ਗੇਟਮੈਨ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸ੍ਰੀ ਲਾਹੇ ਰਾਮ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਭੇਜ ਪੱਤਰ ਦੇ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਬੀਬੀ ਹਰਸਵੰਤੀ ਬਿਸ਼ਨ ਤੋਂ ਮਿਲੀ । ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਕਾਰਕੁੰਨਾ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣੀ ਕਾਰਕੁੰਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸਾਰਥ ਨੇ ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖਣ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸੰਕਲਪ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨਾਲ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਭਗਤ ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁਦਰਤ ਪੱਖੀ ਦਿਆਲੂ ਚਿੰਤਨ ਨੇ ।

ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਕੇਂਦਰਤ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ । ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਮਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਮਾਰੂ ਸਿੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਇਸਦੇ ਬਦਲ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਦੇ ਜਿਸ ਬਦਲਵੇਂ ਪ੍ਰਬੰਧ ਜਾਂ ਢਾਂਚੇ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ 'ਤੇ ਥੋਪੇ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਲਈ ਓਪਰੇ ਮਾਹਿਰਾਂ ਦੇ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਰਸਾਇਣ, ਮਸ਼ੀਨ ਅਤੇ ਪੂੰਜੀ 'ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਇੱਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ 40 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਨਾਂ ਗਹਿਨ-ਗੰਭੀਰ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਿਆਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ ਓਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਨਾਂ ਵਿਚਾਰ ਕੋਈ ਦੂਜਾ ਬਦਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਵੀ ਵੇਸੀ ਹੀ ਬੱਜਰ ਗਲਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਪਜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸਮਝ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਤਕਨੀਕ ਨਾਲ ਲੈਸ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਦਾ ਵਿਵੇਕ ਜਗਾਉਣ, ਸੋਝੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਜੋੜ ਕੇ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸਨੂੰ ਸਪਸ਼ਟ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਣਥੱਕ ਯਤਨ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੌਣ-ਪਾਣੀ ਮੁਤਾਬਿਕ ਢੁਕਵੀਆਂ ਖੇਤੀ ਤਕਨੀਕਾ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਵਿਕਸਤ ਕਰ ਲਵੇਗਾ:ਹਰੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੇ ਪੈਕੇਜ਼ ਆਫ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਨਕਾਰਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ ਸਗੋਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਵਿਵਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਵੀ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ । ਉਹ ਚਿੰਤਨਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਯਗਸ਼ੀਲ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਮਿਸ਼ਨ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਖੇਤੀ ਵਿਚਾਰਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਯਗਸ਼ੀਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਲਗਾਤਾਰ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਇਸ ਮੰਤਵ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਟੀ.ਪੀ. ਰਾਜੇਂਦਰਨ, ਨਾਗਪੁਰ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਆਗੂ ਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਿਸਾਨ ਮਨੋਹਰ ਭਾਊ ਪਰਚੁਰੇ, ਸੀ. ਐਸ.ਏ. ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਰਾਮਾਂਜਨਿਯਲੂ ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਕਰੂਗੁੱਟੀ ਨਾਗਪੁਰ ਤੋਂ ਡਾ. ਪ੍ਰੀਤੀ ਜੇਬੀ, ਗੋਆ ਤੋਂ ਉੱਘੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਾਰਕੁੰਨ ਡਾ. ਕਲਾਡ ਅਲਵਾਰਿਸ, ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੁਪੇਲਾ, ਅਮਰਾਵਤੀ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਮਾਹਿਰ ਸੁਭਾਸ਼ ਪਾਲੇਕਰ, ਦੇਵਾਸ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਦੀਪਕ ਸੱਚਦੇ ਯਵਤਮਾਲ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਤੇ ਪ੍ਰੇਮ ਦੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਸੁਭਾਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ, ਬੀਜ ਬਚਾਓ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਵਿਜੇ ਜੜਹਾਰੀ, ਬੇਲਗਾਓ ਕਰਨਾਟਕਾ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਉੱਘੇ ਚਿੰਤਕ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁੰਨ ਸੁਰੇਸ਼ ਦੇਸਾਈ ਸਮੇਤ ਹੋਰ ਅਨੇਕਾ ਹੀ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਸੱਦਿਆ।

ਖੇਤੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਾਣੀ, ਸਿਹਤ, ਜੋਵਿਕ ਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਜੀ. ਐਮ. ਫਸਲਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਚੇਤਨਾ ਲਈ ਮੈਗਸੇਸੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਸੁਧਿਰੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਸੀ. ਐਸ. ਈ. ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਸੁਨੀਤਾ ਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਡਾ. ਚੰਦਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਫੈਕਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਸੋਸਾਇਟੀ-ਹੈਦਾਰਾਬਾਦ ਤੋਂ ਪੀ.ਵੀ. ਸਤੀਸ਼, ਜੀਨ ਕੰਪੇਨ ਦੇ ਮੁਖੀ ਡਾ. ਸੁਮਨ ਸਹਾਏ ਡਾ. ਦਵਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਨਰਮਦਾ ਬਚਾਓ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਸ੍ਰੀਪਾਦ ਧਰਮਾਧਿਕਾਰੀ ਤੇ ਰਹਿਮਤ ਭਾਈ, ਡਾ. ਐਸ. ਜੀ. ਕਾਬਰਾ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਵਾਤਾਵਰਣੀ

ਸਿਹਤਾ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਡਾ. ਟੀ.ਕੇ. ਜੋਸ਼ੀ ਸਮੇਤ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੀ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਲਈ ਆਪਣਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਵਿਦਵਾਨਾ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਿੱਖਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਪਿੰਗਲਵਾੜਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਨੇ ਡਾ. ਬੀਬੀ ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਦੇ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸਾਨੂੰ ਛਾਂ ਅਤੇ ਛੱਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਸਾਧਨ ਮੁਹਈਆ ਰਕਵਾਏ ਜਿਹਨਾਂ ਸਦਕੇ ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸਿਹਤਾਂ ਦੇ ਇਸ ਭਿਆਨਕ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਿਮਾਣਾ ਜਿਹਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰ ਸਕ।

ਸਾਡਾ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਹੈ ਕਿ ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ ਦੇ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਦੇਣ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਅਸ਼ੀਰਵਾਦ ਦੀ ਲੋੜ ਰਹੇਗੀ । ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਦੇ ਇਸ ਸਫਰ ਨੇ ਹਾਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਪੜਾਅ ਤੈਅ ਕਰਨੇ ਹਨ। ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕਾਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵੀ ਆਉਣਗੀਆ ਤੇ ਨਾਕਾਮਯਾਬੀਆਂ ਵੀ ਪਰ ਇਹ ਸਫਰ ਨਿਰੰਤਰ ਚੱਲਦਾ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਾਸਤੇ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਏਥੇ ਤਾਂ ਆਪਾ ਵਾਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ । ਸਾਡੀ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜਿਹੜਾ ਰਿਣ ਸਾਡੇ ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਹੈ ਅਸੀਂ ਉਹਨੂੰ ਉਤਾਰਨ ਦਾ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰਦੇ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੀ ਸੇਵਾ ਹੈ, ਇਹ ਹੀ ਧਰਮ ਹੈ, ਇਹ ਹੀ ਸਿਮਰਨ ਅਤੇ ਤੀਰਥ ਵੀ ਹੈ। ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਵਨਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਭ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਚੇਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਸਭਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਜਿੰਨੇ ਜੋਗੇ ਵੀ ਹਾਂ ਤੇ ਜਿਹੜਾ ਵੀ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰ ਰਹੇ ਹਾਂ, ਉਸਨੂੰ ਨਾਨਕ ਦੇ ਚਰਣੀ ਅਰਪਿਤ ਕਰ ਦੇਈਏ ਤਾਂ ਕਿ ਚੰਗੇ ਕੰਮ ਦਾ ਹਾਉਮੈ ਵੀ ਸਾਡੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਆਵੇ। "ਪਵਣ ਗੁਰੂ ਪਾਣੀ ਪਿਤਾ ਮਾਤਾ ਧਰਤੁ ਮਹਤ" ਦੇ ਵਾਕ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਧਾਰਨ ਕਰ ਲਵੇ, ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਸਾਡੀ ਇਹ ਹੀ ਅਰਦਾਸ ਹੈ।

ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਦੇਸ ਭਰ ਤੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਦਵਾਨ ਆਪਣੇ-ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਰਹਿਣਗੇ । ਏਸੇ ਕੜੀ ਤਹਿਤ ਸ੍ਰੀ ਸੁਰੇਸ਼ ਦੇਸਾਈ ਮਾਰਚ 2010 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਹਿੱਤ ਪੰਜਾਬ ਆਏ। ਉਹਨਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ, "ਮੈਂ ਏਥੇ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੁੱਝ ਸਿਖਾਉਣ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦਾ ਗੁਰੂ ਬਣਨ ਦੀ ਮਨਸਾ ਲੈ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਖੇਤੀ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੇ ਤਜਰਬੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਆਇਆ ਹਾਂ।" ਸਾਦਗੀ ਤੇ ਵਿਨਮਰਤਾ ਭਰਪੂਰ ਸਖਸ਼ੀਅਤ ਦੇ ਮਾਲਿਕ ਸ੍ਰੀ ਦੇਸਾਈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਗੱਲ ਮਨ ਨੂੰ ਛੂਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹਥਲੀ ਕਿਤਾਬ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਈ ਸੋਚ ਦੇ ਕਾਫਿਲੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਡੇਰਿਆਂ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਮਾਣਾ ਜਿਹਾ ਯਤਨ ਹੈ। ਇਸ ਆਸ ਨਾਲ ਕਿ "ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਇਕ ਸਫਲ ਵਿਗਿਆਨ" ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਕਸੌਟੀ 'ਤੇ ਖ਼ਰੀ ਉੱਤਰੇਗ। ਤੁਹਾਡੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਅਰਪਣ ਹੈ।

ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ

ਆਪ ਸਭ ਦਾ ਆਪਣਾ

ਉਮੇਂਦਰ ਦੱਤ

98726-82161

ਖੇਤੀ ਇੱਕ ਕਿੱਤਾ ਮਾਤਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੀ ਜਿੰਦਗੀ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਕੋਟੀ ਜੀਵ ਜੰਤੂਆ ਦੀ ਪ੍ਰਸਪਰ ਸਹਿਹੋਂਦ 'ਚੋਂ ਉਪਜੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਨਿਆਮਤਾਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਪਰਤੂ ਸਰਲ ਕੁਦਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਵਿਗਿਆਨ, ਜਿਸ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਿਸਾਨ ਸੱਚ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸਵੈਨਿਰਭਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੱਜ ਲੋੜ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿਆਪਕ ਪਰੰਤੂ ਸਰਲ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਮਝ ਕੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਤਾਰਨ ਦੀ। ਜੇ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਭੂਮੀ ਇੰਨਾ ਨਿਰਮਲ ਅੰਨ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿਹਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਦੇਸ ਦਾ ਪੇਟ ਭਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਜਾਂ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ। ਜੀ ਹਾਂ, ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੜ ਦੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਜਾਨਣ ਦੀ ਕਿ ਸਾਡੀ ਮੌਜੂਦਾ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀਆਂ ਕਿੱਥੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਢੰਗ-ਤਰੀਕਿਆਂ ਜਾਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ?

ਸੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਮੌਜੂਦਾ ਖੇਤੀ ਵਿਚਲੀਆਂ ਗਲਤੀਆਂ ਲੱਭਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।

• ਪਹਿਲੀ ਗਲਤੀ            ਫਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੀ ਨਿਰਦਈ ਵਰਤੋਂ।
• ਦੂਜੀ ਗਲਤੀ               ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਕਟਾਈ।
• ਤੀਜੀ ਗਲਤੀ              ਭੂਮੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿਚਲੀ ਜੈਵ ਸੰਪੱਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਉਪਰਾਮਤਾ।
• ਚੌਥੀ ਗਲਤੀ               ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਦਾ ਬਿਲਕੁਲ ਅਣਲੋੜੀਦਾ ਅਤੇ ਅੰਨ੍ਹਾ ਇਸਤੇਮਾਲ।
• ਪੰਜਵੀਂ ਗਲਤੀ             ਫਸਲਾਂ 'ਤੇ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ (ਰੋਸ਼ਨੀ) ਅਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪ੍ਰਤੀ ਸਿਰੇ ਦੀ                       ਅਗਿਆਨਤਾ।     
• ਛੇਵੀਂ ਗਲਤੀ               ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ੀਲ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ।
• ਸੱਤਵੀ ਗਲਤੀ             ਕਿਸਾਨ ਤੇ ਸੁਪਰਵਾਈਜਰ ਬਣ ਜਾਣਾ।
• ਅੱਠਵੀਂ ਗਲਤੀ             ਧਰਤੀ ਨਾਲਮਾਂ-ਪੁੱਤ ਵਾਲੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦਾ ਖਾਤਮਾ।

ਆਓ ਹੁਣ ਉਪਰੋਕਤ ਤੱਥਾਂ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਸਾਡੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮੁਢਲੇ ਤੇ ਅਤਿ ਸਰਲ ਵਿਗਿਆਨ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਈਏ।

ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋੜ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵ : ਕਿਸਾਨ ਵੀਰੋ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਨਕਾਰ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਣੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਫਸਲ ਜਾਂ ਰੁੱਖ-ਬੂਟੇ ਦੀ ਅਹਿਮ ਅਤੇ ਅਟਲ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਕਥਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਾਰਨ ਨੂੰ ਸਮਝੇ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਇਸ ਤੱਥ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਫਸਲ ਜਾਂ ਰੁੱਖ-ਬੂਟੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਜੀਵਨ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਅਤਿ ਲੋੜੀਂਦੇ ਘਟਕ ਵਜੋਂ ਸਿਰਫ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਮਿੱਟੀ ਵਿੱਚ ਨਮੀਂ ਜਾਂ ਸਿੱਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨਮੀਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇ ਇੰਝ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਨੱਕ-ਨੱਕ ਪਾਣੀ ਭਰਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤ ਵਿਚਲੇ ਪੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੰਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣਾ ਭੋਜਨ ਆਪ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਰੁਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਫਸਲ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈਣ ਉਪਰੰਤ ਅਨੇਕਾਂ ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਝਾਤ ਘਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ ?, ਇਸ ਬਾਰੇ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਚਰਚਾ ਕਰਾਂਗੇ।

ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਤੇ ਲੋੜ : ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਡੂੰਘਾਈ ਤੋਂ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਵੱਡੇ-ਛੋਟੇ ਸੂਖਕ ਪੰਜਕ ਤੱਤ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਪਲਭਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਏਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਹਵਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਅਤਿਅੰਤ ਉਪਯੋਗੀ ਪਰੰਤੂ ਕੁਦਰਤੀ ਖਾਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਪਲਭਧ ਹੁੰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਏਥੇ ਹੀ ਬਸ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਰੁੱਖ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਬੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰੁੱਖਾਂ ਉੱਪਰ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸੈਂਕੜੇ ਪੰਛੀ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਪੰਛੀ ਮਾਸਾਹਾਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ ਸੁੰਡੀਆ ਅਤੇ ਫਸਲਾਂ 'ਤੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਪਤੰਗੇ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੰਛੀ ਹਰੇਕ 5 ਮਿਨਟ ਵਿੱਚ 4 ਸੁੰਡੀਆਂ ਖਾ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚੌਥੀ ਸੁੰਡੀ ਖਾਣ ਉਪਰੰਤ ਤੁਰੰਤ ਵਿੱਠ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਛੀ ਜਿੱਥੇ ਕੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦੇ ਹਨ ਓਥੇ ਹੀ ਵਿੱਠਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਖਾਦ ਵੀ ਉਪਲਭਧ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਹੁਣ ਤੁਸੀਂ ਆਪ ਹੀ ਸੋਚੋ ਕਿ ਰੁੱਖ ਖੇਤੀ ਲਈ ਕਿੰਨੇ ਵਾਇਦੇਮੰਦ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਅਸੀਂ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੇ ਇਹ ਕਹਿਣ 'ਤੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਰੁੱਖ ਵੱਢ ਸੁੱਟੇ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਹੇਠ ਫਸਲ ਮਾੜੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਸਾਨ ਵੀਰ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਹਨੇਰੇ 'ਚ ਰੱਖਿਆ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਨਾਲ ਹੀ ਇਹ ਦੱਸਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਪੱਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਡਿਗਦੇ ਹਨ ਓਥੇ ਫਸਲ ਦਾ ਝਾੜ ਏਨਾਂ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਛਾਂ ਥੱਲੇ ਦੀ ਫਸਲ ਦੇ ਘਟ ਬਾਡ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਕਸਦ ਤਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਸ਼ੀਨਾ ਦੀ ਘੁਸਪੈਠ ਲਈ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕਰਨਾ ਸੀ । ਇਸ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਹ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਕੰਪਨੀਆਂ ਚੰਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਕਿਉਂ ਕੀਤਾ ? ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਲੈਣਾ।

ਸਿਹਤਮੰਦ ਅਤੇ ਉਪਜਾਊ ਭੂਮੀ ਬਣਤਰ: ਦੀ ਸਮਝ ਭੂਮੀ ਦੀ ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚਲੀ ਜੈਵ ਸੰਪੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਮਹੱਤਵ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਨਾ ਹੋਣਾ ਸਾਡੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਮਾਣਤ ਤੱਥ ਹੈ ਕਿ ਧਰਤੀ ਸਿਰਫ ਮਿੱਟੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ-ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਂਗੂ ਇੱਕ ਸਜੀਵ ਭਾਵ ਕਿ ਜਿਉਂਦੀ- ਜਾਗਦੀ ਸ਼ੈਅ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਜੈਵ ਸੰਪੱਤੀ ਭਾਵ ਕਿ ਕਾਰਬਨਿਕ ਮੈਟਰ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਕੋਟੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂ ਇਸਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹਨ।

ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਭੂਮੀ ਵਿਚਲਾ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦਾ ਅਤੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘਟਦੀ ਹੈ ਉਵੇਂ-ਉਵੇਂ ਭੂਮੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਧਰਤੀ ਦੀ ਉਪਜਾਊ ਸ਼ਕਤੀ ਉੱਤੇ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਘਟਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਏਥੇ ਇਹ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਭੂਮੀ ਦੀ ਉੱਪਰਲੀ ਇੱਕ ਇੰਚ ਉਪਜਾਊ ਪਰਤ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤ ਨੂੰ ਕਰੀਬ-ਕਰੀਬ 250 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 250 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਲੰਮੇ ਅਰਸੇ ਮਗਰੋਂ ਤਿਆਰ ਹੋਈ ਉਪਜਾਉ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਉਪਜਾਊ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਿੰਮਵਾਰੀ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਲਾਹੇਵੰਦ ਕੁਦਰਤੀ ਉਪਰਾਲੇ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੈ, ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਨਾ ਜਾਂ ਇਸ ਕਿਰਿਆ ਦੇ ਵਾਪਰਨ ਲਈ ਅਨੁਕੂਲ ਹਾਲਤਾਂ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਉਣਾ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਨਾੜ ਸਾੜਨਾ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ ਫਸਲ ਲੈਣ ਉਪਰੰਤ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਚਦੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਕੇ ਅਤੇ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹਰੀ ਖਾਦ ਵਾਹ ਕੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਭਵ ਹੈ।