اک اونکار سری واهِگُرُو جی کی پھته ۔۔
جںگ نالے جوگ
१.جںگ
هُنالے دی رُت, وِساکھ دا مهینا, گرمی ترِّکھی تے چُبھویں, پر چل رهی هَے نال ترِّکھی هوا۔ مالوا دےس هَے, ِاک اُّچی ٹِّبی هَے, ِاس ٹِّبی تے کھالسا جی هن تے ٹِّبی دے اُچےرے تھاں ساهِب سری گُرُو گوبِںد سِںگھ جی بیر آسن جمااے کِسے کِسے وےلے ِاک بھےانک تیر چھوڑ دےںدے هن جو سُوکدا چلا جاںدا هَے, ڈاڈھی دُور واٹ تے کھِدرانے دی ڈھاب اُتوں دی ساهی لسکر تے جاکے پَےںدا هَے پھنیار واںنگُو۔ ِانّے نُوں آ گِآ ‘کھانا' ۔ پهِرے دے سِںگھاں نے پچھان لِآ تے لںگھ جان دِّتا ساهِباں پاس۔
کھانا (نےڑے آ, دھرتی تے سِر دھر, مّتھا ٹےک تے هّتھ جوڑکے کھڑا هو گِآ)- پاتساه۔ اّج دا رںگ مُک گِآ۔ آپ سِآن هی گاے هوسو۔
گُرُو جی- هاں هُن مجھَےلاں ولوں تیر گولی نهیں جاںدی دیهدی, ناں هی تلوار, ساںگ, سَےهتھی دے نال گجدے جَےکارے گُوںجدے سُناای دِںدے هن, چُپ هَے; پر دّس کِ تُوں وِچ پھِردا اّکھیں وےکھکے کیه آيا هَےں ?
کھانا- پاتساه! جد مجھَےلاں ولوں چُپ هو گای۔ ..... هاں سچی, چُپ تاں هی هوای جاں سارے سهید هو گاے, (انگک کے) هاں مےری جاچے, سارے سهید هو گاے۔ پھےر ِاک دستا وجیرے نے گھّلِآ کِ دےکھو کیه گل هَے۔ جد تسّلی هو گایاَوس تاں ڈھاب توں پانی لَےن لای ِاک دستا اّگے ودھِآ۔ جد ڈھاب سُّکی پانی توں سّکھنی پای دی کھبر ِاس دستے نے لِآکے دِّتی تاں کیه وجیر کھاں تے کیه اُس دے سردار سبھناں دے سِر پانی پَے گِآ۔ سرداراں توں پھےر آن پھان وِچ کھبر لسکر وِچ پھَےل گای کِ جِس پانی لای لڑے مرے ساں اُه پانی تاں سُراب* هو نِکلِآ۔ آب دی تھاوےں ڈھاب تاں پانی دی انهوںد نال بھری پای هَے۔ ِاه سُنکے هپھلا تپھلی پَے گای۔ وجیر کھاں نے دل نُوں وِآکُل وےکھکے ساڈے چَودھری نُوں سّدکے مسلت پُّچھی۔ اُس نے کِها, "کھاں ساهِب, مَےدان مار لِآ نے, رهِ بن آای هَے۔ هُن جے اےتھے ٹھهِرنا جے تاں ڈھاب کھُدا دے هُکم نال بےآب پای هَے۔ هاں بںدا تاں نهیں نا کوای راتو رات پی گِآ, کھُدا دا هی هَے نا هُکم۔ ناں سِّکھاں نے سُکا دِّتی اے, جے ِاس سُّکی سڑی وِچ ڈٹے تُساں نال لڑدے سارا دِن سهیدی دے سربت نال بُّلھ هرے کردے پارلے لوک نُوں کَےںسر (سُرگاں وِچ مِٹھے پانی دا سروور) دا پانی پین ٹُر گاے هن۔ اّلا دا هُکم هی سمجھو۔ هُن رّب بھلا کرے سبھسدا, اگے چلو پانی دی بھال وِچ تاں تیه کوه پںدھ جے, تے جے مُڑے پِّچھے تاں جے اّٹھ دس کوه دے آن مان۔ مےری ملوای دی مت وِچ اےتھے ٹھهِرنا ےا اّگے ودھناں بِن آایاَوں مرنا جے۔ مَوت. هاں جیاَو, مَوت دے ٹواے وِچ چھال مارنی اے آپے, تے سلامتی, هاں پِّچھے هی مُڑن وِچ سلامتی اے۔ اّٹھی دسیں کوهیں پهِر دوپهِر وِچ جا پانی دے مّتھے لّگاںگے۔ اَوتھے هَے کھُلھا لسکر جوگا پانی, اّگوں جِوےں هُکم
لاَو گُرُو جی ! ِاهو جےهی گل بات دے مگروں ناب نے سرداراں نُوں سّدِآ۔ اَوه بی سُنکے گھبرااے هواے آکھن لگے-هجُور! وَےری مارکے با-دِل هويا دل بےدِل هو رِها هَے۔ بھاوےں اساں سارے وَےری مار لاے هن, ِاک نهیں جیاُںدا چھّڈِآ, پھتے دا ڈںکا وجا لِآ هَے تے پھتے هو بی گای اے سّچ مُّچ, پر سُّکی بےآبی ڈھاب مُوںه پاڑ پاڑ کے پَےںدی اے پانی واںنگُو پی جان نُوں تے نِترِآ هويا بےبادل اجمان دل نُوں بےدِل کر رِها هَے تے هر سِپاهی الاتش, الاتس* کهِ رِها هَے تے اگے ودھنوں پَےر سںکوچ رِها هَے۔ 'ناںه' تاں اجے نهی کردے, پر جےکر کر دےن تاں ساهی روهب کی رهِسی تے سِّکھ کھبرے ون ون وِچوں اُگم پَےن تے کیه کیه کر گُجرن مالوا هَے سےراں دا گھُرا۔ ِاس لای پِّچھے مُڑنا ٹھیک لگدا هَے۔ پسُو بی گھبرا رهے هن۔ چَودھری نے گل کھری آکھی اے, ِاه جانکار اے دےس دا, کھَےرکھاه اے سرکار دا۔ هُن پھتے دی گولی مُوںه وِچ پااَو تے پانی دا گھُّٹ پیکے اںدر لںگھااُن لای مُڑ پاَو پِّچھے۔ جِّتھے لَے چلے چَودھری۔
سو ِاس ترھاں دے مسورے هو هواکے, گُرُو جیاَو! مگر پِچھے کُوچ دا پھَےسلا هو گِآ۔ مَےں چُپاتے کھِسک آےا هاں کِ آپ نُوں کھُسی دی کھبر پُچا دِآں کِ وَےری ٹُر گاے جے تے سّجن جو کّل بےداوے پاے لِکھدے تے مُوںه مَےلا پاے کردے سن اّج سنمُکھ جُوجھدے آپنے مُوںه آپنے لهُو نال دھوکے سُرکھرُو هواے, آپ دے راهاں نُوں پاے بِّٹ بِّٹ تّکدے هن کِ کد آاُن مِهراں دے ساایں تے کر لَےن ساڈے درسن, اسیں جُ ناں رهے درسن کرن جوگے۔
––––––––––––
* هاِا پِآس هاِا ترَےه۔
ساهِب ڈاڈھے دھِآن نال اّکھر اّکھر سُندے رهے۔ سُنکے مُسکراںدے بی رهے وِچ وِچ, پھِر بولے:- کھانِآں! تُوں تاں اج
مهان کویآں واںگ گلاں کیتیآں هن۔ سُهنِآں کِتے پڑھدا سُندا رِها اےں کِ تُوں بی کوای کالی دا داس اےں, دُوجا کالی داس? کھانا- پاتساه! لوکی تاں آججی نال آپنے آپ نُوں 'مُورکھ' آکھ لَےںدے هن تے مَےنُوں تاں کهِںدے هی 'سُرّکھا* هن۔ سُرّکھا نام 'مُورکھ' دا هونا هَے ? باکی اسیں لوک راج درباری هاں, کُچھ گلاں کر هی لَےںدے هاں, پھےر پاتساه! آپ دی سےوا وِچ چااُ چڑھ رِها هَے تے ساهِب دا جلوا سےوک دے 'چااُ نال نِرمل هواے دِل-نیر' وِچ پَے رِها هَے۔ 'بولايا بولی تےرا' مَےں سِکھ پڑھدے سُنے هن۔
ساهِب پھےر مُسکرااے ساباس کھاناں تُوں بڑا نِمک هلال هَےں آپنے مالک دا تے ساڈا سّچا سادِک نِکلِآ هَے۔ ِاه کهِکے آپ بیر آسن توں اُّٹھے, تیر کمان هّتھوں دھرِآ تے کھانے دے سِر تے پےار دےکے باکی سُورِآں نُوں تیر بھّدھے رّکھنے دی آےا کرکے ٹهِلن لگ پاے۔ کُچھ چِر مگروں پهِرے توں ِاک سِںگھ آيا تے کھانے نُوں کنّ وِچ کهِن لگا 'دھَولُو' آيا کھڑا هَے۔
کھانا سِر نِواکے چلا گِآ تے اُس نال گّلاں کرکے ساهِباں دے چرناں وِچ پھےر آ گِآ:- پاتساه تُرک دل ٹُور گِآ هَے سارا۔ نواب, سردار, لسکر سبھ سپھن سپھا هو گاے, مَےدان کھالی پِآ هَے جیاُںدے وَےریآں توں, هاں بھرِآ پِآ هَے مرے وَےریآں نال, ٹُںڈ مُںڈ رُوںڈ نال, تڑپھدے تے نا تُر سکن جںگے
–––––––––––––––––––
* مُرّکھا پد دا مُول هَے 'مُهرے رکھِآ' بھاو رهنُماای کرن والا۔ 'کھانا' ِاس پد دے ارتھ 'مُرّکھا' نُوں مُورکھ توں بنِآ دّس رِها هَے۔ ِاک کٹاکھے سُّٹنے لای۔
نا لِجااے جا سکن والے گھاِالاں نال* دھَولا سارے سُوںه لَے آيا هَے, پّکی سّچی کھبر لِآيا اے کِ کوای وَےری باکی نهیں رِها۔ ِادھر ڈھاب بھری پای هَے سنمُکھ جُوجھدے, رتُو نال هولیآں کھےڈن والے, آپنے سِراں دے کںمکُمے اُڈااُںدے آپا وار دُولِآں نال جو آپ دے آکھری درسن لَےن کِ آپ نُوں آپنے آکھری درسن دےن لای مانو اُڈیک وِچ هَےن۔ تےرے سِّکھ گُرُو جی پڑھدے مَےں سُنے هن:-
"کبیر مُهِ مرنے کا چااُ هَے
مراُ ت هر کَے دُآر۔۔
مت هر پُوچھَے کاُن هَے پرا همارَے بار۔۔”
پُّچھے ناں هُن چّلکے, مرے پِآں نُوں, پُتر جُ هواے۔ سبھ تےرے هی هن- کوای ادباں والے, کوای لاڈلے, کوای وِگڑکے سںورے, وِچ کھانا بی اے کھِڈاوا, ٹهِلیآ تےرے سُهنے پُتراں دا, پر بھُلنهار هَے۔
ساهِب هّس پاے, کھانے نُوں تھاپڑا دِتا تے دس سِںگھ ٹورے جو اّگے چّلن تے سُوںه بھال وِچ پهُںچن تے کِسے پےارے نُوں لوڑ هووے تاں پانی پانی دی سےوا کرن۔ مگروں آپ بی اُس سُّکے پانیآں دی ڈھاب وِچ رّتُو دے لهِ لهااُںدے لهِرے وےکھن لای تےار هو پاے تے کھانے نُوں کهِن لگے:-
کِاُں بای کھانا۔ سِںگھ سارے سهید هو گاے کِ کوای جیاُںدا بی هوسی تے کوای جاگدا بی ?
کھانا- پاتساه مَےں وِچ پھِرکے تاں نهیں ڈِّٹھا, پر جد تڑ بھڑ بںد هو گای سی تاں ِاهو جان پَےںدا سی کِ کوای لڑن جوگا
––––––––––––––––––
ِام کهِ باگ تُرںگم پرےری۔ چلےو شیگھر کر سبھ کے پرےری۔۔ ۲۴۔۔
مرِت تے تجے هُتے تِس نورا۔ گھاِال کهُ بی چھورت دَورا۔
بِن جل تے ترپھت بهُ مرے۔ بِن سمرتھ رن تھل جے پرے۔۔۲۵۔۔ (گ.پر.سُو:۶۰۲۶)
وِچ نهیں رِها۔ پھےر مَےں آپ ول آاُن توں پهِلاں چَودھری نُوں پُّچھِآ سی: تُوں نواب دے نال هو آيا اےں, دّس کِ سِںگھ سارے هی مارے گاے کِ کوای هَے جیاُںدا, جِس دی داری اُسدی جِںد دی اُڈاری نُوں ٹھّلا پا سکے۔ تاں چَودھری نے کِها مَےں سرسری نجر ماری هَے, کوای کوای سِسکدا هَے پر کوای بچدا دیهدا نهیں۔ چَودھری دا هال بی پاتساه! چور دی ماں والا سی ناں. گُّسے نا هونا, پاتساه۔ جے آپنے بھراواں نُوں تّکے تاں هووے تے جے هووے تاں تُرک نال وِگووے۔ سِکھ هوےا آپدا, جھُوٹھ بولنا ناں هويا, پھےر نیتی ورتنی هوای۔ پاتساه تےری پاای سِکھاای اَوکھی نیتی, نالے سّچ نالے نیتی۔ مَےں چَودھری سّچ دّسی گِآ پانی دا تے مگروں لاهی گِآ آپنيوں چاُوں چاُوں کردے جالم نُوں۔ هاں, پاتساه! چَودھری ِاک گل هور کر گِآ اے, آپنے ماتبراں نُوں چھوڑ گِآ اے کِ جے کوای سِّکھ بچن والا هووے تاں اُس گھاِال نُوں لاگلے پِںڈاں وِچ چُپاتے سِّکھاں تے گھریں پُچا دےن۔ مَےنُوں اےناں ای پتا اے پاتساه! تُسیں هُن چلو آپنی ندری ندر نِهال کرن والیآں ندراں نال وےکھ لاَو تے رّکھ لاَو نَےناں دے آبےهےات نال هےاتی دان کرکے, جِس نُوں جی چاهے آپ دا اےتھے رکھن نُوں, ےا مےهر ندراں نال تار کے کر ديو پار بے پانیآں دی ڈھاب ورگے بھاُجل توں, جِناں نُوں گھلنا جے اّگے۔
२.
وجیر کھاں نواب سرهِںد انںد پُر دے ےُّدھ وِچ سهُواں سُگںدھاں چاکے, کُران جامن دےکے, سنے کاجی ساهِب دے تے پهاڑی راجِآں دے, گُرُو ساهِب نال دھروه کر چُکا سی, جو کِلو وِچوں نِکلکے سهی سلامت آپنے راهے چلے جان دی امان دےکے باهر نِکلِآں دا پِّچھا کرکے آ پِآ سی۔ روپڑ لاگے تاں سکھت
اُسدے اّپڑن توں پهِلاں گُرُو جی اےسے پاسے جا رهے سے کِ راه وِچ پںجاب توں تے کھاس کرکے ماجھے توں سِکھاں دا ِاک وهیر گُرُو جی نُوں مِلِآ سی, جِنھاں وِچ انںدپُر توں گُرُو جی دی آگےا دے اُلٹ جو سِکھ چلے گاے سے بی سامل سے۔ ِانھاں دا ِاک منورتھ سی ماپھی مںگنی, دُوجا سی گُرُو جی نُوں منااُنا کِ سرکار نال سُله کر لَےن تے جے گُرُو جی منّ جان تاں آپ وِچ پَےکے سُله کرا دےن۔ پر گُرُو جی نے ِانھاں دی گل ناں منّی تے ِاتھے ِانھاں توں بِداوے دا کاگج لِکھا لِآ کِ اسیں اگے توں آپ دے سِکھ نهیں۔ ِاه بِداوا لَے کے گُرُو جی اّگے پدھار گاے۔ کھِدرانے دی ڈھاب تے پهُںچکے ِاس نُوں سُّکی دےکھکے کُچھ هور اّگے چلے گاے تے ِاک ٹِّبی تے جا ڈےرا لايا, جِس دا ورنن پِچھے۔ آ چُکا هَے, جِتھے ‘کھانا’ اُنھاں نُوں جا مِلِآ سی۔ گُرُو جی دے اگے چلے جان مگروں گُرُو توں ٹُّٹے ماجھے دے وهیر نُوں پتا لّگا کِ وجیر کھاں گُرُو جی پر هّلا کرکے آ رِها هَے۔ تد جتھے وِچ وِچار هوای۔ جتھےدار سی مهاں سِںگھ, ِاس نال چار سِںگھ هور نِترے, پںجاں نے کِها کِ اساں تاں بےمُکھ نهیں هونا, وجیر کھاں نال لڑکے مراںگے تے جِس نے ساڈے نال گُرُو سنمُکھ هوکے سهید هونا هَے اُه ساڈے ول آ جااَو۔ ِاه کهِکے ِاک لیک کھِّچ دِّتی۔ کُچھ هور سِّکھ بی لیک ٹّپ آاے تد مهاں سِںگھ نے کِها: هَےپھ
اےتھے ڈھاب دے ڈھاهے اُّتے بےریآں سن, اُنھاں اُتے بڑے بڑے چادرے تے نال آںدے ساِابان پا دِتے, دُوروں جاپے کِ تںبُو ڈےرے لگے هواے هن تے اُّچے اُّچے تھاں توں ڈھاب دے کںڈھِآں دے لُکوےں تھاں بی مّل لاے تے جںگ کرن دی وِاُںت بی مِتھ لای۔ جد وجیر کھاں آ گِآ تاں اُس نُوں کھبر مِلی کِ کھِدرانے دی ڈھاب پانی نال لهِ لهِ کر رهی هَے تے سِّکھاں کبجا کر لِآ هَے۔ هالاںک اُه واهِگُرُو هُکم وِچ آپنے سدا دے سُّکن دے وےلے توں پهِلاں هی سُّک چُکی سی۔ پھِر اُس نُوں پتا لگا کِ گُرُو هی سِکھاں سنے.
––––––––––––––––––
* کای آکھدے هَےن کِ ماای بھاگ جو, ِاس جتھے دے نال آای سی تے ِاس وےلے سهید هون والِآں وِچ نِتری سی, اُسنے وی ِاس وےلے سِںگھاں نُوں اُتم اُپدےس گُرُو جی توں سدکے هو جان واستے دِّتا سی۔
مّلی بَےٹھا هَے۔ ِاتھوں دی جِّت وجیر کھاں لای دو سُکھ رکھدی سی, ِاک گُرُو کی هار, دُوجے تُرک دل نُوں پانی دے چھںبھ دی پراپتی۔ سو اُسنے کُچھ دُور ڈےرا کرکے آپنی وِاُںت بنّھ کے هّلا بول دِّتا۔ هُن ِاس وهیر تے ساهی سَےنا دا گھور ےُّدھ هويا۔ سِّکھ تاں مرن مںڈکے مَوت وِچ سُرکھروای سمجھکے ‘آپا نُچھاوری جُّدھ’ کردے سے تے جاناں توڑکے لڑدے سے, پر تُرک دل تنکھاهاںدار جاناں بچا بچاکے لڑدا سی۔ ِاس لای ِاس تھوڑے جِهے جتھے نے تُرک دل دے بهُت آهُو لاهے۔ ِانسانی کھےال تے کےاس توں وّدھ کٹا وّڈھ کیتی۔ جُّدھ کردِآں لَوڈھا پهِر لَے آںدا, پر آکھر تُرک سَےناں توں بهُت تھوڑے سن, لگ پگ سارے گھاِال تے جکھمی هو ڈھّٹھے, پر ِاک نے بی پِّٹھ نهیں دِّتی, ِاک نے بی هار نهیں منّی, ِاک نے بی هَوسلا نهیں هارِآ۔ گُرُو جی بی ٹِّبی توں تّک تّککے آپنے اموگھ بان ِاس داناای تے بل نال چھوڑدے رهے کِ تُرک دل دا نُکسان ات دا هويا, پر اُنھاں نُوں ِاه پتا نا پِآ کِ ڈھاب لاگلے ٹِّبِآں توں چھُٹ کِتوں هورتھوں بی تیر آ رهے هن۔ جد سِّکھاں والے پاسيوں تیر گولی بںد هو گای, هتھا وتھی لڑن والے جتھے کِ ےودھے اّگے ودھنوں مُّک گاے تاں تُرک دل, ِاه سمجھکے کِ سِّکھ سبھ مر گاے هن, چھںبھ تے پانی پین لای اگے ودھِآ۔ اگے بےریآں, بےریآں تے پاے چادرے, چھَولداریآں تے ساِابان! هاں مرے پاے, کّٹے پاے تے سِسک رهے گھاِال سِّکھاں دے تن, وهِ چُکے تے وه رهے لهُو دے سِوا کُچھ نا دِّسِآ۔ پانی تاں مرِگ ترِسناں دے جل واںنگُو بھُلےوا دے گِآ تے تُرک سَےنا سچی
مُچی دا جل نا پاکے گھبرااے مرِگ واںگُوں تڑپھ اُّٹھی۔ ِاس وےلے جو وِچار تُرک دل وِچ هوای سو پِچھے آ چُکی هَے۔ جو کُچھ ٹِّبی تے ورتِآ اُه بی آپ پڑھ چُکے هو, هُن ڈھاب وِچ دا هال
३.
بھاای مهاں سِںگھ جی سّچے سهید دی آتما آپنے اںتم سُآساں وےلے ِاس پرکار سںباد کردی هَے:-
آتماں (مانو دےه نُوں آکھدی هَے)-
هو جِںدگی دی کار چُّکی, دےس نِج هُن چّلیاے۔
دے آےا هُن دےه پےاری, نال کھُسیآں گھّلیاے۔
دھنّ هَےں تُوں دھنّ پےاری! دھنّ تَےنُوں آکھیاے!
اُپکار تےرے سدا پےارے, رِدے اپنے راکھیاے۔
تُوں دھنّ هَےں جِن کرِپا کیتی, مَےں جِهے ِاک نیچ تے۔
گُر سےو سںدا سماں دِّتا, رّکھِآ جگ کیچ تے۔
هاں سےو کلگی والڑے دی داس کولوں سُهنیاےں!
لَے, روگ بےمُکھ هون دا, های کّٹِآ من مُهنیاےں!
هاں وارنے مَےں تُّدھ دے, تُوں سپھل گُرُو سُواریاے!
هُن دےهُ چھُّٹی چّلیاے, هَے واٹ لںمی پےاریاے!
هَے آگِآ هُن پربھُو جی دی, پهُںچ پایاے گھراں نُوں۔
هَے سِّک درسن پِتا دی, اُڈ چّلیاے لا پراں نُوں۔
دےه (مانوں اُّتر دےںدی هَے)-
هو تُرے جاںدے لال جی! نهیں اٹک سکدے جرا بی,
جی نهیں چاهے وِچھُڑناں, مَےں روودی هاں, کراں کی?
چل سکاں ناهیں نال مَےں, هاں نیچ مِّٹی اںدھ مَےں,
چھّڈ سکاں ناهیں سںگ سُهنا, کھاںودی هاں رںج مَےں۔
هو تُسیں آتم رُوپ جی, نِت سدا هی اوِناس هو!
مَےں ناشوںتی بِنسدی, وِگڑاں کدی مَےں راس هو۔
وِچھڑناں مَےں ناں چهاں, مَےں آپدے بِن ماس هاں,
سُرجیت هاں مَےں نال لّگی, وِّچھُڑی مَےں ناس هاں۔
آتما-
تُوں سپھل هوای سپھل هوای, نهیں چھُّٹڑ پےاریاے!
هُکم هَے گُر رّب دا اے, کِوےں ِاس نُوں ٹاریاے!
هاں, ٹاریاے ناں دھاریاے اے, دھارکے اُٹھ چّلیاے?
هُن چھّڈ چھےتی چّلیاے, تے جاِا پّتن مّلیاے۔
دے آگِآ هُن چّلیاے, هُن چّلیاے, هُن چّلیاے,
هُن رهِن ناهیں بنے سانُوں, چّلیاے, هُن چّلیاے۔
دےه-
ِاک سوچ سوچو لال جی! هَے کَوم ٹُّٹی گُراں توں,
ِااُں چھّڈ ٹُّٹی تُرے جاںدے, چهو سّدا دھُراں توں*
هَے تُساں سےوا سِرے چاڑھی, آپ سنمُکھ چلے هو,
پر بےمُکھاای هَے لِکھی سو تُرن نُوں کِاُں کھلے هو ?
هُن تُر چلے هو آپ پےارے کَوم ڈُّبی رهی هَے,
هَے دھنّ سِّکھی آپ دی کی سپھل سِّکھی ِاهی هَے?
آتما-
هاں سّچ هَے, اے سّچ پےاری, دُکھ کلےجے رِها هَے:-
مَےں آپ اُٹھ هاں چلِآ تے پںتھ ٹُّٹا رِها هَے!
هاں, دھنّ هَےں تُوں دےه مےری, دھنّ تےری سِّکھِآ,
جے گُرُو آ هُن باهُڑے تاں پاٹ جاوے لِّکھِآ۔
واهِگُرُو ول دھِآن کرکے)-
( هاں پربھُو پےارے سُنیں, بِنتی مَوت روکیں پےارِآ!
هاں بھےج کلگی والڑا تُوں بھےج لال دُلارِآ!
(گُرُو دا دھِآن دھرکے)-
دِه درس کلگی والِآ! آ بهُڑ وےلے اںت دے,
هُن ڈھِّل دا کُچھ سماں نا, آ واستے بھگوںت دے۔
هاں چّلِآ هاں, بهُڑ ستِگُر بهُڑ کلگی والِآ!
تُوں آس پُوریں آپ آکے آاُ پھَوجاں والِآ!
آ کریں اَوکڑ دُور مےری, سنمُکھے آ کر لای,
تے مےل لَےنی ٹُّٹ چُّکی, بھُّل ساڈی هر لای۔
–––––––––––––––
* چاهے تَےنُوں سّدا دھُراں دا آ گِآ هَے۔
(آپنے آپ نال)-
هاں! جِںد نا هَے تُرے مےری هُکم نُوں هَے ٹالدی۔
جے هُکم منّے, کار سِّکھی ِاس سمےں نهیں پالدی۔
مَےں تُراں ? رهاں اُڈیک کردا? پھس گِآ دوتھَوڑ هاں۔
تے جھُکاں جےکر ِاّک پاسے, دُوجيوں پھِر چَوڑ هاں۔
(پھِر گُرُو دھِآن وِچ)-
اے تِل ن ودھنی اُمر هَے, ِاس سمےں سِر ٹُّٹ جاونا,
اُس سمےں نالوں رتا پهِلے, پےارِآ تُوں آونا۔
هاں سُرکھروای سِّکھ دی تد هوِا کلگی والِآ!
تے ویر مرِآں سارِآں دی, بچ جِنھاں نے پالِآ-
سںدےس 'ٹُّٹی گںڈھ دےویں' سُن لایں, رکھوالِآ!
کر دےا آویں گُرُو پےارے, بهُڑ بهُڑن والِآ!
ِاس پھِکر دے وِچ سِّکھ سیگا, پِآ گھاِال سوچدا
هَے پیڑ اپنی چِّت ناهیں, پںتھ مےلن لوچدا;
هَے جان ٹُٹدی کُڑک مُڑدی سِّکھ نُوں پرواه نا,
'اے کِوےں سِّکھی جاِا بکھسی رڑکدی اے چاهِنا۔
'مَےں مےل جاواں کَوم ٹُّٹی آپ پهِلے مرن توں
'اے رهے ناهیں وِّچھُڑی گُرُو سںدی سرن توں۔'
هَے بِنَے کردا گُرُو اّگے پِآ دھر سِر مُودھ هَے,
هَے لهُو وگدا پھّٹ چیسن پر ن ِاس دی سُدھ هَے۔
هاں, سُودھ هَے ِاس سِّک والی درس گُر دا پا لواں,
تے چرن پکڑاں گُرُو جی دے, پںتھ نُوں بکھسا لواں۔
اُه پںتھ پالِک گُرُو پےارے, پےار کردے سارِآں,
هاں پےاردے هر سِّکھ نُوں, جو گِآ سیگا مارِآ,
آ سهِکدے دے پاس بَےٹھن لهُو پُوںجھن چِهريوں,
تے گرد جھڑن آپ هّتھیں, دھنّ تےری مِهر اَو!
هُن گود اپنی سِّکھ دا سِر آپ چاکے رّکھِآ,
پھِر پےار دےکے نَےن کھولھے, بِرد اپنا لّکھِآ۔
پھِر نیر چويا, تران دِّتا, پےار دے سُرجیتِآ,
تے اںت چھِن دی لالسا نُوں آپ پُورا کیتِآ۔
سِکھ نَےن کھُّلھے دےکھدے هن:- سِّک پُوری گای هَے,
جو چِّت وِچ مَےں چِتودا ساں چِتونی اُه لای هَے,
هَے اّکھ دے تِل وِچ گُرُو دا رُوپ هُن پرکاسدا, هَے
مِهر دا جھلکار پَےںدا, پرےم رںگ وِگاسدا۔
گُر هوِا بِهبل کهِن "پےارے مںگ جو تُوں چاهِ هَے۔
"جو چاهِںگا سو پاِاںگا, گھر مَےںڈڑے نهیں ناںهِ هَے"!
اُس دھنّ مُکھ سِّکھ دھنّ توں بلِهار هووے لالسا!
اَو بُّلھ کھُّلھے اںت دے, اَو بولدے کی کھالسا!
اَو آکھدے کی بُّلھ پاون, بولدے کی بَےن هَے?
اُس بولنے دا کھالسا جی اّج تُهانُوں چَےن هَے۔
اَو بُّلھ مِٹنے پهِليوں کی بولدے هن سوهِنا ?
اُه بولنا سی اںت دا, ات چاردا من موهِنا!
دو هّتھ نِربل نال جُڑدے, اّکھیآں وِرلاپ کے۔
اے مدھُر بولی بولدے, تے راگ مےل الاپ کے۔
اے بِنَے آکھن گُرُو اّگے, واج سُنیں ن جاںودی۔
تے کنّ نیوےں گُرُو کردے, واج کی هَے آںودی:-
"ِاس ٹُّٹڑی نُوں مےل لےوو, گںڈھ لےوے وِّچھُڑی۔
"بےداو پّتر پاڑ سُّٹو; کّج لےوو اُّچھڑی"۔
اے نرم دھیمیں واج سیگی, ملھم مےلن والڑی۔
اے پرےم دی سی راگنی, سبھ پاڑ مےلن والڑی۔
اَو گُرُو-هِردا پرےم والا, دےکھ سِّکھی پےار نُوں,
اَو درو گِآ هد لںگھکے, پِکھ سِّکھ دی ِاس کار نُوں۔
جھٹ کّڈھ کاگت کھیسيوں, دِکھلاِا پےارے سِّکھ نُوں۔
اَو پاڑ دِّتا اُسی وےلے, ٹھںڈھ پاای سِّکھ نُوں۔
پھِر لاِا چھاتی نال سِر نُوں, گُرُو اُسنُوں آکھدے-
"تَےں لای سِّکھی واستے, کُچھ مںگ اپنے واستے۔"
اَو مںگدا کی? آپ سی اَو گُرُو دا تے گُرُو نُوں
اُن سَوںپ دِّتا سیگ آپا-گُرُو آسا پُرُو نُوں۔
اَو آکھدا "هے گُرُو دےوو, دان مَےنُوں اںت نُوں,
"هاں مےل لےوو, مےل لےوو, بکھس لےوو پںتھ نُوں۔
گُرُو جی-
"تُوں مےل لیتی سِکھ پےارے! وِّتھ رهی ن هَے رتا,
"اے دھنّ سِّکھی, دھنّ سِّکھی, دھنّ سِّکھی هَے متا!
"تُوں جااُ سَوکھا, پاِا واسا وِّچ کھاس سرُوپ دے,
"سچکھںڈ واسی هوهُ پےارے درس کر پربھُو رُوپ دے۔
"تُوں مےل تُّٹےاں نُوں لِآ تُوں آپ مِليوں کںت نُوں
"هاں سدا مِليو سدا مِليو سدا اَوس انںت نُوں۔”
پھِر "دھنّ ستِگُر" سِّکھ آکھے میٹِآ مُکھ گِآ سی۔
اَو نَےن میٹے گاے سے, جُٹ هّتھ دا کھُّلھ پِآ سی۔
اَو سِّکھ پُورا هو گِآ, گُر گود پےارا وّسِآ,
دربار اُّجل مُّکھڑا لَے, جا سرُوپے وّسِآ*
سو ِاس توں پتا لگا کِ ِاس ڈھاب دے مَےدان جںگ وِچ جو سِّکھ مارے پاے سن, اُنھاں وِچوں کُچھ اجے آپنے آکھری دماں تے
–––––––––––––––––
* سری کلگیدھر چمتکار۔ (پنّا ۱۹۷-۲۰۰)
سن, جِنھاں وِچوں مهاں سِںگھ پُوری هوس وِچ آپنا تے آپنے پںتھک ویراں دا لوک پرلوک سُآر گِآ۔ ِااُں بی جاپدا هَے کِ دو چار سریر بےسُدھ سن, جِنھاں دی آس بچ رهِنے دی هو سکدی سی, اُنھاں نُوں دُکوهی چُکوهی پِںڈاں وِچ بَےراڑ لَے گاے سن جو دارُو داری دا هیلا هوالا هو جااے۔ کِاُںک ِاس توں مگروں نےڑے تےڑے دے پِںڈاں دا دَورا کرکے گُرُو جی پھےر ِاک وےر اےسے ٹِکانے آاے هن۔ اُه دَورا کرنا دّسدا هَے کِ اُنھاں گھاِال سِّکھاں دی سںبھال تے داری لای گاے هن تے مُڑکے استھان تے سهیدی دا نِسان کاِام کرن آاے سے کِ سدا لای ےادگار رهے۔
دُوجا کںم جو کومل پِآراں دا ِاس وےلے دِّسِآ اُه ِاه سی کِ جِس پّکے دِل والے نے چمکَور ےُّدھ وِچ آپنے جِگر دے لال اّکھاں دے ساهمنے ٹُکڑے هُںدے دےکھے تے 'سی' نهیں سی کیتی, اّج آپنے بےمُکھ هوکے سنمُکھ هواے پُّتاں نُوں دےکھکے درودے رهے۔ ِاک پےارے دے پاس بهِ جاںدے سن, سِر چاکے گودی وِچ لَےںدے سن, گرد پُوںجھدے سن, پھےر ور دےںدے سن۔ مےرا پںج هجاری سُورما۔ کِسے نُوں آکھدے سن; مےرا دسهجاری دُلا, کِسے نُوں مےرا لکھیار بےٹا آد واک اُچاردے, جّس کردے, اسیساں دےںدے لگ پگ سارے مَےدان وِچ پھِر نِکلے سن۔ کایآں نُوں مهاں سِںگھ نُوں مِلن توں پهِلوں تے کایآں نُوں مگروں اےه پےار مِلے۔ سبھناں نُوں سدگتی دی اسیرواد دان هوای۔
ِاس وےلے ِاک سِکھ نے آکے آکھِآ:- "سچے پاتساه! ِاک جھںگی لاگ ِاک ماای دا سریر هَے, مری نهیں جاپدی, تُرکاں نال لڑی هَے تے گھاِال پای جاپدی هَے۔ " سُنکے گُرُو جی مُسکرااے تے اُدھر گاے۔ اگے ماای ڈھّٹھی پای بےسُدھ سی, پاس اُه تُرک دےه بی پای سی, جِسنُوں ماای نے ساںگ نال پرو کے سُّٹِآ سی۔
دُنیآں دی اُںگل توں اُچا داگ دےکھ توں کھالی,
تےرا تںبُو نِّکا جےها, دےںدا پِآ دِکھالی۔
نِںدا دی نهیں پهُںچ اَوس تھاں جِس ٹِّبی تَےں ڈےرا,
کُای اُلھاما اُّڈ ن پهُںچے, اُّچ ٹِکانا تےرا۔
تُوں لںمی اُّچی تے بھرویں سُورت رںگ جلالی,
ترساں والی پر بھَے ناںهی, چڑھی سّچ دی لالی۔
سّچ اُبھرےںدا سینے تےرے, چِهرے سِدک چڑھےںدا,
توڑ نِبھاون والا کھےڑا لُوں لُوں وِّچ وسےںدا۔
سّجے کھّبے تّکے ناںهی پِّچھے مُڑ نا دےکھےں,
اّگے تاںگھ اگےرے رّکھے اّگا اّگا وےکھےں۔
'سّچ' 'سِدک' دے تارے تےری اّکھیں ارشوں آاے,
نجر اُچےری ارساں ونّے, پّکی گاے ٹِکااے۔
ٹک بنّیں دوهاں تے تُوں هَےں, ودھدی ودھدی جااےں,
ِاّکو ساںگ هّتھ دی تےری دُنیآں راه دِکھااے۔
بھاگو! تُوں بھاگاں هَےں والی, بڈَے بھاگ هن تےرے,
بھاگ گاے تَےں پاسوں پاپی پںج دُوت چک ڈےرے۔
نِتری نُوں, نِّتر وِچ بلدے سّچی ساںگ گھُکاای,
ڈُّبے ترے, نِّترے ویرن تِّکھی تےگ چلاای۔
تےرے سِدک سِتارے بیرا! کِنّے راه لگااے,
سّچے ےگ, سِدکاں ےگوےدی, هس هس هوم کرااے۔
تُوں چانن, ساگر گھر چانن, بڑِآں راه دِکھااےں,
تَےں ول تّک بچے کای بوهِتھ, رستے جِنھاں کھُںجھااے۔
تُوں مینار, ‘مُنارا چانن, تُوں پاںدھیآں دا تارا,
اّچُت سدا نِرول لِسکدا تےرا هَے چمکارا۔
پریت 'کلگیآں والے' والی پںتھ سےو دی کرنی,
اُس وِچ سےوا بھاگو! تےری سدا ساکھ هَے بھرنی۔
پیڑھیآں اںدر بھاگ! تُوں تاں بھاگ سدا هن لانے,
سِںگھنیآں وِچ بھاگو! تُوں هن رستے سدا دِکھانے۔
جِسنے بھار بھاگی کیتی, سّچ سِدک دے تاری,
اُس پریتم دی سرن پکڑکے, تریاَوں بھوجل تاری۔
بھاگو ورگیآں 'جیو مُورتاں جِس نّکاش بناایآں,
اُس دی کلم هےٹھ آ جااَو, سوبھا ودھن سواایآں*
هُن ِاکو کںم باکی سی, سو بی آپنے هُکم نال آپنے ساهمنے کرواےا۔ لّکڑ کاٹھ جماں کرواکے سارِآں نُوں اگنی دےوتا دی گود وِچ بِنا دِّتا جو اُنھاں دے بھَوتک سریراں نُوں ِاس
–––––––––––––
* سری کلگیدھر چمتکار۔ (پنّا ۲۰۰-۲۰۱)
لوک توں لوپ کر لاے تے کوای اُنھاں بلیدان هواے سریراں دی بےادبی ناں کر سکے۔ پھِر آےا کیتی کِ هُن ِاس تھاں نُوں کھِدرانے دی ڈھاب ناں کوای آکھے هُن ِاه مُکتسر هَے* جِتھے کِ ِاه آپے نُوں پےار نا کرن والے, آپا جِّت لَےن والے, آپے نُوں سُّدھ کر لَےن والے سُورمے مُکتی نُوں پراپت هواے سن۔
۴.
کھانا- پاتساه, سُهنے سُهنے دُولِآں دے پاتساه, پِتا! مُورکھ مُرّکھے دی ِاک ارجوای هَے ۔ تُوں بھانے دا ساایں اے, بھانا تےرا گاکھڑا اے, تےریآں تُهوں جاندا اےں, کیکُوں بےمُکھ هو گاے, کیکُوں پھےر آپنے کر لِااَوای, دِلاں دیآں واگاں کِوےں موڑ لایاَوای تے کِوےں سدکے هو هو سِراں دی کھِّدو پّٹی کھےڈ گاے نے تےرے پرے کیتے پھےر اُرے کیتے آپنے۔ تُوںهوں جانےں هُن کِوےں کرنا ای تُوںهوں جانےں۔ چاکر دی, ِاک در دے چاکراں والی سوچ اے, (هّتھ جوڑ لاے)
–––––––––––––––––
* ِاه اںگیٹھا ٹھںڈھا هوکے اَوتھے هی رِها, کُچھ دِناں مگروں ستِگُر جی پھےر آاے تے نِسان کاےم کیتے۔ پِچھوں جدوں سمےں بیتے تے کھالسے دے دلاں نے تھاں ڈھُوںڈِآ تاں بھاای لںگر سِںگھ نے, جو تدوں ستِگُرُو جی دے نال سن تے پھےر هریکے پِںڈ رهے سن, نِسان پتا دّسِآ تے کھالسے نے پّکا سهیدگںج بنايا تے ماگھی دا مےلا ےادگار بنايا۔ ِاه جںگ وِساکھ دا هَے, پر ماگھی ٹھںڈھی رُت کرکے تھاپی سی جو وَےساکھ وِچ اےتھے گرمی بهُت هُںدی هَے۔ کھِدرانے دی ڈھاب وِچ ِارد گِرد دا پانی چلکے جماں هُںدا سی تے سال بھر رهِںدا تے پھےر برکھا آ جاںدی سی۔ هُن اَوسے دا سروور بن گِآ هَے۔ ِاس سال ِاه 1 ڈھاب چھےتی سُّک گای سی۔ تد توں هُن تاایں نااُں مُکتسر هَے, جِلا پھیروجپُر هَے, رےل دا سٹےسن هَے, پّکا سر بی هَے, نگری بی وّس پای هَے, گُردوارا هَے۔ ِاتھے جے ےادگاری ستھان هن اےه هن:- ۱. سهید گںج, جِتھے سهیداں دا سسکار هوےا۔ ۲. ٹِّبی ساهِب جِتھوں آپ تیر چلااُںدے رهے۔ ۳. تںبُو ساهِب, جِتھے سِںگھاں نے ڈےرا پا کے لڑاای کیتی۔ ۴. وڈا دربار-جِتھے ستِگُر پھِر آ وِراجے۔
گُرُو جی- مُرّکھِآ! دّس بای تُوں بی اَوپرا نهیں, آپنا هَےں, گھال گھالی آ اکلاں والی, تھهُ پتے کھبراں دے دےکے سےوا کر لای آ۔ پرجا دے چھُٹکارے دے مهاں ےّگ وِچ تےری ولوں بی آهُوتیآں پَے گایآں هن, هُن دّس تےرا ویچار کیه اے?
کھانا- هجُور, جِتھے بَےٹھے هو ٹِّبی اے اُّچی, کھِدرانے وِچ تاں سُّک ای سُّک پای پِآرِآں دیآں آساں اُمَےداں نُوں ڈوبن دے ترلے لَے رهیاے۔ سِںگھاں دا کّٹھا کیتا نال آںدا پانی مُّک ٹرِآ اے۔ بھاوےں آپ نال هُن بهُتے سُورمے نهیں پر آکھر پانی پانی اےں تے پانی دی لوڑ ڈاڈھی اے۔ سِںگھ آسا دی وار وِچ پڑھدے مَےں سُنے هن "پهِلا پانی جیاُ هَے جِت هرِآ سبھ کوِا”۔ سو پانی والے تھاں هُن چّلو, تھوڑی کُ واٹ تے ِاک پاسے نِّکی جِهی ڈھاب هَے تے اُه سروی هَے۔ جے آپنے نِّکے جِهے دل نُوں اَوتھے لَے چّلو تاں پانی دا توٹا ناں پوےگا۔
گُرُو جی- پانی کاپھی هوسی ?.... کوای نےڑے تےڑے دا تَوکھلا..... ۔
کھانا- پانی تھوڑا هَے پر آپ جی دے سںگ لای کاپھی هَے تے نِرمل وی۔ تَوکھلا کوای نهیں, اُجاڑ پای هَے۔ دُور کُچھ تھےه هَے۔ پُرانا, کدے وسوں هُںدی سی گھُّگھ۔ هاں, ِاک جوگی دا ٹِکانا هَے ِاس جل دے کِنارے۔ اُس دا سںگ سادھ چےلے بالے هَےن ےا آاے گاے۔
گُرُو جی نے ‘کدے وسوں سی' سُن کے نَےن مُںد لاے تے پھےر بولے -هاں پُرانا ٹِکانا هَے, چّل بای کھانا!
ِااُں کهِ ٹِّبی توں کُوچ کیتا تے اُس سر دے کِنارے جا ڈےرا لايا۔ کھاناں هُن وِدا هو گِآ جو کپُورے نُوں جا مِلے تے گُرُو جی دا سارا هال دّس دےوے کِ اَوه سلامتی دے ٹِکانے بَےٹھے هن۔ تے جے لوڑ پوے تاں کپُورا کوای هور سُنےها گُرُو جی نُوں گھّلنا چاهے
۵. جوگ۔
سر ےاں ڈھاب دے دُوجے پاسے ِاک جوگی دا آسرم سی۔ ِاس دے آسرم وِچ کھبر هوای کِ پارلے کںڈھے کوای وّڈے لوک جی آ اُترے هن۔ تد اُس سادھ جوگی نے سےوکاں نُوں پُّچھِآ کِ کاُن هَے بای جو پار آ اُترِآ هَے? سےوکاں نے وِچر رهے کُچھ سِکھاں توں پُّچھ پُچھا کے دّسِآ کِ گُرُو هَے گوبِںد سِںگھ- گُرُو نانک دا گدی نسین۔ نالے تاں گُرُو هَے نالے جودھا هَے ۔ کای وےر تُرکاں نُوں وکھت پا چُکا هَے۔ جو هیآ کِسے دا نهیں سی پَےںدا کِ مُگل نال کوای ٹّکر لاے۔ ِاس جودھے نے مُگل راج دے ِاس مدھےان کال دے تپ تےج وِچ وّٹا مار کے دِکھا دِّتا هَے کِ مُگل اجِّت نهیں هَے۔ کھبرے جُلم راج دا سُورج است هی کر دےوے۔
سادھُو نے کِها آربلا کِتنی کُ هواُو? چےلے نے کِها کوای تریه چالی هوسی۔ چالی توں هےٹھاں هوسی:-
سُنت سادھ ترکت کهِ بَےٹھا:
تِس گُر تے هم نے کےا لَےنا۔
سادھی سادھنا هوِا ن کوای۔
ساںت سمےت نهیں چِت هوای۔۔۳۷۔۔
(سُو.پر.اَےن۱,اںسُو ۱۳)
ِاه کهِکے سادھ نے درسن لای جان دی سلاه چھڈ دِّتی۔ سو آپ تاں نا آيا, پر چےلے آاُن جان لّگ پاے۔
گُرُو جی سُن کے مُسکرااے تے کهِن لّگے: ماےا پربل هَے, گرِهستی, دُنیآںدار, رااُ, رںک سبھ نُوں گھےرے بَےٹھی هَے, پر دےکھو تےاگیآں تے جوگیآں نُوں بی آ وردی هَے۔ جے بھلا هٹھ جّگ دیآں کسرتاں کرکے سریر نِروگ کِ وڈی اُمرا والا کر لِآ تاں کاهدا ماناں, کِسے ِاکو چولا دےر پا بناکے پُرانا پاای رکھِآ, کِسے نوےں نوےں چھےتی چھےتی بدل لاے۔ جے تاں ساایں دِّتے کِسے نے پااے تے ساایں دا کںم کرن اےتھے آ گِآ تاں نوےں چںگے تے جے کرماں دا بّدھا آيا تے کرماں انُسار کپڑا گل پا آيا* تاں جےها نواں جےها پُراهنا, گلوں تاں ناں لّتھا کپڑا جو کرماں دا جںجیر هويا مانو۔ هاں, جے کوای ِاکے چولے نُوں ودھےرا چِر هںڈھن والا بناوے ت کار بی اُه کرے جِس نال کرم وّس هو کے مُڑ نا پااُنا پوے تاں تاں گل چںگی هو گای۔ جے اُه کار ناں هووے تاں نِرا پُرانے چولے دا مانا مايا دا آورن هی هَے ناں, هںکار دی هی سُورت هَے ناں۔ هاُمَےں هی هَے ناں دےه دا هےتُو۔ جےهی هاُمَے راج بھاگ دی جےهی کںگالتاای دی, جےهی وڈی اُمرا دی, جےهی رِدھی سِدھی پراپتی دی۔.... نانکا سبھ وااُں۔
(سِری راگ مهلا ۱)
ِاس وےلے ِاک سِکھ نے پُّچھِآ: پاتساه کِنّی کُ اُمرا هوسی سادھُو دی? گُرُو جی نے جِنّی اُس دی اُمرا سی دّس دِتی۔ چےلِآں نے ساری گل بات جوگی نُوں آ دّسی۔
–––––––––––––––
* کرمی آوَے کپڑا
ےوگی سُن کے کُجھ هرانِآں, باُرانِآں تے پھےر نَےن مُںد کے سوچیں پَے گِآ۔ پھےر اّکھاں کھوهلکے کهِن لگا:- درسن کرناں هی بندا هَے۔ ِاک چےلے نے پُّچھِآ:- آپ دی سلاه کِوےں بدل گای اے? جوگی بولِآ:- اُهناں دا مےری اُمرا دا اںداجا ٹھیک ٹھیک دّس دےنا ِاه دھےان سِّدھ ےوگی' دا لّچھن هَے۔ هور کَون بھُوت* وِچ ِاتنی گںمتا رکھ سکدا هَے۔ اُنھاں دا ِاه پچھان لَےنا کِ مَےں هٹھ ےوگی تاں هاں تے هٹھ ےوگ نُوں ماڑا ناں کهِنا پر ٹھیک مُّل پا دےنا تے پچھان لَےنا کِ مَےں کلےان مارگ تے نهیں ٹُرِآ, کےول هٹھ ےوگ دے سادھناں تے سریرک پراپتی دا مان دھاری هاں; ِاه لّچھن برهم ےانی دا هَے۔ پھِر ِاس اُمرے ِاه پراپتی هونی تے مُگل راج, جِس وّل کَےری اّکھ کوای نهیں تّک سکدا, اُس نُوں توڑن تے لّک بنّھ کھڑونا تے ٹّکر مار دےنی ِاه اوتاری ستےا هَے۔ اُنھاں دا آکھنا هَے کِ سریر کرماں انُسار بندا هَے تے کرم جال وِچ بّدھے سریر جںمدے مردے هن, ِاه تاں گل وِدوان وی کهِ سکدے هن, پر ِاه کهِنا کِ کوای سریر نِرے مالک دے 'هُکم' وِچ نوےں کپڑے پهِندے هن, ِاه اُنھاں دے 'کارک' هون دا چِنّھ هَے۔ اُنھاں دا چولا کرماں دا دِّتا چَولا نهیں, مالک دی دات هَے۔ ِاس کرکے اُه کارک** هن۔ ِانھاں کارناں کرکے اُه ِاس اُمر ِاتنے کارج کر رهے هن۔ مهان پُرکھ هن, مهان سکتیوان هن, اوتار هن, اُنھاں دے درسن بندے هن تے اُنھاں توں کلےان دی دات مںگنے دا اوسر ساےد پربھُو نے مےرے لای اُنھاں دے ِاتھے آاُن وِچ آپ بنايا هَے۔
–––––––––––––––
* بیتچُکا سماں۔
* * دھُر توں سرِسٹی دے اُدھار لای گھّلے هواے مهاںپُرکھ۔
ِاس پرکار دی ویچار مگروں ےوگی درسن لای ستِگُر دے دربار آ پهُںچا۔
ےتھا- اُےو تُرت لے هاتھ سٹوری۔
سنے سنے گمنے پربھ اَوری۔
آگَے گُر کے لےو دِوان۔
کرت سِںگھ رهُراس بکھان۔
(سُو:پر:اَےن۱ اںسُو ۱۳)
سادھُو نُوں دےکھکے ستِگُراں نے پےار نال کِها سادھ رام آاَو, جی آاے, بَےٹھ جااَو, ديو لاَو درسن سادھ سںگت دے۔ جد بھوگ پَے گِآ تاں آدر نال جوگی نُوں آپنے کول سّد بِٹھايا تے وارتالاپ ارںبھ هو گای۔
جوگی- آپ دے کیتے واک سُنے هن, من نے انُمان لايا هَے کِ آپ ِاس کلِےُگ وِچ کارک هوکے آاے هو۔ کارک وی 'آپے آاے' نهیں هو آپ 'پٹھااے هواے آاے هو, مُکت بھُکت آپ دے هّتھ دِّتی گای هَے۔ چِر کال توں مَےں ےوگ سادھنا وِچ رِها هاں, پر کلےان مارگ نهیں لّبھا۔ چِرجیوی هاں, هور جی لَےساں, پر اںت ِاه بِنسنهار بِنسےگا, پھےر کھےڈ ٹُرےگی, پھِر اُهو گےڑ۔ گےڑ وِچوں کّڈھے۔ مَےں ےتن تاں کای لااے هن کِ کَےول تّک اّپڑاں, پر کرم تے هن کرِےا وِچ هی وِسےس پریتی رهی هَے۔ پر اّج جو سوجھی آپ دے بچناں توں آای هَے کھری هَے کِ کرم دھرم سادھن 'هاُ' آسرے هُںدے هن تے 'هاُں ٹُّٹن دا کوای اُپرالا نهیں هُںدا۔ رِّدھی سِّدھی, وّڈی آےُو تے مان آدِک سُوکھم هوکے کدے موٹے هوکے وڑے رهے هن اںدر۔ هُن مِهر کرو تے آپنا دُمردا لاکے کّڈھ ل اَو ِاس 'مان' توں۔ 'مان' مُنیآں, مُنیوراں, جوگیآں,
ستِگُرُو جی بولے- اگے هی آپنے هو سادھ رام جی! هٹھ جںگ ماڑا نهیں, پر هر سَے دی هّد هُںدی هَے, ِاس دی هّد هَے سریر دی اروگتا, اُمر دا ودھنا آدِ۔ پر سریر دی اروگتا, چاهیدا هَے کِ کارن بنے پرم پد دی پراپتی دے سادھناں دا تے جے ِادھر ناں لگے تاں پھل سارا سریرک لاها هَے, پر جے ِاه لگ پوے رِّدھی سِّدھیآں ول تاں پھل هَے ماےک پراپتی۔ سو دُهاں ترھاں ماےا ول هی لگی نا برِتی۔ جگت نُوں تماسے دِکھااُن ےا مُراداں پُوریآں کرن دیآں کھےڈاں وِچ رهِ جاںدا هَے سادھک۔ ِاس کرکے جِنھاں نُوں جگت جال توں کلےان دی لوڑ هَے اُنھاں لای گُر نانک نے سُکھَےن مارگ رچِآ هَے۔ واهِگُرُو اکال پُرکھ تے بھروسا, اُس دا جس, کیرتن, گُنانُواد, من نُوں اُسدی ےاد وِچ رکھنا, هجُوری وِچ رهِنا, اُسدے نام سِمرن دوارا۔ اَےاُں جیو دا آتما پرم آتما دے نےڑے توں نےڑے هُںدا جاںدا هَے, اںت اُس نُوں پراپت هو جاںدا هَے۔ ِاه هَے جوگ, جوگ نام هَے جُڑن دا۔ جُڑیدا هَے کِسے نال۔ سو اےتھے جُڑیدا هَے واهِگُرُو نال۔ هاں جوڑیدا هَے آپنے آتماں نُوں پرم آتماں نال۔ جے ِاه جُڑنا پراپت نا کیتا تاں جوگ کِس نال کیتا۔ هاں سادھُو جی! کِس نال جُڑِآ ? آپنے وّڈپُنے دی هاُمَےں نال? جِنھاں نُوں تماسے دِکھااے اُنھاں دی مهِما نال ? من رِها منوں ماےا مںڈل وِچ۔ جُڑِآ جُ ماِاک پدارتھاں, ماےک سکتیآں تے ماےک وےکتیآں نال۔ پراناےام کرن نال, جے درُستی نال ٹُرے تاں, من دی چںچلتا کُچھ گھٹدی هَے, اُسدا لاها لاَو, من نال مالک نُوں مِلو۔ اَےاُں کِ هُن واهِگُرُو نُوں آپنا پریتم سمجھکے اُس دے
ِام کهِ کرِپا درِسٹ پربھ هےری۔
رِدَے پرکاس پِااَو تِس بےری۔۔ (سُ:پر:)
جد اُتھان هويا تاں مهاںراج بولے: جوگی جیاَو! ِاه سهج ےوگ هَے۔ واهِگُرُو جی نال نام دوارا پرےم بھاوناں نال جُڑنا۔ هُن جد سریر دی کرِےا کروگے کِ سںسار دے کںم کروگے تاں لینتا والی اوستھا بدلدی هَے, کرِےامان جُ هو گِآ سریر تے من۔ هُن اساں نے ویچار کرنی هَے کِ اسیں جِس نال جُڑے هاں اُس توں دُور نهیں هونا۔ ِاس لای اںتر آتمے اُس نُوں سِمرن وِچ رکھنا هَے۔ سِمرن نال اسیں آپنے نامی دے نےڑے توں نےڑے رهِںدے هاں۔ چِّت برِتی ِاک سدَےوی جوڑ کِ جوگ وِچ رهِںدی هَے۔ ِاه جوگ سرب کالِک هو جاںدا هَے۔ جد مِهر هوای تاں سِمرن والا آپنے سِمر* وِچ لین هو گِآ۔ جد اےاسی پُرکھ جگت بِوهار وِچ هَے تاں سُرت سِمرن وِچ لگی رهِںدی هَے, جو کُچھ سمےں باد سهِج سُبھاو لگی رهِںدی هَے نِرےتن۔ جِوےں تارُو مُردا تاری وِچ نِرےتن تردا هَے سهج سُبھاو۔ ِاس سهج مےل جاری رهِن کرکے کِسے وےلے پریتم پرمےسر دے نالوں اںدرلی ڈوری ٹُّٹدی نهیں۔ ِاه هَے سُکھَےن توں سُکھَےن کلےُگ لای کلےان دا مارگ۔ ِاس دی پراپتی دے هو گِآ پھِر جنم مرنا نهیں۔ چولے (سٹیر) دی لوڑ هی اُٹھ جاںدی هَے۔
–––––––––––––––
* سمرت = جِمرنے ےوگ۔ بھاو جِس دا سِمرن کر رِها سی۔ (سںس: سمرُتوے = سِمرنے ےوگ)۔
ِاه سُن کے ےوگی نے چرن کملاں تے سِر دھر دِّتا۔ جھرن جھرن هوای سارے سریر وِچ۔ اَوهو آتما دی پرماتما وِچ لینتا والی اُنمنی, بانی توں پرے دی اوستھا, چھا گای جو دُرلّبھ هَے۔ جوگی نے سمجھ هی نهیں لِآ, پا لِآ پریتم۔
۶.
جوگی اگلے دِن پھےر آےا تے بڑے ستِکار نال پُّچھن لگا:- دیناناتھ جی! آپ تاں سدا مُکت هو, کرم جال آپ نُوں نهیں پکڑدا, پر ِاه آپدے سِّکھ تے جںگاں جُّدھاں وِچ پَےکے رجو تمو گُنی هوکے کٹا وّڈھ کرنگے, کلےان مارگ توں تاں, آپ دے هوکے بی, اےه دُور جا پَےنگے? پَےنگے نهیں پر مَےنُوں سںسا پھُردا هَے کِ پَےنگے۔ ِاه مےرا سںسا آپ نوِرت کر ديو۔
گُرُو جی- سادھ رام! اساں ِانھاں نُوں گُںجھلدار تے بریک دارسنِک مُسکلاں وِچ نهیں پايا۔ گُرُو نانک دا مارگ سُکھَےن تے سُبھاو دے نےڑے تےڑے رهِکے تارنهار هَے۔ سُبھاوک تے سُکھَےن هون کرکے ِاس دا نام 'سهج ےوگ' هَے۔ ِاس دے اںگ ِاه هن:-
۱. ِاک واهِگُرُو اکالپُرکھ, پاربرهم پرمےسُر هَے, جو کرتا پُرکھ هَے, نِروَےر هَے, نِربھاُ هَے, پرےم تے آنںد اُسدا سُتے سرُوپ هَے۔ اُس پر درِڑھ وِسواس, ِاه پهِلا اںگ هَے۔
۲. اُس پرمےسُر نُوں آپنے پِتا جی سمجھکے پےار کرنا هَے۔ پےار دے بھاو پَےدا کرنے لای اُسدا جس, گُنانُواد تے کیرتن کرنا تے سُننا هَے تے ِاس کارج لای گُرُو کی بانی سَوکھی تے سهج بولی وِچ رچکے ِانھاں سِّکھاں وِچ ستھاپن کر دِّتی گای هَے۔ ِاس دا پاٹھ, کیرتن, ویچار آد سِکھاں وِچ پروِرت هن۔ تُساں هُن رهِراس دی بانی سُنکے سُکھ پايا هَے۔ سُنن والے
۳. پر بانی دا پاٹھ ویچار کیرتن تاں دِن رات دے کِسے کِسے وےلے هَے, هر وےلے نهیں هو سکدا۔ سو هر وےلے لای هور سادھن هَے, اُسے رّب جی توں اُهلے ناں هون دا, ےا کهو کِ اُس دے نےڑے نےڑے رهِن دا۔ اُه سادھن نام هَے۔ جِسدا پرکار ِاه هَے:- اُس سدا پرےم تے اسچرج رُوپ نُوں سِّکھ تُردے پھِردے ےاد رّکھدے هن سهج بھاوناں وِچ, جے ےاد ناں ٹِکے تاں اُس دا نام سِمردے هن۔ جے نام سِمرن وِچ ناں من لّگے تاں نام رسناں تے بِنا لایدا هَے تے اُس نال نام جپیدا هَے۔ رسناں نال جپدِآں جپدِآں نام رسناں توں من وِچ, ارتھات سِمرتی وِچ چلا جاںدا هَے, جاں ِااُں سمجھو کِ پهِلاں رسناں نال نام جپیدا هَے, اُه سِمرن هوکے من وِچ ٹِکدا هَے۔ من وِچ سِمریںدا اُه سُوکھم هوکے تُریآ وِچ لَے جاںدا هَے۔ نام نامی دی اےکتا هو جاںدی هَے۔ ِااُں سِکھ بِناں هٹھ جوگ دے, بِناں راج جوگ دے, بِناں کِسے هور کرڑے سادھن دے سهِج سُبھاو هی واهِگُرُو جی نال ےا اُنھاں دی ےاد نال جُڑے اُسدی هجُوری وِچ وّسدے ےوگی هن۔ نام جپدِآں اُهناں دا نِسانا نامی هُںدا هَے۔ نام دا ارتھ بھاو 'پرمےسر هَے ِاه دھرُوا بنّھکے نام جپدے هن۔ ِاس ترھاں دا سادھن کرن والا آپنُوں مالک دی هجُوری وِچ پرتیت کردا رهِںدا هَے۔
۴. ِااُں هجُوری وِچ وسدِآں پاپ کرم نهیں هو سکدے, جِوےں مےری هجُوری وِچ کوای بںدا ماڑا کرم کرنوں جچےگا, تِوےں واهِگُرُو دی هجُوری واس والے, رّب پِتا دے بھَے وِچ هُںدے هن کِ اُه دےکھدا هَے, هر تھاوےں جُ هر وےلے هويا۔ اَےاُں اُنھاں دا آچرن ساایں دے بھَے وِچ رهِن کرکے سُّدھ رهِںدا هَے۔
پهِلوں سِکھاں نُوں سِکھاےا جاںدا هَے کِ آچرن ےتن نال سُّدھ رکھو۔ سےوا کرو ِاس نال مان هِردا هَے, هاُں گھٹدی هَے۔ پھےر بانی نال مَےل ٹُٹدی هَے, پھِر نام نال من مُولوں نِرمل هو جاںدا تے هجُوری واس هو جاںدا هَے۔ تد کرم آپے هی نِرمل رهِںدے هن*۔
جوگی- سّت هَے, بهُت سُکھَےن هَے, من نُوں لگن چاهیاے, پر مَےں ِاک هور سںکا نوِرت کرنی هَے۔ اےه جو لڑن مرن مارنگے اےه رجو تمےں گُناں وِچ واپرنگے۔ جوس وےلے رجو تے کرودھ وےلے تمو۔. ِاس توں کِوےں چھُّٹنگے?
۵. گُرُو جی- ِانھاں نُوں پںجویں سںتھا ِاه دِتی گای هَے کِ واهِگُرُو پِتا هَے تے سارے بںدے اُس دے بّچے هن, تاں تے سارے ساڈے ویر هن۔ کِسے نال وَےر بھاو نهیں رکھنا۔ دےس, جات, دھرم کِسے وکھےوےں کرکے سُوگ نهیں کرنی کِسے نال۔
جے کوای دُکھی هَے تاں اُس دی سهاےتا کرنی هَے۔ سِکھ نے دِل دےا والا تے دانا رکھنا هَے, سبھ نال سُبھ ورتنا هَے۔ ِاسنُوں اسیں 'سربّت دا بھلا' 'چِتونا' تے 'کرنا' آکھدے هاں۔ تُسیں سمجھ لاَو کِ سِّکھ 'دوَےکھ' وِچ نهیں وسدا۔ دُکھیاے دا دُکھ دُور کرنا سِکھ آپنا دھرم سمجھدا هَے۔ اںدر جد نام هَے تاں کرم
–––––––––––––––––––
* برهم گِآنی تے هوِا سُ بھلا۔۔-سُکھمنی
پےاه, ديا, مَےتری اُپکار دے هونگے, اَےاُں پرمےسُر اُس سِکھ وِچ چمکدا دِّسےگا۔
هُن رِها جںگ۔ سِکھ لوبھ لالچ لای جںگ نهیں کر رهے۔ دےس دُکھی هَے, پرج پیڑت هَے, اپنے مُلک وِچ, آپنے گھراں وِچ اسیں داس بنااے تے سلُوکے جاںدے هاں, ساڈے کرم دھرم وِچ جُلم کیتے جاںدے هن۔ دھرم سبھ دا آپنا هَے۔ راجا کِاُں دکھل دےوے ساڈے دھرم وِچ? ِاه کسٹ هَے ساری پرجا نُوں۔
جوگی (ٹھںڈا ساه لَےکے)- داتا! سّچ کِها نے, سدیآں توں پرجا دُکھی هَے تے پروّس پای هوای هَے۔ دھرم کرم دی کھُّلھ بّس چُکی هَے۔ نیوےں سمجھے تے دھِکارے جاںدے هاں۔ (ٹھںڈا ساه لَےکے) اهو کال گتی!
گُرُو جی- سادھُو جی! ساستراں دا دّسِآ سادھن وَےراگ هَے۔ وَےراگ دھار کے هِماںچل وِچ جا کے سریر گالن دی تھاں اساں سِکھايا هَے کِ دےهی نال وَےراگ بےسک کرو, پر سپھل وَےراگ کرو۔
جوگی (کاهلا هوکے)- سپھل وَےراگ کیه هُںدا هَے ? بھگون! گُرُو جی- سریر دیآں وِهت لوڑاں پُوریآں کرکے مںد کرماں توں بچنا تے من وِچ سربت دا بھلا چِتونا۔ لوڑ پاے تاں سریر دُوسرِآں دی سےو وِچ, دُواے دے دُکھ هرن وِچ کھرچ کرنا۔ تُسیں دےکھو کِ هُن دُکھ ساری پرجا وِچ جھرناٹاں چھےڑ رِها هَے تے چیساں کڈھوا رِها هَے, سو اساں سِّکھاں نُوں جتھےبںد کرکے ِاس پیڑا هرن تے لا دِتا هَے۔ اےه سِکھ وَےر وِرودھ وِچ آکے ےا لوبھ لالچ وِچ پھسکے جںگ نهیں کردے, ِاه دین رّکھِآ لای جںگ کردے هن۔ جںگ نهیں کردے آپنا سریر چھِن بھںگر جان کے ویراں دی رکھےا وِچ وَےری دی تلوار اگے ارپن کردے هن۔ آکھدے هن: چاهے سریر جااے, ویراں بھراواں دے دُکھ هرنے هن, سو هِماںچل وِچ سریر برپھ
جوگی (لوما ساه لَےکے تے وار وار بںدنا کرکے)- سّچ کِها نے سّچ! پر ِانھاں نُوں اگوں تلوار مارنی پَےںدی هَے وَےری اُتے, اُه رّب دے بںدِآں دی هِںسا نهیں?
گُرُو جی- جد کوای بںدا دُوجِآں نُوں ویر نهیں سمجھدا اُنھاں نُوں گُلام بنااُںدا, دھرم کرم توں هوڑدا تے دُکھ دےںدا هَے, سمجھاياں پےار نال سمجھدا نهیں, پھِر اُس دی روک اُسدے تریکے نال هی کرنی پاُو, نهیں تاں اُسدا جُلم سدا تُرِآ رهُو تے سرِسٹی پیڑت گُلام تے دُکھی ره۔ جے ِاه دُکھ هرنا هَے تاں تلوار پھڑنی پاُ۔ نِسکام هوکے, وَےر وِرودھ لوبھ لالچ توں کھالی رهِکے نِرول پراُپکار وِچ تلوار دا چل جانا هِںسا نهیں۔ هِںسا نال مارے جا رهے کمجور جیواں دی رکھےا تاں اهِںسا هَے, نهیں تاں جالم آپنی هِںسا نُوں جاری رکھدا هَے۔ ِاس هِںسا نُوں هُںدے رهن دےنا ِاه هِّسا وڈی هَے۔ ِاس هِںسا دی هِںسا کرنی اهِںسا هَے۔ جِوےں روگ سریر نُوں ماردا هَے, اَوکھدھی روگ نُوں ماردی
جوگی- سّچ هَے, هُن سمجھ آای,پر مالک جیاَو! کھےل کٹھن هَے۔
گُرُو جی- گُرُو نانک دا مارگ ِاهو هَے, گرِهست وِچ نِربان۔ گرِهستی نُوں جوگی گُر نانک نے آپنے سهِج جوگ نال بنايا هَے۔ اَےسے گرِهستی نُوں سربّت دے بھلے لای اساں جُّدھ دی جاچ بی دّسی هَے کِ جںگ دا رںگ بی آ بنے تاں جوگ دا رںگ نا ٹُّٹے۔ ِاس کرکے ِانھاں نُوں بانی دے لڑ لا رکھِآ هَے۔ جے بانی دا نِتنےم, پاٹھ, ویچار, کیرتن کرےگا, اُچے آدرس اُسدے من اّگے رهِنگے۔ ِانھاں نُوں سّچ, گُر نانک دا سّچ سِکھايا هَے ِاس کرکے ِاه نیتی وِچ کُٹلتا, چھل, پھرےب, دھّکا, جُلم نهیں ورتنگے۔ ِانھاں دی ودھویں اکل, نام نال نِرمل هوای اکل مُسکلاں نُوں سّچ وِچ رهِکے, جھُوٹھ گرںب دی مدد توں بِناں هّل کر لِآ کرےگی۔ پرتّکھ دےکھ لاَو کِ هُن کر رهی هَے, سو اگوں کرےگی۔ بانی, نام, ستِسںگ اےه ترَے راکھے سِکھاں دے هونگے۔ ِاه جگت نُوں دّسنگے کِ 'سّچ تے نیتی 'جںگ تے اهِںسا' کِوےں کّٹھے رهِںدے هن۔ جے سِّکھاں نے بانی نام چھّڈ دِّتا تے جھُوٹھ, پھرےب, کپٹ, چھل, دگےباجیآں دے موڈھِآں تے آپنی نیتی دھر دِّتی ےا جور جُلم تے اُتر آاے تاں اَوه, 'جگت دے بںدے هو جانگے, گُرُو کے نهیں رهِنگے۔
جوگی- سّچ هَے, آپ نے هی جںگ تے جںگ دیآں تلواراں نُوں ِاک مِآنے پايا هَے۔ دھنّ هَے۔ آپ پُورن پُرکھ هو, نِروَےر هو, نِربھاُ هو تے تارن لای آاے هو, هاں تارن لای گھّلے گاے هو۔ دھنّ هَے آپ, دھنّ هَے, بارںبر هَے جُهار, بارںبار هَے نمسکار آپنُوں۔ ِاس پُرانے چولے والے سادھُو دیآں اںجُلیآں آپدے
سری گُرُو جی دے دربار دے کوی سَےناپت جی نے آپنے اّکھیں دےکھے هال گُر دربار دے لِکھے هن, آپ نے اےهو آدرس دّسِآ هَے کِ کھالسا نُوں تےج, جور تے هُکم بکھسِآ, پر نال نام سِمرن, من دی جِّت, وِکاراں دا تےاگ بی بکھسِآ۔ آپ لِکھدے هن:-
دوهرا- کھںڈے کی پاهُل دای کرنهار پربھ سوِا۔
کیاَو دسو دِس کھالسا تا بِن اور ن کوِا۔
پاُڑی- دے کھاںڈے کی پاهُل تےج بڈھايا۔
جوراور کر سِںگھ هُکم ورتايا۔
تےج ودھاکے جوراور بناکے نال کھالسے دا آچرن کیه کاِام کیتا, اُه کوی جی اَےاُں دّسدے هن:-
سرب آنںد گوبِںد کو جاپ تے
جپو نِت نِّت کے پریت میتا۔
سرب کے تںت ےهِ مںت گُردےو کا
اےک من جیت سںسار جیتا۔
سرب جںجار بےکار* چھِن مَےں تجے
سرب گُردےو سن گےان گیتا۔
بھےو جَےکار ترَےلوک چَودَے بھون,
ستِگُرُو کھالسا کھاس کیتا۔ (گُر سوبھا)
–––––––––––––- -0-
۱. نمسکار: سکدے۔
۲. گُرُو جی ِاتھے هور نهیں ٹھهِرے, ِاس جوگی دی اَےاُں کلےان کرکے پھےر چھےتی هی اّگے نُوں ٹُر گاے۔
۳. سارے جںجال جو وِکاراں وِچ پھسااُںدے هن ۔
گیت
اج تےرے گھر آاے !
ٹےک- اج تےرے گھر آاے ساگر۔ اج تےرے گھر آاے۔
کلگیآں والے دی چرن رج لَے کے جاں گوداوری سمُںدر وِچ پهُںچی تد سمُںدر بهر تھرر کر اُٹھِآ تے پُّچھن لگا:-
'رج-کِنکے' کای بھاںت بھاںت دے چلدے پانی لےااے,
'رج-سونا' بی ندیآں نالے مَےں وِچ لَے لَے آاے;
هن وڈمُّلے, پر جِںد-هینے کّل تک جو مَےں پااے,
اج گُداوری! گود آپنی تُوں جو کِنکے چااے,
کِتھوں لَے آای هَے? سجنیں! کِس جِںد دے اے جااے?
اے جھرناںدے, تھرک تھرکدے, جِںدڑی جاںدے لااے۔
گُداوری نے اُّتر دِتا:-
"جِںد-سمُںد" جِنُوں جگ آکھے جو 'جِںد-رتن' لُٹااے,
اُس آ مَےں وِچ چرن چھُهااے جھرن جھرن جھرنااے;
دھرهُ اُٹھی مَےں جیاُںدی هو گای رج چرناں دی پااے,
اَو 'رج-کِنکے گاایآں ساگر وِروا ناں رهِ جااےں۔
'مُّل والے' کِنکِآں توں ودھوےں, چھه جُ ‘امل نُوں دھااے,
اُه جِںد پاون والے کِنکے اج تےرے گھر آاے۔
'چرن کمل رج کن کلگیدھر تھل ِان مُاے جِوااے,
اج 'جل' ! تَےنُوں تارن کارن مَےں گودی بهِ آاے
هاں, تےرے گھر آاے ساگر! اج تےرے گھر آاے۔
چرن کمل رج جیاُںدے کِنکے, اج تےرے گھر آاے۔
(کںبدی کلاای پنّا ۲۲۷)
ِاس گیت دے گااُن دے سُر تال-
راگ پهاڑی۔ تار-کهِروا۔ لے-درمِآنی۔
'آ' دا گھر-"آاے” پر هَے۔
ِاس گیت نُوں گااُن لگِآں 'مدھر' دے سُر نُوں 'سا' منّکے گااُنا چاهیدا هَے۔
X X
سُر کھاس-سا رے گا ما پا دھا نی۔
––––––––––––––
* رج دے کِنکے۔ بھاو-چرن دھُوڑ دے کِنکے