ਗੁਰੂ ਜੀ ਸੁਣ ਕੇ ਮੁਸਕ੍ਰਾਏ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ: ਮਾਯਾ ਪ੍ਰਬਲ ਹੈ, ਗ੍ਰਿਹਸਤੀ, ਦੁਨੀਆਂਦਾਰ, ਰਾਉ, ਰੰਕ ਸਭ ਨੂੰ ਘੇਰੇ ਬੈਠੀ ਹੈ, ਪਰ ਦੇਖੋ ਤਯਾਗੀਆਂ ਤੇ ਜੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਬੀ ਆ ਵਰਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਭਲਾ ਹਠ ਜੱਗ ਦੀਆਂ ਕਸਰਤਾਂ ਕਰਕੇ ਸਰੀਰ ਨਿਰੋਗ ਕਿ ਵਡੀ ਉਮਰਾ ਵਾਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਤਾਂ ਕਾਹਦਾ ਮਾਣਾਂ, ਕਿਸੇ ਇਕੋ ਚੋਲਾ ਦੇਰ ਪਾ ਬਣਾਕੇ ਪੁਰਾਣਾ ਪਾਈ ਰਖਿਆ, ਕਿਸੇ ਨਵੇਂ ਨਵੇਂ ਛੇਤੀ ਛੇਤੀ ਬਦਲ ਲਏ। ਜੇ ਤਾਂ ਸਾਈਂ ਦਿੱਤੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪਾਏ ਤੇ ਸਾਈਂ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਏਥੇ ਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਵੇਂ ਚੰਗੇ ਤੇ ਜੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਬੱਧਾ ਆਇਆ ਤੇ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਕਪੜਾ ਗਲ ਪਾ ਆਇਆ* ਤਾਂ ਜੇਹਾ ਨਵਾਂ ਜੇਹਾ ਪੁਰਾਹਣਾ, ਗਲੋਂ ਤਾਂ ਨਾਂ ਲੱਥਾ ਕਪੜਾ ਜੋ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਜ਼ੰਜ਼ੀਰ ਹੋਇਆ ਮਾਨੋ। ਹਾਂ, ਜੇ ਕੋਈ ਇਕੇ ਚੋਲੇ ਨੂੰ ਵਧੇਰਾ ਚਿਰ ਹੰਢਣ ਵਾਲਾ ਬਣਾਵੇ ਤ ਕਾਰ ਬੀ ਉਹ ਕਰੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕਰਮ ਵੱਸ ਹੋ ਕੇ ਮੁੜ ਨਾ ਪਾਉਣਾ ਪਵੇ ਤਾਂ ਤਾਂ ਗਲ ਚੰਗੀ ਹੋ ਗਈ। ਜੇ ਉਹ ਕਾਰ ਨਾਂ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਨਿਰਾ ਪੁਰਾਣੇ ਚੋਲੇ ਦਾ ਮਾਣਾ ਮਾਇਆ ਦਾ ਆਵਰਣ ਹੀ ਹੈ ਨਾਂ, ਹੰਕਾਰ ਦੀ ਹੀ ਸੂਰਤ ਹੈ ਨਾਂ। ਹਉਮੈਂ ਹੀ ਹੈ ਨਾਂ ਦੇਹ ਦਾ ਹੇਤੂ। ਜੇਹੀ ਹਉਮੈ ਰਾਜ ਭਾਗ ਦੀ ਜੇਹੀ ਕੰਗਾਲਤਾਈ ਦੀ, ਜੇਹੀ ਵਡੀ ਉਮਰਾ ਦੀ, ਜੇਹੀ ਰਿਧੀ ਸਿਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ।.... ਨਾਨਕਾ ਸਭ ਵਾਉਂ।
(ਸਿਰੀ ਰਾਗ ਮਹਲਾ ੧)
ਇਸ ਵੇਲੇ ਇਕ ਸਿਖ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ: ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕਿੰਨੀ ਕੁ ਉਮਰਾ ਹੋਸੀ ਸਾਧੂ ਦੀ? ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਜਿੰਨੀ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰਾ ਸੀ ਦੱਸ ਦਿਤੀ। ਚੇਲਿਆਂ ਨੇ ਸਾਰੀ ਗਲ ਬਾਤ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਆ ਦੱਸੀ।
–––––––––––––––
* ਕਰਮੀ ਆਵੈ ਕਪੜਾ
ਯੋਗੀ ਸੁਣ ਕੇ ਕੁਝ ਹਰਾਨਿਆਂ, ਬਉਰਾਨਿਆਂ ਤੇ ਫੇਰ ਨੈਣ ਮੁੰਦ ਕੇ ਸੋਚੀਂ ਪੈ ਗਿਆ। ਫੇਰ ਅੱਖਾਂ ਖੋਹਲਕੇ ਕਹਿਣ ਲਗਾ:- ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾਂ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਚੇਲੇ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ:- ਆਪ ਦੀ ਸਲਾਹ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲ ਗਈ ਏ? ਜੋਗੀ ਬੋਲਿਆ:- ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੇਰੀ ਉਮਰਾ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ ਠੀਕ ਠੀਕ ਦੱਸ ਦੇਣਾ ਇਹ ਧ੍ਯਾਨ ਸਿੱਧ ਯੋਗੀ' ਦਾ ਲੱਛਣ ਹੈ। ਹੋਰ ਕੌਣ ਭੂਤ* ਵਿਚ ਇਤਨੀ ਗੰਮਤਾ ਰਖ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਹ ਪਛਾਣ ਲੈਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਹਠ ਯੋਗੀ ਤਾਂ ਹਾਂ ਤੇ ਹਠ ਯੋਗ ਨੂੰ ਮਾੜਾ ਨਾਂ ਕਹਿਣਾ ਪਰ ਠੀਕ ਮੁੱਲ ਪਾ ਦੇਣਾ ਤੇ ਪਛਾਣ ਲੈਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕਲ੍ਯਾਨ ਮਾਰਗ ਤੇ ਨਹੀਂ ਟੁਰਿਆ, ਕੇਵਲ ਹਠ ਯੋਗ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਮਾਨ ਧਾਰੀ ਹਾਂ; ਇਹ ਲੱਛਣ ਬ੍ਰਹਮ ਯਾਨੀ ਦਾ ਹੈ। ਫਿਰ ਇਸ ਉਮਰੇ ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਣੀ ਤੇ ਮੁਗਲ ਰਾਜ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਕੈਰੀ ਅੱਖ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਤੱਕ ਸਕਦਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਤੇ ਲੱਕ ਬੰਨ੍ਹ ਖੜੋਣਾ ਤੇ ਟੱਕਰ ਮਾਰ ਦੇਣੀ ਇਹ ਅਵਤਾਰੀ ਸਤ੍ਯਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰੀਰ ਕਰਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਰਮ ਜਾਲ ਵਿਚ ਬੱਧੇ ਸਰੀਰ ਜੰਮਦੇ ਮਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਤਾਂ ਗਲ ਵਿਦਵਾਨ ਵੀ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਕੋਈ ਸਰੀਰ ਨਿਰੇ ਮਾਲਕ ਦੇ 'ਹੁਕਮ' ਵਿਚ ਨਵੇਂ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ 'ਕਾਰਕ' ਹੋਣ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਚੋਲਾ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਚੌਲਾ ਨਹੀਂ, ਮਾਲਕ ਦੀ ਦਾਤ ਹੈ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਕਾਰਕ** ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਉਹ ਇਸ ਉਮਰ ਇਤਨੇ ਕਾਰਜ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਮਹਾਨ ਪੁਰਖ ਹਨ, ਮਹਾਨ ਸ਼ਕਤੀਵਾਨ ਹਨ, ਅਵਤਾਰ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਬਣਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਕਲ੍ਯਾਨ ਦੀ ਦਾਤ ਮੰਗਣੇ ਦਾ ਅਵਸਰ ਸ਼ਾਯਦ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਥੇ ਆਉਣ ਵਿਚ ਆਪ ਬਣਾਇਆ ਹੈ।
–––––––––––––––
* ਬੀਤਚੁਕਾ ਸਮਾਂ।
* * ਧੁਰ ਤੋਂ ਸ੍ਰਿਸਟੀ ਦੇ ਉਧਾਰ ਲਈ ਘੱਲੇ ਹੋਏ ਮਹਾਂਪੁਰਖ।
ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਵੀਚਾਰ ਮਗਰੋਂ ਯੋਗੀ ਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਸਤਿਗੁਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਆ ਪਹੁੰਚਾ।
ਯਥਾ- ਉਯੋ ਤੁਰਤ ਲੇ ਹਾਥ ਸਟੋਰੀ।
ਸਨੇ ਸਨੇ ਗਮਨ੍ਯ ਪ੍ਰਭੁ ਓਰੀ।
ਆਗੈ ਗੁਰ ਕੇ ਲਯੋ ਦਿਵਾਨ।
ਕਰਤ ਸਿੰਘ ਰਹੁਰਾਸ ਬਖਾਨ।
(ਸੂ:ਪ੍ਰ:ਐਨ੧ ਅੰਸੂ ੧੩)
ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਦੇਖਕੇ ਸਤਿਗੁਰਾਂ ਨੇ ਪ੍ਯਾਰ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਸਾਧ ਰਾਮ ਆਓ, ਜੀ ਆਏ, ਬੈਠ ਜਾਓ, ਦਿਓ ਲਓ ਦਰਸ਼ਨ ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਦੇ। ਜਦ ਭੋਗ ਪੈ ਗਿਆ ਤਾਂ ਆਦਰ ਨਾਲ ਜੋਗੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸੱਦ ਬਿਠਾਇਆ ਤੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਅਰੰਭ ਹੋ ਗਈ।
ਜੋਗੀ- ਆਪ ਦੇ ਕੀਤੇ ਵਾਕ ਸੁਣੇ ਹਨ, ਮਨ ਨੇ ਅਨੁਮਾਨ ਲਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਇਸ ਕਲਿਯੁਗ ਵਿਚ ਕਾਰਕ ਹੋਕੇ ਆਏ ਹੋ। ਕਾਰਕ ਵੀ 'ਆਪੇ ਆਏ' ਨਹੀਂ ਹੋ ਆਪ 'ਪਠਾਏ ਹੋਏ ਆਏ ਹੋ, ਮੁਕਤ ਭੁਕਤ ਆਪ ਦੇ ਹੱਥ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਚਿਰ ਕਾਲ ਤੋਂ ਮੈਂ ਯੋਗ ਸਾਧਨਾ ਵਿਚ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਕਲ੍ਯਾਨ ਮਾਰਗ ਨਹੀਂ ਲੱਭਾ। ਚਿਰਜੀਵੀ ਹਾਂ, ਹੋਰ ਜੀ ਲੈਸਾਂ, ਪਰ ਅੰਤ ਇਹ ਬਿਨਸਨਹਾਰ ਬਿਨਸੇਗਾ, ਫੇਰ ਖੇਡ ਟੁਰੇਗੀ, ਫਿਰ ਉਹੋ ਗੇੜ। ਗੇੜ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੇ। ਮੈਂ ਯਤਨ ਤਾਂ ਕਈ ਲਾਏ ਹਨ ਕਿ ਕੈਵਲ ਤੱਕ ਅੱਪੜਾਂ, ਪਰ ਕਰਮ ਤੇ ਹਨ ਕ੍ਰਿਯਾ ਵਿਚ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੀਤੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਪਰ ਅੱਜ ਜੋ ਸੋਝੀ ਆਪ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਤੋਂ ਆਈ ਹੈ ਖਰੀ ਹੈ ਕਿ ਕਰਮ ਧਰਮ ਸਾਧਨ 'ਹਉ' ਆਸਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ 'ਹਉਂ ਟੁੱਟਣ ਦਾ ਕੋਈ ਉਪਰਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਰਿੱਧੀ ਸਿੱਧੀ, ਵੱਡੀ ਆਯੂ ਤੇ ਮਾਨ ਆਦਿਕ ਸੂਖਮ ਹੋਕੇ ਕਦੇ ਮੋਟੇ ਹੋਕੇ ਵੜੇ ਰਹੇ ਹਨ ਅੰਦਰ। ਹੁਣ ਮਿਹਰ ਕਰੋ ਤੇ ਆਪਣਾ ਦੁਮਰਦਾ ਲਾਕੇ ਕੱਢ ਲ ਓ ਇਸ 'ਮਾਨ' ਤੋਂ। 'ਮਾਨ' ਮੁਨੀਆਂ, ਮੁਨੀਵਰਾਂ, ਜੋਗੀਆਂ,
ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਬੋਲੇ- ਅਗੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਹੋ ਸਾਧ ਰਾਮ ਜੀ! ਹਠ ਜੰਗ ਮਾੜਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਹਰ ਸ਼ੈ ਦੀ ਹੱਦ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਹੱਦ ਹੈ ਸਰੀਰ ਦੀ ਅਰੋਗਤਾ, ਉਮਰ ਦਾ ਵਧਣਾ ਆਦਿ। ਪਰ ਸਰੀਰ ਦੀ ਅਰੋਗਤਾ, ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਨ ਬਣੇ ਪਰਮ ਪਦ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਤੇ ਜੇ ਇਧਰ ਨਾਂ ਲਗੇ ਤਾਂ ਫਲ ਸਾਰਾ ਸਰੀਰਕ ਲਾਹਾ ਹੈ, ਪਰ ਜੇ ਇਹ ਲਗ ਪਵੇ ਰਿੱਧੀ ਸਿੱਧੀਆਂ ਵਲ ਤਾਂ ਫਲ ਹੈ ਮਾਯਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ। ਸੋ ਦੁਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਯਾ ਵਲ ਹੀ ਲਗੀ ਨਾ ਬ੍ਰਿਤੀ। ਜਗਤ ਨੂੰ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦਿਖਾਉਣ ਯਾ ਮੁਰਾਦਾਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਵਿਚ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸਾਧਕ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜਗਤ ਜਾਲ ਤੋਂ ਕਲ੍ਯਾਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਨੇ ਸੁਖੈਨ ਮਾਰਗ ਰਚਿਆ ਹੈ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਤੇ ਭਰੋਸਾ, ਉਸ ਦਾ ਜਸ, ਕੀਰਤਨ, ਗੁਣਾਨੁਵਾਦ, ਮਨ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਰਖਣਾ, ਹਜੂਰੀ ਵਿਚ ਰਹਿਣਾ, ਉਸਦੇ ਨਾਮ ਸਿਮਰਣ ਦਵਾਰਾ। ਐਉਂ ਜੀਵ ਦਾ ਆਤਮਾ ਪਰਮ ਆਤਮਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅੰਤ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈ ਜੋਗ, ਜੋਗ ਨਾਮ ਹੈ ਜੁੜਨ ਦਾ। ਜੁੜੀਦਾ ਹੈ ਕਿਸੇ ਨਾਲ। ਸੋ ਏਥੇ ਜੁੜੀਦਾ ਹੈ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨਾਲ। ਹਾਂ ਜੋੜੀਦਾ ਹੈ ਆਪਣੇ ਆਤਮਾਂ ਨੂੰ ਪਰਮ ਆਤਮਾਂ ਨਾਲ। ਜੇ ਇਹ ਜੁੜਨਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਜੋਗ ਕਿਸ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਹਾਂ ਸਾਧੂ ਜੀ! ਕਿਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ? ਆਪਣੇ ਵੱਡਪੁਣੇ ਦੀ ਹਉਮੈਂ ਨਾਲ? ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਮਾਸ਼ੇ ਦਿਖਾਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਨਾਲ ? ਮਨ ਰਿਹਾ ਮਨੋਂ ਮਾਯਾ ਮੰਡਲ ਵਿਚ। ਜੁੜਿਆ ਜੁ ਮਾਇਕ ਪਦਾਰਥਾਂ, ਮਾਯਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਤੇ ਮਾਯਕ ਵ੍ਯਕਤੀਆਂ ਨਾਲ। ਪ੍ਰਾਣਾਯਾਮ ਕਰਨ ਨਾਲ, ਜੇ ਦਰੁਸਤੀ ਨਾਲ ਟੁਰੇ ਤਾਂ, ਮਨ ਦੀ ਚੰਚਲਤਾ ਕੁਛ ਘਟਦੀ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਲਾਹਾ ਲਓ, ਮਨ ਨਾਲ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਮਿਲੋ। ਐਉਂ ਕਿ ਹੁਣ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਮਝਕੇ ਉਸ ਦੇ
ਇਮ ਕਹਿ ਕ੍ਰਿਪਾ ਦ੍ਰਿਸਟਿ ਪ੍ਰਭੁ ਹੇਰੀ।
ਰਿਦੈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਇਓ ਤਿਸ ਬੇਰੀ॥ (ਸੁ:ਪ੍ਰ:)
ਜਦ ਉਥਾਨ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਮਹਾਂਰਾਜ ਬੋਲੇ: ਜੋਗੀ ਜੀਓ! ਇਹ ਸਹਜ ਯੋਗ ਹੈ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਨਾਮ ਦਵਾਰਾ ਪ੍ਰੇਮ ਭਾਵਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਨਾ। ਹੁਣ ਜਦ ਸਰੀਰ ਦੀ ਕ੍ਰਿਯਾ ਕਰੋਗੇ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਕੰਮ ਕਰੋਗੇ ਤਾਂ ਲੀਨਤਾ ਵਾਲੀ ਅਵਸਥਾ ਬਦਲਦੀ ਹੈ, ਕ੍ਰਿਯਾਮਾਨ ਜੁ ਹੋ ਗਿਆ ਸਰੀਰ ਤੇ ਮਨ। ਹੁਣ ਅਸਾਂ ਨੇ ਵੀਚਾਰ ਕਰਨੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ। ਇਸ ਲਈ ਅੰਤਰ ਆਤਮੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਮਰਣ ਵਿਚ ਰਖਣਾ ਹੈ। ਸਿਮਰਣ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਨਾਮੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੋਂ ਨੇੜੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਚਿੱਤ ਬ੍ਰਿਤੀ ਇਕ ਸਦੈਵੀ ਜੋੜ ਕਿ ਜੋਗ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਜੋਗ ਸਰਬ ਕਾਲਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਮਿਹਰ ਹੋਈ ਤਾਂ ਸਿਮਰਣ ਵਾਲਾ ਆਪਣੇ ਸਿਮਰ* ਵਿਚ ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਜਦ ਅਯਾਸੀ ਪੁਰਖ ਜਗਤ ਬਿਵਹਾਰ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ ਸੁਰਤ ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਲਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੁਛ ਸਮੇਂ ਬਾਦ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਵ ਲਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਨਿਰਯਤਨ। ਜਿਵੇਂ ਤਾਰੂ ਮੁਰਦਾ ਤਾਰੀ ਵਿਚ ਨਿਰਯਤਨ ਤਰਦਾ ਹੈ ਸਹਜ ਸੁਭਾਵ। ਇਸ ਸਹਜ ਮੇਲ ਜਾਰੀ ਰਹਿਣ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੇ ਨਾਲੋਂ ਅੰਦਰਲੀ ਡੋਰੀ ਟੁੱਟਦੀ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਹੈ ਸੁਖੈਨ ਤੋਂ ਸੁਖੈਨ ਕਲਯੁਗ ਲਈ ਕਲ੍ਯਾਨ ਦਾ ਮਾਰਗ। ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਹੋ ਗਿਆ ਫਿਰ ਜਨਮ ਮਰਨਾ ਨਹੀਂ। ਚੋਲੇ (ਸਟੀਰ) ਦੀ ਲੋੜ ਹੀ ਉਠ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
–––––––––––––––
* ਸਮਰਤ = ਜਿਮਰਨੇ ਯੋਗ। ਭਾਵ ਜਿਸ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। (ਸੰਸ: ਸਮਰੁਤਵ੍ਯ = ਸਿਮਰਨੇ ਯੋਗ)।