar liaa see|
tanvar bhaaeechaare de lok chauahaanaan naal naaraaz ho ke hariaanaa, raajasathaan te panjaab vich aake inhaan khetaraan vich hee aabaad ho ge| ik hor ravaaeit anusaar tanvar jaan tur bhaaeechaare de lok raajaa janamejaa arajan de parrhapotare dee santaan han| paanddo bans de jinhaan lokaan ne toor naan de ik rikhee ton deekhiaa laike naven kabeele daa aaranbh keetaa| unhaan daa got tanvar prachalit ho giaa| mahaabhaarat de samen daa hee ih puraanaa got hai| karanal ttaadd ne aapanee pusatak vich raajasathaan khetar vich tanvaraan de 82 upagot likhe han| jattaan te raajapootaan de 36 shaahee got han| tanvar vee saahee got hai| dilee de jamanaa de ilaake ton utth ke kujh tanvar karanaal, anbaalaa te hisaar vich aabaad ho ge| is ilaake vich tanvar got de log raajapoot kaafee han par jatt bahut hee ghatt han| gurragaaun vich tanvar raajapoot bahut han| hariaane de jaattoo vee tanvaraan vichon han| rohatak de ilaake vich jaattooaan deean panvaaraa naal kee larraaeean hoeean| doven larraakoo kabeele san| toor, tanvar te tomar iko hee got hai| prithavee raaj chauahaan bahut hee prasadh te taakatavar raajaa see| us dee kanauaj de raajaa jaipaal, raatthauar naal dushamanee see| is kaaran hee muhamad gauaree ne prithaveeraaj chauahaan te 1192 eesaveen vich hamalaa keetaa| prithavee raaj noo haraake dilee te chauahaan bans daa raaj khatam kar ditaa| musalamaanee raaj shuroo ho giaa| toor jatt hee han| tanvar raajapoot vee han ate jatt vee han| hariaane te panjaab de jattaan naal ristedaareean paake kaafee tanvar got de lok jatt bhaaeechaare vich ral ge| tanvar jatt aapanaa got toor likhade han| musalamaan raaj kaaran bahute tanvar raajapoot ban ge san|
sar jemaz vilasan aapanee sarasaa riporatt vich likhadaa hai ki dilee raaj khusan magaron tanvar utar val noo aa ge ate inhaan vichon kujh bahaavalapur dee khairapur tahiseel vich pahunch ge| inhaan daa saradaar amaraa sakheraa see| amare hureen vee 20 bharaa san| pahilaan ih hindoo san magaron musalamaan ban ge san| amare de parivaar de lok larraakoo san| amare daa vaddaa putar variaam abohar daa zailadaar baniaa| ih parivaar aapane ilaake vich bahut prabhaavashaalee see| sakheraa got de jatt tooraan dee hee ik saakhaa han| raajasathaan, hisaar te sarase de ilaake vichon kaafee toor firozapur te ludhiaane de ilaake aake aabaad ho ge san| ludhiaane de ilaake vich hun tur jattaan de kaafee pindd han| ih garache, khose, nain, kandhole te dtandde aad kee upagotaan vich vandde ge han| ih
baarhaveen sadee vich panjaab vich aae| firozapur te ludhiaane ton toor baraadaree de kaafee jatt parivaar jalandhar te guradaasapur de khetaraan vich aake aabaad ho ge| jalandhar vich ik pindd daa naam vee toor hai| guradaasapur vich vee tur naam daa ik ughaa pindd hai| panjaab vich toor naam de kee pindd han|
siaalakott, raavalapinddee, jihalam, gujaraat aad vich tanvar raajapoot te toor jatt kaafee ginatee vich musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare toor jatt sikh han| 1881 dee janasankhiaa anusaar poorabee panjaab, hariaane te pachhamee panjaab vich tanvar raajapootaan dee ginatee 39118 see| tur jattaan dee ginatee 12639 see| jatt aapanaa got tanvar vee likhade han ate toor vee likhade han| hariaane de hindoo jaatt aapanaa got tanvar likhade han| panjaab de jatt sikh toor likhade han|
thind aj ton chaar hazaar saal pahilaan aareea lok madh esheea de vakh vakh khetaraan ton bhaarat vich aaune suroo ho ge san| ih saare iko samen naheen aae han| ih vakhavakh samen vakh vakh kabeeliaan de roop vich videsaan vich ghunmade firade bhaarat de vakh vakh khetaraan vich aabaad hoe| kanbo firake de lok aapanaa pichhaa faaras athavaa gajnee daa dasade han| gujar lok vee chheveen sadee vich madh eseea de khetar ton hee aae han|
thind kabeele de lok 150 eesavee poorab hor jatt kabeeliaan naal ralake madh esheea de skasataan ton aae han| is bans daa vadderaa thindar raae see| ih lok lodheean naal dusmanee kaaran dilee taa khetar chhaddake chauadaveen sadee de ant vich panjaab de maalave khetar vich sataluj dariaa de kinaare ludhiaane de khetar vich aake aabaad hoe| thind vee jattaan daa ik puraanaa kabeelaa hai| aich. e. roz ne inhaan baare likhiaa hai ki ih bahute ludhiaane de khetar vich hee han| inhaan de vaddere bichhoo dee ise ilaake vich shinaa vich samaan hai| ethon ittaa lijaake thindaan ne aapane vaddere dee aapane aapane pindd vich samaadh banaa lee hai| viaah saadee vele samaadh te poojaa keetee jaandee hai| poojaa daa charrhaavaa braahaman noo dinde han| thind jattaan vich daliau, aaualakh, bopaaraae te bal aad jattaan vaang chhuttee kheddan dee rasam prachalit see| sikhee de prabhaav kaaran thindaan ne hun ih puraaneean jatt rasamaan chhadd diteean han| thind got de jatt maalave de ludhiaane te sangaroor aad khetaraan vich kaafee han par maajhe te duaabe vich bahut ghatt han| thind got de kanboz duaabe vich bahut han| akaalee leeddar maajhe vich kujh ttivaane vee kanboj han| kujh kauarre jatt vee kanboj hunde han| jiharre thind, kauarre te ttivaane jattaan ne kanboz baraadaree vich rishatedaareean paaeean, auh kanboj bhaaeechaare vich ral mil ge| thind got de kujh lok maajhe ton age minttagunmaree de ilaake vich vee jaake aabaad ho ge san| minttagunmaree de ilaake vich thind jatt vee san te kanboz vee san| bahute think kanboj musalamaan ban ge san| thind jatt musalamaan bahut hee ghatt bane san| kujh jaateean vich vee thind got de kaafee lok han| jattaan vich kareve dee rasam prachalit see| 800 ton 1200 eesaveen de samen vich anekaan naveean jaateean te upajaateean hond vich aaeean| inhaan daa niramaan naven peshiaan noo apanaaun naal hoeaa see| kitekite videshee kabeeliaan de vadh jaan naal vee naveean jaateean te up jaateean hond vich aaeean| haing jatt hoonaan dee santaan han| bhanddaaree vee sikandar de naal jalaalaabaad zilhaa firojpur de khetar vich aaun vaale lokaan dee bans vichon han| jiharre gareeb jatt pachharreean sreneean jaan dalitaan deean isatareean naal viaah karaa laide san, auh us jaatee vich ral mil jaande san| unhaan dee jaatee badal jaandee see par got naheen badaladaa see| is tarhaan kee raajapoot kabeele vee jattaan naal rishatedaareean paake jatt bhaaeechaare vich ral mil ge| jattaan de kabeele bahut hee puraane han ate kee jatt got naven prachalit hoe han| dalio, sekhon, cheeme, seerre, khose, dandeevaal, garache aad jattaan de naven got han| ddigaved ate mahaabhaarat vich vee jattaan de puraane kabeeliaan baare varanan aaundaa hai| ttak, dtak, malhee, kang, virak, paramaar, maan, bains aad jattaan de puraane kabeele han| kee jatt raaje vee san| sataveen sadee magaron pandditaan ne hindoo dharam dee rakhiaa lee kee jatt kabeeliaan noo kashatareean te raajapootaan vich aapaneean braahamanee rasamaan raaheen preevaratit kar ditaa see| kee khulhe subhaa vaale jatt kabeele pandditaan dee kattarrataa ton tang aake madh bhaarat noo chhadd ke jamanaa te raavee dariaavaan de hare bhare ilaakiaan vich aa ge| asal vich pachhamee utar prades, hariaanaa te panjaab hee jatt bahuginatee de khetar san| sataveen sadee ton pahilaan raajapoot shabad dee varaton naheen hundee see| raajapoot kareve dee rasam kaaran jattaan noo neevaan samajhade san| panjaab de thind upajaatee de lok bahut mihanatee, sanjamee te soojhavaan han| pindd kanbomaajaree zilhaa kainthal de maasattar harabans singh thind ne kanboz itihaas likhiaa hai| kanbo maajaree de sukhaa singh kanboj ne bhaaee mahitaab singh naal ralake mase rangarr daa sir vadtiaa see| masaa rangarr sree darabaar saahib amritasar dee hankaar vich aake beadabee kar rihaa see|
panjaab vich thind got de jattaan dee ginatee bahut ghatt hai| thind got de kanboz bahut han| asal vich thind jattaan daa hee got hai| kanboj bhaaeechaare vich rishatedaareean paake kujh jattaan dee bans kanboj baraadaree vich ral gee|
ajakalh ddaakattar karanail singh thind panjaabee lok virase baare mahaan khoj pusatakaan likh rahe han| uh mahaan lekhak han| jattaan,
raajapootaan, khatareean shreneean, kanboaan, pichharreean shreneean te dalitaan de kee got saanjhe han| thind puraatan te jagat prasadh got hai| sant visaakhaa singh anusaar 150 saal poorab eesavee baakhatar vaaliaan vichon raajaa manindar de naal aae shak bansee jatt maan, bhular, hear, thind, kharal, siaal, atale tatale aad saare bhaarat vich hee vas ge ate kaafee samen pichhon is desh de chauadharee ban ge| thind jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| thind kanboz kaafee han|
daleo is got daa modtee daliau see jo raaje jagadeo paramaar dee bans vichon see| daliau, daleh te duleh iko hee got hai| vakh vakh khetaraan vich uchaaran vich farak pai giaa hai| daleo de arath dalajeet han| ttheek shabad dhauaun daleo hai| daleh is daa chhottaa roop hai, duleh badaliaa hoeaa tatabhav roop hai| shabad de saroop te arath daa aapas vich aatamaa te sareer vaalaa sanbandh hundaa hai|
panjaab de kujh jatt raajapootaan ate khatareean vichon han| rigaved samen de jatt kabeele vee kaafee han| sandhoo, virak te kang aad jatt kabeeliaan ne mahaabhaarat dee larraaee vich vee hisaa liaa see| panjaab de bahute jatt sindh, raajasathaan, hariaanaa, mahaaraashattar prades te madh prades ton vakh vakh samen vakh vakh khetaraan vich aae han| videseean de hamaliaan samen kee jatt kabeele madh prades de maalavaa khetar vich jaa vase san| musalamaanaan de hamaliaan samen fir panjaab vich vaapis aa ge san| daliau jatt paramaar raajapootaan vichon han| paramaaraan deean 36 shaakhaan han| paramaar aganee kul raajapoot han| raajapootaan de 36 got shaahee got han| paramaar vee saahee got hai| bhatteean de panjaab vich aaun ton pahilaan panjaab vich paramaar raajapootaan daa bol baalaa see| raajaa jagadeo paramaar 1066 eesaveen de lagabhag dhaaraanagaree zilhaa ujain madh pradesh vich raajaa ude ditaa de ghar paramaar bans vich paidaa hoeaa| dhaaraa nagaree daa arath hai talavaar dhaaraa daa shahir ih ilaakaa madh prades de maalavaa patthaar vich paindaa hai| is de aale duaale lahilahaaundeean hariaalee bharapoor chhotteean chhotteean pahaarreean han| shir vich saaraa saal mauasam barraa suhaavanaa rahindaa hai| dhaar, eindauar ton lagabhag 64 kilomeettar door hai| ih madh pradesh daa bahut hee prasadh te itihaasak shir hai| kise samen ih shir paramaar raajapootaan dee raajadhaanee see| raajaa pej vee itihaas vich bahut prasadh hoeaa hai| ih raaje jagadeo daa daadaa see| is ne 1026 eesavee vich mahimood gazanavee noo gavaaleear de ilaake vichon haraake bhajaa ditaa see| raaje bhoj dee mauat 1066 eesavee de lagabhag hoee see| soorajabansee raajaa bikaramaadit vee is bans daa vadderaa see| raaje jagadeo ne ghareloo kaaranaan karake dhaaraa nagaree daa raaj aapane mataree bharaa ranadhaual noo sanbhaal ditaa| aap aapane putar jagasol te hor raajapoot te jatt kabeeliaan noo naal lai ke raajasathaan raaheen panjaab aake mahimood gazanavee dee bas naal ttaakaraa karake panjaab de maalavaa khetar te kabajaa kar liaa| musalamaan raajaa mauadood sarahand daa ilaakaa chhadd ke laahauar val jhaj giaa| jagadeo paramaar ne jarag vich aapanaa kilhaa banaake maalave ch 1160 eesaveen tak raaj keetaa| jagadeo de pote chhapaa raae ne 1140 eesaveen vich chhapaar vasaaeaa ate bopaaraae ne bopaaraae navaan nagar aabaad keetaa| jarag daa kilhaa vee 1125 eesaveen de lagabhag baniaa hai| hun is praacheen te itihaasak kilhe dee haalat bahut hee khasataa hai| raaje jagadeo ne maajhe vich vee ik pindd jagadeo kalaan vasaaeaa hai| aj kalh is pindd vich dhaaleevaal te gil got de lok rahinde han|
jattaan daa itihaas 10
jagadeo dee bans de bhaaeechaare de bahute lok jarag de irad girad maalave vich hee aabaad hoe han| panddit kishor chand te chhajoo singh ne raaje jagadeo baare panjaabee vich kise vee likhe han| ih aam milade han| ik angarez vidavaan aar. see. ttainpal ne aapanee kitaab dee leejainddaj aaf dee panjaab vich safaa 182 ute raaje jagadeo baare ik puraanik lok kathaa likhee hai| daleo jatt is raaje dee bans vichon hee han| prasadh angarez vidavaan aich. e. roj ne, aapanee kitaab e galaisaree aaf dee ttraaeebaz aindd kaasattas aauaf dee panjaab bhaag doojaa de safaa221 ute likhiaa hai, daliau, eih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| is daa mudt ludhiaanaa zilhaa hai| kahinde han ki jagadeo de panj putar san; daleau, deval, aaualakh, biling te paamar| raajaa jai pangaal ne bhattanee naal bachan keetaa see
ki uh jagadeo naalon das gunaan vadh daan devegaa| bhattanee daa naam kaangalee see| jagadeo ne aapanaa sir kattake bhattanee noo bhentt kar ditaa| bhattanee ne aapanee shakatee naal dubaaraa sir laa ditaa| is lee jagadeo bansee lokaan dee garadan chhottee hundee hai ih mithihaasak ghattanaa hai| sant visaakhaa singh ne maalavaa itihaas bhaag pahilaa vich safaa279 ute futt nott vich likhiaa hai ki saadhaaran lokaan ate bhattaan de kathan anusaar jagadeo ne jai singh dee sabhaa vich kapaal bhattanee noo sees ditaa see| par naveen khoj anusaar chet sudee aitavaar 1094dhaaraa vich ditaa see|
suneean sunaaeean galaan te ravaaeitaan naal kee vaar saadde itihaas vich mith vee ral jaandaa hai| is dee kise likhatee bharoseyog vaseele
ton vee prauarrataa honee zarooree hundee hai| saadde puraane itihaas vich mith bahut hai| aseen aje tak vee aapane puraane itihaas dee ttheek khoj naheen keetee hai| daliau got daa mudt ludhiaanaa jilhaa hai| 1630 eesaveen de lagabhag mugalaan de raaj samen uchaa pindd theh sanghol ton kise ghattanaa kaaran ujarr ke daliau bhaaeechaare de lok maanasaa val chale ge ate bheekhee de nazadeek aabaad ho ge| bheekhee de ilaake vich us samen gaindde chahil daa raaj see| daliau jatt ghaintt te larraake san| is lee gaindde chahil ne inhaan noo mitar banaa ke aapane ilaake vich hee vasaa liaa| sarahand chon de kandte daliau bhaaeechaare de mukhee dheere ne aapane got de naam te daliau pindd dee morrhee gaddee| kujh samen magaron is pindd daa naam dhaleo pai giaa fir badal ke dhalevaan prachalit ho giaa| ih daliau got daa modtee pindd hai| dheero de chhotte bharaa beero ne aapane naam te navaan pindd beeroke vasaaeaa see| daliau bhaaeechaare de saare hee lok gaindde chahil de pake samarathak san| bachhoaae te dodarre de lok raaje hoddee de samarathak san| is kaaran raaje hoddee de hamaaeiteean te raaje gaindde chahil de hamaaeiteean vichakaar akasar larraaee hundee rahindee see| daliau, larraake te bhole san| shaahee raajapootaan vichon hon kaaran inhaan noo daliau paatasaaeh kihaa jaandaa see| inhaan de vaddere jagadeo ne maaravaarr vich vee raaj keetaa hai| gaindde chahil ne dalevaan noo khus karan lee 18444 vighe zameen bakhashees te tauar te ditee see|
1860 61 de bandobasad vele dalevaan daa sarakaar naal maaleea den de suaal te kaafee jhagarraa vee ho giaa see| pahilaan dalevaan daa maaleea maaf see| maarach 1665 eesaveen vich guroo teg bahaadar jee aapane ik sharadhaaloo sant tulasee daas noo milan dhalevaan pindd vich aae| is sant dee samaadh guraduaare vich hee hai| aadameean taan guroo jee noo saadhaaran saadh hee samajhiaa par dalevaan deean isatareean ne guroo jee dee bahut sevaa keetee| guroo jee ne khus ho ke sabh noo sikhee daa var ditaa|
dhalevaan bahut vaddaa pindd hai| is deean chhe pateean han| mohar singh vaalaa, ttaahaleean, ahimadapuraa, maghaaneean aad nerre de pinddaan de lok is pindd vichon hee aake aabaad hoe han|
dhalevaan de kujh daliau jatt maseetaan ddabaavalee vahaabavaalaa abohara bamanaa pattiaalaa kott khurad naabhaa vich aapaneean zameenaan khareed ke aabaad ho ge han|
hariaane de zilhaa kaithal tahiseel goohalaa cheekaa pindd kharodee vich vee dhalevaan pindd ton kujh daliau got de lok jaake aabaad hoe han| maanasaa jilhe dee budtalaaddaa tahiseel vich beeroke pindd vee daliau jattaan daa ughaa te ghaintt pindd hai| mahaan aakaalee leeddar sant fatih singh de naanake vee beeroke kalaan pindd vich daliau got de jattaan de ghar hee san| beeroke kalaan pindd vich bahuginatee daliau got de jattaan dee hai| aaualakhaan de chaar panj ghar hee han| beere de pote jeet ne beeroke de paas hee navaan pindd jeetagarr athavaa beeroke khurad vasaaeaa see| is chhotte pindd vich bahuginatee daliau got de jattaan dee hai| beeroke kalaan ton 1830 eesaveen de lagabhag lakhaa daliau aapane tin bharaavaan noo naal lai ke chanoo pindd vich lakhe te us de bharaavaan dee ik pooree duleh patee hai| is patee daa maalak raam singh daleh lakhe daa iko larrakaa see| baabaa raam singh daleh inhaan sataraan de lekhak daa vadderaa see| uh dalevaan noo paramaar raajapoot samajhadaa see| buttaraan, aaualakhaan te sekhon jattaan noo vee aapanaa bhaaeechaaraa samajhadaa see| chanoo pindd ton kujh daleh jatt raajasathaan de nakeraa pindd vich jaake kaafee samen ton vas rahe han| mukatasar de ilaake vich chanoo dalevaan daa bahut hee prasadh pindd hai| aakalee te baanddee vee dalevaan de kujh ghar han| batthindde de zilhe vich ghude te jhunbe vee dalevaan de kaafee han| inhaan daa pichhokarr vee bheekhee de pindd dhalevaan te veeroke hee han| maanasaa te batthindde de lok aapanaa got daliau likhade han| mukatasar, ddabavaalee te abohar de khetar de jatt aapanaa got daleh likhade han| ih daleo shabad daa chhottaa roop hai| maanasaa de ilaake vich daliau got baare ik puraanee kahaavat hai, got taan saaddee bhutte par aseen daleo kahike chhutte is kahaavat de pichhokarr baare dasiaa jaandaa hai ki ik vaaree paramaaraan dee bhutte shaakhaa de kujh lok musalamaanaan daa ttaakaraan karadekarade kise kilhe vich ghir ke haar ge san| kujh siaane lok dushaman noo bhulekhaa den lee aapane vaddere de naam te aapanaa got das ke kilhe ton baahar aa ke bach ge| kilhe vich ghire lokaan daa musalamaanaan ne kataleaam kar ditaa jaan unhaan noo musalamaan banaa ke chhaddiaa| is larraaee vich paramaar raajapootaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan hoeaa see| buttar dee bans baahar see, aus ne vee aapanaa puraanaa got bhutte chhaddake navaan got buttar hee rakh liaa see|
buttar, daliau te bhutte iko hee bhaaeechaare vichon han| tine hee paramaar raajapoot han| tinaan dee hee ginatee bahut ghatt hai| bheekhee ilaake de puraane daliau kujh vahimaan bharamaan noo vee manade san| dhalevaan pindd de vasan ton kaafee samen magaron kujh daliau jattaan dee aarathik haalat vigarr gee taan uh aapane modtee puraane pindd uchaa theh zilhaa ludhiaane ton puraaneean ittaan dee boree bharake aapane pindd liaae ate aapane ghareen laaeean| is tarhaan unhaan dee haalat fer changeree ho gee see| beeroke pindd vich vee kujh daliau jatt aapane puraane pindd uchaa pindd theh ton kujh ittaan aapane ghar lai ke aae san| is tarhaan unhaan dee haarathik haalat vee fer changeree ho gee see| dhalevaan pindd de paas
eik bahut puraanaa te uchaa theh hai| ih kaaleean bangaan te sanghol de theh naal sanbandhit lagadaa hai| ih harrapaa kaal de samen daa bahut hee praacheen te itihaasak theh hai| is baare khoj ho rahee hai| kanigham ne aapanee pusatak sikh itihaas safaa99 ute likhiaa hai ki kujh sikh dariaa raavee ute dulhevaal vich ik kilhaa kaaeim karan vich safal ho ge| is samen mugal kaal see| ludhiaane zilhe vich vee ik panj sau saal puraanaa duleh pindd hai| is pindd vich ik patee duleh jattaan dee hai baakee do pateean garevaalaan te dhaaleevaalaan deean han| is pindd vich 1704 eesaveen vich guroo gobind singh jee aae san| unhaan ne falaahee de darakhat naal aapanaa ghorraa banhiaa see te aaraam keetaa see| is dasaven guroo dee yaad vich guraduaaraa falaahee saahib bahut hee shaanadaar banaaeaa giaa hai| is pindd de dulevaan ne bahut unatee keetee hai| ludhiaane ton kujh dulea duaabe de jalandhar khetar vich chale ge| filauar de ilaake vich prataabapuraa dulea jattaan daa ik ughaa pindd hai| panjaabee saahitakaar ddaakattar ranadheer singh chand vee prataabapure daa duleh jatt see| jagaraaun paas suvadee khurad pindd de duleh vee aapanaa pichhokarr prataabapuraa pindd hee dasade han| jalandhar zilhe de vich duleh got de kaafee jatt mahisamapur, sangatapur, kandholaakhurad, loheea boottaan aad pinddaan vich vasade han| ludhiaane te duaabe de daleo got de lok aapanaa got dulea likhade han| is ilaake vichon dulea got de lok kaafee ginatee vich amareekaa, kaineddaa te barataaneea vich jaake pake tauar te aabaad ho ge han| kaineddaa vich dulee got de kujh gore rahinde han| inhaan de vaddere shaaeid panjaab vichon hee ge hon| kee gore lokaan de got panjaabee jattaan naal ralade milade han| jiven maan, dtilon te gil aad 1634 eesaveen ch baadashaah saaeh jahaan naal amritasar dee larraaee larran magaron chheven guroo haragobind saahib maalave val aa ge| kujh maheene ludhiaane de ilaake vich tthahire fir batthindde val noo chal pe| ludhiaane khetar de daliau guroo saahib de pake sradhaaloo san| is samen kujh 1633 udh| eesaveen de lagabhag mugalaan naal maraaj dee larraaee vich baraarraan de naal daleh, mahil, dhaaleevaal te saraan aad jattaa ne vee sree guroo haragobind saahib daa saath ditaa see| guroo saahib de dushamanaan noo bhaaree haar hoee see| chheven guroo samet parivaar maalave de is ilaake vich kaafee samaan rahe san|
panjaabee kavee baaboo razab alee ne vee is larraaee jang maraaj baare ik kavitaa likhee hai| aus vich likhiaa hai
kar aa pranaam dalevaan khush ho giaa satigur chhevaan,
rale maihal saraan, jaravaane, ture aauade banh banhe dtaane,
khich tegaan barachhe chaaharree ge|
chheven guroo haragobind saahib de samen maalave de kaafee jatt sikh ban ge san| daleh vee is samen hee sikh bane san| ludhiaane ton kujh daleh maajhe de guradaasapur ilaake vich vee ge| aapane got de naam te chak duleh pindd vasaaeaa see| paakisataan de naavalapinddee ilaake vich vee ik pindd daa naam dulhe hai| is ilaake de kujh dulhe musalamaan ban ge san| is ilaake vich bahute jatt musalamaan hee san keval khataree hee hindoo jaan sikh san|
1225 eesaveen de magaron jagadeo bansee raajapoot khaanadaan gulaamaan de samen musalamaanaan haakamaan ton haar ge| alatamash bahut kattarr musalamaan baadasaaeh see| is samen kujh raajapoot te jatt musalamaan ban ge san| is kaaran jagadeo bansee daliau, diaul, aaualakh, mandder, bhutte, buttar, kaahalon te sekhon aad ikee gotee kabeele bhes badalake aapane vadderiaan de naam te naven got prachalit karake bhoomee jatt banake bhaaeechaare vich ralamil ge san| asal vich daleo got pramaar got daa ik upagot hai| vadde gotaan de mukaabale upagot dee ginatee ghatt hee hundee hai| ghatt ginatee vich hon kaaran hee daliau got dee panjaab vich bahutee pahichaan naheen ban sakee| paramaar raajapoot vee han ate jatt vee han| ih bahut puraanaa kabeelaa hai| ajanaale te pachharreean jaateean vich vee han par dalit jaatee vich daleo got daa koee aadamee naheen hai| daliau jatt hee han| daliau got de prohat sarasavat panddit han| ih kashatareean de vee prohat hunde han| panjaab vich daleo got de jattaa dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih raajaneetee ate vidiaa vich aje vee bahut pichhe han| videsaan vich ge dulevaan ne bahut unatee keetee hai| pro narindar kauar dulhe ughee lekhakaa hai|
diaul ih jattaan daa ik chhottaa got hai| ih jagadeo panvaar dee bans vichon han| inhaan daa mudt vee ludhiaanaa zilhaa hee hai| ih bahute maalave vich hee han| ludhiaane vich saahanevaal te ddaango, fareedakott vich dteemaan vaalee, batthindde vich kesar singh vaalaa ate sangaroor vich bajeedagarrh, baaleean aad vich vee ih kaafee vasade han| ih ludhiaane ton hee maalave te maajhe val ge han| amritasar de khetar vich diaul jatt kaafee han| maajhe de prasadh pindd valattohaa vich ik patee diaul jattaan dee hai| duaabe vich diaul jatt bahut ghatt han|
diaul got daa modtee jagadeo bansee deval see| is got de lok aaualakh, sekhon, bopaaraae te daliau jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon manade
han| diaul te deval iko hee got hai| uchaaran vich hee farak hai| prasadh aikattar dharamindar saahanevaal daa diaul jatt hai| mahaan vidiak maahir prinseepal ikabaal singh vee pindd bopaaraae kalaan daa diaul jatt see| panjaab vich diaul jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ludhiaane khetar vichon kaafee diaul amareekaa te kaineddaa aad baaharale deshaan vich chale ge han| diaul paramaaraan daa ik upagot hee hai|
jattaan daa itihaas 11
raaje jagadeo de samen 1160 eesavee tak panjaab vich paramaaraan daa bol baalaa see| raaje jagadeo paramaar dee mauat magaron jagadeo bansee deaul, deaul, aaualakh, sekhon, kakarr te guram aad 21 gotee raajapoot gharaane musalamaan raajiaan daa ttaakaraa karade karade aakhir haar ge| uh bhoomee banake vasan lage| 1225 eesavee de lagabhag khaanadaan gulaamaan de baadashaah smasadeen ilatamas de samen uh buree tarhaan haar ke malavee jattaan vich vee ralamil ge|
aapane vadderiaan de naam te aapane naven got rakh le| kujh pachharreean te dalit jaateean vich shaamil ho ge san| diaul jagadeo bansee jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| diaulaan dee garadan chhottee te akhaan motteean hundeean han| ludhiaane khetar vich ddaango, khaddaroo te sukh daualat aad diaulaan de prasadh pindd han|
dulatt ih chauahaan vans vichon han| dulatt got daa raae beeraa dilee de raaje prithavee raaj chauahaan de parivaar vichon see| raaebeeraa prithavee chauahaan daa chhottaa bharaa see| panjaab vich lagovaal dulattaan daa puraanaa modtee pindd hai| sangaroor zilhe vich dulattaan de kaafee pindd han| fareedakott khetar de jaiton ilaake vich raamagarrh te bhagatooaan aad kee pinddaan vich dulatt bhaaeechaare de lok rahinde han| maajhe vich jaiton sarajaa ate dulatt de vadde pindd dulatt bhaaeechaare de hee han|
pachhamee panjaab de saandalabaar khetar vich loheean vaalaa te khaaraa pindd dulattaan de hee san|
panjaab vich dulattaan jattaan dee bahutee ginatee maalave de khetar sangaroor, naabhaa pattiaalaa te fareedakott aad vich hee hai| dulatt bhaaeechaare de jatt aapane sidh baabaa deedaar singh dee maanataa karade han| jis dee samaadh saabakaa riaasat jeend te sangaroor de pindd muraad kherraa vich see| kaler got de jatt vee baabaa deedaar singh dee maanataa karade han| aich. e. roz ne aapanee kitaab vich likhiaa hai dalattaan de ik vaddere raae khanddaa paas dilee de najdeek kaafee jaageer see| naadar shaah de hamale samen is de bharaa raghubeer te jagobeer maare ge par raae khanddaa bachake sunaam de paas siaunaa gujareevaalaa de theh ute aa ge see| usane aapane do bhaaraavaan deean vidhavaa isatareean naal saadee kar lee| raajapoot baraadaree chhaddake jatt bhaaeechaare vich ral giaa| us deean aauarataan de bache naheen bachade san| ik aauarat ne nainaa devee de mandir vich pran keetaa ki je us daa bachaa bach giaa taan uh aapane putar dee do vaar mandir vich munddan karavaaegee| is kaaran bache dee al do latt pai gee| ih dolatt sbad haualee haualee dulatt prachalit ho giaa ih mithihaasak ghattanaa hai| daleau, aaualakh bal te bopaaraae jattaan vaang dulattaan vich vee chhatteean kheddan dee rasam prachilat see| hun saare jatt hee puraaneean rasamaan chhadd rahe han dulatt saare hee jatt sikh han| dulatt chauahaan raajapootaan daa ik upagot hai| panjaab vich inhaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| dulattaan daa vadderaa chauahaan yodhaa baabaa daloo guroo naanak daa sharadhaaloo see| prasadh itihaasakaar giaanee giaan singh vee dulatt jatt see|
dulatt saradaar raaje aale de pake mitar san|
dandeevaal ih chauahaan raajapootaan vichon han| hameer mahaankaaviya ate prithavee raaj vije deean likhataan anusaar chaahamaan chauahaana sooraj putar chaahamaan de vansh vichon san| ih aganee kul vichon han| 1192 eesaveen vich jadon prithavee raaj chauahaan muhamad gauaree hathon haar ke maariaa giaa taan chauahaan bhaaeechaare de lok dilee de ilaake noo chhadd ke raajasathaan de jodhapur, hariaane de anbaalaa te sirasaa, autar pradesh de muraadaabaad zilhe de sanbhal naamak khetar tak chale ge| chauahaan raajapoot vee han ate jatt vee han| dalit jaateean vich vee chauahaan got de lok kaafee han| saare bhaarat vich chauahaanaan deean 24 shaakhaan han| paramaaraan vaang chauahaan vee aganee kul raajapoot chauahaanaan deean 36 shaakhaan gharaaniaan vichon han| dandeevaal chauahaanaan daa hee ik upagot hai| dulatt, cheeme, chatthe chahil aad vee chauahaanaan de hee upagot han| raajasathaan vich akasar hee kaal painde rahinde san| is lee jodhapur khetar ton kujh chauahaan bhaaeechaare de lok jodhapur de nagarasar aad kee pinddaan ton utth ke sirasaa de rorree khetar vich aa pahunche| ih ilaakaa ghagar nadee de kinaare te hai| is lee chauahaan bhaaeechaare de ih lok ghagar naalee de aarapaar dariaa dee dandee te rahin lag pe| is lee inhaan chauahaan raajapootaan dee al
dandeevaal pai gee| ih kul deveean noo vee manade san|
shuroo suroo vich ih ghagar de naalnaal maanasaa te batthindde de khetaraan vich rorree de khetar ton utth ke aabaad hoe san| panjaabee jattaan naal rishatedaareean paake panjaab de jatt bhaaeechaare vich ral mil ge|
dandeevaal got de bahute lok maanasaa te batthinddaa khetar vich hee vasade han| inhaan de prasadh pindd bhoondarr, nandagarrh, tharaaj, fatepur, diaalapuraa, baranaalaa, fataa baaloo te raaeean aad han| dandeevaalaan de bahute pindd dakhanee panjaab vich hee han| desoo paas beloo vaalaa sathaan vich inhaan de sidh dee samaadh hai| putar de janam dee khushee vich ih is samaadh de kaparre, gurr aad daa charrhaavaa charrhaaunde han| ih charrhaavaa kise panddit noo ditaa jaandaa hai| hun ih puraaneean rasamaan bahut ghatt raheean han|
ajakalh bahute dandeevaal aapanaa got chauahaan hee likhade han| maanasaa zilhe de barettaa khetar vich vee dandeevaal jatt kaafee han| ih chauahaanaan daa chhottaa te ughaa got hai| sangaroor vich nihaalagarrh te fareedakott vich bishanandee is got de prasadh pindd han| mukatasar jilhe vich chotteean, gidarrabaahaa daanevaalaa, chak beerr sarakaar aad pinddaan vich vee dandeevaal got de jatt kaafee vasade han| hariaane de sirasaa khetar vich vee dandeevaal jattaan de kee pindd han| dandeevaal jatt daramiaane zinmeedaar hee han| ih bahut kirasee te mihanatee hunde han| kise noo aapanaa asalee bhet naheen dasade| bahut siaane te sanjamee jatt hunde han| akaalee leeddar balavindar singh bhoondarr dandeevaal jatt hai| saradaar netaa singh dandeevaal itihaas baare khoj kar rihaa hai| sar ibattasan ne panjaab vich jadon 1881 eesaveen vich maradamashumaaree keetee taan har jaatee daa got vee likhiaa see| us anusaar saanjhe panjaab vich us samen chauahaan jattaan dee ginatee 30659 see| us ne vee dandeevaalaan noo chauahaanaan vich hee giniaa hai| us samen chauahaan raajapootaan dee ginatee chauahaan jattaan naalon bahut hee ziaadaa see| us samen saanjhe panjaab vich chauahaan raajapootaan dee ginatee 163926 see| pachhamee panjaab vich chauahaan raajapoot bahute hindoo san| kujh musalamaan chauahaan raajapoot vee san| panjaab vich kujh chauahaan raajapoot sikh vee han| panjaab de chauahaan jatt saare hee sikh han| dalit jaateean vich vee chauahaan bahut han| chauahaan vaddaa bhaaeechaaraa hai| panjaab vich dandeevaal got de lok keval maalave vich hee han| misal dandeevaal chauahaanaan bahut prasadh te mahaan gauaravashaalee see| dandeevaal kabeele paas 169 pindd san jinhaan vichon bahute inhaan ne aap hee aabaad keete san| ghagar khetar de chauadharee hararaae dee bans daa chauadharee trilok chand hindoo rihaa ate ghagar dee dandee ute kaabaz hon karake dandeevaal chauahaan prasadh hoeaa| is paas 84 pindd san| isadaa bharaa maanak chand musalamaan ban giaa see| us paas 85 pindd san dandeevaal chauahaan sikh gurooaan de pake sharadhaaloo san| aam tauar te musalamaan chauahaanaan noo rangharr kihaa jaandaa see| fataa chauahaan mahaan soorabeer see|
diau ih soorajabansee raaje jagadeo pavaar dee bans vichon han| inhaan daa vadderaa mahaaz see| is de panj putar diau. deval, aaualakh, sohal te kauam san| siaalakott de diau aapane vaddere sanakataraa dee maanataa karade san| diau, sekhon jattaan noo vee aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| ih maan jattaan naal vee rishatedaareean naheen karade san|
diau got daa modtee diau see| ih dhaaraa naagaree madh pradesh ton panjaab vich aae han| panjaab vich inhaan daa mudt ludhiaanaa zilhaa hee hai| raaje jagadeo daa kilhaa vee ludhiaane de khetar jarag vich hee see| ludhiaane de naal lagade firojpur te sangaroor de khetaraan vich vee kujh diau got de lok vasade han| diau got de lok bahute ludhiaane jilhe vich hee han| paatarraan paas diaugarr pindd deo got de jattaan daa hai| jilhaa fatihagarrh saahib de pindd maajaree vich vee diau jaan dev got de jatt kaafee han| ludhiaane ton utthake kujh diau got de jatt maajhe de khetar amritasar, guradaasapur te laahauar khetaraan vich jaake aabaad ho ge san taranataaran ton nau kilomeettar poorab vich diau pindd nirol deaooaan daa hai| maajhe ton bahute diau jatt siaalakott te gujaraanvaalaa khetar vich jaake vasan lag pe|
saandalabaar vich vee kaafee diau got de jatt vasade san| pachhamee panjaab vich kaafee diau jatt musalamaan ban ge san| mahiman deo mahaan bhagat see| deo jatt pindd de chhaparr te jaake aapane jatthere dee poojaa karade san| bakare dee balee dinde san| panddit ton viaah te anaviaahe vich addeadd rotteean vanddade san| ih puraane rivaaj hun khatam ho ge han| panjaab vich diau jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich deo jattaan dee ginatee 9284 see| khane laage ik salodee pindd hai| ethe har saal divaalee vaale din naven viaahe jorre sateean te mathaa ttekan jaande han| ethe doau te jagadeo got de lokaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| lok dooron dooron mathaa ttekan aaunde han bhaarat de kee praantaan vich vadde aadamee de naam de pichhe raau jaan diau lagadaa hai| diau dalit jaateean vich vee han| panjaab vich diau jatt sikh han| ih kaafee soojhavaan te mihanatee han| kujh diau raamagarrhee trakhaan han| dusaanjh ih sarohaa raajapootaan vichon han| raajasathaan daa saroee nagar inhaan ne hee aabaad keetaa see| ih panjaab vich raajasathaan ton
aae han| pahilaan ih firozapur de khetar vich aabaad hoe han|
shaah saroaa de panj putar sanghe, malhee, dtilon, dteenddase te dusaanjh san| moge de khetar vich ik dusaanjh pindd dusaanjh jattaan daa hai| maanasaa de ilaake vich dusaanjh hindoo jaatt han| hun vee dusaanjh jatt sanghe, malhee dteenddase te dtilon jattaan noo aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| firozapur de khetar ton bahute dusaanjh got de lok duaabe val chale ge| jalandhar jilane de bangaa khetar vich dusaanjh kalaan pindd dusaanjh got daa bahut hee ughaa pindd hai| navaan shahir khetar vich vee dusaanjh got de jatt kaafee han| saradaar amar singh dusaanjh duaabe daa ik ughaa akaalee leeddar see| prasadh haakee khiddaaree balaveer singh dusaanjh jatt see|
dusaanjh got de bahute lok duaabe vich vee vasade han| maalave te maajhe vich dusaanjh got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| duaabe vichon dusaanjh bhaaeechaare de lok videshaan vich vee bahut ge han| malhee, sanghe te dusaanjh aad jattaan de puraane got han| panjaab vich dusaanjh jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih ik upagot hai| videshaan vich jaake dusaanjh jattaan ne aapanee mihanat, siaanap te yogataa raaheen bahut unatee keetee hai| aujal dusaanjh brittish kolanbeea de mukh mantaree banan vaale pahile bhaaratee te pahile panjaabee han| dtilon, malheean ate sanghiaan vaang dusaanjh vee praacheen jattaraaj gharaaniaan vichon han| is khaanadaan de kujh puraane sike vee milade han| ih jagat prasadh got hai|
dhaaleevaal sar ibattasan aapanee kitaab panjaab kaasattas vich dhaaleevaal jattaan noo dhaareevaal likhadaa hai| inhaan noo dhaaraa nagar vichon aae bhattee raajapoot manadaa hai|
asal vich dhaaleevaalaan daa mool sathaan raajasathaan daa dhanapur khetar hai| ih lok dhaual bhaav balad te gaooaan paal ke guzaaraa karade san| pahilaan inhaan noo dhaualapaal kihaa jaandaa see| dhaualapaal shabad tatabhav roop vich badal ke maalave vich dhaaleevaal te maajhe vich dhaareevaal ban giaa| asal vich bhattee raajapootaan daa mool sathaan raajasathaan daa jaisalamer khetar hai|
dhaaraa nagaree vich paramaar raajapootaan daa raaj see| dhaaraa nagaree madh pradesh de ujain khetar vich hai| is ilaake noo maalavaa kihaa jaandaa hai| baarhaveen sadee de aaranbh vich raajaa jagadeo paramaar kee raajapoot kabeeliaan noo naal lai ke panjaab vich aaeaa see| baabaa sidh bhoee vee raaje jagadeo daa mitar see| inhaan dohaan ne ralake raajasathaan vich gazanee vaale turakaan naal kee larraaeean larreean| aam lokaan ne baabaa sidh bhoee de kabeele noo vee dhaaraa nagaree ton aae samajh liaa see| bhoee baagarr vich rahindaa see|
dhaaleevaal bhaaeechaare de lok dhaualapur khetar ton utthake kujh jodhapur te baakee raajasathaan de baagarr ilaake vich aake aabaad ho ge| maalave de prasadh itihaasakaar saraban singh beer ne ik vaaree panjaabee ttribiaoon vich likhiaa see| asal vich dhaaleevaal lok chanbal ghaattee de dhaualeepaal gaoo paalaka han| jithon ih haualee haualee badal ke dhaaleevaal ban ge han| chanbal de kandte raajasathaan dee riaasat dhaualapur dee raajadhaanee vee inhaan naal sanbandhit hai| 1947 eesaveen ton pahilaan ghagar nadee de kandte pachaahadaa musalamaan rihaa karade san| jo aapane guaandtee jatt dandeevaalaan noo preshaan karade ate agon gilaan naal larrade larrade kade kadaaeen chahilaan de pindd khiaale puj jaande san| pachaahadiaan daa hamalaa tej ho giaa taan chahilaan ne baagarr jaake aapane naanaa baabaa singh, jo dhaaleevaal see, noo us de lashakar samet lai aae|
jattaan daa itihaas 12
ausadaa padraadiaan naal saradoolagarrh nerre ttaakaraa hoeaa par mukaabale vich baabe de lashakar ne pachaadiaan de aagoo baabaa hake ddaale noo paar bulaaeaa| jis dee mazaar sheed vajon ghagar nadee de kandte banee hoee hai te aje vee uthe melaa lagadaa hai| baabaa sidh de laskar daa vee kaafee nukasaan hoeaa par pachaadiaan ne baabe daa pichhaa naa chhaddiaa| akheer uh larradaa larradaa jhuneer paas bhamiaan paas sheed ho giaa jis daa dharr taan chukiaa naa giaa par khiaale de laloo patee daa baabaa laloo, jo khud vee dhaarravee see, baare ik samaadh banaa ditee| age jaake dhaaleevaalaan ne aapane bahaadar bajurag baabaa sidh bhoe dee yaad vich har saal ikaadasee vaale din melaa laaunaa aaranbh ditaa| is tarhaan dhaaleevaal dakhan ton utar val noo ge naa ki utar ton dakhan val noo| baabe de lashakar vichon bache khuche dhaaleevaalaan ne pahilaan maanasaa de pindd bhame kalaan,
bhame khurad, raamaanandee, baaje vaalaa aad vasaae fer dhaualaa, tapaa vasaaeaa| fer nihaal singh vaalaa, fer kapoorathale daa dhaaleevaal bett ate fer guradaasapur daa dhaareevaal| mere khiaal vich saradaar saraban singh beer dee ih likhat panjaab de dhaaleevaal jattaan de nikaas te vikaas baare sabh ton vadh bharoseyog hai| ih gal bilakul ttheek hai ki dhaaleevaal jatt yaadavabansee bhattee han|
sant visaakhaa singh ne vee maalavaa itihaas vich likhiaa hai dhaaleevaal, dhaaraan ton nikalake bamaraualee nagar vich vase| jo ajakalh dhaualapur de ilaake vich han| ih atthaveen sadee daa madh see| bahut saare jodhapur de ilaake vich jaa vase| kujh sarasaa de aas paas ghagar te aa vase| jadak bagadaad vaale darindiaan ne inhaan de prasadh pindd ujaarrane aaranbhe| ih giaaraveen sadee daa akheeralaa samaan see| maalave vich inhaan de prasadh pinddafataa, jhaneer, raaooke ate fer kaangarr aad han| dhaaleevaal bhatteean de saathee san| iko bans vichon han| dhaaleevaal bhaaeechaare de lok giaarhaveen sadee de ant jaan baarhaveen sadee de aaranbh vich sabh ton pahilaan jhuneer de khetar vich hee aabaad hoe| jhuneer de aas paas dhaaleevaalaan de kee pindd han| dandeevaalaan ne larrake inhaan noo kaangarr val dhak ditaa| jhuneer kee vaar ujarriaa te kee vaar vasiaa| dhaaleevaalaan ne cheemiaa noo haraake kaangarr te kabazaa kar liaa| kaangarr kilhaa banaa ke aapanee shakatee vadhaa lee ate haualee haualee moge tak chale ge| kaangarr ate dhauale khetar vich inhaan ne samen dee sarakaar naal sahiyog karake aapaneean chauadharaan kaaeim kar leean san| jadon dhaaleevaalaan de vaddere noo raaje dee padavee de ke doosare raajiaan ne gadee te baitthaaeaa taan pahilee vaar us de mathe te ttikaa laaun dee rasam hoee| is tarhaan ttikaa dhaaleevaal sbad prachalit hoeaa see| jadon dhaaleevaal aapanee larrakee daa ristaa doosare got de larrake naal karade san taan uh usade mathe te ih ttikaa naheen laaunde san kiaunk ih aapane aap noo hee ttike de maalak samajhade san| hun puraane rasam rivaaj khatam ho rahe han|
audee te manee vee dhaaleevaalaan de upagot han| udee baabaa udo dee bans vichon han| baabaa udon bahut vaddaa bhagat see| ih chandarabansee sree krishan bhagavaan daa chaachaa see| baabaa udo de naam te got udee prachalit hoeaa hai| udee got de dhaaleevaal firozapur ate naabhaa khetar vich hee aabaad san| kujh gujaraanvaalaa te gujaraat vich vee vasade san|
maneean upagot de dhaaleevaal baabaa maneean dee bans vichon han| baabaa maneean vee udon daa bhaaee see| panjaab vich inhaan noo miaane kihaa jaandaa hai| ih deene kaangarr de khetar vich kite kite milade han| ih raajasathaan de baagarr khetar vich kaafee vasade han|
panjaab vich dhaaleevaalaan de baabaa sidh bhoein daa melaa bahut prasadh hai| baabaa jee loolaane paas dushaman naal larrade hoe aapane dharam dee rakhiaa lee sheed hoe san| inhaan naal kee karaamaataan vee jorreean geean han| baabaa sidh bhoee miharamatthe ton tin sau saal pahilaan hoe han| siaalakott te gujaraanvaalaa de musalamaan dhaaleevaal vee baabaa sidh bhoee dee maanataa lee jhuneer de is khetar vich aaunde han| dalit jaateean de dhaaleevaal vee pooree sradhaa naal baabe dee maanataa karade han| baabaa sidh bhoee dee bans de kujh dhaaleevaal maleaane vasade han| sheedee samen baare de naal panddit, miraasee, kaalaa kutaa te ik dalit jaatee daa sevak see| panddit jhaj giaa see baakee baabe de naal hee maare ge san|
haarr maheene dee teras noo maanasaa de nazadeek pindd kott laloo vikhe sidh bhoein de asathaan te dhaaleevaal bhaaeechaare de lok dooron dooro aaeaa karade san| samen de badalan naal dhaaleevaalaan ne aapo aapane ilaake vich sidh bhoee de asathaan banaake ucheean ucheean bulandaan te sarovar usaar dite| teras vaale din bajurag dhaaleevaal lok aapaneean naveean noohaan noo ithe mathaa ttekan lee liaaunde han| us ton pichhon hee vahuttee noo dhaaleevaal parivaar daa mainbar samajhiaa jaandaa hai| is pavatar mauake te dhaaleevaal aapaneean sukhaan sukhade han| jo kahinde han ki pooreean hundeean han| aam lok kahinde han ki chahilaan ne baabe de mritak sareer noo kott laloo liaandaa ate sasakaar karake us ute kachee buland banaa ditee| baad vich pattiaalaa riaas de ik pulis afasar dhaaleevaal gotee ne is noo pakiaan karavaa ke uchaa kar ditaa| aj vee dhaaleevaal baraadaree de sabh lok baabaa sidh bhoee dee bahut maanataa karade han| lalooaane vaale baabe de mandir vich baabe dee fotto vee rakhee hai| dhaaleevaal naveen sooee gaoo daa dudh baabe dee theee rakhade pahilaan miraasee noo piaunde han te panddit noo magaron dinde han| kujh dhaaleevaal sakheesaravar de chele vee san| ajakalh baare sidh bhoee dee yaad vich sidh bhoee lalooaanaa, dhoorakott, herreeke, raajeaanaa aad mukh asathaan bane hoe han| inhaan ton ilaavaa dhaaleevaalaan ne aapo aapane pinddaan vich baabaa jee deean sidh bhoeean banaaeean hoeean han| akhaan dhaaleevaal barree sharadhaa naal inhaan dee maanataa karade han| dhaaleevaale kaale kute noo rottee paake khus hunde han| akabar baadasaaeh de samen kaangarr prades daa chauadharee mihar mitthaa dhaaleevaal see| usadaa aapane khetar vich bahut prabhaav see| uh 60 pinddaan daa chauadharee see| miharamatthe dee potaree bhaagabharee bahut sundar see| akabar baadashaah jattaan naal ristedaaree paake jatt bhaaeechaare noo aapane sanbandhee banaaunaa chaahundaa see| akabar bahut doorandes te neeteevaan baadasaaeh see| uh ilaake de vadde te sirakadt chauadharee naal ristedaaree paake us noo sadaa lee aapanaa mitar banaa laindaa see| aauarangazeb bahut kattarr
musalamaan see| uh ilaake de vadde chauadharee noo musalamaan banaake khush hundaa see| miharamatthe ne saare jatt bhaaeechaariaan daa ikatth keetaa| garevaalaan te gilaan aad de kahin te miharamatthe ne aapanee potee akabar noo viaah ditee| akabar ne khus hoke miharamatthe noo meean daa mahaan khitaab te dhauale kaangarr de khetar de 120 pinddaan dee jaageer de ditee see| miharamatthe ne vee daaj vich 101 ghumaan zameen ditee see| jo tabaadalaa dar tabaadalaa karake dilee pahunch gee see| miharamatthe dee santaan de lok hun vee meean akhavaaunde han| meean dhaaleevaalaan de 23 pinddaan noo dhaaleevaalaan daa tapaa kihaa jaandaa hai | dhaaleevaal aapane naam musalamaanaan vaale vee rakh lainde san par musalamaan naheen saide, khaaee, bilaasapur meeneea, lopo, maachheeke, nihaalevaalaa, made, takhatoopuraa, kaangarr, deene, bhaageeke, raamoovaalaa, ranasheeh, raneean, dhoorrakott, malhaa te rasoolapur san|
asal vich tahiseel mogaa de dakhan poorabee kone noo hee dhaaleevaalaan daa tapaa kihaa jaandaa hai gazatteear firojpur anusaar dhaaleevaal tape de pindd rohee de hor pinddaan naalon pahilaan harr ne barabaad kar dite| is kaaran dhaaleevaalaan paas jmeen ghatt reh gee| mahaaraajaa ranajeet singh ne vee dhaaleevaal saradaaraan ton jaageeraan khoh leean| angarej sarakaar vee inhaan naal naaraaj see| is kaaran dhaaleevaalaan paas jmeenaan kaafee ghatt geean san| ih daramiaan jimeendaar hee san| dhaaleevaal bahut hee mihanatee, sanjamee te soojhavaan hunde han| dhaaleevaalaan ne parrh likh ke hun bahut unatee keetee hai| profaisar prem prakaash singh jihe mahaan saahitakaar vee dhaaleevaal khaanadaan naal sanbandh rakhade han| kapoor singh aaee. see. ais. vee dhaaleevaal san| dhaaleevaal ne videsaan vich jaake vee bahut unatee keetee hai|
maalave vich kahaavat see akabar jihaa naheen baadashaah, miharamatthe jiddaa naheen jatt| miharamatthaa ilaake daa vaddaa chauadharee see|
ramaane vee dhaaleevaal jattaan daa upagot hai| ih raajaa raam dee bas vichon han| jad miharamatthe ne aapanee potee bhaagabharee te kaangarr de kujh dhaaleevaal naal karanaa pravaan kar liaa taan kottadeenaa te kaangarr de kujh dhaaleevaal parivaar is rishate de virodhee san, eih miharamatthe naal naaraaz ho ge| ih ramaane dhaaleevaal san| inhaan lokaan noo akabar ton ddarake pindd chhaddanaa piaa| inhaan noo rasate vich raat pai jaan kaaran dderaa dhaualaa ttibaa de ik saadhoo paas tthahiranaa piaa| inhaan ne saadhoo de kahin ton uthe hee tthahir ke dhaualaa pindd vasaaeaa see| kujh lokaan daa khiaal hai ki baabe feroo ne dhaualaa pindd dubaaraa theh de paas aabaad keetaa see| handdiaaeaa pindd dhauale de naal lagadaa hai| baabaa feroo vee baabaa udo dee bans vichon see| dhauale de ilaake dee chauadhar vee dhaaleevaalaan paas see| dhauale de kilhe daa aakharee vaaris raajoo singh see| ajakalh raajoo singh dee bans raajagarrh kube vasadee hai| roorre dee bans roorreke te hor pindd vich vasadee hai| pattiaale khetar vich ttheekareevaalaa, rakharraa, ddakaalaa aad dhaaleevaalaan de prasadh pindd han| sangaroor vich dhaualaa, tapaa, baranaalaa, handdiaaeaa, augo, sheragarrh, raajagarrh kube, sahijarraa, bakhatagarrh aad dhaaleevaalaan bhaaeechaare de pindd han| ludhiaane zilhe vich pakhovaal, ratovaal te saholee aad pinddaan vich kaafee dhaaleevaal aabaad han| maajhe vich dhaaleevaal pindd vee dhaaleevaal aabaad han| maajhe vich jagadev kalaan vich vee dhaaleevaal han| fatihagarrh saahib te roparr de ilaakiaan vich vee dhaaleevaal baraadaree de lok kaafee vasade han| maajhe vich umaraanangal pindd vee dhaaleevaalaan daa bahut prasadh pindd hai| jalandhar, kapoorathalaa te fagavaarre de khetaraan vich vee kujh dhaaleevaal aabaad han| batthindde zilhe vich hor jatt jaateean kee pindd san| ih fareedakott te naabhe aad raajiaan de rishatedaar vee san| dalit jaateean vich vee dhaaleevaal bahut han| prasadh akaalee leeddar dhanaa singh gulasn vee dhaaleevaal see|
mukatasar vich akaalagarrh pindd de dhaaleevaal madhe ton aae han| lanbee te khoonanaa pinddaan de dhaaleevaal kaangarr ton aae han| dhaualaa kingaraa pindd de dhaaleevaal dhauale tape ton aae han| ih raae jodh dee bans vichon han|
bahute dhaaleevaal khaanadaanaan daa pichhokarr kaangarr hai| kaangarr vich miharamatthe dee samaadh hai| is dee vee bahut maanataa hundee hai| dhaaleevaal keval miraasee noo hee daan deke khush hunde han| badhanee paas bhiaanaa vikhe dhaaleevaalaan daa jattheraa hai| jithe mitthe rott te kheer aad daa charrhaavaa charrhadaa hai| pattiaale vich laalaan vaale vich vee miharamatthe sidh dee samaadh hai| jithe har maheene de dhaaleevaal sidh bhoee noo manade san| gujaraanvaale de dhaaleevaal miharamatthe sidh de upaask san| naath 9 te sidh 84 san|
siaalakott te gujaraanvaalaa khetar de bahute dhaaleevaal musalamaan san| doven sidh bhoee de miharamatthe de sharadhaaloo san| miharamatthe mahaan daanee te mahaan sikh see| dhaaleevaalaan de bahut pindd maalave vich han| maalave vichon utthe dhaaleevaal door door tak saare panjaab vich fail ge| duaabe te maajhe vich vee dhaaleevaal kaafee han| dhaaleevaal guroo naanak de samen ton hee sikh dharam de sradhaaloo san| sabh ton pahilaan chauadharee jodh raae ne guroo haragobind jee de samen sikhee dhaaran keetee| ih kaangarr daa mukheea see| miharamatthe dee bans daa mahaan sooramaa see| ih pahilaan sukheesaravar noo manadaa see| aapanee patanee ton prabhaavit ho ke guroo saahib daa sikh baniaa| guroo sar mahiraaj de yudh vich aapane panj sau ghorr savaar saatheean noo naal lai ke guroo saahib dee jang vich sahaaeitaa keetee| guroo saahib ne
khush ho ke raae jodh noo kattaar bakhasee| is khaanadaan paas guroo saahib daa ik jorraa, eik talaaee te gavaaleear de kaidee raajiaan noo rihaaee vaalaa 52 kaleean vaalaa cholaa saahib vee see| is khaanadaan de lakhameer te sameer bharaavaan ne vee dasaven guroo gobind singh jee dee museesat samen sahut sevaa te sahaaeitaa keetee| guroo jee kaafee samaan inhaan paas deene kaangat rahe| guroo jee dee yaad vich deenaa saahib guraduaaraa lohagarrh jafaranaamaa baniaa hai| baabaa miharamatthe dee bans bahut vadhee fulee| is de ik putar chanabeg ne akabar dee sahaaeitaa naal dhaualapur te vee kabazaa kar liaa| is bans de kujh dhaaleevaal akabar de samen ton hee dilee rahinde han| sahaaranapur vich dhoolee got de jaatt vee dhaaleevaale baraadaree vichon han| hariaane ate raajasathaan vich vee kujh hindoo jaatt dhaaleevaal han| kujh dhaaleevaal sikh jatt vee han| pachhamee panjaab de laahauar, siaalokatt, gujaraanvaalaa, gujaraat te minttagunmaree aad khetaraan vich kaafee dhaaleevaal aabaad san| bahute musalamaan ban ge san| panjaab vich dhaaleevaal naam de kee pindd han|
saanjhe panjaab vich dhaaleevaal got de jattaan dee 1881 eesavee vich kul ginatee 77660 see| dhanaa bhagat vee raajasathaan daa dhaaleevaal jatt see| dilee noo tin vaaree fatih karan vaalaa sooramaa jaranail baabaa baghel singh vee raaooke pindd daa dhaaleevaal jatt see|
dhaaleevaalaan baare eitihaas dhaaleevaalee vansaavalee pusatak vich vee kaafee jaanakaaree ditee gee hai| ih khoj bharapoor pusatak chatin singh dhaaleevaal ne likhee hai| nanbaradaar karataar singh luhaaraa ne vee dhaaleevaal itihaas baare ik pusatak likhee hai| angarez khojeean ibattasan te aich. e. roj ne vee dhaaleevaalaan baare kaafee likhiaa hai| dhaaleevaalaa khaanadaan jattee kauam naal sidhaa sanbandh rakhan vaalaa prasadh khaanadaan hai| ih vee raajapootaan de chhatee shaahee gharaaniaan vichon ik hai| dhaaleevaal jagat prasadh got hai|
jattaan daa itihaas 13
nijar ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| ih madh esheea ton aaeaa jattaan daa bahut hee puraan kabeelaa hai| nijar got naal ralademilade got de lok madh eseea vich hun vee han| nijar jatt jamanaa de poorab valon duaabe vich aae| ih vee bhattee raajapootaan vichon han| muhamad gauaree de hamale samen panjaab vich khokhar, bhutte, langaah, virak, chheene, samare, varraich te nijar aad jatt kabeele aabaad san| us samen panjaab takarre te larraake krisaan kabeeliaan daa ghar see|
panjaab vich bahut nijar got de lok duaabe de jalandhar te kapoorathalaa aad khetaraan vich aabaad han| navaan shahir de nerre vee kujh nijar aapane nijar faaram banaake khetaan vich rahinde han| panjaab vich nijar naam de kee pindd han| jalandhar jilhe vich vee ik pindd daa naam nijar hai| jalandhar vich panddoree nijharaan bahut prasadh pindd hai| nijar te nijhar iko got hai| panjaab de prasadh itihaasakaar ddaakattar bakhasees singh nijar daa pindd ddumelee fagavaarre de nazadeek kapoorathale jilhe vich hai| is pindd vich vee nijar jatt kaafee han|
eik nijaraan zilhe de jalaalaabaad khetar vich vee paakisataan ton aae hoe nijar jatt kee pinddaan vich aabaad han| hariaane de sirasaa te raaneean khetar vich vee kujh nijar jatt vasade han| pachhamee panjaab vich kujh nijar jatt musalamaan ban ge san| bahute nijar jatt han| kujh suniaare te khataree vee han| poorabee panjaab vich saare nijar jatt sikh hee han| duaabe de bahute nijar amareekaa te kaineddaa aad deshaan vich jaake aabaad ho ge han|
nijar got de jatt bahut hee mihanatee, sanjamee te siaane han|
pavaar ih pachhamee khetar de raajapoot san| aaranbh vich inhaan dee vason mulataan te sindh de khetaraan vich see| faarasee te yoonaanee hamalaavaaraan pichhon paarathee, shak, hoon, gujar aad jaateean de lok utaree te madh esheea de vakhavakh khetaraan ton chal ke kee desaan vich ghunmadeghunmade bhaarat de vakh vakh khetaraan vich aake aabaad hoe| ih saare kabeele iko samen naheen aae| ih vakh vakh samen aae| rigavedaan de samen vee kee jatt kabeele bhaarat vich aabaad san| asal vich pavaar jatt rigavedaan de samen hee bhaarat vich iraan raaheen aae han| kanisk de samen vee maan te pavaar panjaab vich aabaad san| chauahaan te chaalookeea gotaan de raajapoot vee madh eseea ton aae puraane jatt kabeele han|
madh esheea, pachhamee esheea te yoorap de lokaan de kee got ralade milade han| kiaunk sabh daa pichhokarr saanjhaa hai| chheveen te sataveen sadee vich brahaamanavaad daa zor see| braahaman jatt kabeeliaan noo neevaan samajhade san| bodheean ate videseean ton puraatan hindoo dharam dee
rakhiaa lee braahamanaan ne aboo parabat te hindoo rasamaan anusaar mahaan havan yag keetaa| raajabans de jattaan noo aganee raaheen shudh karake aganee kul raajapootaan dee utapatee keetee| paramaar jattaan vichon dhumaa raajaa sabh ton pahilaan paramaar raajapoot baniaa| pahilaan pahilaan keval raajabansaan de lok hee raajapoot bane san| haualeehaualee raajapootaan deean kee jaateean ban geean| 36 raajapoot kauamaan noo shaahee raajapoot kihaa jaandaa hai| panvaar vee saahee raajapootaan vichon han| pavaar, panvaar te paramaar iko upajaatee hai|
sataveen sadee magaron jattaraajapootaan ate kashatareean vich preevaratat ho ge| prasadh itihaasakaar chaand baradaaee ne vee aapanee kitaab vich aganee kul raajapootaan dee utapatee baare likhiaa hai ki hindoo dharam dee rakhiaa lee braahamanaan ne braahamanee rasamaan anusaar aboo parabat te mahaan havan yag keetaa| jis vichon chaar yodhe paramaar, chauahaan, parihaar te sulakee paidaa hoe| inhaan vich kujh asaleeat vee hai ate kujh kalapanaa vee hai| harash dee mauat 648 eesaveen vich hoee see| is dee mauat ton magaron bhaarat vich kee chhotte chhotte raaj kaaeim ho ge| inhaan raajiaan noo khush karan lee ate dakhasnaa de laalach vich pandditaan ne inhaan raajiaan daa sanbandh sooraj te chandaramaa bansaan naal jorr ditaa| sooraj sree raam chandar dee bans hai ate chandaramaa sree krisn bhagavaan dee bans hai| prasadh itihaasakaar smaser singh asok anusaar raajapoot atthaveen nauaveen sadee de samen bane| raajapoot sbad dasaveen sadee vich prachalit hoeaa| rigaved te mahaabhaarat vich raajapootaan daa koee varanan naheen hai| jatt kabeeliaan baare zaroor likhiaa hai| prasadh itihaasakaar karanal ttaadd anusaar paramaar raajapootaan deean 36 shaakhaa han|
panvaar kabeele de lok sataluj de naalanaal door hetthaan sindh de khetaraan tak aabaad san| mulataan te dderaa jaat de khetaraan vich vee kaafee aabaad san| guradaasapur te siaalakott de khetaraan ton age biaas de jalandhar khetar vich vee pahunch ge| jihalam de pabee khetar vich vee kujh panvaar vasade san| dakhanee maalave de abohar khetar tak aabaad san| panjaab ton age vee paramaar bhaaeechaare de lok hariaane de hisaar, rohatak, daadaree ate gohaane tak chale ge| kise samen panjaab te hariaane dee saaree dharatee paramaar bhaaeechaare de lokaan paas see| hoonaan te muhamad bin kaasam arabee musalamaan hamalaavaraan de hamaliaan ton dukhee ho ke paramaar bhaaeechaare delok panjaab de maalave khetar ton utthake madh pradesh de maalavaa khetar vich chale ge| ih 715 eesavee tak daa samaan see| 825 eesaveen vich paramaar ne madh pradesh de maalavaa khetar vich aapanaa raaj kaaeim kar liaa| maalave de paramaar gharaane dee neenh upendar naam de saradaar ne naveen sadee vich rakhee see| is khaanadaan de hor prasadh raaje munj, bhoj de jagadeo hoe han| raaje bhoj dee mauat 1060 eesaveen vich hoee see| jagadeo dee mauat 1160 eesavee vich hoee see| 13veen sadee tak maalave ute raaje bhej de paramaar gharaane daa raaj rihaa ant 1305 eesaveen vich alaaudeen khilajee de sainaapatee ne mandd, aujain, dhaar aad nagar fateh kar le san| paramaar bans vichon raajaa bhoj te raajaa jagadeo paramaar bahut prasadh te shakateesaalee hoe han| raajaa jagadeo dhaaraa nagaree zilhaa ujain madh prades de maalavaa khetar de raaje udedat daa putar see| ghareloo kaaranaan karake raajaa jagadeo dhaaraa nagaree daa raaj aapane bhaaee ranadhaual noo de ke aap kee raajapoot kabeeliaan noo naal lai ke raajasathaan de rasate gajnee vaale musalamaan haakamaan daa ttaakaraa karadaa hoeaa baaraveen sadee de aaranbh vich panjaab de maalavaa khetar vich aa giaa| ludhiaane de khetar jarag vich kilhaa banaake panjaab te 1160 eesaveen tak raaj keetaa| bhatteean de aaun ton pahilaan mukatasar, abohar, batthindde khetar ch ate fareedakott de khetaraan vich vee panvaaraan daa kabazaa see| 1005 eesaveen vich mahimood gazanavee ton haar ke bhattee raajasathaan val chale ge| 12veen sadee de ant 1180 eesaveen vich bhattee fir jaisalamer ate fareedakott de ilaake vichon zabaree dhak ke fir ludhiaane khetar vich bhej ditaa|
12veen sadee vich hatthoor te vee udon panvaar daa kabazaa see| hatthoor nagar bahut puraanaa hai| ih atthaveen vaaree ujarr ke vasiaa hai| is khetar vich panvaaraan de naal hor vee kee chhotte chhotte kabeele aake aabaad hoe san| ik hor ravaaeit anusaar rohatak de khetar vich panvaar dhaaraa nagaree ton aa ke aabaad hoe han| inhaan ne is khetar de chauahaanaan de iradagirad kaafee jmeen de ditee| siaalakott de pavaar raaje bikaramaajeet noo vee panvaar jaatee vichon manade han| pooran bhagat noo vee paramaar jaatee vichon dasade han| siaalakott khetar de panvaaraa deean bhette, manddeelaa, sarolee te pinjauareean chaar shaakhaa san| bahaavalapur de panvaaraan deean kee moonheean han| guradaasapur zilhe vich vee ik bahut puraanaa te prasadh pindd pavaar hai| battaale de khetar boojhiaan vich vee ik bahut puraanaa te prasadh pindd pavaar hai| battaale de khetar boojhiaan vaalee de irad girad vee pavaar jattaan de panj chhee pindd han| pavaar praacheen jatt got hai| panvaar bhaaeechaare de lok poorabee te pachhamee panjaab vich door door tak fail ge san| saanjhe panjaab vich panvaar jattaan dee ginatee, 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaara 17846 see ate panvaar raajapootaan dee ginatee 61004 see| panvaar dalit te pachharreean shreneean vich vee bahut han| pachhamee panjaab vich bahute panvaar raajapoot musalamaan ban ge san| pavaar jatt 1947 ton magaron pachhamee panjaab ton aa ke poorabee panjaab vich aabaad ho ge han|
maajhe de ajanaale ilaake vich pavaar jatt kaafee han| zilhaa sangaroor de lahiragaagaa khetar vich gaagaa pindd de jattaan daa got paramaar hee hai| jagee khataree te jagadeo got de takhaan vee pavaaraan vichon han| daliau, diaul, aaualakh, buttar, sekhon aad pavaaraan de hee upagosat han| jagadeo bansee pavaar 1225 eesaveen de lagabhag khaanadaan gulaamaan de baadashaah smasadeen de samen musalamaanaan daa ttaakaraa karade karade haar ge, kujh maare ge, kujh musalamaan ban ge te kujh ne aapane vadderiaan de naam te naven got rakh ke jatt bhaaeechaare vich ral ge| is tarhaan panvaaraan de naven 21 upagot hor prachalit ho ge| pavaar bhaaeechaare de lok panjaab ton baahar vee saare bhaarat vich faile hoe han| ih jatt vee han ate raajapoot vee bahut han| dalit jaateean vich vee kaafee han| mahaaraashattar vich vee pavaar got de marahatte bahut han|
paramaaraan noo paranparaavaan paramaar soorame dee bans vich dasadeean han| paramaar raaje udiaa dit 105988 eesavee dee mauat ton magaron baarhaveen sadee vich kamazor raajiaan de adheen paramaar raaj daa patan shuroo ho giaa| alaaudeen khilajee de jaranailaaeen ul mulak ne 1305 eesaveen vich maandd, dhaaraa, aujain aad khetar jit le| ddaakattar ddee. see. gangulee ne aapanee pusatak eitihaas paramaar raajabans vich paramaaraan baare bahut jaanakaaree ditee hai| paramaar jagat prasadh got hai|
jattaan daa itihaas 14
panoo is got daa modtee panoo see| ih sooraj bans vichon han| ih madh esheea ton aaeaa hoeaa jattaan daa bahut hee puraanaa kabeelaa hai| 800 poorab eesavee jatt bhaaeechaare de lok kaisapeean saagar ton lai ke sindh ate mulataan tak faile hoe san| jattaan noo baahaleekaa kihaa jaandaa see kiaunk ih vaahee karade ate pashoo paalade san| hun vee jattaan de kee got madh eseea, pachhamee esheea te yoorap aad desaan de kee lokaan naal ralademilade han| panoo bhaaeechaare de bahute lok amritasar, guradaasapur, ludhiaanaa te siaalakott de khetaraan vich hee vasade han| amritasar dee tahiseel taranataaran vich panoo got daa bahut hee ughaa pindd mugal chak panooaan hai|
bande bahaadar te mahaaraaje ranajeet singh de samen hee bahute jatt zameenaan de maalak bane| pahilaan bahuteean jmeenaan de maalak hindoo chauadharee jaan musalamaan jaageeradaar san|
amritasar de ilaake vich panoo got de 12 pindd han| panooaan de chauadharee rasool dee larrakee sirahaalee vaale sandhooaan de ghar viaahee see| aapas vich larraaee hon kaaran inhaan daa sirahaalee de sandhooaan naal kaafee samen tak vair rihaa| hun lok ih ghattanaa bhul ge han| amritasar zilhe vich naishahiraa panooaan vee panoo bhaaeechaare daa ik vaddaa te prasadh pindd hai|
ludhiaane zilhe vich vee panoo got de jatt kaafee vasade han| janddee vadtan vaalee rasam panooaan vich vee prachalit hai| ih chhutteean kheddan dee rasam vee karade san| ih poojaa daa charrhaavaa braahaman noo dinde san| bahute panoo guroo raam raae de sevak han| naveen sooee majh jaan gaoo daa dudh ih sabh ton pahilaan dasaveen vaale din sikh noo hee dinde han| ih dudh raam raae de naam te hee ditaa jaandaa hai| guroo raam raae daa keeratapur vich dderaa vee hai| jithe panoo got de jatt sukhaan pooreean hon te jaande han| sikh dharam de prabhaav kaaran hun panoo baraadaree de lok puraane rasam rivaaj chhadd rahe han| pro harapaal singh panoo mahaan saahitakaar te vidavaan purash han| duneean dee pahilee kitaab rigavaid panjaab vich hee likhee gee see| panjaab noo sapatasadhoo athavaa vaaheek vee kahinde san| maajhe de ilaake naishahiraa panoo naan ton utthake kujh panoo maalave de prasadh pindd ghagaa zilhaa pattiaalaa vich kaafee samen ton aabaad han| eis pindd vich hun 100 ton vee upar panooaan de ghar han| prasadh itihaasakaar de dtaaddee sohan singh seetal maajhe de panoo jatt san|
siaalakott vich vee panooaan de panj pindd san| saandalabaar vich vee panoo ate ittaan vaalee panoo bhaaeechaare de pindd san| minttagunmaree vich bahute panoo jatt sikh han| muzafaragarr te dderaa gaajee khaan vich bahute panoo jatt musalamaan san|
anbaalaa, firozapur, pattiaalaa te naabhaa aad khetaraan vich vee panoo got de jatt kaafee vasade han| sabh ton vadh panoo jatt maajhe vich aabaad han| ih saare sikh han| ddaakattar bee. ais daaheea panoo jattaan noo hoonaan de raaje ponoo dee bans vichon manadaa hai| ih vichaar galat prateet hundaa hai| kujh idihaasakaar panoo jattaan noo aaualakh baraadaree vichon samajhade han| dhaneech aaualakhaan te panooaan dovaan daa vadderaa see| aaualakh vee panooaan vaang soorajabans vichon han|
1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich panoo got de jattaan dee ginatee 9919 see| panjaab vichon panoo got de jatt kaineddaa,
amareekaa te aasattareleea aad baaharale deshaan vich vee bahut ge han|
panoo ik ughaa te chhottaa got hai| jattaan ne baaharale desaan vich jaa ke vee bahut unatee keetee hai| bhaarat deean kee jaateean jattaan dee unatee te eerakhaa karadeean han| jatt bahut hee mihanatee te khulh dilee jaatee hai| panoo vee jattaan daa praacheen te jagat prasadh got hai|
purevaal ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| aich. e. roz dee pusatak galaisaree aauaf dee ttraaeebaj aindd kaasattas de anusaar purevaal jatt soorajabansee raajapoot san inhaan daa vadderaa raaupuraa see| mugal baadashaah akabar de samen siaalakott de naarovaal paraganaa vich aabaad san| mugalaan de raaj samen bahute purevaal jatt musalamaan ban ge san ate kujh pachhamee panjaab noo chhadd ke maajhe vich aa ge san| fir haualee haualee duaabe vich pahunch ge| duaabe de jalandhar khetar vich snkar pindd purevaal jattaan daa modtee te ughaa nagar hai| purevaal bhaaeechaare de bahute lok duaabe vich hee aabaad han| saare purevaal jatt sikh han| saabakaa bades mantaree savaran singh purevaal jatt see| duaabe vichon bahute purevaal jatt badesaan vich jaa ke aabaad ho ge han| ih bahut mihanatee te soojhavaan jatt han| panjaab de kujh jatt kabeele utar pachham valon aae han ate kujh poorab valon aae han| purevaal jattaan daa panjaab de itihaas vich mehatavapooran yogadaan hai| panjaab khaarrakoo krisaan kabeeliaan daa sadaa hee ghar rihaa hai| jattaan ne hamesaa hee aapane des te dharam dee rakhiaa lee vairee naal pooraa ttaakaraa keetaa hai| purevaal jattaan daa ik ughaa te chhottaa got hai| pagarree jatt dee ijt te talavaar jatt dee skatee hai| pagavatt dosat noo jatt aapane sake bharaa ton vee vadh samajhadaa hai| jatt sabhiaachaar ne bhaaratee sabhiaachaar te bahut hee changeraa prabhaav paaeaa hai| raajaa poras vee puroo got daa jatt see| puroo te purevaal iko bhaaeechaare vichon han| dhaualapur jaatt raajabans vee puroobansee han| puroo, purevaal, porasavaal, porav jatt gotar ik hee han| puroo gotar de jatt panjaab, hariaanaa, dilee ate utar pradesh vich vasade han ih ghatt ginatee vich hee han| pooree khataree porasabansee han|
pooneean shak jaatee de lok eesaa ton kee sau varhe pahilaan turakasataan te balakh khetar ton aa ke ttaikasalaa, matharaa ate suraashattar aad vich vas ge san| inhaan de ik parataapee raaje salavaan ne eesaa ton 78 varhe magaron dakhanee, pachhamee te utar pachhamee bhaarat noo jit ke aapanaa samat chalaaeaa see| kang, bal te pooneea jaatee de lok balakh khetar ton panjaab vich aae han|
sant visaakhaa singh aapanee pusatak maalavaa itihaas vich pooneean got daa modtee punee raae putar raajaa salavaan noo likhadaa hai| bhaarat de itihaas vich kee salavaan raaje hoe han| is kaaran aam lokaan noo inhaan baare bhulekhe lagade han|
aich. e. roz de anusaar poonee shiv gotaree jatt han| hisaar gajtteear de anusaar poonee siv gotaree han| ih sivaa deean jattaan vichon utapan hoe siv bansee jatt han| asal vich ih sivaa de bhagat san| kaipattan daleep singh ahilaavat poonee jattaa noo chandarab see dasadaa hai| chandarabansee raajaa beer bhadar daa raaj haraduaar ton lai ke sivaalak deean pahaarreean tak see| bee. ais. daaheea ne aapanee kitaab jaattas vich likhiaa hai poneea jaadon kee ik sutantar riaasat kaalaa saagarake nerrhe laghoo esheea vich see| uthon samaraatt daaraa ne inhaan noo amareea de nazadeek baikattareea khetar vich bhej ditaa| praacheen jatt kabeele mulataan ton lai ke kaisapeean saagar tak aaunde jaande rahinde san| eseea hee jattaan dee maatar bhoomee see| bhaarat dee pachhamee seemaa raaheen poonee panjaab te raajasathaan vich pahunche| ih pahilee sadee de lagabhag hee sapatasindhoo prades vich aake aabaad hoe| pooneen bahut soorabeer jatt san| inhaan de ik hath vich hal dee mutth te dooje hath vich talavaar hundee see| beekaaner de khetar vich inhaan daa 360 pinddaan te kabazaa see| beeke dee raatthauar sainaa ton ih haar ge kiaunk godaare jattaan ne pooneea de viradh beeke dee sahaaeitaa keetee see| haar kaaran kujh poonee hariaane te utar pradesh val chale ge san| kujh panjaab de maalavaa khetar ludhiaanaa, sangaroor te pattiaale de khetaraan vich aabaad ho ge| sirasaa, hisaar, haansee, daadaree, rohatak, anbaalaa, jagaadharee aad vich hee pooneean got de kaafee jatt aabaad han| pooneen jattaan daa jagaadharee paas de jamanaa ilaake vich vee raaj rihaa hai| paaneepat de ilaake vich vee kaafee poonee vasade han| bhavaanee zilhe vich 150 pindd pooneen jattaan de han| raajasathaan de beekaaner khetar vich 100 pindd pooneen jattaan de han| ih hindoo jaatt ate bishanoee han| jalandhar zilhe vich vee pooneean de kee pindd han| pooneea got daa ik prasadh pindd pooneean tahiseel bangaa jilhaa navaanshir vich hai| amareek singh poonee saabak aaee. e. ais. afasar is pindd daa hee hai| ludhiaane jilhe vich vee ik pooneea pindd pooneen jattaan daa bahut hee ughaa te puraanaa pindd hai| maajhe vich poonee jatt bahut ghatt han| pachhamee panjaab vich pooneen jatt bahut san| ih bhaaree ginatee vich musalamaan ban ge san| pooneen got de lok dalit jaateean vich vee han| abohar te faajilakaa ilaake vich poonee bisnoee te jatt sikh han| panjaab vich pooneen jatt sikh hee han| utar prades de meratth, muraadaabaad te aleegarrh aad khetaraan vich pooneen jattaan de 100 de lagabhag pindd han| raajasathaan, hariaane te utar pradesh vich bahute poonee hindoo jaatt han| kujh bisnoee jaatt han| poorabee panjaab vich poonee jatt sikh han| pachhamee panjaab de saare pooneen musalamaan ban ge han| utaree bhaarat vich duaabaa khetar vichon
pooneean bhaaeechaare de lok badeshaan vich vee bahut ge han| ih bahut skateesaalee jatt han| utaree bhaarat de saare khetaraan vich jattaan de bahut got saanjhe han| jatt virasaa vee saanjhaa hai| asal vich pooneean naagabansee te siv gotaree got hai| poonee dalit vee han| dalit jaateean de gotaan baare vee itihaasakaaraan noo khoj karanee chaaheedee hai| jattaan de kaafee got dalitaan naal ralade han| buttar ih jagadeaubansee pavaar raajapootaan vichon han| ih pavaaraan daa hee ik upagot hai| ih bahute sataluj de uparale khetaraan vich hee han| ih lakhee jangal ton utth ke door dujaraanvaalaa te minttagunmaree tak chale ge san| saandalabaar vich vee buttar bhaaeechaare daa ik prasadh pindd buttar hai| asal vich buttar daa mudt lakhee jangal daa khetar hee hai| ghagar ate sataluj de vichakaarale khetar noo lakhee jangal kahinde san| lakhee jangal firozapur de dariaa sataluj de kinaare ton batthindde de rohee beeaabaan tak 80 kilomeettar lanbe te 25 kilomeettar chauarre khetar vich failiaa hoeaa see| us samen is jangal vich ik lakh de lagabhag rukh san| is lee is jangal noo lakhee jangal kahinde san| is vich mukatasar, batthinddaa, mogaa, fareedakott aad de khetar shaamil san| mukatasar zilhe vich buttaraan de kee pindd han| jinhaan vich prasadh pindd buttar vakhooaa buttar sareenh, aasaa buttar te chitaraa aad han| buttar vakhooaa de lok baabaa sidh dee maanataa karade han| batthindde vich gahiree buttar vee is bhaaeechaare daa pindd hai| fareedakott de khetar vich ik buttar pindd hai| buttar shaahee vee buttaraan daa hee pindd hai| moge khetar vich buttar kalaan te buttaraan dee kokaree bahut prasadh pindd han| ludhiaane khetar vich raaekott de nazadeek nathovaal buttaraan daa puraanaa pindd hai| maajhe vich vee buttaraan de kee pindd han| ik buttar kalaanpindd amritasar khetar vich vee hai| buttar siveean te vaan aad vee buttar bhaaeechaare de ughe pindd han| battaalaa tahiseel vich sekhavaan pindd de paas ik pindd nangar buttar vee hai| maajhe vich buttar got de lok kaafee han| duaabe vich buttaraan dee ginatee ghatt hai| pattiaale khetar vich buttar maajhe de pinddavaan ton aake maajhaa, maajhee te thoohee aad pinddaan vich aabaad hoe han| naabhe de khetar vich vee kujh buttar bhaaeechaare de lok kee pinddaan vich vasade han| jalandhar zilhe vich buttar got daa buttaraan pindd bahut prasadh hai|
guradaasapur khetar vich kaadeean de nazadeek vee buttar kalaan pindd buttar got de jattaan daa hai| buttar, duleh, diaul, sekhon aad jatt panvaaraan dee bhutte shaakhaa vichon han| ik lok kathaa hai ki jadon pavaaraan de kilhe jarag te dusmanaan ne kabazaa kar liaa taan unhaan ne pavaaraan noo chun chun ke katal karanaa suroo kar ditaa taan kujh pavaar dusman noo bhulekhaa den lee aapane vadderiaan de naam te naven got daliau, diaul, sekhon, baling aad dasake kilhe ton baahar nikal aae| is larraaee vich sabh ton vadh nukasaan bhutte got vaale lokaan daa hoeaa| is samen tottaa hon kaaran buttar aapane naanake reh rihaa see| is ghattanaa ton magaron buttar dee bans de lokaan ne vee aapanaa navaan got buttar hee prachalit kar liaa| buttar vakhooaa pindd de buttar jatt hun vee dalevaan noo aapanaa bhaaeechaaraa samajhade han is lee aje vee dalevaan naal viaah shaadee naheen karade| prasadh itihaasakaar smaser singh asok buttaraan noo soorajabansee raajapoot manadaa hai|
kujh buttar jatt hisaar, sirasaa te anbaalaa de roparr te khararr khetaraan vich vee vasade han| siaalakott te laahauar aad khetaraan vich vee buttaraan de kee pindd san| pachhamee panjaab vich kujh buttar musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare buttar sikh han|
1881 eesaveen vich saanjhe panjaab vich buttaraan dee ginatee keval 10833 hee see| mahaan shaheed bhaaee taaraa singh vaan maajhe daa buttar jatt see| buttar jattaan daa bahut hee chhottaa par ughaa got hai| buttaraan daa mudt vee ludhiaane daa nathovaal khetar hai| is got de lok besk ghatt ginatee vich han par ih ttaaven ttaaven saare panjaab vich hee faile hoe han|
jattaan daa itihaas 15
bal ih jattaan daa ik praacheen te shakateesaalee kabeelaa see| bal jatt prahalaad bhagat de pote bal dee bans vichon han| karanal ttaadd ne is bans noo vee 36 raaj bansaan vich giniaa hai| gupat raaj de antale dinaan vich 527 eesaveen vich sainaapatee bhattaarak ne kachh kaattheeaavaarr khetar vich balabeepur raaj kaaeim keetaa| sindh de arab sainaapatee abaroo bin jamaal ne 757 eesavee vich gujaraat kaattheeaavaarr de charrhaaee karake bal bans de balabhee raaj noo khatam kar ditaa| is bans de kee raaje hoe bal jatt balabhee khetar chhadd ke madh pradesh, raajasathaan, autar pradesh, hariaane te panjaab val aa ge| jiharre bal jatt musalamaan ban ge, aunhaan noo baloch kihaa jaandaa hai| bal got de hindoo jaatt anbaalaa, karanaal, hisaar vich vee kaafee aabaad san|
autar pradesh vich balaan noo balaaein kihaa jaandaa hai| sisaualee de khetar vich inhaan de 100 de lagabhag pindd han| bal aapanaa sanbandh raajapootaan naal jorrade han| gahilot te sisodeea vee balaa de shaakhaa gotar han|
balaan daa vadderaa baaeaabal madh pradesh de maalavaa khetar ton aapane paramaar bhaaeechaare naal panjaab vich aaeaa kiaunk paramaar mulataan ton maalave val aaunde jaande rahinde san| bal sekhon jattaan noo vee aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| balaan de bahute pindd sataluj de uparale khetar ate biaas de ilaake vich vee kaafee han| bal ludhiaanaa, firozapur, pattiaalaa te sangaroor vich vee kaafee han| bal ludhiaane ton age amritasar, guradaasapur, jalandhar te kapoorathalaa khetaraan vich vee kaafee ginatee vich aabaad han| duaabe vich bhogapur de paas balaan pindd bal jattaan daa hee hai| roparr de ilaake vich vee balaan de kujh pindd han| maajhe de bal kahinde han ki unhaan daa pichhalaa pindd balamagarrh see| maalave de sangaroor khetar vich balamagarrh bahut ughaa pindd hai| amritasar de ajanaale khetar vich vee balaan daa prasadh pindd bal hai| is ton ilaavaa buddaalaa, satthiaalaa, bal sahaae, jodhe, jhalarree, chhajalavaddee, buddaalaa kapoorathalaa aad kee pindd bal bhaaeechaare de han| pachhamee panjaab vich naishahire de paas vee ik bal pindd hai| guradaasapur vich vee bal jatt kaafee han| pachhamee panjaab vich vee bal jatt kaafee san| inhaan vichon bahute musalamaan ban ge san| bal got de lok dalit jaateean vich vee han| poorabee panjaab vich saare bal sikh han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich bal jattaan dee ginatee 9721 see| veer singh bal ne sikh itihaas naal sanbandhit singh saagar, gurakeerat prakaash aad pusatakaan likheean han| bal jattaan daa jagat prasadh got hai| bee. ais. daaheea vee balaan noo balabheepur de praacheen raaj gharaane vichon manadaa hai|
bole khokhar khokharaan daa upagot hai| khokhar jatt vee hunde han ate takhaan vee hunde han| khokhar bahut hee puraanaa te larraakoo jatt kabeelaa hai| khokharaan ne videshee hamalaavaraan daa hamesaa ddatt ke ttaakaraa keetaa| videsee hamalaavaraan ne vee khokharaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan keetaa see| jattaan de kee got unhaan dee koee naveen al pain kaaran vee prachalit ho ge han| bolaa got vee al pain kaaran prachalit hoeaa hai| bole jatt saare sikh han| poorabee panjaab vich saare khokhar sikh han| pachhamee panjaab vich bahute khokhar musalamaan ban ge san| khokhar got jattaan te raajapootaan daa saanjhaa got hai| bole upagot de khokhar jatt bahute maalave vich vee aabaad han| khokharaan deean kee moonheean han| kujh khokhar meeanvaalee, jehalam te mulataan aad khetaraan ton utthake ghagar naalee val aa ge| fir haualee haualee raajasathaan de garrhagazanee khetar vich aabaad ho ge| jattaan de kujh kabeele panjaab vich pachham valon aae han ate kujh kabeele poorab valon aae han| puraane samen vich vee kaal pain jaan badeshee hamaliaan kaaran jatt kabeele ik jaghaa ton utthake mahimarre dee rohee vich aake aabaad ho ge| kaafee samen pichhon ik prasadh khokhar jatt chauadharee ratee raam ne rateea bolaa kasabe daa mudt baniaa| hun rateea khetar hariaane vich mahaan akabar baadasaaeh viaahiaa see| is kaaran uh akabar daa saadtoo see| akabar aapane saadtoo noo bahut imaanadaar samajhadaa see| us ute bahut bharosaa karadaa see| ik vaaree akabar khud kise larraaee vich bhaag lain lee jaa rihaa see| us ne aapane saadoo noo pattaa likhake ditaa ki je main mar giaa taan dilee daa raaj teraaaj ton dilee daa raaj teraa| akabar daa saadtoo akabar baadashaah dee baat noo samajh naa sakiaa kujh samen magaron jad akabar baadasaaeh vaapis aa giaa taan us de saadtoo ne uh pattaa akabar noo vaapis kar ditaa| kujh lokaan ne makhaual vajon kihaa ki jatt bole hee nikale, musamalamaanaan daa hath aaeaa raaj morr ke unhaan noo hee de ditaa| is tarhaan haualee haualee bole shabad badalade badalade bole ban giaa| bolaa al pain te is kabeele daa got bolaa hee prachalit ho giaa| ih mithihaasak ghattanaa lagadee hai| is got de lokaan baare ik hor dand kathaa vee akabar naal hee sanbandhit hai| kahinde han ki boliaan de vaddere noo usade piau dee mauat magaron saadtoo de naate akabar baadasaaeh ne aapane hathee aap pag banee ate aakhiaa ki age ton tuseen kise jatt noo khusee jaan gamee mauake pag naheen denee| main tuhaanoo saahee pag de ditee hai| bole got de jatt kise noo pag naheen dinde| bole jatt aapane juaaee noo vee pag naheen dinde| akabar de samen akabar de ristedaar jatt vee aapane aap noo jattaan naalon uchaa samajhade san| bole jattaan baare kee lok kathaavaan te lok geet prachalit han| bole bhaaeechaare de bahute pindd hariaane de sirasaa, hisaar ate panjaab de maanasaa, batthinddaa khetaraan vich han| inhaan de prasadh pindd rateea, ratanagarrh, kamaanaa, sivaanaa, daatevaas, kulaanaa aad han| khokhar got de lok raajapoot, jatt takhaan te mazhabee sikh vee hunde han| bole jatt sikh hee hunde han|
panjaab vich bole jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| saanjhe panjaab vich khokharaan dee ginatee bahut see| khokhar raajapoot 55380 ate jatt 12331 see| angarezaan de raaj samen 1881 eesaveen dee janasankhiaa samen jaateean ate got vee likhe ge san| is samen pattavaareean ne vee vakh vakh jaateean de gotaan te aam rivaazaan baare sanbandhit adhikaareean noo kaafee jaanakaaree aapane maal mahikame raaheen bhejee see jis de aadhaar te hee sar ibattasan ne mahaan khoj pusatak panjaab kaasattas likhee| saineean vich vee bolaa got hundaa hai| jattaan te saineean de kee got ralade han| sohee jatt vee han ate sainee vee han| bolaa khokharaan daa ughaa te bahut hee chhottaa got hai| khokhar praacheen te desh bhagat khaarrakoo jatt san|
bains eesaa ton atth sau saal pahilaan jatt kabeele madh esheea te kaisapeean saagar ton lai ke iraan, sindh te mulataan de khetaraan vich door door tak faile hoe san| rigavedaan de samen vee bhaarat vich kee jatt kabeele vasade san| mahaabhaarat vich raajapootaan daa koee zikar
naheen| panjaab, sindh, gujaraat de sainkarre jatt kabeeliaan daa varanan hai| jattaan de raajabansaan ton hee raajapoot bane han| bains vee jattaan daa bahut puraanaa kabeelaa hai| bains got daa vadderaa bains hee see| bainsaan daa modtee pindd maahilapur see| is pindd daa pahilaa naam sreemaalapur see| thaanesar de varadhan vee pahilaan ethe rahinde san| prasadh itihaasakaar kaningham te hiaoonasaang de anusaar harash varadhan vee bains jattaan vichon see| maahilapur de ilaake vich bainsaan de 12 pindd han| bains bahute duaabe vich hee aabaad han| duaabe ton bahute bains amareekaa te kaineddaa aad baaharale deshaan vich jaake aabaad ho ge han| deedaar singh bains daa jadee pindd nangal khurad zilhaa husiaarapur duaabe khetar vich hee hai| husiaarapur vich ik bains naam daa pindd vee bahut ughaa hai| ik hor bains pindd tahiseel aanandupar jilhaa roop nagar vich hai| navaan shir jilhe de ilaake vich vee ik bains bhaaeechaare daa prasadh pindd bains hai| panjaab vich bains naam de kee pindd han| guradaasapur vich vee ik pindd daa naam bains hai| maalave vich vee bains kaafee han| mukatasar khetar de bains vee husiaarapur de maahilapur khetar ton utthake ranajeet singh de samen idhar aake aabaad hoe han| bahute bains got de jatt husiaarapur, jalandhar, navaan shahir te kapoorathalaa vich aabaad han| kujh roparr, pattiaalaa, naabhaa te ludhiaane de khetaraan vich vee vasade han| maajhe de guradaasapur khetar vich vee bains got de jatt kaafee han| alaavalapur jalandhara de bains saradaaraan daa vadderaa, hushiaarapur ton sarahad de nazadeek jalaa khetar vich aaeaa see| ih maalave daa ilaakaa see|
pachhamee panjaab de raavalapinddee, jihalam, minttagunmaree, jhang, mulataan aad khetaraan vich bains jatt bahuginatee vich musalamaan ban ge san| bains got de lok dalit jaateean vich vee bahut han| jattaan te dalitaan de bahut got saanjhe han| braahaman hun tak jattaan noo soodar hee samajhade san kiaunk jattaan vich vee soodaraan vaang kareve dee rasam prachalit see| baakee tinaan varanaan vich kareve dee rasam asalon hee vivarajat see| kee vaar gareeb jatt dalitaan naal rishatedaaree paake unhaan vich vee ralamil jaande san| unhaan daa got pahilaan vaalaa hee rahindaa see| jaatee badal jaandee see|
kujh itihaasakaaraan anusaar bains ate janjoo raajapoot iko baraadaree vichon han| karanal ttaadd bains got de jattaan noo soorajabansee manadaa hai| ih chhatee shaahee raajapootaan vichon han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa samen poorabee te pachhamee panjaab vich bains bhaaeechaare dee ginatee 28971 see|
bains bahut hee prasadh te prabhaavashaalee jatt han| puraatan sikh saradaar gharaaniaan vichon hinmat singh alaaulapur daa khaanadaan bains bahut prasadh see| 1812 eesaveen vich mahaaraajaa ranajeet singh ne us noo bulaa ke aapanaa vazeer banaa liaa see ate alaaulapur jilhaa jalandhar vich bahut vaddee jaageer ditee see| bains jattaan daa mudtalaa ghar panjaab daa duaabaa khetar hee hai| fagavaarre ton sat meel door bainsal pindd hee hariaane ate utar pradesh de bains jattaan de pooravajaa daa mudtalaa pindd see| utar prades vich bains raajapoot vee han ate jatt vee han| dasaveen sadee vich avadh de bains raaj gharaane ne aapane aap noo raajapoot ghosit kar ditaa| utar prades ate hariaane vich bains hindoo jaatt han| kujh raajapoot hindoo han| bains jaan basaant iko hee got hai| prasadh itihaasakaar raahul saankaratiaan bains bans noo kastaree bans hee dasadaa hai| bains puraatan jatt got hai|
baasee ih jattaan daa bahut hee puraanaa kabeelaa hai| inhaan de vaddere madh esheea ton utthake yoonaan, eiraan aad deshaan vich kaafee ghunm firake, sindh te dilee vich aae| fir age chal ke panjaab vich pahunch ge| baasee got daa modtee jarajat see| gopaalapur zilhaa ludhiaane vich inhaan de vaddere tulaa daa matt hai| bache de janam dee khushee vich ate deevaalee de mauake baasee bhaaeechaare de lok aapane vaddere de naam te uthe mittee kadtade han| kujh baasee jatt firojpur, moge, sunaam ate fareedakott aad khetaraan vich vee vasade han| ludhiaane de khetar vich baasee got de jatt kaafee han| jarajat dee bans vichon jameetaa, choohaa te yogee vee kaafee prasadh san| choohe dee bans de lok ludhiaane de prasadh pindd poorrain vich aabaad han| abohar de ilaake vich vee ik pindd bahaaval baaseean hai| musalamaanaan de raaj vich baasee got de jatt kaafee ginatee vich musalamaan banake musalamaan bhaaeechaare vich ralamil ge san| ik baaseean pindd ludhiaane de khetar vich mulaanpur daakhe de nazadeek hai| ih vee baasee got de jattaan daa pindd hai| is pindd noo baaseean bett kahinde han| raaekott de najdeek vee ik baaseea pindd hai| ik basee pindd jilhaa pattiaalaa vich vee hai| panjaab vich baseean naam de kee pindd han| maalave vich baasee got de jatt kaafee han| duaabe vich banddaalaa baasee got daa bahut hee ughaa pindd hai prasadh kamiaoonisatt leeddar harakrishan singh surajeet baddaale pindd daa baasee jatt hai| duaabe vichon baasee bhaaeechaare de bahut lok badesaan vich vee ge han maajhe vich baasee got de jatt bahut hee ghatt han| baasee jatt hindoo vee hunde han ate khataree vee hunde han| panjaab vich baasee got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| baasee jatt panjaab de praacheen kabeeliaan vichon han| jattaan, khatareean te raajapootaan de kaafee got saanjhe han| pichhokarr vee saanjhaa hai| raajapoot vee khatareean ton magaron hee paidaa hoe han| jatt aareean dee hee ulaad han| sitheean vee aaree hee san|
baajavaa inhaan de modtee noo vajab kihaa jaandaa see| ih sooraj bansee han| baajavaa jatt keval baajoo raajapootaan naal milade han| inhaan de rasam rivaaz vee iko jihe han| inhaan daa vadderaa baabaa mangaa hai| jinhaan daa aaranbh siaalakott jilhe vich jamoo deean pahaarreean de pairaan vich sathit bajavaat vich hoeaa see| baajave saare panjaab vich faile hoe han par inhaan daa asalee ttikaanaa siaalakott hai| viaah shaadee te naveen viaataa noo baabe mange dee maarree te mathaa ttikaaunde han| baabaa mange dee poojaa keetee jaandee hai| hor jattaan vaang janddee vadtan dee rasam inhaan vich vee prachalit see| baabe mange de sat putar san| sabh ton vadde naaro ne naarovaal pindd vasaaeaa, deepe ne kottalee baajavaa te chandoo ne chandoovaal aad pindd vasaae| baajave got daa modtee vajab raajasathaan de khetar jaisalamel vich rahindaa see| is kabeele de lok jaisalamer ton chal te haualee haualee siaalakott te gujaraanvaalaa tak pahunch ge| ik samen inhaan daa vadderaa mulataan khetar daa haakam ban giaa| inhaan de vaddere raaje shalip noo sikandar lodhee de samen mulataan vichon kadt ditaa giaa see| raaje slip de do putar kaalaa te lis san| ih doven baaz rakhade san|
lis jamoo chalaa giaa| us ne uthe ik raajapoot larrakee naal shaadee kar lee| us dee bans de lokaan noo raajapoot baajoo kihaa jaandaa hai| kaale ne ik jatt larrakee naal saadee kar lee ate pasaroor de khetar vich vas giaa| jattaan dee bans de lokaan daa got baajavaa prachalit ho giaa| is tarhaan baajoo raajapootaan ate baajave jattaan daa pichhokarr saanjhaa hai| baajave jatt ate baajoo raajapoot doven bhaaeechaare jamoo de khetar vich vee aabaad san|
eik hor dand kathaa hai ki inhaan de vaddere raaje jaisan noo raae pithauaraa prithavee raaj chauahaana ne dilee ton zabaree kadt ditaa| is kaaran is kabeele de lok jamoo deean pahaarreean de nerrale khetar siaalakott de karabaalaa vich aa vase| kise samen siaalakott khetar vich baajave jattaan de 84 pindd aabaad san|
baajoo raajapootaan deean kee rasamaan anokheean san| uh kujh rasamaan pooreean karake musalamaan larrakeean naal vee shaadee kar lainde san| manganee te viaah vich sgan de tauar te khajoor dee varaton vee karade san|
laahauar, siaalakott te mulataan aad de bahute baajave jatt musalamaan ban ge san| amritasar, dderaa, hushiaarapur khetaraan vich vee baajave jatt kaafee aabaad han| duaabe de jalandhar, hushiaarapur te kapoorathalaa saahakott de khetar pinddaan vich vee baajave jatt vasade han| duaabe vich jalandhar saahakott de khetar vich inhaan daa ik ughaa pindd baajavaa kalaan hai| maalave de pattiaalaa, sangaroor, ludhiaanaa, firozapur te fareedakott de khetaraan vich vee kaafee baajave jatt vasade han| inhaan deean kee mukh moonheean han| 1947 eesaveen vich hind paak vandd samen saandalabaar de pindd vaddee bhuler vich baajave jattaan daa bahut hee vaddaa jaanee nukasaan hoeaa see| baajavaa got dee ik kitaab vee chhapee hai|
1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich baajavaa got de jattaan dee ginatee 34521 see| poorabee panjaab vich saare baajave jatt sikh han| duaabe vichon kujh baajave badeshaan vich vee jaake aabaad ho ge han| baajavaa jattaan daa ik ughaa te chhottaa got hai| jatt zameen noo bahut piaar karadaa hai| baaharale desaan, kaineddaa, amareekaa te aasattareleea vich vee zameenaan khareed ke jattaan ne vadde vadde faaram banaa le han| jatt baagabaanee vich vee safal han| jatt kheteebaarree noo hee sarabotam kitaa manadaa hai|
jattaan daa itihaas 16
baatth eih baakhatar vaale shakaan dee bans vichon han| ih panjaab vich 175 poorab eesavee de lagabhag aae| is bans daa prasadh devamatar hoeaa hai| us dee raajadhaanee lavapur see| us daa raaj biaasaa prachalit ho giaa| pahilaan pahil is kabeele daa naamabatt see fir haualee haualee baatth prachalit ho giaa| is kabeele de raaj naal sanbandhit kujh puraane sike vee mile han| baatth chandar bansee han| is bans de vaddere sainapaal ne aapanee baraadaree noo chhaddake jatt jaatee naal viaah karaa liaa see| ih aapaneean 20 moonheean vich vee rishatedaareean kar lainde san| baatth got de jatt pahilaan laahauar de huddiaaraa khetar vich aabaad hoe fir amritasar te guradaasapur vich vee pahunch ge| minttagunmaree khetar de kujh baatth musalamaan ban ge san|
saandal baar vich baatthaan de prasadh pindd baatth te bhagavaan san| kujh baatth maajhe ton chal ke kapoorathalaa khetar vich aabaad ho ge san| maalave vich vee baatth bhaaeechaare de lok bahut han| baatth got daa ik ughaa pindd baatth sangaroor zilhe vich vee hai| panjaab vich baatth naam de kee pindd han| ludhiaane vich raajevaal, noorapur, kulevaal, maanakee te baatth kalaan aad pinddaan vich vee baatth bhaaeechaare de kaafee jatt
vasade han| firozapur, batthinddaa, maanasaa te pattiaale de ilaake vich vee baatth jatt kee pinddaan vich rahinde han| kujh baatth jatt roparr zilhe vich vee han| fatihagarrh saahib jilhe daa ik baatthaan kalaan pindd vee baatth jattaan daa bahut ughaa pindd hai|
panjaab vich baatth got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai | baatth got de lok dalit jaateean vich vee han| poorabee panjaab de batth jatt sikh han| pachhamee panjaab vich hun saare baatth jatt musalamaan han| baatth jattaan ne amareekaa te kaineddaa vich jaa ke bahut unatee keetee hai|
bopaaraae ih pavaaraan daa upagot hai| bopaaraae got daa modtee bopaa raae jarag de raaje jagadeo pavaar dee bans vichon see| jagadev pavaar 12veen sadee de aaranbh vich dhaaraa nagaree madh pradesh ton chalake rasate vich gazanaveean daa ttaakaraa karadaa hoeaa panjaab de maalave khetar hatthoor te ludhiaane te kabajaa karake jarag vich aabaad ho giaa see| bopaaraae ne ludhiaane de khetar bopaaraae kalaan pindd vasaaeaa| bopaaraae de bharaa chhapaaraae ne aapane naam te 1140 eesaveen vich chhapaar vasaa ke aabaad keetaa| har saal chhapaar daa melaa 24 ate 25 dasanbar noo lagadaa hai| dtaaddee raaje jagadev pavaar daa kisaa vee gaake lokaan noo sunaaunde han| chhapaar nagar vich vee bopaaraae got de lok rahinde han| ludhiaane zilhe vich bopaaraae got de jatt kee pinddaan vich rahinde han| ludhiaane de naal lagade malerakottalaa te khamaano khetaraan vich vee bopaaraae bhaaeechaare de lok kaafee aabaad han| ludhiaane de ilaake ton kujh bopaaraae got de jatt duaabe de khetab jalandhar val vee chale ge san| nakodar de ilaake vich vee ik pindd daa naam bopaaraae hai| ih bopaaraae bhaaeechaare daa prasadh pindd hai| guradaasapur de kaahanoovaan khetar vich vee bopaaraae bhaaeechaare de lok kaafee vasade han| maajhe vichale bopaaraae jatt maalave vichon hee ge han| ludhiaane de khetar ton kujh bopaaraae jatt sangaroor de ilaake vich vee aabaad hoe han| maajhe vich vee ik pindd daa naam bopaaraae hai| ih bopaaraae bhaaeechaare daa pindd hai|
bopaaraae got de jatt diaulaan te sekhavaan noo vee aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| ih bahute jatt sikh hee han| panjaab vich bopaaraae got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| saare panjaab vich bopaaraae naam de kee pindd han| duaabe vichon bopaaraae got de kee jatt badeshaan vich jaake vee aabaad hoe han| bopaaraae got vee jagadev bansee paramaaraan daa hee ik ughaa upagot hai|
baihaneevaal baihaneevaal jatt inddo sakitheean jaatee vichon han| ih madh esheea de kaisapeean saagar khetar ton chalake afagaanisataan raaheen eesavee san ton kee sau saal pahilaan bhaarat vich aae| fir haualee haualee panjaab, hariaane te raajasathaan de khetaraan vich door door tak fail ge| pahilaan pahil is kabeele noo bain kihaa jaandaa see| is bans daa prasadh raajaa chakavaa bain hoeaa hai jis de raaj de khanddaraat hariaane te raajasathaan vich milade han| prasadh itihaasakaar te khojee kaaralaaeil ne vee ik chakavaan bain raaje baare varanan keetaa hai| sant visaakhaa singh ne aapanee kitaab maalavaa itihaas vich baihaneevaalaa baare likhiaa hai ki ih pishauar de zilhe vichon takhat baahee ton aae san| pahilaan inhaan noo baah jatt kihaa jaandaa see| sabh ton pahilaan moge de ilaake vich inhaan baah lokaan ne hee vahineevaal dee kokaree vasaaee| baah jaan bainee kabeele de lok bahut hee bahaadar te khaarrakoo san| inhaan ne beekaaner de 16 hise te aapanaa kabazaa kar liaa see| hariaane te vee inhaan dee chauadhar see|
panjaab te maanasaa zilhe vich vee inhaan daa ik ughaa pindd vahineevaal hai| sangaroor te pattiaale de ilaakiaan vich vee baihaneevaal bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| saradoolagarrh de pindd jhanddaa khurad vich baihaneevaal hindoo jaatt han| baihaneevaal jatt halakaa noorapur bedee pindd bajaroorr jilhaa roparr vich vee vasade han| ludhiaane jilhe vich vee baihaneevaalaan de kujh pindd han| beneepaal got de lokaan daa bhaaeechaaraa ganddooaan naal hai| inhaan daa baihaneevaalaa naal got naheen raladaa| baihaneevaal got de lok jatt vee han ate raajapoot vee han| baihaneevaal raajapoot keval minttagunmaree khetar vich hee vasade han| siaalakott ilaake de baihaneevaal bahu ginatee vich musalamaan ban ge san| poorabee panjaab de baihaneevaal bahute sikh hee han| baihaneevaal hariaane de sirasaa, hisaar, rohatak te anbaalaa khetaraan vich vee kaafee han| baihaneevaal utar pradesh vich vee vasade han|
baihaneevaal naagabansee te shiv mahaandeo de bhagat san| hariaane te beekaaner khetar de baihaneevaal hindoo jaatt han| baihaneevaal got de lok ginatee vich ghatt han par daler bahut han| inhaan ne 1857 eesaveen vich angarezaan viradh vee bagaavat keetee see| panjaab de maalavaa khetar vich baihaneevaal bhaaeechaare de lok kaafee ginatee vich aabaad han| prasadh itihaasakaar shamaser singh asok baihaneevaalaan noo bhattee raajapoot manadaa hai| ih vichaar galat hai| baihaneevaal siv gotaree naal sanbandh jorrade han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich baihaneevaal jattaan dee ginatee 11378 see| keval 43 baihaneevaal hee uch jaatee de raajapoot te hor uch jaateean vich kareve dee rasam naheen hundee see| pachhamee panjaab vich bahineevaal musalamaan san| poorabee panjaab vich baihaneevaal jattaan dee ginatee ghatt
hee hai| hariaane te raajasathaan vich kaafee hai| baihaneevaal khaarrakoo jatt kabeelaa see|
paananee ne jatt shabad dee varaton eesaa ton 500 saal pahilaan keetaa see| vedaan te mahaabhaarat vich vee jatt kabeeliaan daa varanan hai|
raajapootaan daa koee havaalaa naheen hai| panjaab noo sapatasindhoo kihaa jaandaa see| sarasavatee nadee de kinaare hee bhaarat dee praacheenatam sabhiataa vadhee te fulee see| kise samen sarasavatee nadee daa bahaau himaalaa ton laike hariaanaa, raajasathaan te gujaraat tak see| bhaarat vich vahineevaal, kang, bains, maan te virak kabeele eesaa ton kee sau saal pahilaan madh esheea ton aake sapatasindhoo khetar vich aabaad ho ge san| bhaarat vich aabaad hon lee inhaan kabeeliaan noo sathaanik lokaan naal kee larraaeean vee larraneean peean| baihaneevaal jattaan daa prasadh te praacheen got hai| beekaaner khetar vich kise samen vahineevaalaan paas 150 pindd san| ih bahut shak teesaalee jatt san| ih kaafee ughaa got hai| paleenee inhaan noo bainevaal likhadaa hai|
badhan ih jattaan daa ik chhottaa jihaa kabeelaa hai| aich. e. roz anusaar badhan saroaa raajapootaan vichon han| inhaan daa vadderaa kaalaa see jo jamoo vich rahindaa see| kujh samen jamoo rahike ih siaalakott te duaabe vich aabaad ho ge san| kise samen saroaa raajapootaan daa dilee de khetar vich raaj see| jadon inhaan daa dilee ton raaj khus giaa taan ih raajasathaan de saroe khetar te kaabaj ho ge| raajasathaan vich kee vaar bhiaalak kaal pai jaandaa see taan lok majabooran raajasathaan ton utthake panjaab val aa jaande san| is tarhaan shaah saroaa dee bans de lok raajasathaan ton utthake panjaab de firojpur khetar vich aa ge| bande bahaadar de samen kee jatt kabeele jamoo khetar de pahaarree ilaake vich aabaad ho ge san| dtilon, dteenddase, sanghe, malhee te dusaanjh bhaaeechaare de lok vee shaah saroaa dee bans vichon han|
badhan got de lok jatt, dalit te hor jaateean vich vee han| jatt te mazhabee sikh panjaab de vadde bhaaeechaare han| karam singh hisattoreean dee khoj anusaar ih doven jaateean aareean vaang madh esheea ton panjaab vich aa vase san| jattaan ton bahute got dalitaan naal ralade han| isade kee kaaran han| kareve dee rasam vee jattaan te dalitaan naal prachalit see| raajapoot te hor uch jaateean vich kareve dee rasam bilakul hee naheen see|
duaabe vich badhan upajaatee de kee pindd han| hushiaarapur zilhe vich dasoohaa paas badhan got de jattaan daa puraanaa te prasadh pindd badhan hai| husiaarapur vich sandharaa ate jalandhar nerre salemapur musalamaanaan vaalee vich vee badhan bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| is khetar vich inhaan de jattheriaan daa ik melaa vee lagadaa hai| baddan ate badhan got vich vee farak hai| baddan ttapareevaas kabeelaa hai| badhan jatt ate gair jatt vee han jiharre saroaa raajapootaan ne vidhavaa viaah kar liaa, auh jattaan ate dalitaan vich ral ge| is kaaran hee ucheean jaateean de lok jattaan noo neevaan samajhade san| jattaan vich vee haume hundee see| jatt vee akharr de khaarrakoo san| jatt vee aapane aap noo sabh ton taakatavar te uchaa samajhade san| badhan gilaan daa vee upagot hai| moge de ilaake vich badhanee kalaan de irad girad badhan gilaan de kee pindd han| gil paal de atth putar san jinhaan vichon badhan, vairasee te sheragal bahut prasadh hoe han| badhan gil solhaveen sadee de aaranbh vich moge de dakhan pachham vich vas ge| inhaan de pramakh ttikaane raajeaanaa te ddaanddaa meeddaa san| is ilaake vich sanghar de baraarraan ne hamalaa karake mogaa gil maar ditaa see| ddaanddaa meeddaa barabaad kar ditaa| gilaan noo charrak, mogaa te ghal kalaan val bhajaa ditaa| gilaan te baraarraan vich kee larraaeean hoeean ant aapas vich rishatedaareean pain kaaran dusmanee te larraaeean khatam hoeean prasadh kaveeshar maaghee singh gilaan vaalaa vee badhan gil see|
siaalakott khetar de bahute badhan musalamaan ban ge san| badhan ate badhan gil de vakh vakh got han| ih iko bhaaeechaare vichon naheen han| badhan bhaaeechaare de lok hindoo, musalamaan te sikh tinaan dharamaan vich vee vandde hoe han| badhan gil saare sikh han| badhan saroaa raajapootaan naal sanbandhit han ate badhan gil barayaah raajapootaan naal sanbandhit han| panjaab vich badhan bhaaeechaare dee ginatee bahut hee ghatt hai| panjaabee geetakaar charan singh banbeehaa bhaaee vaale vee badhan bhaaeechaare vichon han| ih mahaan samaaj sevak vee han| jattaan, raajapootaan, khatareean, saineean, kanboaa, pichharreean sreneean te dalitaan de kee got aapas vich ralade han| sabh daa pichhokarr saanjhaa hai| vidiaa praapat keete binaan koee jaatee unatee naheen kar sakadee| vidiaa sarabotam hai| badhan saroaa raajapootaan daa upagot hai| ih bahut hee chhottaa got hai| vidiaa te giaan praapatee vee dalit jaateean vich samaajik te aarathik tabadeelee liaaun vich sahaaee ho sakadee hai| jattaan lee vee vidiaa bahut zarooree hai|
biling ih jarag de raaje jagadeo pavaar dee bans vichon han| diaul, daliau, aaualakh vee bilingaan dee baraadaree vichon han| ih bhaaeechaare daa mudt ludhiaanaa zilhaa hee hai| prasadh itihaasakaar te khojee aich. e. roj vee inhaan noo jagadeo bansee manadaa hai| baling got
de jatt bahute dhooree de ilaake vich hee han| dhooree nerre panj chhe pindd biling got de han| inhaan de naam dtadtogal, kherree, eesarraa aad han| zilhaa ludhiaanaa daa prasadh pindd seh nerre khanaa biling got de baabaa bhakaaree ne baniaa see| jo dtadtogalakherree ton aaeaa see| khane nerre chak maafee vich vee kujh ghar balingaan de han| sarahand nerre vee rurrakee uchee te khojarraa khojarree vich biling vasade han|
pattiaalaa de nerre vee kujh pinddaan vich biling bhaaeechaare de lok rahinde han| zilhaa sangaroor de khetar kaanjhalee te dhaamo maajare aad vich vee baling vasade han| jilhaa ludhiaanaa de pindd kaauke kalaan te maanhapur vich vee balingaan de kujh ghar aabaad han| asal vich biling pavaaraan daa hee ik upagot hai| is khaanadaan dee maalave vich ginatee vee bahut hee ghatt hai| saare biling jatt sikh hee han| ih jattaan daa ik bahut hee chhottaa got hai| avataar singh biling panjaabee de change kahaaneekaar han| prasadh yaataree maigasathaaneej ne is kabeele noo balingee likhiaa hai| barring got de jatt vee bilingaan de bhaaeechaare vichon han| ih vee praacheen jatt kabeelaa hai| naveen khoj anusaar aaualakh, bal, barring, biling, mandder, ttivaane, sekhon aad paramaar gharaane raaje jagadeo de sangh vich shaamil ho ke raajasathaan ton panjaab vich aae han| ih jagadeo bansee naheen han| ih jagadeo de bhaaeechaare de vichon han| jagadeo baarhaveen sadee de aaranbh vich maalave de jarag khetar vich aapane bhaaeechaare samet aabaad hoeaa see| jagadeo mahaan soorabeer see|
jattaan daa itihaas 17
bhular aaree aj ton chaar hazaar saal pahilaan madh esheea de khetaraan ton utthake bees de lagabhag desaan vich ghunm fir ke iraan ate afagaanisataan raaheen bhaarat vich pahunche san| suroo vich ih sindh, gujaraat te panjaab vich aabaadaa hoe fir matharaa, hariaanaa te raajasathaan vich vee pahunch ge san| madh esheea ton aaun vaaleean jatt jaateean ne siv noo bhular upajaatee de lok vee aapane aap noo bholaa naath sivajee mahaaraaj dee bans vichon dasade han| siv varan aasram dharam noo naheen manadaa| jatt samaaj vee jaat paat noo naheen manadaa see| bhular panjaab daa bahut hee puraanaa te sivagotaree jatt kabeelaa hai| panjaab de 12 jatt kabeele shiv gotaree han| panjaab de bahute jatt kabeele kasb gotaree han sivajee vee jatt see| ik hor ravaaeit hai ki ih khataree bans vichon han ate raajapootaane de vichon panjaab vich aae han|
baarhaveen sadee de aaranbh vich maalave maan, bhular te horaan daa bahut zor see| sidhoo baraarr jaisalamejar de khetar ton aake is samen maalave vich aabaad honaa chaahunde san| jattaan noo jmeen piaaree hundee hai| is kaaran maanaan te bhularaan aad deean akasar sidhooaan baraarraan naal larraaeean hundeean rahindeean san| sidhoo baraarraan de vaddere mohan ne bhattee musalamaanaan ton tang aake aapanaa jadee pindd beedovaalee chhaddake kauarre bhularaan de ughe pindd maarree vich aake rihaaeish karake din gujaarane suroo kar dite| mohan chheven guroo haragobind saahib daa sevak see| mohan ne chheven guroo de kahin te kauarre bhularaan de maarree pindd ton utth ke raamasar ttobe de kinaare ik birachh thale jaa ddere laae| aapane parradaade de naam te marhaaj pindd dee morree gaddee| kauarre bhularaan ne ih morrhee putt ditee| jad dubaaraa fir guroo saahib de hathon marhaaj pindd de aabaad dee khabar kauarre bhularaan ne sunee taan unhaan ne aapane ristedaar jaid paraane noo vee sad liaa| dtol vajaa ke saare bhaaeechaare noo ikatthaa kar liaa| mohan de putar kaale ne jaid paraane noo maar ditaa| kauarre bhular haar ke jhaj ge| guroo saahib dee fauaj ne vee baraarraan dee sahaaeitaa keetee| mohan ne marhaaj de aale duaale kee meelaan tak jmeen rok lee| hun marhaaj de irad girad sidhoo baraarr bhaaeechaare de 22 pindd han| inhaan noo baaheea kihaa jaandaa hai| guroo haragobind saahib maalave vich pahilee vaar baraarraan de ilaake kottakapoore vich 1632 eesavee vich aae san| is samen vee bahute baraarr guroo saahib de sikh sevak bane| maalave vich variaam chauadharee bhalar de sat putar san| inhaan deean sat moonheean han jinhaan vichon kainharre, diharr, moongaa ate bugar bahut prasadh han| foolakeean riaasataan de kaaeim hon ton pahilaan bhular jatt fool marhaaz de irad girad aabaad san| us samen is ilaake vich maanaa, bhularaan te horaan dee chauadhar see| inhaan lokaan noo foolakeean riaasataan de kaaeim hon te bahut nukasaan pahunchiaa| jinhaan ne foolake saradaaraan naal rishatedaareean paa leean| uh bahut change rahe baakee ghaatte vich rahe| bahut bhular jatt guroo gobind singh de samen hee sikh dharam vich aae| panjaab vich bhular got de bhular naam de kee pindd han| bhularaan de puraane te ughe pindd bhular herree, maarree vaddee ate chhottee, jiaulaan te kauarriaan vaalee aad kee pindd han| kauarre vee upagot hai| batthindde khetar vich shaheed baabaa bhular dee yaad vich lagan vaalaa chhimaahee jorr melaa har saal 17 akatoobar noo lagadaa hai| 15 akatoobar noo raamapuraa manddee mahiraaj vaalee sarrak upar sathit samaadhaan maarree bhular vich akhandd paatth shuroo keetaa jaandaa hai ate 17 akatoobar noo bhog paaeaa jaandaa hai| is din ughe dtaaddee te kaveeshar aapaneean vaaraan pes karade han| bhular firozapur te laahauar khetaraan vich vee kaafee san| jaatton kaa itihaas pusatak de lekhak ke aar. kaanoonago anusaar bhular, chaahal ate kaahalon jatt maalavaa, dhaar ate dakhan noo aapanaa mudtalaa ghar dasade han| jattaan de dtaaee got maan, bhular te
hearaan noo panjaab de asalee jatt kihaa jaandaa hai| hearaa daa adhaa got hee giniaa jaandaa hai| maan te bhularaan de mundde charaandaa vich pasoo chaarade san| hearaan de kade mundde te kade kurreean khulheean charaandaa vich pashoo chaarade san| kise miraasee ne horaan noo makhaual karake unhaan daa got adhaa giniaa see|
riaasat jeend te sangaroor vich bhularaan daa ik sidh kalandhar kalanjara hai| maarree vich usadee samaadh banee hoee hai| har maheene chauanaan badee noo uthe dudh charrhaaeaa jaandaa hai| bache de janam jaan put dee shaadee te kaparre vee bhentt keete jaande han| siaalakott vich bhularaan daa sidh bhoore vaalaa peer hai| us dee khaanagaah dee sikh te musalamaan bhular maanataa karade han| bhular dalit jaateean vich vee han| mazhabee bhular maanataa vee bhular hunde han|
bhular hariaane de hisaar te sirasaa khetar vich vee vasade han| bahute bhular maalave de batthinddaa, mukatasar, firozapur, ludhiaanaa, sangaroor te pattiaalaa aad khetaraan vich vee bhular bhaaeechaare de kaafee lok rahinde han| duaabe vich bhular maajhe naalon ghatt han| pachhamee panjaab de laahauar, siaalakott, gujaraanvaalaa, mulataan te minttagunmaree aad khetaraan vich vee bhular jatt kaafee ginatee vich aabaad san| pachhamee panjaab de bahut bhular musalamaan ban ge san| saandalabaare de ilaake vich vee kujh bhular rahinde san|
asal vich bhular jatt saare panjaab vich hee door door tak faile hoe san| maajhe te maalave vich bhular naam de kee pindd han| jalandhar de shaahakott khetar vich vee bhular got daa pindd bhular bahut hee ughaa te puraanaa pindd hai| bhularaan vich ttheekaree vaale pindd de vasaneek bhaaee saahib bhaaee nainaa singh nihang barre prasadh hoe han| uch dumaalaa farare vaalaa inhaan ton chaliaa| panjaabee saahit vich gurabachan singh bhular vee bahut mashoor han| maan, bhular te hor gotaan naal ralade milade gotaan de lok poorabee jaramanee vich vee vasade han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich bhularaan dee kujh ginatee 29294 see| duaabe vichon bhular got de lok videshaan vich vee bahut ge han| is bhaaeechaare de lokaan ne videsaan vich jaa ke vee aapanee mihanat te siaanap naal bahut unatee keetee hai| ih sanjamee lok han|
panjaab, esheea te yoorap de lokaan de kee got aapas vich ralade milade han kiaunk inhaan daa pichhokarr madh eseea daa khetar hee see| panjaab vich bhularaan de miraasee bhular jattaan noo sivaan dee bans dasade han| sivaa noo bholaa mahaandiau vee kihaa jaandaa hai| bhular sandhooaan vaang tez naheen hunde, bhole hee hude han| bhular te hear aapane ghar ak dee varaton naheen karade san| khetaan vich vee aap ak naheen vadtade san| kise mazadoor ton ak vadtaaunde san| bhular bhaaeechaare de lok bahut mihanatee te sanjamee han| prasadh yaataree alabaroonee ne vee aapanee kitaab vich bhaarat vich vasade kee jatt kabeele bhular te bhattee aad daa varanan keetaa hai| bhular praacheen jatt kabeelaa hai| bhularaan ne baaharale deshaan vich jaake vee bahut unatee keetee hai| hun ih saaree duneean vich vasade han| kaipattan daleep singh ahilaavat ne aapanee pusatak jaatt beeron kaa itihaas vich likhiaa hai ki praacheen kaal vich daheea, savaag hor te bhular iraan de jaattaalee praant vich vasade san| asal vich bhular madh esheea de sir dariaa de nazadeekale khetar ton utth ke eesaa maseeh ton kee hajaar saal pahilaan iraan vich aae| fir kaafee samen magaron bhaarat vich aae| ih panjaab de praacheen te asalee jatt han| bhular jagat prasadh got hai| siv vansee hon kaaran hee bhularaan noo asalee jatt aakhiaa jaandaa hai|
bhutte ih pavaar raajapootaan dee shaakhaa han| is bans daa modtee bhutte raau see| bhutte raau jagadeo bansee solangee daa potaa see| pavaar vee madh eseea ton aae puraane kabeeliaan vichon han| panjaab vich pavaaraan deean chaar mukh saakhaa san| bhutto bhaaeechaare de lok pavaaraa dee bhettaa saakhaa vichon han|
bhutteraau bahut bahaadar yodhaa see| uh bhatteean naal larraaee vich maariaa giaa| bhatteean ne chanaab khetar vich sathit us dee raajadhaanee kuliaar ute zabaree kabajaa kar liaa see| muhamad gauaree de hamaliaan samen panjaab khaarrakoo jatt kabeeliaan daa ghar see| khokhar, bhutte, langaah, chheene, samare, varraich, virak, nijar aad kabeele ethe rahinde san| bhutte jatt halake vich bhutte bhaaeechaare daa ik puraanaa pindd bhuttaa vee bahut prasadh hai| bhattee musalamaanaan naal larraaeean kaaran hee pavaar bhaaeechaare de lok dakhan poorabee maalave noo chhadd ke ludhiaane khetar vich sataluj dariaa de nerrale khetaraan vich aabaad san| pavaaraan de vaddere raajaa jagadeo ne hatthoor ate jarag vich aapanaa ik bahut hee mazaboot kilhaa banaaeaa see| us dee maalave vich door tak chauadhar see| raaje jagadeo dee mauat ton magaron bhutte got de panvaaraan deean akasar musalamaanaan naal larraaeean hundeean rahindeean san| ik vaar bhutto got de lokaan noo musalamaanaan ne kilhe vich gher liaa| kujh bhutte maare ge, kujh musalamaan ban ge| dujh dushaman noo bhulekhaa de ke aapane vadderiaan de naam te naven got rakhade chhutt ge| daleo bhaaeechaare de lok aapanaa navaan got daliau rakh ke dusman noo bhulekhaa de ke hee kilhe vichon chhutte san| maanasaa de ilaake vich hun vee kahaavat hai
got taan saaddaa see bhutte par aseen daliau kahike chhutte|
daleo te buttar aapas vich rishatedaaree naheen karade doven bhutte bhaaeechaare vichon han| bhutte jatt jagadeo de khaanadaan vichon hee han| bhutte bahut vaddaa got see| bahute bhutte pachhamee panjaab val chale ge san| mulataan gazatteear aiddeesn 1902 vich vee kuttiaan noo pavaar hee
likhiaa giaa hai| peerazaadaa muraad bakhash bhuttaa vee aapane aap noo pavaar raajapoot kahindaa see| pachhamee panjaab vich bahute bhutte musalamaan ban ge san| pachhamee panjaab de khetar mulataan, laahauar, siaalakott, gujaraanvaalaa, jhang, jehalam, shaahapur te dderaa gaazeekhaan vich bhutte bhaaeechaare de lok kaafee aabaad san|
sikhaan vich bhutte got de jattaan dee ginatee bahut ghatt hai| ludhiaane, moge, fir ozapur, sangaroor, pattiaalaa aad khetaraan vich kaafee bhutte jatt sikh han| kujh bhutte bhaaeechaare de lok raajapoot ate araaee vee han| bhutte raaje jagadeo pavaar dee bans vichon han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa samen saanjhe panjaab vich 22539 bhuttiaan ne aapane aap noo jatt dasiaa hai ate 5085 ne raajapoot dasiaa hai| bhutte araaee vee 32603 san| kise samen ludhiaane de khetar vich bhutte keval 36 ate firozapur de khetar vich 42 reh ge san| maalave vich bhutte got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt reh gee see| panvaaraa de kee naven upagot ban ge san| saare hee jatt bhaaeechaare vich ralamil ge san| kujh panvaar dalit te pichharreean sreneean vich shaamil ho ge san| kaafee panvaar musalamaan vee ban ge san| panvaar bahut vaddaa bhaaeechaaraa see| puraane samen vich bhutte saare panjaab vich faile hoe san| hun bhutte got de lokaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| pachhamee panjaab vich saare bhutto musalamaan ban ge han| bhutte, langaah, kharal aad jatt kabeele paramaar bhaaeechaare vichon han| jattaan daa subhaa te mat raladee hai kiaunk kalachar saanjhee hai| poorabee panjaab vich bhutte jatt ghatt ginatee vich hee han|
bhatthal ih bhattee raajapootaan vichon han| bhatthal got daa modtee bhatthal see| ih bhattee khaanadaan de raau jundar daa putar see| dhaaleevaal te jauahal vee ise bans vichon han| 1398 eesaveen vich jadon taimoor lang ne bhattaner noo jit ke te luttamaar karake barabaad kar ditaa taan kee jatt kabeele raajasathaan ton utth ke panjaab vich aa ge| is samen hee bhatthal bhattala uthon ujarr ke maalave de ludhiaane de khetar chatthaa dhoohaa vich aa ge| bhatthal jattaan ne ethe hee kachaa kilhaa banaake aapanaa ttikaanaa kar liaa see| ih pindd budte naale upar see| dariaa dee barabaadee kaaran inhaan ne naven pindd bhanoorr dee morrhee gaddee| ih 16veen sadee daa samaan see| daakhe de nazadeek hasanapur vee bhatthalaan ne aabaad keetaa hai| pindd bhatthal balaak doraahaa jilhaa ludhiaanaa vee bhatthal bhaaeechaare daa bahut puraanaa te ughaa pindd hai| maajhe vich bhatthal te bhatthal sahijaa singh aad kee pindd bhatthal bhaaeechaare de han| ludhiaane de ilaake ton utthake kujh bhatthal, pattiaalaa te maanasaa aad de khetaraan vich vee aabaadaa ho ge| baranaale de ilaake vich bhatthal naamee mashahoor pindd bhatthal bhaaeechaare daa hee hai| is pindd de vasaneek heeraa singh bhatthal te budtalaadde khetar vich vee ik bhatthal mahaan aazaadee sangaraamee san| pattiaale khetar vich dharerree jattaan vee bhatthalaan de han| bahute bhatthal maalave vich hee aabaad han| maalave de khetar ludhiaane vichon kaafee bhatthal jatt videsaan vich vee ge han| saare bhatthal hee jatt sikh han| panjaab vich bhatthal bhaaeechaare dee ginatee bahut hee ghatt hai|
jattaan daa itihaas 18
bhinddar is got daa modtee bhinddar hee see| ih tanvarabansee han ih madh esheea ton aaeaa jattaan daa bahut hee puraanaa kabeelaa hai| inhaan daa mukheea raae taanaar panjaab vich aa ke aabaad hoeaa| ih bahute siaalakott vich san| kujh bhinddar siaalakott ton guradaasapur de ilaake vich aae san| talavanddee bhinddar pindd guradaasapur vich bhinddar got daa bahut hee puraanaa te prasadh pindd hai| guradaasapur de battaalaa khetar vich bhinddar jatt kaafee vasade han| amritasar vich vee bhinddar kalaan inhaan daa ik bahut hee ughaa pindd hai| maajhe vich vee bhinddar got de jatt kaafee vasade han| inhaan daa pichhokarr vee raajapoot hai | saandalabaar vich maarree bhinddaraan pindd bhinddar baraadaree daa hee see| paakisataan banan naal inhaan lokaan noo ujarranaa piaa see| paakisataan ton aake bahute bhinddar hariaane de malakapur, karanaal, khetar vich aabaad ho ge san|
jagaraau paas maalave daa prasadh pindd bhinddaraan hai| sant karataar singh khaalasaa bhinddaraan vaale mahaan sikh mishanaree san| ludhiaane te moge de ilaake vich vee kujh pinddaan bhinddar bhaaeechaare de lok rahinde han| ik bhinddaraan pindd sangaroor vich vee hai| panjaab vich bhinddar naan de kee pindd han| sangaroor, batthinddaa, maanasaa aad khetaraan vich vee bhinddar kaafee vasade han| bhinddar got de lok bahute maalave vich hee han| maajhe vich ghatt han| siaalakott ilaake vich bahute bhinddar musalamaan ban ge san| binddar got de lok yoorap vich vee han| ih madh esheea ton hee utaree yoorap vich ge han| madh eseea ton vee vakh vakh samen panjaab vich vee kee jatt kabeeliaan de got aapas vich ralade milade han| panjaab vich kujh jatt kabeele raajasataan valon aae han ate kujh mulataan valon aae han| bhinddar bhaaeechaare dee ginatee panjaab vich bahut hee ghatt hai| moge ate ludhiaane de jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| ih tanvar jattaan daa hee ik upagot hai| ih bizanauar jilhe de haajeepur khetar vich vee kaafee samen ton vas rahe han| ih mihanatee te sanjamee jatt han|
bhangoo bhangoo bans daa modtee bhangoo see| bhangaal ate bhaagoo vee ise bhaaeechaare vichon han| ih sindh ton panjaab vich aae han| ih sikandar de
hamale samen panjaab vich san| jadon arabaan ne sindh te hamalaa keetaa taan siveesataan de khetar vich bhangoo daa potaa kaakaa raaj kar rihaa see| kaake ne raaje daahir de viradh arabaan daa saath ditaa kiaunk bahute jatt kabeele raaje daahir de salook ton tang san| muhamad bin kaasam ne is futt ton faaeidaa utthaa ke kee jatt kabeeliaan de mukheean noo aapane val kar liaa see| is larraaee vich muhamad bin kaasam ton raajaa daahir buree tarhaan haar giaa see| us daa larrakaa jai singh musalamaan ban giaa see| us dee raanee te us deean do putareean noo kaid kar liaa see| pahilaan pahil bhangoo bhaaeechaare de lok sindh ton utth ke shor kott te jhang de khetar vich aae| kujh bhangoo siaalakott te minttagunmaree de khetaraan val chale ge san| bhangoo got daa raajapootaan naal koee sanbandh naheen sagon inhaan deean panvaar raajapootaan dee saakh siaalaan naal bahut larraaeean hoeean| siaalaan ton tang aa ke hee bhangoo maajhe te maalave val aa ge san| kujh ghagar ton paar sarase de khetar vich vee chale ge| kujh itihaasakaar bhangooaan noo nepaal ton aae hoe samajhade han| ih vichaar galat hai| ludhiaane de ilaake vich vee bhangoo bhaaeechaare de kee pindd han| bhangooaan daa prasadh pindd bharree ludhiaane zilhe vich khane de najdeek hee hai| 1763 eesaveen vich jadon sikhaan ne sarahand daa ilaakaa fatih keetaa see taan mahitaab singh bhangoo dee vandd vich bharratee te kottalaa aad pindd aae| is lee is dee bans amritasar daa ilaakaa chhadd ke is pindd vich aa gee| praacheen panth prakaash daa lekhak ratan singh bhangoo is bhaaeechaare vichon hee see|
kujh bhangoo pindd ddalaa zilhaa rorr vich vee vasade han| bhangoo got takhaanaan daa vee hundaa hai|
sapare jatt vee raae te bhangoo aad bhaaeechaare de vaang pahilaan sindh vich aabaad san| muhamad bin kaasim de hamale 712 eesaveen ton magaron panjaab vich aae| sapare jatt vee han ate arorre khataree vee han| ih sindh de alarorr nagar vich vasade san| panjaab vich bhangoo naam de kee pindd han| sarase de khetar vich vee ik pindd daa naam bhangoo hai| pattiaaalaa, sangaroor, ludhiaanaa, batthinddaa, jalandhar ate roparr khetaraan vich vee bhangoo got de jatt kaafee aabaad han| ih bahute duaabe vich hee han|
pachhamee panjaab vich bhangoo jhang te shorakott ton ujarr ke pindd bhatteean jalaalapur te paraaneke aad pinddaan vich aa ge san| pachhamee panjaab vich kujh bhangoo musalamaan vee ban ge san| panjaab vich bhangoo bhaaeechaare dee ginatee bahut hee ghatt hai| is bhaaeechaare de bahute lok jatt sikh hee han| jattaan, arorre, khatareean te takhaanaan de kee got ralade han| sabh daa pichhokarr saanjhaa hai| sabh madh esheea ton aae han| kaipattan daleep singh ahalaavat aapanee pusatak jaatt vee kaa itihaas panaa 7305 ute likhadaa hai ki bhangoo te bharangar iko got hai| ih naagabansee jatt han| panjaab de saare bhangoo sikh han| utar pradesh de matharaa khetar vich bhangoo athavaa bharangar got de hindoo jaattaan de 40 pindd han| vakh vakh khetaraan vich bhangoo got de uchaaran vich kaafee antar hai| ih saare iko bans vichon han| kee vaar mool shabad tatabhav vich badal ke kaafee badal jaandaa hai| bhangoo dalit jaateean vich vee han| bodh kaal vich bahut jatt kabeele bodhee ban ge san| jatt, hindoo, musalim, sikh, eisaaee, bishanoee aad kee dharamaan vich vandde ge han| par khoon dee saanjh aje vee hai| jatt mahaan jaatee hai| mase rangharr daa sir bhangoo jatt mahitaab singh meeraan kottee ne vadt ke dusman ton darabaar saahib dee beadabee daa badalaa liaa see| uh mahaan soorabeer jodhaa see| bhangoo jattaan daa chhottaa te ughaa got hai|
maangatt is bhaaeechaare daa vadderaa maangatt see| maangatt bhaaeechaaraa madh esheea de roosee khetar ton aaeaa hoeaa, mahaabhaarat de samen daa bahut puraanaa kabeelaa hai| e. ail. mangett roos daa prasadh itihaasakaar hoeaa hai| kujh jatt yookaren vich vee han| ik maangatt sidh 12veen sadee vich vee hoeaa hai| is samen utaree bhaarat vich sidhaan daa bahut prabhaav see| is ne garrhagazanee ton aapane kabeele samet aake jagadeo paramaar naal ralake raajasathaan te panjaab vich gajnee vaale patthaanaan naal kee larraaeean larreean| ant parivaar samet maalave de ludhiaane khetar vich aabaad ho ge| is dee baraadaree pahilaan shaahapur kadon aabaad hoee, eis khaanadaan ne hee doraahe de paas chhandarr pindd vasaaeaa| raamapur, kattaanee, haans kalaan pindd vee is bhaaeechaare de han chhandarraan de aasapaas maangattaan de 12 pindd han| ludhiaane zilhe vich maangatt jatt pindd raamagarrh, bhamaa kalaan, begovaal, pritheepur, kherraa, ghulaal, maangatt, bhairon munaa, balovaal, malakapur aad vich vee kaafee vasade han| maangatt bhaaeechaare vichon kaalaa maangatt bahut ughaa khaarrakoo see| uh kise kaaran duaabaa chhaddake ludhiaane de khetar vich aa giaa| us ne munddeean de nanbaradaar naal rishatedaaree paa lee ate ghar juaaee banake rahin lag piaa| kise kaaran sarahind daa navaab vee kaale naal naaraaz ho giaa| munddee kabeele de lok kaale noo pakarr ke navaab noo khus karanaa chaahunde san| kaale noo unhaan dee chaal daa pataa lag giaa| kaale ne munddee jatt kabeele de lokaan noo daavat te sad liaa| jadon munddee got de saare lok daavat lee baitthe taan kaale ne ag laa ditee| jis naal munddee got de saare marad maare ge| us samen munddee kabeele dee ik isataree bachaa jaman lee aapane peke gee see| us de petton janame bache ton munddee got fir chal piaa| is kaaran hee munddee got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| kaalaa bahut taakatavar pahilavaan see| paaeil de haakam jai singh ne kaale dee kustee ton khus ho ke kaale noo ghorraa fer ke jinee jmeen uh gher sake, gher lain dee khulh de ditee| is prakaar kaale maangatt ne maangattaan daa prasadh pindd chhandarraan vasaaeaa| aj kalh is mule vaale pindd noo hee ghulaal kahinde han| ghulaal de theh ton kushan kaal de samen deean moorateean te sike mile han| baaboo heeraa singh jee ghulaal daa itihaas pusatak vee likhee hai|
maalave vich bahute maangatt ludhiaane, pattiaale te firozapur khetaraan vich aabaad san| mukatasar de ilaake vich maangatt ker pindd maangatt jattaan daa bahut ughaa pindd hai| kujh maangatt malerakottalaa, naabhaa te fareedakott khetaraan vich vee vasade han| maajhe vich amritasar zilhe vich vee maangatt bhaaeechaare de lok kujh pinddaan vich rahinde han| jalandhar khetar vich maangatt bhaaeechaare de lok kujh pinddaan vich rahinde han| jalandhar khetar vich maangatt kaafee han| roparr ate sirasaa de khetaraan vich vee kujh maangatt vasade han| kujh hushiaarapur vich vee han| pachhamee panjaab de siaalakott, laahauar, gujaraanvaalaa, gujaraat te minttagunmaree aad khetaraan vich vee maangatt bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| saandalabaar vich vee male ate maangatt pindd maangatt jattaan de san| pachhamee panjaab vich bahute maangatt musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare maangatt jatt sikh han| duaabe vichon kaafee maangatt baaharale desaan vich jaake aabaad ho ge han| is bhaaeechaare ne bahut unatee keetee hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich maangatt bhaaeechaare dee kul ginatee 11661 see|
chaalee mukatiaan vichon ik mukataa bhaaee fatih singh khuradapur maangatt pindd daa soorabeer shaheed see| maangatt jattaan daa ik puraanaa, aughaa te chhottaa got hai| mahaabhaarat de yudh samen bhaarat vich 244 raaj san jinhaan vichon 83 jatt raaj san| ik paraatatav vigiaanee te vidavaan profaisar bee. bee. laal anusaar mahaabhaarat daa yudh eesaa ton atth sau jaan nai sau saal pahilaan hoeaa see| sree krishan jee. sree raamachandar jee jatt raaje san| jatt te khataree iko jaatee vichon han| ih saare madh eseea ton aae aareea kabeele hee han| mandder is bans daa vadderaa mandderaa see| ih madh prades de maanddoo khetar vich aabaad san| ih rigaved de samen daa puraanaa jatt kabeelaa hai| ih dhaaraa nagaree de raaje jagadeo paramaar naal raajasathaan de rasate 12veen sadee de aaranbh vich panjaab de maalavaa khetar vich aae| is kabeele ne raaje jagadeo panvaar de lashakar vich saamil ho ke raajasathaan te panjaab vich gazanavee patthaanaan naal kee larraaeean keeteean ate unhaan noo laahauar val bhajaa ditaa see| puraane samen vich panjaab de maalavaa khetar ton jatt kabeele madh prades de maalavaa khetar vich aaunde jaande rahinde san| raaje jagadeo ne jarag navaan pindd vasaaeaa ate mandderaan noo vee ethe hee aabaad kar liaa| mandder vee paramaar bhaaeevaare vichon han| ludhiaane jilhe vich mandder got de jatt kaafee han| sangaroor vich vee mandder kalaan pindd mandder bhaaeechaare daa hee hai| jilhaa jalandhar de bangaa halake vich vee mandder jattaan daa ughaa pindd mandder hai| pindd ahimadagarrh tahiseel budtalaaddaa vich vee kujh mandder vasade han| maanasaa khetar vich mandder kaafee han| bhoorathalaa mandder tahiseel malerakottalaa jilhaa sangaroor vich mandderaan daa vaddaa pindd hai|
maalave vich mandder got de lok kaafee han| duaabe vich bahut ghatt han| panjaab vich mandder naam de kee pindd han| mandder upagot hai| saare mandder jatt sikh han| mandder jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| mandder jatt aapanaa sanbandh panvaar raajapootaan naal jorrade han| jaatt itihaasakaar prinseepal hukam singh panvaar, rohatak, anusaar raajapootaan dee unatee samen jatt raaj gharaaniaan vichon hee puraanak braahamanaan ne kashatareean dee ik naveen srenee banaaee| jatt bahut hee praacheen jaatee hai| ih raajapootaan de vee maape han|
jattaan daa itihaas 20
malhee aareea jaatee de lok eesaa ton do hazaar saal poorab madh esheea ton chalake sindh ate mulataan de khetaraan vich aabaad hoe| kise samen kaisapeean saagar de khetar ton lai ke mulataan de khetar tak takarre ate khaarrakoo jatt kabeele dooradoor tak faile hoe san| malhee bhaaeechaare de lok eesaa ton 1500 saal poorab panjaab de mulataan khetar vich bhaaree ginatee vich vasade han| haualee haualee malhee kabeele de lok panjaab de saare ilaakiaan vich chale ge| hor jaateean de mukaabale vich adhik hon kaaran panjaab de ik vadde ilaake daa naam maalavaa pai giaa| vaasoodev sharan agaravaal varage itihaasakaar vee likhade han ki maalavaa gan de lokaan noo malhee jaan maaloo vee kihaa jaandaa hai| yoonaanee itihaasakaar inhaan noo maloee kahinde han|
eih bahut hee soorabeer kauam see|
326 poorab eesaa de samen jad yoonaanee hamalaavaar sikandar mahaan mulataan val aaeaa taan mulataan de malheean ne barraa zabaradasat ttaakaraa keetaa| is samen malhee raavee, jihalam te chanaab de khetaraan vich vee door door tak faile hoe san| ih bahut hee takarre te bahaadar kabeele de lok san| yoonaanee fauaj vee inhaan naal larran ton bahut ddaradee hai| is larraaee vich sikandar dee fauaj daa vee bahut nukasaan hoeaa ate sikandar vee zakhamee ho giaa| aad kaal vich malheean de vaddere hor jattaan vaang sooraj upaasanaa keetaa karade san| mulataan shahir vich vee ik puraatan te prasadh sooraj mandir see| mulataan jattaan daa ghar see| sikandar dee jit pichhon malheettaan te hor jatt chauadhareean ne baadasaaeh sikandar noo dasiaa ki aseen lagabhag ik hajaar saal ton is khetar vich sutantar te sukhee vasade see|
aakhir sikandar noo vee malheean te hor jatt kabeeliaan naal samajhauataa karanaa piaa| yoonaanee itihaasakaaraan ne malheean noo maloee likhiaa hai| mal, malhee ate maloee iko hee kabeelaa lagadaa hai|
kujh itihaasakaar malheean daa sanbandh paramaar raajapootaan naal jorrade han ate kujh saroaa raajapootaan naal jorrade han| malhee taan raajapoot de janam ton vee bahut pahilaan daa kabeelaa hai| prasadh itihaasakaar shamaser singh asok raajapootaan dee paidaaeis atthaveen, nauaveen sadee dasadaa hai| mahaabhaarat vich raajapootaan daa koee jikar naheen| panjaab, sindh, gujaraat naveen jaatee hai| maloee bhaav malhee upajaatee de lok mulataan de khetar ton chalake maalave vich aae| maalave ton raajasathaan vich pahunche| ant haualee haualee madh bhaarat vich jaake aabaad ho ge| maloee kabeeliaan ne aapane ganaraaj kaaeim kar le| maalavaa ganaraaj de puraane sike vee milade han| paananee ate chandar de anusaar maloee kabeele de lok kashataree vee naheen san ate braahaman vee naheen san| ih madh eseea ton bhaarat vich aaeaa ik vakharaa hee kabeelaa see| uh muradiaan noo dharatee vich dab ke unhaan deean samaadhaan banaa dinde san| uh deevaalee ate khusee de mauake aapane jattheriaan dee poojaa vee karade san| prasadh itihaasakaar vee. e. samith vee maloee lokaan noo bhaarat vich baaharon aae videsee hee manadaa hai| puraane samiaan vich maloee kabeele de lok utaree te madh bhaarat vich door door tak aabaad san| koee inhaan daa mukaabalaa naheen karadaa see| ih barre larraake te yodhe san| inhaan dee ik saakhaa dakhan val aboo achalagarrh sarohee vich aabaad ho gee| jinhaan vichon mahaan samaraatt bikaramaadat hoeaa| ise saakh ne jaipur raaj de karakott nagar khetar te adhikaar kar liaa| is ilaake vich inhaan de raaj de puraane sike vee mile han| maloee bhaav malhee bhaaeechaare de lok raajasathaan ate madh prades de maalavaa khetar vich vee aaunde jaande rahinde san| videsee hamaliaan te kaal pain kaaran jatt kabeele akasar hee ik thaan ton utthake doojee thaan door tak chale jaande san| aabaadeean badaladeean rahindeean san|
malhee aapanaa pichhaa malhee vaalaa pindd naal jorrade han| jo ujarr ke te theh banake duaabaa vasiaa see| pahilee vaar is noo bikaramaa bansee maaloo jaan malhee kauam ne vasaaeaa see| ithe ik puraanaa kilhaa vee hundaa see| jis vichon puraane sike vee mile han| kokaree maleean, kott maliaanaa te malhaa vee malheean ne vasaae, chughaa kalaan te barre sidhaveen aad pinddaan vich vee malhee aabaad han| malhee ik vaddaa kabeelaa see| ik hor ravaaeit anusaar malhee bhaaeechaare de lok dilee de raaje shaah saroaa dee bans vichon han| ih dilee te raajasathaan de saroee ilaake noo chhaddake aj ton kee sau saal pahilaan panjaab de maalavaa khetar vich dubaaraa aake aabaad ho ge| hoonaan ate musalamaanaan de hamaliaan samen panjaab vichon kee jatt kabeele raajasathaan te madh prades vich jaake vas ge san| malhee got de lok dtilon, dteenddasaa, sanghaa te dosaanjh got de jattaan noo aapanaa bhaaeechaaraa samajhade han| maalave, maajhe vichon langh ke malhee dubaaraa fir siaalakott te gujaraanvaalaa aad tak chale ge san|
panjaab vich malheean naam de kee pindd han| ik malheean pindd pattiaale khetar vich vee hai| ik bahut hee puraanaa pindd malheean vaalaa halakaa baranaalaa zilhaa sangaroor vich hai| malheea vaalaa moge khetar vich vee hai| duaabe vich vee ik malheean pindd bahut prasadh hai| guradaasapur vich vee malheean fakeeraan te malheean pindd malhee bhaaeechaare de hee han| maajhe de guradaasapur khetar vich malhee got de jatt kaafee vasade han| ik malheean pindd kapoorathalaa khetar vich vee bahut prasadh hai| amritasar khetar vich vee malhee kaafee han| maalave de mogaa, ludhiaanaa ate sangaroor aad khetaraan vich malhee bhaaeechaare de lok puraane samen ton hee aabaad san| kise samen ludhiaane de malod khetar te vee mulataan de malhaa jaan malhee kabeele daa kabazaa rihaa hai|
jadon khahire maalave vich aae taan malheean naal larraaeean karake malheean de prasadh pindd malaa ate charrik barabaad kar dite| 12veen sadee eesavee vich maliaane vaaliaan vichon lachhaman sidh barraa shakateesaalee see| us ne charrik ate asttaang kott pindd dubaaraa vasaae san| charrik aapane bhateeje sanghe noo de ditaa see| lachhaman sidh aap asttaang kott rahindaa see| gazanee vaaliaan noo maalave vichon kadtan lee lachhaman sidh vee jagadeo paramaar naal ral giaa| ih gauareean de batthinddaa maaran de samen vee unhaan de viradh larre san| is larraaee vich raajapootaan jattaan daa bahut nukasaan hoeaa see| raajapoot de jatt iko nasal vichon han| asal vich jatt hee raajapootaan de maape han|
gauareean, bhatteean te khahiriaan ne lachhaman sidh de bhaaeechaare de pindd agaan laake fook dite| charrik de sathaan te bhaaree yudh hoeaa| lachhaman sidh daa sees charrik ddigiaa te dharr musatafaa kol aake ddigiaa| doheen thaaeen is sidh deean marrheean baneean han| is bhaaeechaare de lok inhaan marrheean noo poojade han|
moreea kaal de prasadh yaataree maigasathaneej ne vee likhiaa hai ki malhee lok aapane vadderiaan dee samaadh banaa ke us dee poojaa karade
san| chahil, gil, sandhoo, dtilon aad jatt vee aapane vadderiaan dee khushee samen khaas poojaa karade san|
ludhiaane de malhee jatt vee pabeean de sathaan te aapane vaddere lachhaman sidh dee maarree dee maanataa karade han| chauadaan chet noo moge zilhe de pindd maarree vich lachhaman sidh de mandir vich bhaaree salaanaa melaa lagadaa hai| lachhaman sidh malhee jatt see| maarree de malhee jatt mandir vich har shaam deevaa baalade han| mandir vich koee mooratee naheen rakhade| poojaa daa maal malhee jatt hee aapane paas rakh lainde han| jog mat anusaar 9 naath te 84 sidh san|
siaalakott de malhee aapanaa pichhaa sarohaa raajapootaan naal jorrade han| unhaan anusaar unhaan daa vadderaa malhee aapane sataan putaraan samet panjaab vich charavaahiaan de tauar te vasiaa see| sataan putaraan de naam te malheean deean sat moonheean san| inhaan de rasam rivaaj guraaeaan naal ralade milade han| guraae vee saroaa raajapootaan vichon han| inhaan de parohat naaee, maraasee aad hunde han| kee vaar koee vee parohat naheen rakhiaa hundaa| malhee dee bans de ik mukhee milaanbar ne kasoor kol acharak pindd vasaaeaa| malhee amritasar de guradaasapur khetaraan vich vee han| himaayoon de samen varasee malhee daa potaraa raam gujaraanvaale de khetar vich virak jattaan de ghar viaahiaa giaa te daaj vajon milee zameen te uthe hee aabaad ho giaa| gujaraanvaale jilhe vich malheean de panj guraaeean te kaame malhee aad 12 pindd san| saandalabaar vich bade malhee, cheeche kaa malheean, daau kee malheean, aad kaafee pindd malhee bhaaeechaare de san| kasoor de khetar vich vee naaharaa malheean daa puraanaa te modtee pindd see| malheean deean cheemaa te varraaeich jattaan naal vee rishatedaareean san| siaalakott te gujaraanvaalaa vich malhee jattaan deean kee basateean san| malhee jatt saare panjaab vich milade han| zilhaa saahapur te jhang vich musalamaan malhee jattaan dee bahut ginatee see| pachhamee panjaab vich malheean deean hajraavaan naal kee larraaeean hoeean|
hazaraavaan ne malheean ton kee pindd khoh le| hajraa jatt malheean ton vee vadh taakatavaar te khaarrakoo san| pachhamee panjaab vich bahute malhee jatt musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare malhee jatt sikh han| malhee jattaan dee ginatee beshak ghatt hai par saare panjaab vich door door tak faile hoe han| duaabe vichon bahute malhee jatt baaharale desaan vich chale ge han| malhee jattaan daa bahut hee puraanaa te prasadh got hai| malhee, mal, maloee, maalav jattaan daa ik hee maalav pradesh see| raamaaein kaal vich utaree bhaarat vich keval ik hee maalav prades see| raamaaein kaal daa samaan eesaa ton lagabhag ik hazaar saal pahilaan daa hai| us samen is khetar vich mal jaan maalav jatt rahinde san| praacheen kaal samen jatt kaisapeean saagar ton lai ke utaree bhaarat tak door door tak aabaad san|
bhagat kisaan kabeelaa see| jaatt itihaasakaar prinseepal hukam singh paavaar rohatak anusaar gur nauaveen sadee, ate raajapoot giaarhaveen sadee de lagabhag jattaan ton vakh hoe san| jatt hee sabh ton puraatan kabeele han|
raae is bans daa modtee raae see| ih vee kangaan vaang raghoobansee jogare dee bans vichon han| nant jatt vee inhaan de bhaaeechaare vichon han| ih iraan ton sindh, raajasathaan, dilee aad vich aake kaafee samaan aabaad rahe taareekhe sindh de anusaar sindh daa pahilaa baadashaah divaa jee see| ih raae bhaaeechaare vichon see| divaa jee bahut taakatavar baadasaaeh see| is daa raaj kasmeer, kandhaar, suraashattar ate kanauaj ton vee age door door tak failiaa hoeaa see| bhaarat de chhotte chhotte raajiaan naal vee is dee mitarataa see| raae khaanadaan de jattaan ne sindh vich 137 saal tak raaj keetaa| arabee hamale vee roke ate arabeean noo bhaarat vich aaun ton rokee rakhiaa| is khaanadaan dee ik vidhavaa raanee naal hor fer karake chach braahamanaan ne sindh te kabazaa kar liaa| is braahaman khaanadaan daa aakhree baadashaah daahir see| ih jattaan naal bahut ghatteea salook karadaa see| is samen kee jatt bodhee ban ge san| arabee hamalaavar muhinmad bin kaasam ne is futt daa faaeidaa utthaake te kujh jatt kabeeliaan naal samajhauataa karake sindh de raaje daahir noo haraa ke sindh te kabajaa kar liaa see| is samen sindh de ilaake ton utthake kee jatt kabeele siaalakott, amritasar te raajasathaan val chale ge| sataveen sadee ton pahilaan jatt kabeele hunde san| raajapoot naheen hunde san| asal vich jatt hee puraane kabeele han| jad raajasathaan vich bhiaanak kaal paindaa see| taan kujh jatt kabeele panjaab vich fir vaapis aa jaande san| videshee hamaliaan de samen vee kee jatt kabeele pachhamee panjaab te maajhe ton utthake maalave vich aa jaande san|
siaalakott te shaahapur de khetaraan de raae jatt bhaaree ginatee vich musalamaan bane san| husiaarapur te jalandhar khetar de kujh pinddaan vich vee raae got de jatt vasade han| ih ughaa te prabhaavasaalee got hai| maajhe de lopoke khetar vich raae jattaan daa ughaa te vaddaa pindd raae hai| ik raae chak pindd guradaasapur khetar vich vee hai| maajhe vich raae got de jatt vee kaafee han| duaabe vich vee raae jattaan de kee pindd han| roparr khetar vich maajaree tthekedaaraan vee raae baraadaree daa prasadh pindd hai|
ludhiaane khetar vich ghurraanee kalaan, ghurraaee khurad, maajaraa aad kaafee pindd raae jattaan de han| ludhiaane de raae aapanaa pichhokarr raajasathaan daa dasade han| ih lok raajasathaan vich bhaaree kaal pain kaaran hee panjaab vich aae san| ludhiaane de naal lagade mogaa khetar vich vee raae got de jatt ttaaven ttaaven pinddaan vich aabaad han| asal vich raae jatt ghatt ginatee vich saare panjaab vich hee faile hoe han| raae got de bahute lok musalamaan ban ge san| jatt sikh bahut ghatt han| raae got de kujh lok dalit jaateean vich vee han|
akabar baadashaah de samen vadde chauadhareean noo raae daa khitaab ditaa jaandaa see| raajapoot raaje vee aapane naaun de naal raau jaan raae likhade san| angarezaan de samen vee kujh rees hindooaan noo raae bahaadar daa vishes khitaab ditaa jaandaa see| inhaan daa got raae naheen hundaa see| kang ate raae doven hee jattaan de bahut hee puraane got han| raa sikh jatt iko bans vichon naheen han| raae jattaan daa jagat prasadh got hai| bahute jatt raaj gharaaniaan vichon hee han| sree raam chandar, sree krishan, bhaarat, kanishak, poras, harash, ashok, salavaan, birakaramaadat, bhoj ate shivaa jee marahattaa aad saare jatt raaje hee san| kujh marahatte jattaan vichon han| raae got de jatt sindh ghaattee sabhiataa dee viraasat daa prateek hai| sindh ghaattee hee jattaan daa mudtalaa ghar see|
jattaan daa itihaas 21
sidhoo baraarr sidhoo bhattee raajapootaan vichon han| ih yaadav bansee han| puraane samen vich bhattee raajapootaan daa raaj matharaa ton lai ke gazanee tak see| kaafee samen magaron bakhaare de baadashaah ne gajnee ate laahauar de ilaake bhatteean ton jit le| bhattee, bhattaner de ilaake vich aabaad ho ge| ik bhattee saradaar devaraaj ne devagarrh vasaaeaa| us dee bans vich jaisal ik parataapee raajaa hoeaa| us ne jaisalamer shahir vasaa liaa| us daa bettaa hem raau aapane bharaavaan naal naaraaz ho ke hisaar de ilaake vich 1180 ee. ch aa giaa|
jadon shahaabudeen gauaree ne bhaarat te hamalaa keetaa taan hem ne aapane bhattee kabeele naal ralake us dee vadh ton vadh sahaaeitaa keetee| is lee gauaree ne hem noo sirase, hisaar te batthindde daa ilaakiaan daa chauadharee banaa ditaa| hem ne hisaar vich ik kilhaa usaariaa| hem dee mauat 1214 eesaveen vich hoee| isane mukatasar de dakhanee ilaake ton panvaaraan noo ludhiaane val kadtiaa| hem de putar jondhar de 21 pote san| jinhaan de naam te add add naven 21 got hor chal pe| is de ik pote mangal raau ne dilee dee sarakaar viradh bagaavat keetee par maariaa giaa| mangal raau de putar anand raau de bette kheevaa raau dee raajapoot patanee ton koee putar paidaa naa hoeaa| kheevaa raau ne saraau jattaan dee kurree naal viaah kar liaa| bhattee bhaaeechaare ne us noo kheevaa khottaa kahike tiaag ditaa| kheevaa raau de ghar sidhoo raau daa janam hoeaa| ih ghattanaa takareeban 1250 eesaveen de lagabhag vaaparee| sidhoo raau dee bans jatt baraadaree vich ral gee| sidhoo de naanv de chhe putar hoe| bette daaharr dee ulaad kainthal, jhunbe aad vaale bhaaeeke han| dhar dee ulaad peere kottee han| roop dee ulaad rose sidhoo pindd ttahinaa, zilhaa fareedakott vich hai suro dee ulaad mahiramee sidhoo han ate ih jaidaan daa vadderaa see| maano dee bans malakaane te nauarang aad pinddaan vich hai| bhoore dee bans vichon hareeke te baraarr sidhoo han| bhoore de bhutar tilak raau ne sant subhaa kaaran viaah naheen karaaeaa| is noo bhatteean ne batthindde te mukatasar de vichakaar abaloo pindd vich katal kar ditaa| saare sidhoo is mahaapurash dee maanataa karade han| is dee yaad vich abaloo vich ik guraduaaraa banaaeaa giaa hai| is tilak raau dee thaan isatareean mittee kadtan har saal aaundeean han| is tilak raau asathaan ton mittee lai ke maraajh de guraduaare vich ik tilak raau dee thaan banaaee hai| jithe baahee deean isatareean mittee kadtadeean han| ik hor ajihaa thaan hor raaeike jilhaa batthinddaa vich vee hai|
bhoore de putar seetaa raaoo dee bans vichon haree raaoo hoeaa hai| ih hareeke sidhooaan dee shaakhaa daa modtee hai| kaaunke, attaaree, hareeke te tafan ke aad is dee bans vichon han| ih baraarr bansee naheen han|
seetaa raau de dooje putar jarath dee bans vichon baraarr prasadh hoeaa jo baraarr bans daa modtee hai| is tarhaan sidhooaan deean sat moonheean baraarr, hareeke, bhaaeeke, peere kottee, rose, jaid te maano ke han| sidhoo de ik putar dee bans dalitaan naal rishatedaaree paake dalit jaatee vich ral gee| sidhoo pichharreean sreneean naaeean aad ate anusoochit jaateean mazhabee sikhaan vich vee han| sidhoo ton dasaveen peerree te baraarr hoeaa| ih bahut vaddaa dhaarravee te soorabeer see| is ne bhatteean noo haraake batthindde de ilaake te dubaaraa kabajaa kar liaa| ih dilee sarakaar ton vee baagee ho giaa| batthindde de retale ilaake beedovaalee vich rahin lag piaa| beedovaalee vich hee 1415 eesaveen de
lagabhag baraarr dee mauat hoee| ik vaaree sidhoo baraarraan ne taimoor noo ttohaane de ilaake vich vee lutt liaa see| baraarr luttamaar karake is ilaake de jhaarraan vich samet pravaar luk jaande san| taimoor ne guse vich aake kul jhaarr, kareer vadtaaune shuroo kar dite| uhanaan de thale bhoriaan vichon baraarr samet pravaar nikalade san| uthon hee ih kahaavat prachalit hoee see, ki ek jhaarr vadtiaa, so sidhoo kadtiaa|
taimoor ne badalaa lain lee kaafee sidhoo baraarr maravaa dite san| baraarr de vee chhe putar san jinhaan vichon dul te pauarr hee prasadh hoe san| baraarr de tin bharaa hor san| unhaan dee bas vee aapane aap noo baraarr bans hee likhadee hai| hareeke vee aapane aap noo baraarr likhade han| hareeke baraarr naheen han| ih haree raau dee bans han| dul dee bans vich fareedakottee te sanghake han| pairr dee bans vichon foolake, mahiraajake, ghuraajake aad han| ih bahute batthindde de baahee ilaake vich aabaad han| dul dee bans vee kaafee vadhee hai| dul de chaar putar ratan paal, lakhan paal, binepaal te sahis paal san| ratanapaal dee bans abaloo, daan singh vaalaa, kottalee kilhee, mahimaasarajaa te kunddal aad pinddaan vich vasadee hai| lakhan paal dee bans noo diaun ke kihaa jaandaa hai| sahin paal dee santaan naagadee saraan te fiddo aad vich aabaad hai| binepaal dee santaan mataa, dodaa, kauee, bhaagasar te batthindde jhunttee patee vich aabaad hai| bine paal dee bans vichon sanghar bahut prasadh hoeaa| us de bhalan samet 14 putar san|
sanghar baabar de samen 1526 eesaveen vich hoeaa| baabar dee bahut sahaaeitaa keetee| sanghar dee mauat vee is larraaee ch hoee| akabar baraarraan daa bahut ahisaanamand see| us ne bhalan noo aapane ilaake daa chauadharee banaa ditaa| ik vaaree bhalan te manasoor ilaake dee chauadhar de kaaran akabar de darabaar vich haazar hoe jadon manasoor noo akabar valon siropaa miliaa taan manasoor sir te cheeraa banan lagaa taan bhalan ne aapane sirope dee uddeek karan ton pahilaan hee manasoor daa adhaa cheeraa paarr ke aapane sir te ban liaa| is ute akabar baadashaah bahut hasiaa ate dohaan dee chauadhar de pindd baraabar vandd dite| is mauake darabaaree miraasee ne aakhiaa, bhalan cheeraa paarriaan, akabar de darabaar panj garaahee ilaake dee chauadhar bhalan paas see| is dee mauat 1643 eesaveen vich hoee|
sandhoo sandhoo got jattaan vich kaafee prasadh got hai| panjaab vich sidhoo baraarraan magaron sandhoo ginatee de pakhon doojaa vaddaa got hai| inhaan de mukh sathaan laahauar ate amritasar zilhe han| sandhoo bhaaeechaaraa sataluj dariaa de naal naal doveen paaseen vasiaa hoeaa hai| poorab vich anbaale ton pachham val, sandhoo, zilhaa siaal kott ate gujaraanvaale de pahaarree ilaakiaan vich vee kaafee ginatee vich milade han| guroo naanak daa prasadh sikh bhaaee baalaa ate bhaarat daa mahaan shaheed bhagat singh sandhoo khaanadaan vichon hee san| sandhoo jattaan daa khiaal hai ki uh ayadhiaa de raaje sree raam chandar jee raaheen soorajabansee raajapootaan dee raghoobansee kul naal sanbandh rakhade han| is bans vichon hee sandhoo raau eik mahaan yodhaa hoeaa hai| sar laipal garifan dee raae vich sandhoo utar pachhamee raajapootaane vichon panjaab vich aae han| puraane samen vich jad kaal paindaa see taan jatt lok hare chaare dee talaash vich kise naveen thaan chale jaande san| prasadh itihaasakaar ke. see. yaadav de anusaar bahuteean jatt jaateean giaaraveen sadee vich mahimood gazanavee de samen panjaab vich aaeean han| sandhoo vee is samen hee panjaab vich aae san| aich. e. roj ne aapanee kitaab vich sandhooaan deean 84 chhotteean moonheean likheean han| siaalakott de 188384 gazatt anusaar sandhooaan deean keval panj hee mukh moonheean han| jilhaa karanaal de vasaneek sandhoo baabaa kaalaa mehir jaan kaalaa peer dee poojaa karade han| ih sandhoo bans daa vaddaa vadderaa hai ate is dee asalee samaadh siaal kott jilhe vich thaanaa satar jok is dee utapatee daa sathaan aakhiaa jaandaa hai, vich banee hoee hai| ik hor ravaaeit hai ki kaalaa mehar maalave de saner ton utthake maajhe vich sirahaalee chalaa giaa| sandhooaan de sirahaalee khetar vich 22 pindd han| is ilaake noo sandhooaan daa baaheea kihaa jaandaa hai| sandhooaan de 17 pindd san jinhaan vich raajaa jang te jodhoo aad vadde te prasadh pindd san| laahauaree sandhoo hun vee mashahoor han| ih larraakoo te jhagarraaloo hunde san| poorabee panjaab vich aake hun malavee bhaaeechaare vich hee ral mil ge han| maalave vich sataluj dariaa de naal naal ate fareedakott ton mukatasar tak vee hatthaarr khetar vich vee sandhooaan de prasadh pindd saaeean vaalaa, chughe vaalaa, veere vaalaa, bhaag singh vaalaa, marr, sakaan vaalee, kaaniaan vaaleean, khurranj aad kaafee pindd han| rukhaale de sandhoo sirahaalee ton aae san| fareedakott de paas sandhooaan pindd vee pahilaan sandhoo jattaan ne hee aabaad keetaa see fir baraarr aa ge| shuroo suroo vich is ilaake vich sandhooaan te baraarraan deean zameenaan khaatir aapasee larraaeean vee hoeean| gajtteear firojpur anusaar moge val aae sandhoo maajhe vichon hee aaloovaalee saradaaraan naal hee aae| mugalaraaj de patan magaron jeeraa dee bett vich gilaan de jor den te sidhoo is ilaake vich vee aabaad ho ge| ludhiaane vich vee sandhooaan de kujh pindd han| ludhiaane ton age kujh sandhoo duaabe de khetar jalandhar, hushiaarapur tak chale ge| musalamaanaan de hamaliaan te zulamaan ton tang aake kujh majhail sandhoo batthinddaa, maanasaa aad ilaakiaan vich vee vase han| hun sandhoo takareeban saare panjaab vich hee faile hoe han| fareedakott de ilaake de vich muraanaa vich sandhooaan daa bhaaree melaa lagadaa hai| maalave de sandhoo viaah jaan putar de janam dee khushee vich baabe kaale maihir dee samaadh te charrhaavaa charraaunde han| ih saaraa charrhaavaa sandhooaan de miraasee noo ditaa jaandaa hai| sandhooaan de ik
miraasee ne dasiaa hai ki fareedakott de ilaake vich sandhooaan de mukhee kaale maihir te bhatteean vich kise kaaran dushamanee paidaa ho gee| bhatteean ne kaale maihir de rasoeee ik braahaman noo laalach de ke aapane val kar liaa| us ne kaale maihir noo khaane vich kujh zahir de ditee| kaalaa maihir khaanaa khaake behos ho giaa| is samen bhatteean ne kaale maihir noo maaranaa chaahiaa par ik miraasee ne unhaan noo rok ditaa ki kaalaa maihir aje jaag rihaa hai, pooraa sutaa naheen hai| jadon kaale maihir noo hosh aaee taan bhatteean ne us de sir noo zakhamee kar ditaa| uh jkhamee sir naal vee bhatteean naal larradaa rihaa| is samen ik lalaaree musalamaan ne vee bhatteean dee hauasalaa afajaaee keetee| kaale maihir ne maran lagiaa aapanee bans de lokaan noo aakhiaa ki mere matth marree te je braahaman charrhe taan us daa sir vadt diau| lalaaree de neel dee varaton naa karo| meree poojaa daa saaraa charrhaavaa miraasee noo hee den|
hun sandhooaan de parohat miraasee hunde han| pooraa charrhaavaa miraasee noo hee ditaa jaandaa hai| kee miraaseean noo sandhooaan deean moonheean zabaanee yaad han| kee siaane sandhoo inhaan ton aapane kuraseenaame likhake vahee vich daraj kar lainde han| saare sandhoo hee manade han ki baabaa kaalaa maihir kaanee neend sauandaa see| kee sandhoo hun vee neend vich aapaneean akhaan adheean khulheean rakhade han| saare sandhoo hun vee baabe kaale maihir noo peer vaang poojade han ate bahut hee satikaar karade han| sandhoo jaatt hisaar, rohatak te meratth vich vasade han| ih hindoo han| ik hor ravaaeit anusaar kaalaa maihir sirahaalee de paas dilee sarakaar dee fauaj naal larradaa hoeaa shaheed ho giaa see| jithe us daa sir ddigiaa, aus thaan us dee yaadagaar de tauar te matth marree banaaeaa giaa hai| maajhe de sandhoo ethe hee sirahaalee vich aapane is jatthere dee poojaa karade han ate khushee vich charrhaave charrhaaunde han| matth de duaale chakar vee laaunde han| sirahaalee, valattohaa, bharraanaan, manaavaan aad majhail sandhooaan de prasadh pindd han| paananee anusaar sandhooaan daa sindh te jehalam vichakaar ik janapad see| 739 eesaveen vich inhaan de raaje pun dev ne arabaan noo haraaeaa see| inhaan deean arabaan naal kee larraaeean hoeean| aakhir inhaan noo sindh chhadd ke panjaab vich aaunaa piaa| sindh ton aaun kaaran vee is kabeele noo sindhoo kihaa jaandaa hai|
eih jattaan daa bahut hee tez te takarraa kabeelaa hai| sikh raaj kaal vich sandhooaan dee raajasee mehatataa bahut vadh gee see| panjaab de jattaan daa samaajik darajaa vee raajapootaa te khatareean ton uchaa ho giaa see| janjar jatt vee sandhooaan naal ralade han| janjar upagot hai| janjar ate jhinjar got vich farak hai| jhinjar jatt raajasathaan de baagarr khetar ton utthake maalave de sangaroor ate amaloh khetaraan vich aabaad ho ge san| sandhoo jatt sindh khetar ton panjaab vich aae han|
akabar de samen maajhe daa changaa sandhoo bahut shakateesaalee see| us ne hee dhole kaangarr de chauadharee mihar mitthe noo 35 jaatt bansee panchaaeit vich akabar naal rishatedaaree paaun ton rokiaa see|
mahaabhaarat de samen sindh vich jaidarath sandhoo daa raaj see| durajodhan ne aapanee bhain dushaalaa daa viaah jaidarath naal karake sandhoo jattaan noo aapanaa mitar banaa liaa see| sandhooaan ne mahaabhaarat dee larraaee vich vee hisaa liaa see| karanal jemaz ttaadd ne vee sandhoo bans noo 36 raaj gharaaniaan vich shaamil keetaa hai|
sandhoo, sidhoo te sindharr iko hee got hai| uchaaran vich durorre khetaraan vich jaake farak pai hee jaandaa hai| dalit jaateean chamaaraan te takhaanaa aad vich vee sandhoo got de kaafee lok milade han| jiharre gareeb sandhooaan ne dalit te pichharreean shreneean deean isatareean naal viaah kar le, auh unhaan deean jaateean vich ral ge| uhanaan de got naheen badale par jaatee badal gee| kee thaaeen sandhooaan de daasaan ne vee aapane maalak vaalaa got rakh liaa| yoorap vich vee kujh habasheean ne aapane maalakaan vaale hee got rakh le san| chhotteean jaataan de sandhooaan noo sandhoo jatt hokaa sandhoo kahinde han| ih sandhoo got vich baabe kaale maihir de janam ton magaron rale samajhe jaande han| inhaan baare kee kalapat te mithihaasak kahaaneean vee prachalit han|
sandhoo jatt musalamaan, sikh, hindoo aad dharamaan vich aam milade han| ih bahute musalamaan te sikh hee han| mahaatamaa budh de sidhaantaan ton prabhaavit hoke sindh de sandhoo jatt bodhee ban ge san| musalamaanaan de hamaliaan magaron ih budh dharam chhadd musalamaan, sikh te hindoo ban ge san| sandhoo jattaan daa bahut vaddaa te prabhaavashaalee got hai| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar sandhoo jattaan dee ginatee saanjhe panjaab vich 135732 see| sar laival gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich sandhoo jattaan daa itihaas kaafee ditaa hai| bahute sandhoo pachhamee panjaab te maajhe vich aabaad san maalave vich ghatt san| sandhoo jatt hor jattaan de mukaabale shaahee tthaatth naal rahinde han| mharaane de mele vich sandhoo zaroor pahunchade han| sikhaan deean baaraan misalaan vich chaar misalaan sandhoo khaanadaan deean san| sandhoo jagat prasadh got hai| ih baaharale desaan vich vee bahut ge han| sandhoo bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| sandhoo chusat te ghunmaddee vee hunde han| ih bahut tej dimaag vaale hunde han| bhaarat de saabakaa pradhaan mantaree chau charan singh daa got sandhoo ate jaatee jaatt see|
jattaan daa itihaas 22
randhaavaa is bans daa modtee randhaavaa see| ih bhattee raajapootaan vichon han| sidhooaan baraarraan te saaranaa vaang randhaave vee judhar dee bans vichon han par ih inhaan dovaan gotaan naal rishatedaareean vee kar lainde han| ih baarhaveen sadee vich hee raajasathaan de beekaaner khetar ton utthake sabh ton pahilaan panjaab de maalavaa khetar vich aake aabaad hoe| maan jattaan naal ristedaaree paake jatt bhaaeechaare vich ralamil ge| chahil inhaan naal eerakhaa karan lag pe| unhaan ne randhaaviaan noo ik baraat samen gher ke ag laa ditee| randhaaviaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan hoeaa| is kaaran bahute randhaave maalavaa chhadd ke maajhe val chale ge| amritasar khetar vich kathoo nangal te raamadaas vee randhaave bhaaeechaare de ughe pindd han|
puraanee dushamanee kaaran randhaave chahilaan naal ristedaaree naheen paaunde han| kajal randhaave dee bans de lok battaale de khetar vich chale ge| is ilaake vich is got daa puraanaa te modtee pindd pakhoke hai| is bans de kujh lok samen pichhon vaheelaan vich aabaad ho ge| guradaasapur khetar vich nauashiraa majhaa singh dhaarovaalee te boolevaal aad pindd vee randhaave bhaaeechaare de han| randhaave bhatteean noo aapanaa bhaaeechaaraa hee samajhade san| battaalaa shir vee raamadiau bhattee ne hee vasaaeaa see| maajhe vichon kujh randhaave gujaraanvaalaa de khetar raamadaas te bakhaapur aad pinddaan vich aabaad ho ge san pakhon randhaave daa potaa ajihaa randhaavaa guroo naanak daa sevak see jadon guroo saahib ne karataarapur aabaad keetaa taan guroo saahib daa saaraa parivaar pakhoke pindd vich ajihe randhaave de paas rahindaa see| pakho dee bans de randhaave door door tak faile hoe han| maalave vich randhaaviaan daa mukh ttikaanaa maalave daa taamakott khetar hee see| chahilaan naal dushamanee kaaran jadon randhaave taamakott daa ilaakaa chhadd ke aapanaa aapanaa saamaan gaddiaan te lad ke chal pe taan rasate vich unhaan de gadde daa ik dhuraa ttutt giaa| is noo gadde de maalak badasgan samajh ke use thaan ruk ke uthe hee ddere laa le| is khetar vich meemasaa amaragarra vaale randhaave rahinde han| baakee randhaave age maajhe te duaabe val door door tak chale ge| jis thaan gadde daa dhuraa ttuttiaa see, meemasaa vaale randhaave 12 saal pichhon aake us sathaan dee maanataa karade han| sarahad de nazadeek fatihagarrhasaahib de khetar vich vee ik randhaavaa pindd bahut hee puraanaa te ughaa hai| maalave de fatihagarrh, pattiaalaa, sangaroor, naabhaa, ludhiaanaa, malerakottalaa, mogaa, firozapur te batthinddaa aad khetaraan vich vee randhaave bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| duaabe de jalandhar, hushiaarapur te kapoorathalaa khetaraan vich vee randhaave bhaaeechaare de lok kee pinddaan vich aabaad han| jalandhar de khetar vich randhaavaa masandaan pindd randhaave bhaaeechaare daa bahut hee vaddaa te prasadh pindd hai| mahaan panjaabee saahitakaar mahindar singh randhaavaa vee duaabe daa randhaavaa jatt see| us ne lok bhalaaee de mahaan kam keete| us vich vee jattaan vaalee haume see| uh mahaan jatt see| pahilaan pahil saare randhaave sakhee saravar sulataanee de chele san par sikh gurooaan de prabhaav kaaran bahute randhaaviaan ne sikh dharam dhaaran kar liaa| mahaaraaj ranajeet singh de samen randhaave jattaan ne kaafee unatee keetee| randhaave khaanadaan daa itihaas sar gareefan dee khoj pusatak panjaab cheefas vich vee kaafee ditaa giaa hai|
musalamaanaan de raaj samen kujh randhaave laalach jaan mazabooree kaaran vee musalamaan bane| battaale tahiseel de bhaualeke pindd de kujh randhaaven majbooree kaaran musalamaan bane| bhaualeke pindd daa bhole daa putar rajaadaa ik chor de dhaarravee see| ik vaar us ne shaahee ghorre choree kar le san| kaajee ton aapanee sajaa maaf karaaun lee musalamaan ban giaa see| us de naal hee us dee ik isataree dee bans musalamaan ban gee ate doojee hee bans hindoo hee rahee see| pahilee isataree daa putar ameen saaeh hindoo hee rihaa jadonk doojee isataree de bette abool, adalee te jamaal musalamaan san| jinhaan dee bans de randhaave bhaualeke te chak mahiman vich aabaad san| saahib mahiman guroo naanak de samen hoeaa hai| ih diau got daa jatt see| ih guroo naanak daa sharadhaaloo te kaamal bhagat see| is de sradhaalooaan ne is naal kee karaamaataan jorreean san| is ne hee chak mahiman pindd vasaaeaa see jithe is dee samaadh vee hai ate ik talaab vee hai| is pavatar taalaab noo is de sradhaaloo te kujh randhaave gangaa samajh ke poojade han| randhaave bhaaeechaare de lok guroo naanak sidh saahoo de ttile, mahiman saahib dee samaadh, budtaa saahib de guraduaare, saahib raam kanvar de darabaar aad dee bahut maanataa karade han|
randhaave got de jatt sidh saahoo de ttile te jaake katak te haarr de maheene rasam de tauar te mittee kadtake bakare dee kurabaanee dinde han| aapane got de miraasee ate braahaman noo charrhaavaa vee dinde han| saahib raam kanvar daa darabaar zilhaa guradaasapur dee tahiseel shakarakott vich netan de sathaan te see| saahib raam kanvar de larrake saahib anoop daa darabaar battaalaa tahiseel te kabajaa see| saare panjaab vich hee udaaseean te niramaliaan de kaafee ddere san| lok inhaan daa bahut satikaar karade san| inhaan sikh dharam daa bahut prachaar keetaa see| guroo naanak daa sikh baabaa budtaa vee randhaavaa jatt see| is daa janam pindd kathoo nangal jilhaa amritasar vich hoeaa
see| guroo naanak jee naal mel hoeaa taan unhaan us deean galaan sun ke budte daa var ditaa| guroo naanak jee ne guroo angad dev jee noo tilak inhaan de hathon hee lavaaeaa see| chheven guroo haragobind saahib tak ttikaa baabaa budtaa jee hee laaunde rahe| baabaa budtaa jee pichhalee umar vich pindd raamadaas zilhaa amritasar jaa vase ate uthe hee praan tiaage| guroo haragobind saahib ne aapane hatheen baabaa jee daa uthe hee sasakaar keetaa| baabaa jee param manakh san| baabaa jee dee bans de randhaave bahut vadhe fule han| sataven guroo hararaae, atthaven guroo harakrishan ate nauaven guroo tegabahaadar noo baabaa budtaa jee de pote baabaa guradataa randhaavaa ne ttikaa laaeaa| mahaaraajaa aalaa singh de samen raamadaas pindd ton majhail randhaave maalave de bugar te beehale aad pinddaan vich aake aabaad ho ge san| dasaven guroo sree guroo gobind singh jee mahaaraaj dee guragadee samen ih rasam baabaa raam kanvar randhaavaa uraf gurabakhas singh ne nibhaaee see| inhaan ne hee dasaven guroo noo heeriaan dee jarrhat vaalee bahumalee kalagee te dasataar bhentt keetee see|
pachhamee panjaab de laahauar, siaalakott, gujaraanvaalaa, mulataan te jhang aad khetaraan vich vee randhaave jatt kaafee vasade san| gujaraanvaale ilaake de randhaave aapane aap noo bhattee kahaake maan mahisoos karade san| pachhamee panjaab de bahute randhaave musalamaan ban ge san| paakisataan ton ujarr ke 1947 eesaveen vich kujh randhaave sikh jatt hariaane de kurookashetar khetar vich vas ge han|
1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich randhaave jattaan dee ginatee 51853 see| hun randhaave jatt takareeban ttaaven ttaaven saare panjaab vich hee faile hoe han| randhaave naam de panjaab vich kee pindd vee han| randhaavaa panjaab daa prasadh te vaddaa got hai| randhaave jattaan ne bahut unatee keetee hai| inhaan daa prabhaav hor jattaan te vee piaa hai| bahute randhaave jatt sikh hee han par pachhamee panjaab vich musalamaan randhaave vee bahut han| asal vich randhaavaa saaranaa daa ik mukheea kaajal guradaasapur khetar tak pahunch giaa| achaanak dhaavaa bol ke us ilaake ute aapanaa kabajaa kar liaa| vairee ute ran vich achaanak dhaavaa bolan karake us kabeele daa naan ran dhaavaa pai giaa| fir is kabeele dee al athavaa got randhaavaa prachalit ho giaa| haualee haualee is kabeele de lok saare panjaab vich vee door door tak chale ge| hun randhaavaa jagat prasadh got hai| randhaaviaan dee aarathik haalat vee ttheek hai| kahaavat hai, jattaan baare kaan kanboa paale, rajiaa jatt kabeelaa gaale|
jattaan vich vee ekataa honaa chaaheedee hai|
raihil ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| ih naabhe de khetar vich kaafee aabaad han| ih vee aapanaa pichhokarr raajapootaan naal jorrade han| vidhavaa viaah kaaran raajapootaan ne inhaan noo aapanee baraadaree vichon kadt ditaa| aakhir ih jattaan vich ral ge| jatt baraadaree vidhavaa viaah noo buraa naheen samajhadee see| ik ravaaeit de anusaar inhaan daa vadderaa raah vich paidaa hoeaa see jadon us dee garabhavatee maan aapane patee lee khetaan vich rottee laike jaa rahee see| raah vich paidaa hon kaaran us daa naam raahal rakhiaa giaa| jo haualee haualee badal ke raihal ban giaa| pahilaan ih viaah shaadee samen janeaoo zaroor paaunde san besk magaron laa dinde san| hun ih rasam chhadd ge han| raihal jatt amaloh de khetar vich halotaalee vich satee mandir dee maanataa karade han| is ilaake de ughe pindd bhadal thoohaa vich vee raihal vasade han| pattiaale khetar vich vee kujh raihil vasade han| maalave dee dharatee te raihil got daa melaa pindd raisal vich raanee dhee bahut hee prasadh hai| ih satanbar de maheene vich lagadaa hai| is mele vich tarhaan tarhaan de rang tamaashe dikhaae jaande han| kaveesr te dtaaddee jathe vaaraan gaake lokaan noo khus karade han ate lokaan noo panjaab de itihaas, virase te sabhiaachaar baare jaanakaaree vee dinde han| melaa kamettee valon kushateean aad vee karavaaeean jaandeean han| chaah te guroo kaa langar vee khulhaa varataaeaa jaandaa hai| is mele baare visvaas keetaa jaandaa hai ki jis viakatee de mauahake naa hattade hon uh maataa de mandir vich loon sukhan naal hatt jaande han| is khetar vich raihal got de 12 pindd vishes tauar te is mandir dee maanataa karade han| raihal got de jatt sikh dharam noo vee manade han ate maataa de vee sradhaaloo han| raihal bhaaeechaare de bahut lok maalave vich hee vasade han| ih got bahut prasadh naheen hai|
vaandar ih bhattee raajapootaan vichon han| is got de modtee daa naam baandar see| pandarhaveen sadee vich hanoomaan kott de ik bhattee raajapoot rajavaarre kachhan daa putar baandar aapane baap naal naaraaz hoke batthindde de ilaake vich aa giaa see| usane bhaagee pindd de paas aapane naam upar ik navaan pindd vasaaeaa| baandar pindd vich vasan vaale bhattee raajapootaan daa got vee unhaan de vaddere baandar de naam te vaandar prachalit ho giaa| ih baandar pindd hee saare vaandar got de jattaan daa modtee pindd hai| ithon utthake hee vaandar got de jattaan ne maalave vich kee naven pindd kaile vaandar, ranajeet garrh baandar, baandar ddorr, vaandar jattaanaa aad aabaad keete| gidarrabaahaa khetar de prasadh pindd soorevaalaa vich vee vaandar jattaan de kujh ghar han| bahute vaandar jatt, batthinddaa, maanasaa, fareedakott, mukatasar te firozapur de khetaraan vich hee vasade han| hariaane de sirasaa jilhe vich vee vaandar bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| saare vaandar jatt sikh han| vaandar
ddodd pindd vich dasaven guroo gobind singh jee vee aae san, aunhaan dee yaad vich pindd vich ik itihaasak guraduaaraa vee hai| asal vich vaandar bhatteean daa upagot hai| ghagar khetar de dandeevaal te hor jattaan naal rishatedaareean paake vaandar bhaaeechaare de lok jattaan vich hee ralamil ge| ttaahaleevaalaa jattaan vich vee kujh vaandar jatt vasade han| panjaab vich vaandar got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih keval maalave vich hee han|
panjaabee lekhak harajindar singh soorevaaleea vee vaandar jatt hai| 900 eesavee 900 a|dha vich bhaarat de kujh bhaagaan vich gujaraan daa bolabaalaa see| 70 jatt got vaandar, bhattee, tanvar, chaalookeea, prateehaar, poonee, khaire, chauahaan, paramaar, hoon aad gujar sangh vich mil ge| gujaraan dee bahu ginatee vaale khetar daa naam gujaraat vee dasaveen sadee magaron hee piaa| jattaan, raajapootaan te gujaraan de kee got saanjhe han| asal vich baandar jatt got hee hai|
jattaan daa itihaas 23
virak virak jattaan daa bahut hee mehatavapooran te vaddaa got hai| ih shak bansee jatt san| inhaan de vaddere daa naam virak hee see| virak jatt barre khaarrakoo te daler hunde han| bure vee virakaan daa shaakhaa gotar hai| sar ibattasan aapanee khoj bharapoor pusatak panjaab kaasattas vich virakaan noo minahaas raajapootaan naal jorradaa hai| minahaas raajapoot vee hunde han ate jatt vee hunde han| virakaan anusaar unhaan daa vadderaa jamoo noo chhaddake amritasar zilhe de pindd ghuchalee vich aake vasiaa see| us daa sanbandh jamoo de raajiaan naal vee dasiaa jaandaa hai| virakaan de vaddere ne maajhe de gil jattaan naal rishatedaaree paa lee| is dee gil patanee ton virak, varan te darigarr hoe san| virak got de lok malanahas noo vadderaa manade han,
jis paas siaalakott daa ilaakaa see| usade bharaa sooraj hans daa jamoo de khetar te kabazaa see| raaje malanahans de 12 putaraan dee bans noo hee minahaas raajapoot maniaa jaandaa hai| virak vee is dee bans vichon see| virak bhaaeechaare de lok amritasar ton age laahauar, siaalakott, gujaraanvaalaa te shekhooparaa tak chale ge san| gujaraanvaalaa vich taan virakaan de 132 pindd san| 1881 dee janasankhiaa anusaar gujaraanvaale zilhe vich virak jatt 15944 san ate virak raajapoot 6871 san| laahauar zilhe vich virak jatt 6164 san| siaalakott vich virak tin hazaar de lagabhag san| dariaa chanaab de tin kandtiaan te musalamaan te sikh virak jatt bahuginatee vich aabaad san| saandalabaar vich virakaan daa bolabaalaa see| virakaan noo chor, ddaakoo te larraakoo samajhiaa jaandaa see| virak pasooaan dee vee choree karade san par aapane ghar aae bande de pashooaan dee pooree rakhiaa karade san| virakaan de vee kujh asool san| virak jatt varan te darigarr jattaan noo aapanaa bhaaeechaaraa samajhade san| baabaa virak kis samen hoeaa, eis baare itihaasakaaraan de vakh vakh vichaar han|
virakaan de maraasee anusaar virak de chaar putar san| keval angiaaree dee bans hee bahutee vadhee fulee| is de samen hee virak got aam prachalit hoeaa| virakaan de miraasee aam hee kahinde han virak raajaa, jad angiaaree dee kaaeim, baabe virak ne do viaah karaae san| pahilee patanee biddoo gharaane de jhanddeeraan dee dhee see| doojee patanee sidhooaan dee dhee see| pahile viaah vele baabaa virak aapane pitaa, audharasain naal naaraaz ho ke aapane sahuriaan de pindd jhanddeeraan de najdeek navaan ghuchalee pindd vasaake rahin lag piaa see| bhattee raajapootaan noo khush karan lee virak ne doojee saadee sidhoo chauadhareean de ghar keetee|
kee itihaasakaaraan ne virakaan noo bhattee raajapootaan vichon maniaa hai| ih galat lagadaa hai| sidhoo vee bhattee raajapootaan vichon han| je virak bhattee hunde taan baabaa virak sidhooaan naal rishatedaaree kiaun paaundaa| virak bhaaeechaare de bahute lok saandalabaar vich vee vasade san| maalave vich virakaan dee ginatee bahut ghatt see| batthindde de ilaake de pinddaan virak kalaan, virak khurad, chanoo aad de virakaan noo kujh itihaasakaaraan ne bhattee raajapootaan vichon likhiaa hai| ih ttheek naheen kiaunk virak kalaan te chanoo pindd de virakaan daa pichhokarr chooharrakaanaa pindd see| 1947 eesavee dee vandd ton pahilaan ih gal virakaan de daualee miraasee ne baabaa haranaam singh virak pindd chanoo noo dasee see| daualee mirasee daa pindd virak kalaan hee see| uh virakaan daa hee miraasee see|
virak kalaan de virak choorrakaane vichon 1713 eesaveen de lagabhag farakhaseear dee gashatee fauaj de dhake te zulamaan ton tang aa ke ristedaaraan paas is rohee beeaabaan te jangalee ilaake vich batthindde de najdeek navaan pindd virak vasaake ithe hee sant masataraam paas hee aabaad ho ge| is samen kujh virak duaabe vich vee chale ge san| duaabe vich jalandhar de khetar vich vee ik virakaan pindd hai| ludhiaane jilhe vich vee ik birak pindd hai| duaabe te maalave vich vee virak haualee haualee musalamaanaan ton tang aa ke door door tak
aabaad ho ge san| farakhaseear de samen sandalabaaraa vich virakaan daa bahut hee jaanee te maalee nukasaan hoeaa see| ahimadashaah abadaalee de samen vee virakaan daa bahut nukasaan hoeaa see| is deean fauajaan ne luttamaar karake virakaan de kee pindd ujaarr dite san| virakaan de rasam ravaaj vee aam jattaan vaale hee san| viaah vele janddee vadtanaa, bakare jaan chhatare dee kurabaanee denaa, seeraa te mundde denaa aad san| jaaeidaad pagarree vandd de anusaar ditee jaandee see| dheean noo zameen naheen ditee jaandee see|
virakaan daa parohat aam tauar te miraasee hee hundaa see| virak varan got de jattaan naal rishatedaaree naheen paaunde san| saandalabaar vich virak, varan te dharangat tinaan bharaavaan dee bans kaafee ginatee vich vasadee see| baabe angiaaree daa potaraa baalaa bahut hee soorabeer te hinmatee see| us ne gujaraanvaale de ilaake vich naveen aabaadee keetee| baale de tin putaraan jaaoo, jopar te bachharaae dee bans, tin shaakhaa vich vanddee gee| hun virakaan deean mukh moonheean teraan ban geean han|
saandalabaar vich virakaan deean bhattee, kharal te siaal aad jaateean naal akasar larraaeean hundeean rahindeean san| virak vee larraakoo, badalaakhor, akharr te ghaintt jatt san| je dushaman virakaan daa ik bandaa maarade san taan virak vee dusman de 20 bande maarade san| je uh virakaan daa ik ddangar lai jaande taan virak unhaan daa saaraa ddangar maal lai jaande san| virakaan de maarre din vee aae ate change din vee aae par virakaan ne hinmat te hauasalaa naheen chhaddiaa see| dushaman ne kee vaar inhaan de pindd ujaarre te agaan laaeean| sikh misalaan de samen virak fir charrhadee kalaa vich aa ge| inhaan ne saandalabaar de prasadh te mazaboot kilhe sekhoopuraa te kabajaa kar liaa ate 84 pindd rok le| 1713 eesaveen ton 1808 eesavee tak kilhaa shekhooparaa virakaan paas rihaa| 1808 eesaveen vich ik samajhauate raaheen ih kilhaa te kujh pindd dhaarr karake shekhoopure kilhe vich aa garajade san| virak sansakrit daa sbad hai| is de arath baghiaarr han| virak ser vee san te baghiaarr vee san| singh de samen virakaan dee skatee kaafee ghatt gee see| virak saare panjaab vich door door tak fail chuke san| virak guroo naanak de vee sradhaaloo san nanakaanaa virakaan de ilaake vich hee see| guroo arajan dev jee de samen ton hee virak sikhee val khiche ge san| bhaaee piraanaa virak guroo jee de pake sharadhaaloo te bhagat san| ih chak raamadaas zilhaa gujaraanvaalaa de vasaneek san| navaab kapoor singh vee virak jatt san| jo 1733 ton 1753 eesavee tak 20 saal sikh kauam de aagoo te jathedaar rahe| inhaan de prabhaav kaaran hee virakaan ne sikh dharam dhaaran keetaa| keval eedoo virak dee bans hee musalamaan banee see| bahute virak sikh hee san| angarezaan de raaj samen akaalee lahir vich hisaa lain te lutt maar te larraaeean karan karake virakaan noo angarejaan ne jaraaeim peshaa kauam ailaan kar ditaa see par sikh leeddaraan te virak vakeelaan de dabaau kaaran angarejaan noo ih hukam vaapis lainaa piaa| hun virak jatt parrh likh ke bahut ucheean padaveean te pahunche hoe han| kheteebaarree vich vee inhaan ne bahut unatee keetee hai| kulavant singh virak panjaabee daa mahaan kahaaneekaar see|
saandalabaar vich zilhaa shekhoopuraa te gujaraanvaalaa virakaan de garrh san| jilhaa sekhoopuraa vich virakait lagabhag ik sau pindd vich faile hoe san| gujaraanvaalaa vich vee virakaan de 132 pindd san| ih vaddaa bhaaeechaaraa see| inhaan de vadde vadde pindd chooharrakaanaa, eesharakaa, varan, kaaleke, jhabar, bhikhee, garamoolaa, vaddee karriaal aad san| pachhamee panjaab vich virakaan de kujh hor prasadh pindd hanbo, fularavan, mahileea virak, nushahiraa virakaan chak raamadaas, mureedakaa, bhanddoravaalaa, sherokaa, ddaachar, gajiaan, salaar, maangaa, jaataree, navaan pindd virak fatih shaah, paroz jaichak maalo kee ttibee aad san|
navaab kapoor singh daa janam pindd maalo kee ttibee vich hee hoeaa see| nanakaanaa saahib te sachaa sauadaa de guraduaare vee saandalabaar vich san| saandalabaar virakaan daa homalaindd see| poorabee panjaab vich virakaan de prasadh pindd birakaan, virak kalaan, saleenaa, chauahaan ke, khasan, beerovaal, saifalaabaad aad han| singh puree virak saradaar vee panjaab vich bahut prasadh san|
virak naam de panjaab vich kee pindd han| shekhoopure daa praacheen naam birakagarrh see| virak khuraasaan| vich vee kaafee samaan kaabaz rahe| utar pradesh vich virakaan noo bure jatt kahinde han| kanbo jaatee vich vee kujh virak got de lok amritasar aad khetaraan vich vasade han| ih vee khetee baarree karade han| ho sakadaa hai ki koee virak jatt kanboaan dee larrakee naal saadee karake kanboj bhaaeechaare vich ralamil giaa hove, ate aapanee jatt baraadaree naalon hameshaa lee sanbandh torr le hon| jaatee badal jaandee hai par got naheen badaladaa| poorabee panjaab vich maalavaa, maajhaa te duaabaa de khetaraan vich virak jaan birak naam de kee pindd han jo virak bhaaeechaare ne hee aabaad keete han|
pachhamee panjaab vich virak laahauar, gujaraanvaalaa, siaalakott, shekhoopuraa, mulataan, jihalam, jhang, minttagumaree te banoo tak door door faile hoe san|
paakisataan banan ton magaron virak hariaane de kurookashetar, karanaal, kaithal te sirasaa aad zilhiaan vich aabaad ho ge han| 1881 eesaveen dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich virak jatt 36416 san par 7118 virakaan ne is maradamashumaaree vich aapanaa got raajapoot virak dasiaa see| virak te barak iko hee got hai| virakaan baare bhagavant singh aazaad te gureikabaal singh likhat pusatak saandalabaar daa itihaas virak ate hor, vich vee kaafee jaanakaaree ditee gee hai| ih prashansaayog pusatak hai| bee. ais. daaheea aapanee pusatak jaattas vich virakaan noo panjaab daa bahut hee puraanaa jatt kabeelaa manadaa hai| usade anusaar virak bhaarat vich 800 poorab eesaveen ton magaron hee shakasataan de ilaake ton utth ke aae han| paaeinee de anusaar virak 500 poorab eesavee de samen panjaab vich aabaad san| virak bhaaeechaare de lok khaarrakoo san| kaisapeean saagar khetar vee kise samen virakaan daa mudtalaa ghar rihaa hai| madh esheea ton iraan te bhaarat vich daakhal hon vaalaa ih jatt kabeelaa sabh ton puraaniaan kabeeliaan vichon see| maarakandde puraan vich vee birakaan daa zikar hai| mahaabhaarat de samen de ughe jatt kabeele birak chheene, sandhoo, jaakharr, tomar, chauahaan, bal te kang aad san| rigavedaan de samen vee kee jatt kabeele bhaarat vich aabaad san| sataveen sadee magaron jatt kabeele raajapootaan ate kashatareean vich parivaratat ho ge| raajapoot sbad naveen te dasaveen sadee vich prachalit hoeaa| virak jatt aapanaa sanbandh minahaas raajapootaan naal jorrade han| sataveen sadee ton pahilaan raajapoot sbad kise thaan vee likhiaa naheen miladaa| minahaas raajapoot vee han ate jatt vee han| asal vich virak minahaas jattaan dee baraadaree vichon han| minahaas jatt vee bahut puraanaa kabeelaa hai| jattaan de bahute kabeele sakitheean jaatee vichon han| sakitheean jaatee de lok aapanee jaaeidaad aapane putaraan vich baraabar vanddade san|
aj kalh virak jatt panjaab de kone kone vich milade han| virak jatt utaraanchal pradesh de udham singh nagar zilhe vich vee kaafee aabaad han| panjaab ton baaharale desaan vich jaake vee virakaan ne kaafee unatee keetee hai| virak panjaab daa ik bahut hee mehatavapooran te prabhaavasaalee jatt kabeelaa hai| pachhamee panjaab vich hun saare virak musalamaan han| poorabee panjaab vich hun saare virak sikh han| ih bahut prabhaavasaalee upajaatee hai| virak soorajabansee naal han| virakaan de miraasee inhaan daa bansaavalee baabaa manahaas te sree raam chandar jee naal jorrade han| virakaan de tin tham te 12 moonheean han| virak, kang, daaheea, vaineevaal, bains, maan, mandd, maiddaz aad madh esheea ton bhaarat vich aaun vaale bahut hee praacheen jatt kabeele han| jaatt itihaas de lekhak sreemad achaareea sree nivaas achaareea mahaaraaj anusaar hirakaanee pradesh hee barikaan daa moolavaas see| raajasathaan vich birakaalee see| ih kujh samaan iraan vich vee vasade rahe han| ik nadee vich rahinde san| virak mahaan jaatee hai|
varring ih pavaar bansee raajapootaan daa ik upagot hai| ih jarag de raaje jagadeo noo aapanaa vadderaa manade han| inhaan daa mudt ludhiaanaa zilhaa hee hai| ih ludhiaane khetar ton hee saare panjaab vich faile han| ludhiaane jilhe vich bhainee varringaan inhaan daa modtee te puraanaa pindd hai| fareedakott, mukatasar te batthindde de ilaake vich vee varring bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| kujh sangaroor khetar vich vee han| fareedakott de ilaake vich raameaanaa, ddodd te kotthe varring aad pinddaan vich vee varring aabaad han|
sikh itihaas naal sanbandhit pusatak guroo keea saakheean anusaar dasaven guroo gobind singh jee ne raameaane vich bhaaee ghudaa singh varring de ghar ik raat visharaam keetaa| agale din saver hee guroo kaa vaheek malan val noo chal piaa| guroo kaa vaheek jad pindd malan de nerre pahunchiaa taan uthe bele vich chauadharee jugaraaj varring pasoo chaar rihaa see| jugaraaj ne mugalaan de bhaia kaaran mugalaan noo das ditaa ki savere savere guroo aapane sikhaan naal ithon dee langhiaa see| jadon guroo jee noo jugaraaj dee gal daa pataa lagiaa taan sache paatasaaeh kalageedhar ne sahij subhaa hee kihaa ki jatt barraa aafariaa hoeaa hai| is kolon zaraa jinee gal vee pachaa naa hoee| mukatasar ate kottakapoore de ilaake vich ravaaeit prachalit hai ki kujh samen baad jugaraaj varring aafar ke mar giaa| hun vee jugaraaj dee bans de varring aakhir aafarake hee marade han| ih mithihaasak ghattanaa hai| mukatasar de najdeek ik varring pindd hai| is vich varring bhaaeechaare de lok hee rahinde han| ddabavaalee de paas vee ik varring kherraa pindd hai| is pindd vich jattaan deean do pateean varring te garevaalaan deean han| batthindde de ilaake vich vee bhaaee bhagataa pindd vich kujh varringaan de ghar han| jilhaa pattiaalaa de khetar raajapuraa vich khaanapur barringaa pindd vee varring vee varring gotee jattaan daa hai| barring kujh samen kasmeer khetar vich vee vasade rahe han| jilhaa sangaroor vich barringaa de ughe pindd mahilaa chauak, chanaan, vaalaa, bujarak, naareeke, malaak aad han| varring maajhe vich vee han| varring jattaan ne maajhe vich vee aapane got de naam te amritasar de ilaake vich ik varring pindd vasaaeaa see| kise kaaran saare varring pindd chhadd ge| hun is pindd vich baajave jatt rahinde han| baning, baling te barring iko bhaaeechaare vichon lagade han| duaabe de jalandhar khetar vich vee barring naam daa ik vaddaa te prasadh pindd hai| is vich varring got de jatt hee vasade han| babar akaalee lahir daa modtee baabaa kishan singh varring see| duaabe ton varring baaharale desaan vich vee jaake aabaad hoe han| varring saare jatt sikh
hee han|
ttaaven ttaaven varring saare panjaab vich hee vasade han| vaise panjaab vich varring bhaaeechaare dee ginatee bahut hee ghatt hai| vidiak te aarathik tauar te aje varring bahut pichhe han| naveen khoj anusaar varring jatt raaje jagadeo dee bans vichon naheen han| ih jagadeo de paramaar bhaaeechaare vichon han| bee. ais. daaheea de anusaar barring jattaan daa praacheen kabeelaa hai| raajaa jagadeo giaarhaveen sadee vich paidaa hoeaa hai| ih maalave de jarag khetar vich 12veen sadee de aaranbh vich aake aabaad hoeaa see| ih mahaan soorabeer te mahaan sidh see| paramaar raaje udedat dee 1088 eesaveen vich hoee mauat ton magaron jagadeo dhaaraa nagaree daa raajaa baniaa see| raaje jagadeo dee jarag de khetar vich 1160 eesaveen de lagabhag mauat hoee see| asal vich barring paramaaraan daa upagot hai| ih bahut ughaa te chhottaa bhaaeechaaraa hai| paramaar jatt raajapootaan dee utapatee ton pahilaan kanishak de samen vee panjaab vich aabaad san| asal vich paramaar puraatan jatt hee han| varring paramaaraan daa saakhaa gotar hai| jatt itihaasakaaraan anusaar jatt hee raajapootaan de asalee maape han| bhattaan deean bahuteean kahaaneean kalapat te jhoottheean han| varring jatt saaree duneean vich hee door door tak vasade han| ih praacheen te ughaa jatt bhaaeechaaraa hai|
varraaeich varraaeich jattaan daa ik bahut hee vaddaa te mehatavapooran got hai| varraaeich khaarrakoo subhaa de jatt han| ih aapane aap noo raajapoot naheen manade ate kahinde han ki unhaan daa vadderaa mahimood gazanavee naal bhaarat vich aaeaa ate gujaraat vich ttikiaa| jithe ki us dee bans bahut vadhee fulee ate asalee vasaneek gujaraan noo kadt ke aap kaabaj ho ge| gujaraat jilhe de 23 bhaarat te kaabaz ho ge| inhaan paas gujaraat khetar vich 170 pindd san| chanaab dariaa noo paar karake varraaeich gujaraanvaalaa de khetar vich pahunch ge| gujaraan vaale de ilaake vich vee inhaan daa 41 pindd daa guchhaa see| gujaraan vaalaa khetar ton haualee haualee ih guradaasapur, amritasar, ludhiaanaa, malerakottalaa, sangaroor te pattiaalaa aad khetaraan vich door door tak pahunch ge| kujh duaabe de jalandhar ilaake vich jaa aabaad hoe| ludhiaane vich vee ik varraaeich pindd hai| ik varraich pindd fatihagarrh zilhe vich vee hai| maajhe de guradaasapur khetar vich vee varraich jattaan daa ughaa pindd barraich hai| duaabe de jalandhar, navaan shahir te kapoorathalaa khetar vich vee varraich got de jatt kaafee rahinde han| sangaroor zilhe vich laadd banajaaraa ate roparr jilhe kareevaalaa vich varraich bhaaeechaare de kaafee lok vasade han|
maalave de firozapur te mukatasar khetaraan vich kujh varraaeich pachhamee panjaab ton aake naven aabaad hoe han| ik hor ravaaeit anusaar inhaan daa vaddaa soorajavansee raajapoot see| jo gajnee ton aake gujaraat vich aabaad hoeaa fir ih bhaaeechaaraa saare panjaab vich pahunch giaa| teesaree kahaanee anusaar inhaan daa vaddaa raajaa karan kisaraa nagar ton dilee giaa te baadashaah firojsaaeh khilajee de kahin te hisaar de ilaake vich aabaad ho giaa see| kujh samen pichhon hisaar noo chhadd ke aapane bhaaeechaare samet gujaraanvaale khetar vich aake aabaad ho giaa| panjaab vich varraaeich naam de vee kee pindd han| maan singh varraaeich ranajeet singh de samen mahaan soorabeer saradaar see| ik hor ravaaeit de anusaar varraich raaje salavaan daa potaraa, raaje buland daa putar te bhattee raau daa bhaaee see| varraich noo kee itihaasakaaraan ne baraaeich ate keean ne ddasaddaich likhiaa hai| ih samaan 680 eesaveen de lagabhag lagadaa hai| is samen bhaattee raau ne siaalakott te varraich ne gujaraat de ilaake te kabazaa kar liaa| prasadh itihaasakaar karataar singh daakhaa ne vee varraich noo raaje salavaan dee bans vichon dasiaa hai| bee. ais. daaheea vee varraichaan noo mahaabhaarat samen daa puraanaa jatt kabeelaa manadaa hai| kujh varraaeich aapane aap noo raajapoot manade han ate kujh aapane aap noo raajapoot naheen manade| dalit jaateean chamaaraan aad vich vee varraich got de lok hunde han| varraich jatt inhaan noo aapanee baraadaree vichon naheen manade| miraasee, naaee te braahaman inhaan de laagee hunde han| 1881 eesavee dee puraanee janagananaa anusaar khetar vich hee ih 35253 san| dooje nanbar te zilhaa gujaraanvaalaa vich 10783 san| ludhiaane khetar vich keval 1300 de lagabhag hee san| gurabakhash singh varraich maajhe daa khaarrakoo jatt see| ih aapane pindd chalaa ton utthake 1780 eesaveen de lagabhag vazeeraabaad de panjaah pinddaan te kaabaj ho giaa| sikh raaj vich is bhaaeechaare ne kaafee unatee keetee| sar garifan ne varraichaan daa haal panjaab cheefas pusatak vich vee kaafee likhiaa hai| vazeeraabaad de khetar vich varraich jatt kaafee ginatee vich musalamaan ban ge san| guradaasapur vich vee bahut saare varraaeich jattaan ne isalaam kabool kar liaa see jinhaan vichon ik mashahoor fakar jhaangee bakhatasaaeh jamaal see jis dee yaad vich ik dderaa baniaa hoeaa hai| paakisataan vich varraaeich musalamaan jattaan dee ginatee ttivaaniaan jattaan de baraabar hee hai| paakisataan vich ih doven got bahut ughe han| naven bane musalamaan varraaeich aapane puraane hindoo rasamaan ravaajaan te hee chalade san| varraaeich jatt hor jattaa vaang janddee vadtan, seeraa vanddan, mandd pakaaun, bakare jaan chhatare dee balee den te viaah shaadee samen saare sgan hindooaan vaale hee karade san| hindooaan vaang hee varraich jatt siharaa ban ke dtukade san| ih bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| minttagumaree, mulataan te shaahapur aad de varraich change kaastakaar san par guradaasapur zilhe de samen gujaraanvaalaa khetar vich jaraaeim peshaa san| mahaaraaje ranajeet singh de samen gujaraanvaalaa khetar vich baare khaan varraaeich bahut ughaa
dhaarravee see par ranajeet singh ne is noo vee kaaboo kar liaa see| sataaeich jattaan de pachhamee panjaab vich kaafee pindd san| ih sikh vee san te musalamaan vee san| ih bahute gujaraat gujaraanvaalaa, siaalakott, mulataan, jhang te minttagumaree vich inhaan dee ginatee bahut hee ghatt hai|
poorabee panjaab vich bahute varraich jatt sikh hee han| aauarangazeb de samen kujh varraaeich bhaaeechaare de lok utar pradesh de meratth ate muraadaabaad aad khetaraan vich jaake aabaad ho ge san| pachhamee panjaab ton ujarr ke aae varraaeich jatt sikh hariaane de karanaal te sirasaa aad khetaraan vich aabaad ho ge han| duaabe de jalandhar ate maalave de ludhiaanaa khetar ton kujh varraaeich jatt videsaan vich jaake vee aabaad ho ge han| jiharre varraaeich bhaaeechaare de lok baaharale desaan vich ge han, aunhaan ne bahut unatee keetee hai| varraich jattaan daa bahut hee puraanaa te ughaa got hai| panjaab hameshaa hee takarre te larraakoo kirasaan kabeeliaan daa ghar rihaa hai| hun vee panjaab vich varraaeich jattaan dee kaafee ginatee hai| varraaeich jattaan vich haoome bahut hundee hai| jatt parrh likh ke vee ghatt hee badalade han| jattaan noo vee samen anusaar badalanaa chaaheedaa hai| hun jatt kauamaantaree jaatee hai| varraich bahut prasadh te vaddaa got hai| jatt mahaan han|
jattaan daa itihaas 24
jattaan daa itihaas buttaraeih jagadeaubansee pavaar raajapootaan vichon han| ih pavaaraan daa hee ik upagot hai| ih bahute sataluj de uparale khetaraan vich hee han| ih lakhee jangal ton utth ke door gujaraanvaalaa te minttagumaree tak chale ge san| saandalabaar vich vee buttar bhaaeechaare daa ik prasadh pindd buttar hai| asal vich buttaraan daa mudt lakhee jangal daa khetar hee hai| ghagar ate sataluj de vichakaarale khetar noo lakhee jangal kahinde san| lakhee jangal firozapur de dariaa sataluj de kinaare ton batthindde de rohee beeaabaan tak 80 kilomeettar lanbe te 25 kilomeettar chorre khetar vich failiaa hoeaa see| us samen is jangal vich ik lakh de lagapag rukh san| is lee is jangal noo lakhee jangal kahinde san| is vich mukatasar, batthinddaa, mogaa, fareedakott aad de khetar shaamil san|
mukatasar zilhe vich buttaraan de kee pindd han| jinhaan vich prasadh pindd buttar vakhooaa buttar sareeh, aasaa buttar te chitaraa aad han| buttar vakhooaa de lok baabaa singh dee maanataa karade han| batthindde vich gahiree buttar vee is bhaaeechaare daa pindd hai| fareedakott de khetar vich vee ik buttar pindd hai| buttar shaahee vee buttar daa
hee pindd hai| moge khetar vich buttar kalaan te buttaraan dee kokaree bahut prasadh pindd han| ludhiaane khetar vich raaekott de nazadeek naathevaal buttaraan daa puraanaa pindd hai| maajhe vich vee buttaraan kalaan pindd amritasar khetar vich vee hai| buttar siveean te vaan aad vee buttar bhaaeechaare de ughe pindd han| battaalaa tahiseel vich sekhavaan pindd de paas ik pindd nangal buttar vee hai| maajhe vich buttar got de lok kaafee han| duaabe vich buttaraan dee ginatee ghatt hai| bahute buttar maalave vich hee han| panjaab vich buttar naam de kee pindd han| pattiaale khetar vich buttar maajhe de pinddavaan ton aake maajhaa, maajhee te thoohee aad pinddaan vich aabaad hoe han| naabhe de khetar vich vee kujh buttar bhaaeechaare de lok kee pinddaan vich vasade han| jalandhar zilhe vich buttar got daa buttaraan pindd bahut prasadh hai| guradaasapur khetar vich kaadeean de najdeek vee buttar kaalaan pindd buttar got de jattaan daa hai| buttar duleh, diaul, sekhon aad jatt pavaaraan dee bhutte shaakhaa vichon han| ik lok kathaa hai ki jadon pavaaraan de kilhe jarag te dusmanaan ne kabazaa kar liaa taan unhaan ne pavaaraan noo chun chun ke katal karanaa suroo kar ditaa taan kujh pavaar dusman noo bhulekhaa den lee aapane vadderiaan de naam te naven got daliau, diaul, sekhon, baling aad dasake kilhe ton baahar likal aae| is larraaee vich sabh ton vadh nukasaan bhutte got vaale lokaan daa hoeaa| is samen chhottaa hon kaaran buttar aapane ttaanake reh rihaa see| is ghattanaa ton magaron buttar dee bans de lokaan ne vee aapanaa navaan got buttar hee prachalat kar liaa| buttar vakhooaa pindd de buttar jatt hun vee dalevaan noo aapanaa bhaaeechaaraa samajhade han is lee aje vee delavaan naal viaah shaadee naheen karade| prasadh itihaasakaar smaser singh asok buttaraan noo soorajabansee raajapoot manadaa hai| kujh buttar jatt hisaar, sirasaa te anbaalaa de rorr te khararr khetaraan vich vee vasade han| siaalakott te laahauar aad khetaraan vich vee buttaraan de kee pindd san| pachhamee panjaab vich kujh buttar musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare buttar sikh han| 1881 eesavee vich saanjhe panjaab vich buttaraa dee ginatee keval 10833 hee see| mahaan shaheed bhaaee taaraa singh vaan maajhe daa buttar jatt see| buttar jattaan daa bahut hee chhottaa par ughaa got hai| buttaraan daa mudt vee ludhiaane daa nathovaal khetar hai| is got de lok besk ghatt ginatee vich han par ih ttaaventtaanven saare panjaab vich hee faile hoe han| bala ih jattaan daa ik praacheen te skateesaalee kabeelaa see| bal jatt prahalaad bhagat de pote bal dee bans vichon han| karanal ttaadd ne is bans noo vee 36 raaj bansaan vich giniaa hai| gupat raaj de antale dinaan vich 527 eesavee vich sainaapatee bhattaarak ne kachh kaattheeaavaarr khetar vich balabeepur raaj kaaeim keetaa| sindh de arab sainaapatee abaroo bin jamaal ne 757
eesavee vich gujaraat kaattheeaavaarr te charrhaaee karake bal bans de balabhee raaj noo khatam kar ditaa| is bans de kee raaje hoe| bal jatt balabhee khetar chhadd ke madh pradesh, raajasataan, autar pradesh, hariaane te panjaab val aa ge| jiharre bal jatt musalamaan ban ge, aunhaan noo baloch kihaa jaandaa hai| bal got de hindoo jaatt anbaalaa, karanaal, hisaar vich vee kaafee aabaad san| utar pradesh vich balaan noo balaaein kihaa jaandaa hai| sisaualee de khetar vich inhaan de 100 de lagapag pindd han| bal aapanaa sanbandh paramaar raajapootaan naal jorrade han| gahilot te sisodeea vee balaan de shaakhaa gotar han| balaan daa vadderaa baaeaabal madh pradas de maalavaa khetar ton aapane paramaar bhaaeechaare naal panjaab vich aaeaa kiaun ki paramaar mulataan ton maalave val aaunde jaande rahinde san| bal sekhon jattaan noo vee aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| balaan de bahute pindd sataluj de uparale khetar ate biaas de ilaake vich han| ih maalave de khetar ludhiaanaa, firozapur, pattiaalaa te sangaroor vich vee kaafee han| bal ludhiaane ton age amritasar, guradaasapur, jalandhar te kapoorathalaa khetaraan vich vee kaafee ginatee vich aabaad han| duaabe vich bhogapur de paas balaa pindd bal jattaan daa hee hai| roparr de ilaake vich vee balaan de kujh pindd han| maajhe de bal kahinde han ki unhaan daa pichhalaa pindd balamagarrh see| maalave de sangaroor khetar vich balamagarrh bahut ughaa pindd hai| amritasar de ajanaalaa khetar vich vee balaan daa prasadh pindd bal hai| is ton ilaavaa buddaalaa, satthiaalaa, bal saraae, jodhe, jhalarree, chhajalavaddee buddaalaa kapoorathalaa aad kee pindd bal bhaaeechaare de han| pachhamee panjaab vich nashahire de paas vee ik bal pindd hai| guradaasapur vich vee bal jatt kaafee han| pachhamee panjaab vich vee bal jatt kaafee san| inhaan vichon bahute musalamaan ban ge san| bal got de lok dalit jaateean vich vee han| poorabee panjaab vich saare bal sikh han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich bal jattaan dee ginatee 9721 see| veer singh bal ne sikh itihaas naal sanbandhit singh saagar, gurakeerat prakaash aad pusakataan likheean han| bal jattaan daa jagat prasadh got hai| bee. ais. daaheea vee balaan noo balabheepure de praacheen raaj gharaane vichon manadaa hai| bole khekhara khokharaan daa upagot hai| khokhar jatt vee hunde han ate trakhaan vee hunde han| khokhar bahut hee puraanaa te larraakoo jatt kabeelaa hai| khokharaan ne videsee hamalaaavaraan daa hamesaan ddatt ke ttaakaraa keetaa| videsee hamalaaavaraan ne vee khokharaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan keetaa see| jattaan de kee got unhaan dee koee naveen al pain kaaran vee prachalat ho ge han| bolaa got vee al pain kaaral prachalat hoeaa hai| bole jatt saare sikh han| poorabee panjaab vich saare khokhar sikh han| pachhamee panjaab vich bahute khokhar musalamaan ban ge san| khokhar got jattaan te raajapootaan daa saanjhaa got hai| bole upagot de khokhar jatt bahute maalave vich hee aabaad han| khokharaan deean kee moonheea han| kujh khokhar meeanvaalee, jehalam te mulataan aad khetaraan ton utthake ghagar naalee val aa ge| fir haualee haualee raajasataan de garrhagazanee khetar vich aabaad ho ge| jattaan de kujh kabeele panjaab vich pachham valon aae han ate kujh kabeele ik jaghaa ton utthake dooje khetaraan vich chale jaande san| kujh samen magaron khokhar raajasataan ton utthake mahimarre dee rohee vich aa ke aabaad ho ge| kaafee samen pichhon ik prasadh khokhar jatt chauadharee ratee raam ne rateean bolaa kasabe daa mudt baniaa| hun rateea khetar hariaane vich hai| jis khaanadaan vich boliaan de vaddere dee shaadee hoee, aus gharaane vich mahaan akabar baadashaah viaahiaa see| | is kaaran uh akabar daa saandtoo see| akabar aapane saandtoo noo bahut imaanadaar samajhadaa see| us ute bahut bharosaa karadaa see| ik vaaree akabar khud kise larraaee vich bhaag lain lee jaa rihaa see| usane aapane saandtoo noo pattaa likhake ditaa ki je main mar giaa taan dilee daa raaj teraaj ton dilee daa raaj teraa| akabar daa saandtoo akabar baadasaaeh dee baat noo samajh naa sakiaa kujh samen magaron jad akabar baadasaaeh vaapas aa giaa taan us de saandoo ne uh pattaa akabar noo na vaapas kar ditaa| kujh lokaan ne makhaual vajon kihaa ki jatt bole hee nikale, musalamaanaan daa hath aaeaa raaj morr ke unhaan noo hee de ditaa| is tarhaan haualee haualee bole shabad badaladaa badaladaa bole ban giaa| bolaa al pain te is kabeele daa got bolaa hee prachalat ho giaa| ih mithihaasak ghattanaa lagadee hai| is got de lokaan baare ik hor dand kathaa vee akabar naal hee sanbandhat hai| kahinde han ki boliaan de vaddere noo usade piau dee mauat magaron saandtoo de naate akabar baadasaaeh ne aapane hatheen aap pag banee ate aakhiaa ki age ton tuseen kise jatt noo khusee jaan gamee mauake pag naheen denee| main tuhaanoo saahee pag de ditee hai| bole got de jatt kise noo pag naheen dinde| bole jatt aapane juaaee noo vee pag naheen dinde| akabar de samen akabar de ristedaar jatt vee aapane aap noo jattaan naalon uchaa samajhade san| bole jattaan baare kee lok kathaavaan te lok geet prachalat han| bole bhaaeechaare de bahute pinddaan hariaane de sirasaa, hisaar ate panjaab de maanasaa, batthinddaa khetaraan vich han| inhaan de prasadh pindd rateea, ratanagarrh, kamaanaa, sivaaee, daatevaas, kulaanaa aad han| khokhar got de lok raajapoot, jatt, trakhaan te majhabee sikh vee hunde han| bole jatt sikh hee hunde han| panjaab vich bole jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| saanjhe panjaab vich khokharaan dee ginatee bahut see| khokhar raajapoot 55380 ate jatt 12331 see| angarezaan de raaj samen 1881 eesavee dee janasankhiaa samen jaateean ate got vee likhe ge san| is samen pattavaareean ne vee vakh vakh jaateean de gotaan te aam ravaajaan baare sanbandhat adhikaareean noo kaafee jaanakaaree aapane maal mahikamen raaheen bhejee see jis de aadhaar te hee sar ibattasan ne mahaan khoj pusatak panjaab kaasattas likhee| saineean vich vee bolaa got hundaa hai| jattaan te khokharaan daa ughaa te bahut hee chhottaa got hai| khokhar praacheen te desh bhagat khaarrakoo jatt san|
jattaan daa itihaas 25
manddera is bans daa vadderaa mandderaa see| ih madh pradesh de maanddoo khetar vich aabaad san| ih ringaved de samen daa puraanaa jatt kabeelaa hai| ih dhaaraa nagaree raaje jagadeo paramaar naal raajasataan de rasate 12veen sadee de aaranbh vich panjaab de maalavaa khetar vich aae| is kabeele ne raaje jagadeo panvaar de lashakar vich saamil ho ke raajasataan te panjaab vich gajanaveen patthaanaan naal kee larraaeean keeteean ate unhaan noo laahauar val bhajaa ditaa see| puraane samen vich vee panjaab de maalavaa khetar ton jatt kabeele madh prades de maalavaa khetar vich aaunde jaande rahinde san| raaje jagadeo ne jarag navaan pindd vasaaeaa ate mandderaan noo vee ethe hee aabaad kar liaa| mandder vee paramaar bhaaeechaare vichon han| ludhiaane zilhe vich mandder got de jatt kaafee han| sangaroor vich vee mandder kalaan pindd mandder bhaaeechaare daa hee hai|
zilhaa jalandhar de bangaa halake vich vee mandder jattaan daa ughaa pindd mandder hai| pindd ahimadagarrh tahiseel budtalaaddaa vich vee kujh mandder vasade han| maanasaa khetar vich mandder kaafee han| bhoorathalaa mandder tahiseel malerakottalaa jilhaa sangaroor vich mandderaan daa vaddaa pindd hai| maalave vich mandder got de lok kaafee han| duaabe vich bahut ghatt han| panjaab vich mandder naam de kee pindd han| mandder upagot hai| saare mandder jatt sikh han| mandder jattaan daa ughaa te chhottaa got hai| mandder jatt aapanaa sanbandh panvaar, rohatak, anusaar raajapootaan dee unatee samen jatt raaj gharaaniaan vichon hee puraanak braahamanaan ne kashatareean dee ik naveen srenee banaaee| jatt bahut hee praacheen jaatee hai| ih raajapootaan de vee maape han| maana is bans daa vadderaa maanapaal see| is noo maanaa vee kihaa jaandaa see| sk jaatee de kujh lok eesaa ton 160 varhe pahilaan ttaikasaalaa, mathuraa te suraashattar vich madh eseea de kaisapeean saagar de khetaraan ton aa ke hee vase san| aareea lokaan de vakh vakh kabeele vakh vakh desaan vich ghunm fir ke vakh vakh samen sindh, raajasataan te panjaab vich pahunche san| madh esheea ton maan jaatee de kujh lok yoonaan ate yoorap val vee chale ge san| jaraman vich vee maan, bhular te hor gotaan de lok vasade han| thaamas maan yoorap daa mahaan saahitakaar see| maan jagat prasadh got hai| kanishak de samen vee panjaab vich maan te panvaar kabeele vasade san| suroo suroo vich jatt kabeele sooraj, chand te shiv vee maanataa karade san| is kaaran hee maan, bhular te horaan noo shiv gotaree jatt kihaa jaandaa hai| jatt aapane aap noo vises jaatee samajhade han| unhaan noo jatt hon te maan hundaa hai| jattaan de bahute got unhaan de vadderiaan de naan te hee prachalat hoe han| got jatt dee pahichaan te saan hundaa hai| yoonaanee itihaasakaar jattaan noo bahaadar te mahaan samajhade san| chheveen, sataveen sadee vich braahamanavaad daa zor see| braahaman jattaan naalon khatareean noo uchaa samajhade san| saakaa te bikaram samat vee jattaan naal hee sanbandhit han| maan bhaaeechaare de lok pahilaan gujaraat te mahaanraashattar vich aabaad hoe| is bans de do prasadh raaje varanamaan te rudhar maan hoe han| mahaanraasttar de goaa ate kakan khetaraan vich maan raajiaan de sike mile han| visnoo puraan vich inhaan noo gandharav khetar daa ik bahaadar kabeelaa dasiaa giaa hai| gandharav khetar vich kaabal, pishaavar te raavalapinddee aad de khetar saamil san| atthaveen sadee vich maan raajasataan te kottaa de chatauarr aad khetaraan vich raaj karade san| is ilaake te dhaaval mauarr daa kabazaa see| mauarr vee maanaan daa upagot hai| kottaa boondee de ilaake vich ik maanapur pindd vee bahut prasadh hai| maan jatt aapanaa kuraseenaamaan raajapootaan naal vee jorrade han| jaipur de nerre maanaa got vich tthaakar raajapoot vee han maanaan de bhett maan gotee jattaan noo raajapootee mool de sabh ton puraane kashataree dasade han| ih raajasataan de khetar ton utth ke panjaab de maalavaa khetar sidhoo, baraarraan ton kaafee samaan pahilaan aake aabaad hoe| maanaan, bhular te hear adhaa| maalave vich inhaan deean bhatteean te sidhoo baararraan naal kee larraaeean hoeean san| maan kee peerreean raaj karake gujaraat te mahaanraashattar de khetaraan vichon utthake teejee sadee vich maalave vich aae te saare maalave vich fail gee| skasataan ton aae hoe saahee got de saradaar maanasaah noo maalave vich teejee eesaveen vich batthindde de ilaake vich aa ke maanasaa khetar noo aabaad keetaa ate maanasaa shir dee neenh rakhee| sant visaakhaa singh itihaasakaar taan maan saaheean noo sk bans vichon manadaa hai| ih gujaraat, madh pradesh, raajasataan, matharaa aad vich hunde hoe panjaab de malavaa khetar vich pahunche san| laikacharaar desaraaj chhaajalee vee likhadaa hai ki maan, kherre to monge gotaan de jatt, aj ton kee sau saal pahilaan, raajasataan te madh pradesh dee had ate chanbal nadee de nerrion, aujarr ke aapaneean gaddeean vich samaan lai ke khuddaalaa zilhaa maanasaa val aa ge ate maanasaa de khetar vich hee vas ge| maalave vich pahilaan ih maanasaa te batthinddaa khetaraan vich hee aabaad hoe| bhular te hear vee inhaan naal ralamil ge| sar ibattasan de anusaar dalaal te maan jatt raatthauar raajapootaan vichon han| inhaan vaddere pahilaan rohatak de ilaake de vich aabaad hoe| ik vaddere dhanaan raau ne barragujr got dee jattee naal viaah kar liaa see| us de chaar putar hoe| jinhaan de naam te unhaan de chaar got dalaal, maan, dosavaal te seval prachalat hoe| ih chaare gotaan de lok aapas vich rishatedaaree hee naheen karade kiaunk inhaan daa vadderaa ik see| kujh maan bhaaeechaare de hindoo jaatt hariaane de rohatak, karanaal, hisaar aad khetaraan vich vee vasade han| pattiaale
khetar de kujh maan kahinde han ki unhaan de vaddere batthindde de raaje binepaal de samen garrhagazanee ton aae san| ik hor ravaaeit hai ki maan jatt binepaal dee bans vichon han| ih binepaal vareean raajapoot see| binepaal de chaar putar paraagaa, sandhar, khelaa ate morr san| paraage dee bans naabhe de khetar vich aabaad hoee| binepaal ne bhatteean noo batthindde de ilaake vichon bhajaa ditaa| binepaal gazanee daa aakharee hindoo raajaa see| binepaal dee bans de chauadharee bhoondarr khaan te mirajaa khaan noo baadashaah valon saaeh daa khataab miliaa see| maanaan dee maan saahee moonhee is bans vichon hai| maan de 12 putar san| inhaan de naam te maanaan deean 12 mukh moonheean han| asal vich maanaan daa ghar utaree maalavaa hee hai| bhular bhaaeechaare de lok vee maanaan de nazadeek hee vasade rahe han| doven ralake sidhoo, baraarraan naal ttakaraan lainde han| jalandhar ate karanaal de maan aapanaa pichhokarr batthinddaa hee dasade han| puraanee jeend ate sangaroor riaasat vich inhaan de jatthere baabe bolaa daa chaoo vich sathaan hai| usadee divaalee ate viaah shaadee samen khaas maanataa keetee jaandee hai| maalave vich maanaa daa mauarr khaanadaan vee bahut prasadh hai| maanasaahee bahute maanasaa vich hee han| mukatasar de ilaake gidarrabaahaa ate laal baaee aad vich yaataree ke maan aabaad han| maanaa de puraane pindd buraj maanasaa, barree maanasaa, mauarr, maanaa, maanaa vaalaa te sher kotteea aad han| sikh raaj kaaeim karan vele maan saradaaraa ne ranajeet singh dee ddatt ke sahaaeitaa keetee| saradaar fatih singh maan mahaaraaj ranajeet singh daa pakaa saathee see| tejavant singh maan maalave daa mahaan lekhak hai| maan te dalaal aad gotaan baare bhaattaan deean vaheean bharoseyog te ttheek naheen han| khaanadaan mauarraan vich mauarr naabhaa pindd de vasaneek saradaar dhanaa singh malavee mahaaraajaa ranajeet singh dee fauaj daa niddar te soorabeer jaranail see| jad khaalase ne samat 1875 bikaramee vich mulataan noo fatih keetaa see| tad inhaan ne hee age vadh ke mulataan de navaab muzafar khaan daa sir vadtiaa see| mahaaraajaa ranajeet singh dee fauaj vich baaee maan saradaar fauajaan de afasar san| inhaan daa bahut prabhaav see| sar laipal gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich kujh maan saradaaraan noo bahaadar te sache marad maniaan hai| yoorapee deshaan jaraman ate barataaneean vich vee maan got de gore milade han| ih madh eseea vichon hee udhar ge han| yoorap de jipaseean de got vee panjaabeean naal ralademilade han| mahaaraajaa ranajeet singh daa ik prasadh jaranail budh singh maan vee see| us dee bans vichon mahaan akaalee leeddar simaranajeet singh maan hai| maan got de kujh lok mazhabee sikh ate chheenbe vee hunde han| chheenbe ttaank kastaree hunde han| maan saare panjaab vich hee faile hoe han| 1881 dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich maan bhaaeechaare dee kul ginatee 53970 see| | panjaab vich maan naam de kee pindd han| kujh maan naam de pinddaan vich maan vasade han ate kujh maan naam de pinddaan noo maan, sidhooaan ton haarake chhadd ge san| beedovaalee de paas vee maan bhaaeechaare daa ik maanaan pindd see| is pindd noo sidhoo baraarraan ne maanaan te jit leaa ajakalh is pindd vich saare sidhoo baraarr hee han| mukatasar vich daualaa, aadhaneean, khuddeean mahaansingh, abulakhuraanaa, baam te mauarraan aad vich bahute maan bhaaeechaare de lok hee vasade han| moge de poorab utar val vee maanaan daa kaafee pasaar hoeaa hai| dauadhar te kishanapuraa aad vich vee maan vasade han| maanaan daa ghar maalavaa hai ate ih bhular goteean de poorab vich hee han| batthindde khetar vich vee maan kaafee han| mauarr, maanashaahee te yaataree ke maan prasadh upagot han| ludhiaane vich maan, chauakee maan, shekh daualat te kumakalaan, duraah aad pinddaan vich vee maan got de jatt kaafee aabaad han| maajhe de feroomaan, maanaa vaalaa, jalaal usamaan te battaalaa khetar vich vee maan bhaaeechaare de lok kaafee ginatee vich rahinde han| sangaroor khetar vich vee maan bhaaeechaare de lok kaafee han| fatigarrh saahib de khetar vich pindd kilhaa haranaam singh talaaneean vee maan saradaaraan daa bahut prasadh pindd hai| roparr khetar vich vee maanaan de kaafee pindd han| firozapur jilhe vich suhelevaalaa, morr nauabaad, mauarr tthaaharraa vee maanaan de ughe pindd han| pachhamee panjaab vich vee maan laahauar, siaalakott, jhang, gujaraanvaalaa, gujaraat te mulataan tak kaafee ginatee vich vasade san| pachhamee panjaab vich bahute maan jatt musalamaan san| poorabee panjaab vich saare maan sikh han| hariaane vich kujh maan hindoo jaatt han| maan bahut hee siaane te sanjamee jatt hunde han| duaabe vichon kujh maan amareekaa, kaineddaa te asattareleea aad baaharale deshaan vich jaa ke vee aabaad ho ge han| maan ik vaddaa te puraanaa got hai| ih saare panjaab vich dooradoor tak faile hoe han| sidhoo baraarraan, virakaan, sanghe, dhaaleevaalaan te garevaalaa aad de itihaas baare khoj pusatakaan chhapeean han| maan got daa itihaas aje tak kise maan itihaasakaar ne khoj karake ttheek te pooraa naheen likhiaa hai| haraduaar de parohat vee maan got baare vakh vakh vichaar rakhade han| maan got de jattaan baare aje hor khoj honee chaaheedee hai| mauat khaanadaan de maan mor noo satikaar naal vekhade han kiaunk is khaanadaan de vaddere noo bachapan vich mor ne sap ton bachaaeaa see| maan, bhular te hear ak noo vadtanaa paap samajhade han kiaun ki ank de pate shivajee mahaaraaj noo siv mandir vich sradhaa naal bhentt keete jaande san| ih tine got sivajee noo mahaandev manade han| maan, mandd, daahee, virak aad praacheen jatt up jaateean madh esheea de vakh vakh khetaraan ton chalake eesavee san ton kaafee samaan pahilaan hee bhaarat vich aa geean san| jatt dhaarravee khulh dile te khaarrakoo krisaan kabeele san| kahaavat hai, maan, pooneean, chatthe, khaan paan men alag alag, loottane main katthe| maahila ih mahaanbhaarat de samen daa ik puraanaa jatt kabeelaa hai| maahal, mohil ate maahe iko got hai| vakh vakh khetaraan vich uchaaran vich farak hai| ih aapanaa sanbandh chohaan raajapootaan naal jorrade han| ih godaariaan noo aapane bhaaeechaare vichon samajhade han| raamaaein kaal samen vee inhaan daa ik janapad see| maahee ate naramadaa nadeean de vichakaar inhaan daa janapad see| is tarhaan inhaan daa
gujaraat te maalavaa de khetar te pooraa adhikaar see| ttaadd ate samith ne inhaan daa janapad sujaanagarrh beekaaner khetar likhiaa hai| inhaan dee raanaa padavee see| inhaan daa keval 140 pinddaan te kabazaa see| is khetar noo mahilavaattee kihaa jaandaa see| jodhapur daa raajaa jodhaa jee raatthauar ne mahilavaarree jit liaa| is larraaee vich raanaa ajeet maahal ate raanaa bachhooraaj maahil maare ge| raattherabansee raajiaan ne maahalaan noo haraa ke unhaan de ilaakiaan te kabajaa kar liaa| maahal bans de kujh jatt raajasataan de mevaarr khetar vich vas ge ate kujh panjaab, hariaanaa, pachhamee utarapradesh te madh prades de khetaraan vich chal ge| kujh maahal jatt beekaaner de khetar ton utthake panjaab de maalavaa khetar vich hee sabh ton pahilaan aabaad hoe| fir jalandhar te amritasar val chale ge| maalave de batthinddaa, mukatasar, sangaroor, pattiaalaa, fareedakott, ludhiaanaa aad khetaraan vich maahal bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| amritasar de khetar vich maahal got daa ik ughaa pindd maahal hai| navaan shahir zilhe daa maahal gahilaan te maahal khurad pindd maahal jattaan de hee han| zilhaa aoonaa vich dehalaan pindd maahal bhaaeechaare daa hai| kujh maahal roparr jilhe vich vee aabaadee han| duaabe vich maahal jaj kaafee vasade han| sangaroor vich bhoondarr bhainee ate batthindde vich tungavaalee vee maahalaan de prasadh pindd han| kujh maahal sirase vich vee aabaad han| ujaagar maahal ne aintteekavittee aauaf jaattares pusatak likhee hai jo jattaan de praacheen itihaas naal sanbandhit hai| 1881 janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich maahal jattaan dee ginatee 7630 see| maahal raajapoot keval 839 san| poorabee panjaab vich saare maahal jatt sikh han| kujh maahal hindoo jaatt vee han| pachhamee panjaab vich bahute maahal musalamaan san| raajasataan vich hindoo jaatt han shaahabaaz singh saahal see|
jattaan daa itihaas 26
malhee aareea jaatee de lok eesaa ton do hazaar poorab madh esheea ton chalake sindh ate mulataan de khetaraan vich aabaad hoe| kise samen kaisapeean saagar de khetar ton lai mulataan de khetar tak takarre ate khaarrakoo jatt kabeele dooradoor tak faile hoe san| malhee bhaaeechaare de lok eesaa ton 1500 saal poorab panjaab de mulataan khetar vich bhaaree ginatee vich vasade san| haualee haualee malh kabeele de lok panjaab de saare ilaakiaan vich chale ge| hor jaateean de mukaabale vich adhik hon kaaran panjaab de ik vadde ilaake daa naam maalavaa pai giaa| vaasoodev sharan agaravaal varage itihaasakaar vee likhade han ki maalavaa gan de lokaan noo malhee jaan maaloo vee kihaa jaandaa hai| yoonaanee itihaasakaar inhaan noo maloee kahinde han|
eih bahut hee soorabeer kauam see| 326 poorab eesaa de samen jad yoonaanee hamalaavar sikandar mahaan mulataan val aaeaa taa mulataan de malheean ne barraa zabaradasat ttaakaraa keetaa| is samen malhee raavee, jihalam te chanaab de khetaraan vich vee dooradoor tak faile hoe san| ih bahut hee takarre te bahaadar kabeele de lok san| yoonaanee fauaj vee inhaan naal larran ton bahut ddaradee see| is larraaee vich sikandar dee fauaj daa vee bahut nukasaan hoeaa ate sikandar vee zakhamee ho giaa| aad kaal vich malheean de vaddere hor jattaan vaang sooraj upaasanaa keetaa karade san| mulataan shahir vich vee ik puraatan te prasadh sooraj mandir see| mulataan jattaan daa ghar see| sikandar dee jit pichhon malheean te hor jatt chauadhareean ne baadasaaeh sikandar noo dasiaa ki asee lagapag ik hajaar saal ton is khetar vich sutantar te sukhee vasade see| aakhr sikandar noo vee malheean te hor jatt kabeeliaan naal samajhauataa karanaa piaa| yoonaanee itihaasakaaraan ne malheean noo maloee likhiaa hai| mal, malhee ate maloee iko hee kabeelaa lagadaa hai| kujh itihaasakaar malheean daa sanbandh paramaar raajapootaan naal jorrade han ate kujh saroaa raajapootaan naal jorrade han| malhee taan raajapootaan de janam ton vee bahut pahilaan daa kabeelaa hai| prasadh itihaasakaar shamaser singh asok raajapootaan dee paidaaeis atthaveen, nauaveen sadee dasadaa hai| mahaanbhaarat vich raajapootaan daa koee zikar naheen| panjaab, sindh, gujaraat de sainkarre jatt kabeeliaan daa zikar hai| jatt puraane kabeele han raajapoot naveen jaatee hai| maloee bhaav malhee upajaatee de lok mulataan de khetar ton chalake maalave vich aae| maalave ton raajasataan vich pahunche| ant haualee haualee madh bhaarat vich jaake aabaad ho ge| madh bhaarat de us khetar daa naam vee maalavaa prachalat ho giaa| maloee kabeeliaan ne aapane ganaraaj kaaeim kar le| maalavaa ganaraaj de puraane sike vee milade han| paananee ate chandar de anusaar maloee kabeele de lok kashataree vee naheen san ate braahaman vee naheen san| ih madh eseea ton bhaarat vich aaeaa ik vakharaa hee kabeelaa see| uh muradiaan noo dharatee vich dab ke unhaan deean samaadhaan banaa dinde san| uh divaalee ate khusee de mauake aapane jattheriaan dee poojaa vee karade san| prasadh itihaasakaar vee e samith vee maloee lokaan noo bhaarat vich baaharon aae videsee hee manadaa hai| puraane samiaan vich maloee kabeele de lok utaree te madh bhaarat vich door door tak aabaad san| koee inhaan daa mukaabalaa naheen karadaa see| ih barre larraake te yodhe san| inhaan dee ik saakhaa dakhan val aboo parabat achalagarrh sarohee vich aabaad ho gee| jinhaan vichon mahaan samaraatt bikaramaadat hoeaa| ise saakh ne jaipur raaj de karakott nagar khetar te adhikaar kar liaa| is ilaake vich inhaan de raaj de puraane sike vee mile han| is kabeele dee saakh panjaab vich vee kaafee puraane samen ton hee aabaad see| maloee bhaav malhee bhaaeechaare de lok raajasataan ate madh prades de maalavaa
khetar vich vee aaunde jaande rahinde san| videshee hamaliaan te kaal pain kaaran jatt kabeele akasar hee ik thaan ton utthake doojee thaan door tak chale jaande san| aabaadeean badaladeean rahindeean san| malhee aapanaa pichhaa malhee vaalaa pindd naal jorrade han| jo ujarr ke te theh banake dubaaraa vasiaa see| pahilee vaar is noo bikaramaa bansee maaloo jaan malhee kauam ne vasaaeaa see| ithe ik puraanaa kilhaa vee hundaa see| jis vichon puraane sike vee mile han| kokaree maleean, kott maliaanaa te malhaa vee malheean ne vasaae, chughaa kalaan te barre sidhaveen aad pinddaan vich vee malhee aabaad han| malhee ik vaddaa kabeelaa see| ik hor ravaaeit anusaar malhee bhaaeechaare de lok dilee de raaje shaah saroaa dee bans vichon han| ih dilee te raajasataan de saroee ilaake noo chhaddake aj ton kee sau saal pahilaan panjaab de maalavaa khetar vich dobaaraa aake aabaad ho ge| hoonaan ate musalamaanaan de hamaliaan samen panjaab vichon kee jatt kabeele raajasataan te madh prades vich jaa ke vas ge san| malhee got de lok dtilon, dteenddasaa, sanghaa te dosaanjh got de jattaan noo aapanaa bhaaeechaaraa samajhade han| maalave, maajhe vichon langh ke malhee dobaaraa fir siaalakott te gujaraavaalaa aad tak chale ge san| panjaab vich malheean naam de kee pindd han| ik malheean pindd pattiaale khetar vich vee hai| ik bahut hee puraanaa pindd malheea vaalaa halakaa baranaalaa zilhaa sangaroor vich hai| malheea vaalaa moge khetar vich vee hai| duaabe vich vee ik malheean pindd bahut prasadh hai| guradaasapur vich vee malheean fakeeraan te malheean pindd malhee bhaaeechaare de han| maajhe de guradaasapur khetar vich malhee got de jatt bahut prasadh hai| amritasar khetar vich malhee kaafee han| maalave de mogaa, ludhiaanaa ate sangaroor aad khetaraan vich malhee bhaaeechaare de lok puraane samen ton hee aabaad san| kise samen ludhiaane de malod khetar te vee mulataan de malhaa jaan malhee kabeele daa kabazaa rihaa hai| jadon khahire maalave vich aae taan malheean naal larraaeean karake malheean de prasadh pindd malaa ate charrik barabaad kar dite| 12veen sadee eesaveen vich maliaane vaaliaan vichon lachhaman sidh barraa shakateesaalee see| usane charrik ate asttaang kott pindd de baaraa vasaae san| charrik aapane bhateeje sanghe noo de ditaa see| lachhaman sidh aap asttaang kott rahindaa see| gazanee vaaliaan noo maalave vichon kadtan lee lachhaman sidh vee jagadeo paramaar naal ral giaa| ih gaireean de batthinddaa maaran de samen vee unhaan de viradh larre san| is larraaee vich raajapootaan jattaan daa bahut nukasaan hoeaa see| raajapoot te jatt iko nasal vichon han| asal vich jatt hee raajapootaan de maape han| gauareean, bhatteean te khahiriaan ne lachhaman sidh de bhaaeechaare de pindd agaan laake fook dite| charrik de sathaan te bhaaree yudh hoeaa| lachhaman sidh daa sees charrik ddigiaa te dharr musatafaa kol aake ddigiaa| doheen thaaeen is sidh deean marrheean baneean han| is bhaaeechaare de lok inhaan marrheean noo poojade han| moreea kaal de prasadh yaataree maigasathaneej ne vee likhiaa hai ki malhee lok aapane vadderiaan dee samaadh banaa ke us dee poojaa karade san| chahil, gil, sandhoo, dtilon aad jatt vee aapane vadderiaan dee khushee samen khaas poojaa karade san| ludhiaane de malhee jatt vee pabeean de sathaan te aapane vaddere lachhaman sidh dee maarrhee dee maanataa karade han| chauadaan chet noo moge zilhe de pindd maarree vich vee lachhaman sidh de mandir vich bhaaree salaanaa melaa lagadaa hai| lachhaman sidh malhee jatt see| maarree de malhee jatt mandir vich har saam deevaa baalade han| mandir vich koee mooratee naheen rakhade| poojaa daa maal malhee jatt hee aapane paas rakh lainde han| jog mat anusaar 9 naath te 84 sidh san| | siaalakott de malhee aapanaa pichhaa sarohaa raajapootaan naal jorrade han| unhaan anusaar unhaan daa vadderaa malhee aapane sataan putaraan samet panjaab vich charavaahiaan de tauar te vasiaa see| sataan putaraan de naam te malheean deean sat moonheean san| inhaan de rasam rivaaj guraaeaan naal ralade milade han| guraae vee saroaa raajapootaan vichon han| inhaan de parohat naaee, maraasee aad hunde han| kee vaar koee vee parohat naheen rakhiaa hundaa| malhee aap hee parohat ban jaande han| panjaab vich malhee naam de kee pindd han| malhee dee bans de ik mukhee milaanbar ne kasoor kol acharak pindd vasaaeaa| malhee amritasar de guradaasapur khetaraan vich vee han| himaayoon de samen varasee malhee daa potaraa raam gujaraanvaale de khetar vich virak jattaan de ghar viaahiaa giaa te daaj vajon milee zameen te uthe hee aabaad ho giaa| gujaraanvaale jilhe vich malheean de panj guraaeean te kaame malhee aad 12 pindd san| saandalabaar vich bado malhee, cheero kaa malheean, daaoo kee malheean, aad kaafee pindd malhee bhaaeechaare de san| kasoor de khetar vich vee naaharaa malheean daa puraanaa te modtee pindd see| malheean deean cheemaa te varraaeich jattaan naal vee rishatedaareean san| siaalakott te gujaraanvaalaa vich malhee jattaan deean kee basateean san| malhee jatt saare panjaab vich milade han| zilhaa saahapur te jhang vich musalamaan malhee jattaan dee bahut ginatee see| pachhamee panjaab vich malheean deean hajraavaan naal kee larraaeean hoeean| hajraavaan ne malheean ton kee pindd khoh le| hajraa jatt malheean ton vee vadh taakatavar te khaarrakoo san| pachhamee panjaab vich bahute malhee jatt musalamaan ban ge san| poorabee panjaab vich saare malhee jatt sikh han| malhee jattaan dee ginatee besk ghatt hai| par saare panjaab vich door door tak faile hoe han| duaabe vichon bahute malhee jatt baaharale desaan vich chale ge han| malhee jattaan daa bahut hee puraanaa te prasadh got hai| malhee, mal, maloee, maalav jattaan daa iko hee kabeelaa see| raamaaein kaal vich utaree bhaarat vich keval ik hee maalav pradesh see| raamaaein kaal daa samaan eesaa ton lagapag ik hazaar saal pahilaan daa hai| us samen is khetar vich mal jaan maalav jatt rahinde san| praacheen kaal samen jatt kaisapeean saagar ton lai ke utaree bhaarat tak door door tak aabaad san| malee jagat prasadh got hai| malhee jattaan daa ik bahut hee praacheen te des bhagat kisaan kabeelaa see| jaatt itihaasakaar prinseepal hukam singh paavaar rohatak anusaar gujar nauaveen sadee, ate raajapoot giaaraveen sadee de lagabhag
jattaan ton vakh hoe san| jatt hee sabh ton puraatan kabeele han| raae is bans daa modtee raae see| ih vee kangaan vaang raghoobansee jogare dee bans vichon han| nat jatt vee inhaan de bhaaeechaare vichon han| ih iraan ton sidh, raajasataan, dilee aad vich aake kaafee samaan aabaad rahe taareekhe sindh de anusaar sindh daa pahilaa baadashaah divaa jee see| ih raae bhaaeechaare vichon see| divaa jee bahut taakatavar baadasaaeh see| is daa raaj kasmeer, kandhaar, suraashattar ate kanauaj ton vee age door door tak failiaa hoeaa see| bhaarat de chhotte chhotte raajiaan naal vee is dee mitarataa see| raae khaanadaan de jattaan ne sindh vich 137 saal tak raaj keetaa| arabee hamale vee roke ate arabeean noo bhaarat vich aaun ton rokee rakhiaa| is khaanadaan dee ik vidhavaa raanee naal hor fer karake chach braahamanaan ne sindh te kabazaa kar liaa| is braahaman khaanadaan daa aakharee baadashaah daahir see| ih jattaan naal bahut ghatteea salook karadaa see| is samen kee jatt bodhee ban ge san| arabee hamalaavar muhinmadabinakaasam ne is futt daa faaeidaa utthaake te kujh jatt kabeeliaan naal samajhauataa karake sindh de raaje daahir noo haraa ke sindh te kabajaa kar liaa see| is samen sindh de ilaake ton utth ke kee jatt kabeele siaalakott, amritasar te raajasataan val chale ge| sataveen sadee ton pahilaan jatt kabeele hunde san| raajapoot naheen hunde san| asal vich jatt hee puraane kabeele han| jad raajasataan vich bhiaanak kaal paindaa see taan kujh jatt kabeele panjaab vich fir vaapas aa jaande san| videshee hamaliaan de samen vee kee jatt kabeele pachhamee panjaab de maajhe ton utth ke maalave vich aa jaande san| siaalakott te saahapur de khetaraan de raae jatt bhaaree ginatee vich musalamaan bane san| husiaarapur te jalandhar khetar de kujh pinddaan vich vee raae got de jatt vasade han| ih ughaa te prabhaavasaalee got hai| maajhe de lopoke khetar vich raae jattaan daa ughaa te vaddaa pindd raae hai| ik raae chak pindd guradaasapur khetar vich vee hai| maajhe vich raae got de jatt vee kaafee han| duaabe vich vee raae jattaan de kee pindd han| roparr khetar vich maajaree tthekedaaraan vee raae baraadaree daa prasadh pindd hai| ludhiaane khetar vich ghurraanee kalaan, ghurraanee khudar, maajaraa aad kaafee pindd raae jattaan de han| ludhiaane de raae aapanaa pichhokarr raajasataan daa dasade han| ih lok raajasataan vich bhaaree kaal pain kaaran hee panjaab vich aae san| ludhiaane de naal lagade mogaa khetar vich vee raae got de jatt ttaaven ttaaven pinddaan vich aabaad han| asal vich raae jatt ghatt ginatee vich saare panjaab vich hee faile hoe han| raae got de bahute lok musalamaan ban ge san| jatt sikh bahut ghatt han| raae got de kujh lok dalit jaateean vich vee han| akabar baadashaah de samen vadde chauadhareean noo raae daa khitaab ditaa jaandaa see| raajapoot raaje vee aapane naaun de naal raau jaan raae likhade san| angarezaan de samen vee kujh rees hindooaan noo raae bahaadar daa vises khitaab ditaa jaandaa see| inhaan daa got raae naheen hundaa see| kang ate raae doven hee jattaan de bahut hee puraane got han| raa sikh ate raae jatt iko bans vichon naheen han| raae jattaan daa jagat prasadh got hai| bahut jatt raaj gharaaniaan vichon hee han| raam chandar, krishan, bhaarat, kanishak, poras, harash, ashok, salavaan, birakaramaadat, bhej ate shivaa jee marahattaa aad saare jatt raaje hee san| kujh marahatte jattaan vichon han| raae got de jatt sindh ghaattee de praacheen jattaan vichon han| dariaa sindh bhaarat dee puraatan te mahaan sabhiataa dee viraasat daa prateek hai| sindh ghaattee hee jattaan daa mudtalaa ghar see|
jattaan daa itihaas 27
randhaavaa is bans daa modtee randhaavaa see| ih bhattee raajapootaan vichon han| sidhooaan baraarraan te saaranaa vaang randhaave vee judhar dee bans vichon han par ih inhaan dovaan gotaan naal rishatedaareean vee kar lainde han| ih baarhaveen sadee vich hee raajasataan de beekaaner khetar ton utthake sabh ton pahilaan panjaab de maalavaa khetar vich aake aabaad hoe| maan jattaan naal risatedaaree paake jatt bhaaeechaare vich ralamil ge| chahil inhaan naal eerakhaa karan lag pe| unhaan ne randhaaviaan noo ik baraat samen gher ke ag laa ditee| randhaaviaan daa bahut jaanee te maalee nukasaan hoeaa| is kaaran bahute randhaave maalavaa chhadd ke maajhe val chale ge| amritasar khetar vich kathoo nangal te raamadaas vee randhaave bhaaeechaare de ughe pindd han|
puraanee dushamanee kaaran randhaave chahilaan naal ristedaaree naheen paaunde san| kajal randhaave dee bans de lok battaale de khetar vich chale ge| is ilaake vich is got daa puraanaa te modtee pindd bhakhoke hai| is bans de kujh lok kujh samen pichhon pindd vaheelaan vich aabaad ho ge| guradaasapur khetar vich naishiraa majhaa singh, dhaarovaalee te boolevaal aad pindd vee randhaave bhaaeechaare de han| randhaave bhatteean noo aapanaa bhaaeechaaraa hee samajhade san| battaalaa shahir vee raamadiau bhattee ne hee vasaaeaa see| maajhe vichon kujh randhaave gujaraanvaalaa de khetar raamadaas de bakhaapur aad pinddaan vich aabaad ho ge san| pakhon randhaave daa potaa ajitaa randhaavaa guroo naanak daa sevak see jadon guroo saahib ne karataarapur aabaad keetaa taan guroo saahib daa saaraa parivaar pakhoke pindd vich ajite randhaave de paas rahinde see| pakhe dee bans de randhaave dooradoor tak faile hoe han| maalave vich randhaaviaan daa mukh ttikaanaa maalave daa taamakott khetar hee see| chahilaan naal dusmanee kaaran jadon randhaave taamakott daa ilaakaa chhadd ke aapanaa aapanaa samaan gaddiaan te lad ke chal pe taan rasate vich unhaan de gadde
daa ik dhuraa ttutt giaa| is noo gadde de maalak ne badashagan samajh ke use thaan ruk ke uthe hee ddere laa le| is khetar vich meemasaa amaragarra vaale randhaave rahinde san| baakee randhaave age maajhe te duaabe val door door tak chale ge| jis thaan gadde daa dhuraa ttuttiaa see, mimasaa vaale randhaave 12 saal pichhon aake us sathaan dee maanataa karade han| sarahand de nazadeek fatihagarrh saahib de khetar vich vee ik randhaavaa pindd bahut hee puraanaa te ughaa hai| maalave de fatihagarrh, pattiaalaa, sangaroor, naabhaa, ludhiaanaa, malerakottalaa, mogaa, firozapur te batthinddaa aad khetaraan vich vee randhaave bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| duaabe de janladhar, hushiaarapur te kapoorathalaa khetaraan vich vee randhaave bhaaeechaare de lok kee pinddaan vich aabaad han| jalandhar de khetar vich randhaavaa masandaan pindd randhaave bhaaeechaare daa bahut hee vaddaa te prasadh pindd hai| mahaan panjaabee saahitakaar mahindar singh randhaavaa vee duaabe daa randhaavaa jatt see| us ne lok bhalaaee de mahaan kam keete| us vich vee jattaan vaalee haume see| uh mahaan jatt see| pahilaanpahil saare randhaave sakhee saravar sulataanee de chele san par sikh gurooaan de prabhaav kaaran bahute randhaaviaan ne sikh dharam dhaaran kar liaa| mahaaraajaa ranajeet singh de samen randhaave jattaan ne kaafee unatee keetee| randhaave khaanadaan daa itihaas sar gareefan dee khoj pusatak panjaab cheefas vich vee kaafee ditaa giaa hai| musalamaanaan de raaj samen kujh randhaave laalach jaan mazabooree kaaran vee musalamaan bane| battaale tahiseel de bhaualake pindd de kujh randhaave majbooree kaaran musalamaan bane| bhaualeke pindd daa bhole daa putar rajaadaa ik chor de dhaarravee see| ik vaar us ne shaahee ghorre choree kar le san| kaajee ton aapanee sajaa maaf karaaun lee musalamaan ban giaa see| us de naal hee us dee ik isataree dee bans musalamaan ban gee ate doojee dee bans hindoo hee rahee see| pahilee isataree daa putar ameen shaah hindoo hee rihaa jadon ki doojee isataree de bette abool, adalee te jamaal musalamaan san| jinhaan dee bans de randhaave bhaualeke te chakee mahiman vich aabaad san| saahib mahiman guroo naanak de samen hoeaa hai| ih diau got daa jatt see| ih guroo naanak daa sharadhaaloo te kaamal bhagat see| is de sradhaalooaan ne is naal kee karaamaataan jorreean san| isane hee chak mahiman pindd vasaaeaa see jithe is dee samaadh vee hai ate ik talaab vee hai| is pavatar taalaab noo is de sradhaaloo te kujh randhaave gangaa samajh ke poojade han| randhaave bhaaeechaare de lok guroo naanak, sidh saahoo de ttile, mahiman sahib dee samaadh, budtaa saahib de guraduaare saahib raam kanvar de darabaar aad dee bahut maanataa karade han| randhaave got de jatt sidhoo saahoo de ttile te jaake katak te haarr de maheene rasam de tauar te mittee kadtake bakare dee kurabaanee dinde han| aapane got de miraasee ate | braahaman noo charrhaavaa vee dinde han| saahib raam kanvar daa darabaar zilhaa guradaasapur dee tahiseel shakarakott vich netan de sathaan te see| saahib raam kanvar de larrake saahib anoop daa darabaar battaalaa tahiseel de teje khurad pindd vich see| kise samen saare darabaaraan te udaasee saadhooaan daa kabajaa see| saare panjaab vich hee udaaseean te niramaliaan de kaafee ddere san| lok inhaan daa bahut satikaar karade san| inhaan sikh dharam daa bahut prachaar keetaa see| guroo naanak daa sikh baabaa budtaa vee randhaavaa jatt see| is daa janam pindd kathoo nangal jilhaa amritasar vich hoeaa see| guroo naanak jee naal mel hoeaa taan unhaan us deean galaan sun ke budte daa var ditaa| guroo naanak jee ne guroo angad dev jee noo tilak inhaan de hathon hee lavaaeaa see| chheven guroo haragobind saahib tak ttikaa baabaa budtaa jee hee laaunde rahe| baabaa budtaa jee pichhalee umar vich pindd raamadaas jilhaa amritasar jaa vase ate uthe hee praan tiaage| guroo haragobind saahib ne aapane hathee baabaa jee daa uthe hee sansakaar keetaa| baabaa jee param manakh san| baabaa jee dee bans de randhaave bahut vadhe fule han| sataven guroo hararaae, atthaven guroo harakrishan ate nauaven guroo tegabahaadar noo baabaa budtaa jee de pote baabaa guradataa randhaavaa ne ttikaa laaeaa| mahaaraajaa aalaa singh de samen raamadaas pindd ton majhail randhaave maalave de bugar te beehale aad pinddaan vich aa ke aabaad ho ge san| dasaven guroo sree guroo gobind jee mahaaraaj dee guragadee samen ih rasam raam kanvar randhaavaa uraf gurabakhas singh ne nibhaaee see| inhaan ne hee dasaven guroo noo heeriaan dee jarrhat vaalee bahumalee kalagee te dasataar bhentt keetee see| pachhamee panjaab de laahauar, siaalakott, gujaraanvaalaa, mulataan te jhang aad khetaraan vich vee radhaave jatt kaafee vasade san| gujaraanvaale ilaake de randhaave aapane aap noo bhattee kahaake maan mahisoos karade san| pachhamee panjaab de bahute randhaave musalamaan ban ge san| paakisataan ton ujarr ke 1947 eesavee vich kujh randhaaven sikh jatt hariaane de kurookashetar khetar vich vas ge han| 1881 eesavee dee janasankhiaa anusaar saanjhe panjaab vich randhaave jattaan dee ginatee 51853 see| hun randhaave jatt takareeban ttaaventtaaven saare panjaab vich hee faile hoe han| randhaave naam de panjaab vich kee pindd vee han| randhaavaa panjaab daa prasadh te vaddaa got hai| randhaave jattaan ne bahut unatee keetee hai| inhaan daa prabhaav hor jattaan te vee piaa hai| bahute randhaave jatt sikh hee han par pachhamee panjaab vich musalamaan randhaave vee bahut han| asal vich randhaavaa sahaaranaa daa hee upagot hai| jadon bhattaner te raatthauaraan ne kabazaa kar liaa taan saaranaa daa ik mukheea kaajal guradaasapur khetar tak pahunch giaa| achaanak dhaavaa bol ke us ilaake ute aapanaa kabajaa kar liaa| vairee ute ran vich achaanak dhaavaa bolan karake us kabeele daa naan ranadhaavaa pai giaa| fir is kabeele dee al athavaa got randhaavaa prachalat ho giaa| haualee haualee is kabeele de lok saare panjaab vich vee dooradoor tak chale ge| hun randhaavaa jagat prasadh got hai| randhaaviaan dee aarathik haalat vee ttheek hai| kahaavat hai, jattaan baare kaa kanboa kabeelaa paale, rajiaa jatt kabeelaa gaale| jattaan vich vee ekataa honee chaaheedee hai| raihil ih jattaan daa ik chhottaa jihaa got hai| ih naabhe de khetar vich kaafee aabaad han| ih vee aapanaa pichhokarr raajapootaan naal jorrade han| vidhavaa viaah kaaran
raajapootaan ne inhaan noo aapanee baraadaree vichon kadt ditaa| aakhir ih jattaan vich ral ge| jatt baraadaree vidhavaa viaah noo buraa naheen samajhadee see| ik ravaaeit de anusaar inhaan daa vadderaa raah vich paidaa hoeaa see jadon usadee garabhavatee maan aapane patee lee khetaan vich rottee lai ke jaa rahee see| raah vich paidaa hon kaaran us daa naam raahal rakhiaa giaa| haualee haualee badal ke raihal ban giaa| pahilaan ih viaah shaadee samen janeaoo zaroor paaunde san besk magaron laa dinde san| hun ih rasam chhadd ge han| raihal jatt amaloh de khetar vich halotaalee vich satee mandir dee maanataa karade han| is ilaake de ughe pindd bhadal thoohaa vich vee raihal vasade han| pattiaale khetar vich vee kujh raihil vasade han| maalave dee dharatee te raihil got daa melaa pindd raisal vich raanee dhee bahut hee prasadh hai| ih satanbar de maheene vich lagadaa hai| is mele vich tarhaantarhaan de rang tamaashe dikhaae jaande han| kaveesr te dtaaddee jathe vaaraan gaahake lokaan noo khus karade han ate lokaan noo panjaab de itihaas, virase te sabhiaachaar baare jaanakaaree vee dinde han| melaa kamettee valon kushateean aad vee karavaaeean jaandeean han| chaah te guroo kaa langar vee khulhaa varataaeaa jaandaa hai| is mele baare visvaas keetaa jaandaa hai ki jis viakatee de mauahake naa hattade hon uh maataa de mandir vich loon sukhan naal hatt jaande han| is khetar vich raihal got de 12 pindd vishes tauar te is mandir dee maanataa karade han| raihal got de jatt sikh dharam noo vee manade han ate maataa de vee sharadhaaloo han| raihal bhaaeechaare de bahute lok maalave vich vee vasade han| ih got bahut prasadh naheen hai| vaandara ih bhattee raajapootaan vichon han| is got de modtee daa naam baandar see| pandaraveen sadee vich hanoomaan kott de ik bhattee raajapoot rajavaarre kachhan daa putar baandar aapane baap naal naaraaz ho ke batthindde de ilaake vich aa giaa see| usane bhaagee pindd de paas aapane naam upar ik navaan pindd vasaaeaa| baandar pindd vich vasan vaale bhattee raajapootaan daa got vee unhaan de vaddere baandar de naam te vaandar prachalat ho giaa| ih baandar pindd hee saare vaandar got de jattaan daa modtee pindd hai| ithon utthake hee vaandar got de jattaan ne maalave vich kee naven pindd kaile vaandar, ranajeet garrh baandar, baandar ddorr, vaandar jattaanaa aad aabaad keete| gidarrabaahaa khetar de prasadh pindd soorevaalaa vich vee vaandar jattaan de kujh ghar han| bahute vaandar, jatt, batthinddaa, maanasaa, fareedakott, mukatasar de firozapur de khetaraan vich hee vasade han| hariaane de sirasaa jilhe vich vee baandar bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| saare vaandar jatt sikh han| vaandar ddodd pindd vich dasaven guroo gobind singh jee vee aae san| unhaan dee yaad vich pindd vich ik itihaasak guraduaaraa vee hai| asal vich vaandar bhatteean daa upagot hai| ghagar khetar de dandeevaal te hor jattaan naal rishatedaareean paake vaandar bhaaeechaare de lok jattaan vich hee ralamil ge| ttaahaleevaalaa jattaan vich vee kujh vaandar jatt vasade han| panjaab vich vaandar got de jattaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| ih keval maalave vich hee han| panjaabee lekhak harajindar singh soorevaaleea vee vaandar jatt hai| 900 eesavee 900e. ddee. vich bhaarat de kujh bhaagaan vich gujaraan daa bolabaalaa see| 70 jatt got vaandar, bhattee, tanvar, chaalookeea, prateehaar, poonee, khaire, chauahaan, paramaan, hoon aad gujar sangh vich mil ge| gujaraan dee bahuginatee vaale khetar daa naam gujaraat vee dasaveen sadee magaron hee piaa| jattaan, raajapootaan te gujaraan de kee got saanjhe han| asal vich baandar jatt got hee hai|
jattaan daa itihaas 28
chatthaa is bans de lok jatt ate patthaan hunde han| ih aapanaa sanbandh chauahaanaan naal jorrade han| is got daa modtee chatthaa see jo prithavee raaj chauahaan daa potaa ate cheeme daa sakaa bharaa see| chatthe dee dasaveen peerrhee vich dhaare prasadh hoeaa| uh aapane bhaaeechaare samet muraadaabaad de sanbhal khetar ton utthake chanaab dariaa de kandte te aa giaa| gujaraanvaale de jatt kabeele naal shaadee karake jatt bhaaeechaare vich ral giaa| kee chatthe dasade han ki dhaaro ne do viaah keete san| dhaare de giaaraan putar hoe| do putar potthehaar vich jaa ke vase ate baakee de putaraan ne naiddaalaa aabaad keetaa| inhaan dee aaualaad gujaraanvaale de ilaake vich chatthe jattaan de 82 pinddaan vich vasadee hai| ih pahilaan maalave vich aae| kujh chatthiaan ne 1609 eesavee de lagabhag isalaam dhaaran kar liaa ate musalamaan bhaaeechaare vich ral mil ge|
sikh chatthe vee kaafee han| mahaaraajaa ranajeet singh de raaj ch chatthe sikhaan ne kaafee unatee keetee see| par laipil gareefan ne aapanee kitaab panjaab cheefas vich prasadh chatthaa parivaar dee vithiaa ditee hai| chatthe vee praacheen jatt han| ik malavee ravaaeit anusaar maalave de lakhee jangal ilaake ton utth ke ik chatthaa chauadharee dhaaro aapane bharaavaan noo naal lai ke gujaraanvaalaa de khetar vich pahunchiaa| us dee bans de lok uthe hee aabaad ho ge| us dee bas us ilaake vich kaafee vadhee fulee| panjaab vich chatthe naam de kee pindd han| batthinddaamaanasaa vich vee kujh chatthe got de jatt rahinde han| zilhaa sangaroor vich vee chatthaa, chatthaa nanaherraa aad kee pindd chatthe jattaan de han| kapoorathalaa khetar vich pindd sandhoo chatthaa vee chatthiaan daa ughaa pindd hai| maajhe vich chatthe bahut hee ghatt han| chatthe hindoo meratth khetar vich vasade han| 1947 dee vandd magaron chatthe paakisataan ton aa ke hariaane de anbaalaa, karanaal te kurookashetar aad ilaakiaan vich
aabaad ho ge han| kujh jamoo vich vee han| cheeme te chatthe musalamaan bahut han, sikh ghatt han| dtilon ih saroaa raajapootaan vichon han| atthaveen sadee vich turaan ne shaah saroaa dee bans de lokaan dtilon, sanghe, malhee, dosaanjh te dteenddase bhaaeechaare de lokaan ton dilee khoee see| ih dilee daa khetar chhaddake raajasataan val aa ge| fir kaafee samen magaron is bhaaeechaare de lok sirase te batthindde de ilaake ton utthake haualeehaualee saare panjaab vich khilar ge| kujh batthindde ton chalake age firozapur te ludhiaane de sataluj dariaa de naal lagade khetaraan vich pahunch ge| firojpur de bahute dtilon maajhe val chale ge| ludhiaane khetar ton bahute dtilon duaabe val chale ge| dtilon soorajabansee han| amritasaree dtiloaan dee bansaavalee anusaar dtilon mahaanbhaarat de soorame te mahaan daanee raajaa karan de putar lohasain daa putar see| karan kurookashater de yudh vich maariaa giaa see| us dee bans de lok pahilaan raajasataan te fir panjaab de batthinddaa khetar vich aae| hun vee batthinddaa de dakhanee khetar vich dtilon jatt kaafee ginatee vich aabaad han| dtilon khaanadaan de lok moge de khetar vich vee kaafee vasade han| is ilaake vich jameeat singh dtilon daa putar baabaa gurindar singh raadhaa suaamee ate mat biaas saakhaa daa satiguroo hai| moge de dtilon bahut hee prabhaavasaalee jatt han| inhaan bahut unatee keetee hai| bee. ais daaheea dtilon got de jattaan noo bhaarat daa hee ik bahut puraanaa kabeelaa manadaa hai| ih sakandar de hamale de samen vee bhaarat vich vasade san| eesavee sadee ton vee pahilaan yoorap vich is bhaaeechaare de lok bhaarat vichon hee ge| dtilon got de lok chheenbe aad pichharreean sreneean vich vee han| jiharre dtilon jattaan ne pichharreean sreneean naal ristedaareean paa leean jaan pichharreean sreneean vaale kam karan lag pe, auh pichharreean shreneean vich ralamil ge| got naheen badaliaa, jaatee zaroor badal gee| moge ate firojpur ton age sataluj paar karake kujh dtilon bhaaeechaare de lok maajhe vich aabaad ho ge| kujh hor age gujaraanvaale tak chale ge| saanjhe panjaab vich amritasar te gujaraanvaalaa vich hee sabh ton vadh dtilon aabaad san| dtilon bhaaeechaare de lok solhaveen sadee de ant vich raajasataan te hariaane ton panjaab vich aa ke maalave de ilaake vich hee sabh ton pahilaan aabaad hoe han| haree singh putar bhoomaa singh maalave d pindd rangoo paraganaabadhanee jilhaa mogaa ton hee jaa ke bhangee misal de saradaar bane san| mahaaraajaa ranajeet singh de samen jad bhangee misal de dtilon saradaar haar ge taan uh maalave de jangalee ilaake vich fir vaapis aa ge| musalamaan hamalaavaraan de samen vee maajhe ton lok maalave vich aam hee aa jaande san| bhangee misal dee haar kaaran dtilon baraadaree de kujh lok amritasar de ilaake vich hee reh pe ate kujh ros vajon maalave de jangalaan val tur pe| dtilon baraadaree daa ik bajurag baabaa ratoo jhabaal de ilaake de ik prasadh pindd moose ton utthake batthindde de ilaake vich bangaher vich aa vasiaa see| guroo gobind singh san 1705 eesavee vich jad batthindde de ilaake bangahor vich aae taan is pindd de baabe mohare dtilon ne guroo saahib noo aam saadh samajh ke aapanaa maarakhundd jhottaa chhadd ditaa| guroo saahib ne naaraaj ho ke dtilon jattaan noo saraap ditaa| dtilon baraadaree deean beebeean ne guroo saahib noo saaree asaleeat das ditee| guroo saahib ne khush ho ke beebeean noo var ditaa ki tuseen jis ghar vee jaaugeean, raajabhaag praapat karogeean| baabe mehare te us de saatheean ne guroo saahib ton maafee mangee| baabe mehare de putaraan ne aapane naam de tin naven pindd kott fataa, kott bhaaraa te ghudaa aabaad keete| ih tine pindd batthindde zilhe vich han| inhaan pinddaan dee dtilon baraadaree noo hun tak vangeharee hee kihaa jaandaa hai| ghude pindd vichon utthake s fatih singh dtilon ne 1830 eesavee de lagabhag baadal pindd aabaad keetaa| saradaar fatih singh dtilon prakaash singh baadal daa parradaadaa see| s prataap singh kairon vee dtilon jatt see jo kaafee samaan panjaab daa mukh mantaree rihaa see| ghude vaale dtilon divaane saadhaan de chele san| is kaaran hee guroo gobind singh jee mukatasar ton talavanddee saabo jaande hoe is pindd vich daakhal naheen hoe| is pindd de khetaan vich dee hee age chale ge| hun is ilaake de saare dtilon dasaven guroo de pake sikh han| maalave de saare zilhiaan vich hee dtilon jatt kaafee ginatee vich aabaad han| dtilavaan naam de panjaab vich kee pindd han| dtilavaan de prohat miraasee hunde han| inhaan noo dtilavaan deean moonheean baare kaafee jaanakaaree hundee hai| dtilavaa de tin upagot baaj, saaj te sandhe han| goraa e jatt vee dtilavaan noo aapanee baraadaree vichon samajhade han| vekhan vich dtilon bhaaeechaare de lok dtile lagade han par dimaagee tauar te bahut chusat hunde han| ludhiaane vich vee dtilon jatt kaafee samen ton aabaad han| is khetar vich ik pindd daa naam dtilon hai| uthe inhaan ne aapane jatthere baabaa jee daa matth banaaeaa hai| is thaan divaalee te aapane jatthere dee poojaa keetee jaandee hai| putar de janam te viaah dee khushee vich gurr aad daa charrhaavaa ditaa jaandaa hai| ih saaree poojaa braahaman noo ditee jaandee hai| ludhiaane de khetar vich ghungaraan vee dtilon got daa ughaa te puraanaa pindd hai| ethe hee dtilon bhaaeechaare de lok aapane vaddere dee poojaa karade han| siaalakott khetar vich dtilon baraadaree daa jattheraa daahood saaeh see| viaahaan de mauake isadee maanataa keetee jaandee see| siaalakott vich bahute dtilon jatt musalamaan ban ge han| hariaane vich dtilon hindoo jaatt han| ih aapane vaddere raaje karan dee chet chauadas noo poojaa karade han| is daa gangaa de kinaare anb de sathaan te mandir hai| duaabe vich vee dtilon baraadaree de lok kaafee aabaad han| kapoorathalaa vich is baraadaree daa prasadh pindd dtilavaan hai| jalandhar, navaanshahir te husiaarapur de khetar vich vee dtilavaan de kee pindd han| roparr vich kurarree vee dtilon got de jatt vasade han| hariaane de sirasaa, hisaar, anbaalaa te karanaal aad khetaraan vich dtilon hindoo jaatt vee han ate jatt sikh vee han| pachhamee panjaab de siaalakott, laahauar te gujaraanvaalaa khetar vich dtilon baraadaree de bahute jatt musalamaan ban ge san| ludhiaane te duaabe vichon bahut saare dtilon barataaneea, amareekaa te kaineddaa vich chale ge han| 1881
eesavee dee janasankhiaa anusaar dilee, hariaanaa, pachhamee panjaab ate poorabee panjaab vich dtilon jattaan dee ginatee 86563 see| dtilon jattaan daa ik bahut vaddaa got hai| is baraadaree de lok saare panjaab vich faile hoe han| panjaab ton baahar vee dtilon kee baaharale deshaan vich vasade han| kee angarez vee aapanaa got dtilon likhade han| inhaan de vaddere jroor panjaab ton hee ge honage| hun vee jiharreean angarej aauarataan panjaabee jattaan naal viaah karadeean han, aunhaan dee bans de lokaan de got panjaabee jattaan vaale hee honage| got naheen badalade, dharam te jaatee badal jaandee hai| dtilon hindoo, musalam, sikh, eisaaee chaare dharamaan vich han| dev samaajee te raadhaa suaamee vee han| khaanadaan dtilavaan vichon pithon pindd vaale bhaaee kaahan singh naabhaa nivaasee mahaan vidavaan hoe han| inhaan dee prasadh pusatak mahaan kosh bahut hee mahaan te khoj bharapoor rachanaa hai| bhangee misal de mukhee vee dtilon jatt san| dtilon jattaan daa puraatan te jagat prasadh got hai| saradaar surajeet singh dtilon mahaan lekhak te mahaan vigiaanee san| maajhe vich moose, kairon, jhabaal te panjavarr aad dtilon jattaan de puraane te prasadh pindd han| dtilon jatt saaree duneean vich dooradoor tak aabaad han| varraaeicha varraaeich jattaan daa ik bahut hee vaddaa te mehatavapooran got hai| varraaeich khaarrakoo subhaa de jatt han| ih aapane aap noo raajapoot naheen manade ate kahinde han ki unhaan daa vadderaa mahimood gazanavee naal bhaarat vich aaeaa ate gujaraat vich ttikiaa| jithe ki us dee bans bahut vadhee fulee ate asalee vasaneek gujaraan noo kadt ke aap kaabaj ho ge| gujaraat jilhe de 23 bhaag te kaabaz ho ge| inhaan paas gujaraat khetar vich 170 pindd san| chanaab dariaa noo paar karake varraaeich gujaraanvaalaa de khetar vich pahunch ge| gujaraanvaale de ilaake vich vee inhaan daa 41 pindd daa guchhaa see| gujaraanvaalaa khetar ton haualee haualee ih guradaasapur, amritasar, ludhiaanaa, malerakottalaa, sangaroor te pattiaalaa aad khetaraan vich door door tak pahunch ge| kujh duaabe de jalandhar ilaake vich jaa aabaad hoe| ludhiaane vich vee ik varraaeich pindd hai| ik varraich pindd fatihagarrh zilhe vich vee hai| maajhe de guradaasapur khetar vich vee varraich jattaan daa ughaa pindd barraich hai| duaabe de jalandhar, navaan shahir te kapoorathalaa khetar vich vee varraich got de jatt kaafee rahinde han| sangaroor zilhe vich laadd banajaaraa ate roparr jilhe kareevaalaa vich varraich bhaaeechaare de kaafee lok vasade han| maalave de firojpur te mukatasar khetaraan vich kujh varraaeich pachhamee panjaab ton aa ke naven aabaad hoe han| mukatasar khetaraan vich kujh varraaeich pachhamee panjaab ton aa ke naven aabaad hoe han| ik hor ravaaeit anusaar inhaan daa vaddaa soorajabansee raajapoot see| jo gajnee ton aa ke gujaraat vich aabaad hoeaa fir ih bhaaeechaaraa saare panjaab vich pahunch giaa| teesaree kahaanee anusaar inhaan daa vaddaa raajaa karan kisaraa nagar ton dilee giaa te baadasaaeh firojsaaeh khilajee de kahin te hisaar de ilaake vich aabaad ho giaa see| kujh samen pichhon hisaar noo chhadd ke aapane bhaaeechaare samet gujaraanvaale khetar vich aa ke aabaad ho giaa| panjaab vich varraaeich naam de vee kee pindd han| maan singh varraaeich ranajeet singh de samen mahaan soorabeer saradaar see| ik hor ravaaeit de anusaar varraich raaje salavaan daa potaraa, raaje buland daa putar te bhattee raao daa bhaaee see| varraich noo kee itihaasakaaraan ne baraaeich ate keean ne bhasarraich likhiaa hai| ih samaan 680 eesavee de lagabhag lagadaa hai| is samen bhaattee raau ne siaalakott te varraich ne gujaraat de ilaake te kabazaa kar liaa| prasadh itihaasakaar karataar singh daakhaa ne vee varraich noo raaje salavaan dee bans vichon dasiaa hai| bee. ais. daaheea vee varraichaan noo mahaanbhaarat samen daa puraanaa jatt kabeelaa manadaa hai| kujh varraaeich aapane aap noo raajapoot manade han ate kujh aapane aap noo raajapoot naheen manade| dalit jaateean chamaaraan aad vich vee varraich got de lok hunde han| varraich jatt inhaan noo aapanee baraadaree vichon naheen manade| miraasee, naaee te braahaman inhaan de laagee hunde han| 1881 eesaveen dee puraanee janagananaa anusaar saanjhe panjaab vich varraaeichaan dee kul ginatee 64235 see| ikale gujaraat khetar vich vee ih 35253 san| dooje nanbar te zilhaa gujaraanvaalaa vich 10783 san| ludhiaane khetar vich keval 1300 de lagabhag hee san| gurabakhash singh varraich maajhe daa khaarrakoo jatt see| ih aapane pindd chalaa ton utthake 1780 eesavee de lagabhag vazeeraabaad de panjaah pinddaan te kaabaz ho giaa| sikh raaj vich is bhaaeechaare ne kaafee unatee keetee| sar garifan ne varraichaan daa haal panjaab cheefas pusatak vich vee kaafee likhiaa hai| vazeeraabaad de khetar vich varraich jatt kaafee ginatee vich musalamaan ban ge san| guradaasapur vich vee bahut saare varraaeich jattaan ne isalaam kabool liaa see jinhaan vichon ik mashahoor fakar jhaangee bakhatasaaeh jamaal see jis dee yaad vich ik dderaa baniaa hoeaa hai| paakisataan vich varraaeich musalamaan jattaan dee ginatee ttivaaniaan jattaan de baraabar hee hai| paakisataan vich ih doven got bahut ughe han| naven bane musalamaan varraaeich aapane puraane hindoo rasamaanravaajaan te hee chalade san| varraaeich jatt hor jattaan vaang janddee vadtan, seeraa vadtan, mandd pakaaun, bakare jaan chhatare dee balee den te viaah shaadee samen saare sgan hindooaan vaale hee karade san| hindooaan vaang hee varraich jatt siharaa ban ke dtukade san| ih bahut vaddaa bhaaeechaaraa hai| minttagumaree, mulataan te shaahapur aad de varraich change kaastakaar san| par guradaasapur zilhe dee skaragarrh tahiseel de varraich jaraaeim pesaa san| mahaaraaje ranajeet singh de samen gujaraanvaalaa khetar vich baare khaan varraaeich bahut ughaa dhaarravee see par ranajeet singh ne is noo vee kaaboo kar liaa see| barraaeich jattaan de pachhamee panjaab vich kaafee pindd san| ih sikh vee san te musalamaan vee san| ih bahute gujaraat gujaraanvaalaa, siaalakott te laahauar de khetaraan vich aabaad san| raavalapinddee, jihalam, shaahapur, mulataan, jhang te minttagumaree vich inhaan dee ginatee bahut hee ghatt hai| poorabee panjaab vich bahut varraich jatt sikh hee han| aauarangazeb de samen kujh varraaeich bhaaeechaare de lok utar
pradesh de meratth ate muradaabaad aad khetaraan vich jaake aabaad ho ge san| pachhamee panjaab ton ujarr ke aae varraaeich jatt sikh hariaane de karanaal te sirasaa aad khetaraan vich aabaad ho ge han| duaabe de jalandhar te maalave de ludhiaanaa khetar ton kujh varraaeich jatt videsaan vich jaa ke aabaad ho ge han| jiharre varraaeich bhaaeechaare de lok baaharale desaan vich ge han, aunhaan ne bahut unatee keetee hai| varraich jattaan daa bahut hee puraanaa te ughaa got hai| panjaab hameshaa hee takarre te larraakoo kirasaan kabeeliaan daa ghar rihaa hai| hun vee panjaab vich varraaeich jattaan dee kaafee ginatee hai| varraaeich jattaan vich haumai bahut hundee hai| jatt parrh likh ke vee ghatt hee badalade han| jattaan noo vee samen anusaar badalanaa chaaheedaa hai| hun jatt kauamaantaree jaatee hai| varraich bahut prasadh te vaddaa got hai| jatt mahaan han|