ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦਾ ਝਾੜ: ਕੁੱਝ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥ

ਅਨੇਕ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਤਾਰਵੀਂ ਅਤੇ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਅੱਜ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਖੇਤੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਚਿੰਗਲਪੇਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦਾ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਝਾੜ 2.5 ਟਨ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਸੀ। ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਅੰਨ੍ਹੇਵਾਹ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਵੀ ਓਨਾਂ ਹੀ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੈ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਚਿੰਗਲਪੇਟ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਢੇ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਉਪਜਾਊ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ।

ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਹੀ ਤੰਜ਼ਾਵਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿਚਲੇ ਨੌਵੀਂ ਤੋਂ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਅੱਜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦਾ ਝਾੜ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 15 ਤੋਂ 18 ਟਨ ਮਿਲਦਾ ਸੀ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਹੀ ਦੱਖਣ ਅਰਕਾਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਝਾੜ 14.5 ਟਨ ਸੀ ਅਤੇ ਏਸੇ ਵੇਲੇ ਰਾਮਨਾਥਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ ਝਾੜ 20 ਟਨ ਸੀ।

ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸੰਨ 1803 ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇਲਾਹਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਹੈਕਟੇਅਰ 7.5 ਟਨ ਕਣਕ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਮਿਲਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਰਥਾਤ ਉਸ ਵੇਲੇ 30 ਕੁਇੰਟਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ !

ਉਪਰੋਕਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵੇਰਵੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਕੋਲ ਖੇਤੀ ਦਾ ਵਿਰਾਸਤੀ ਗਿਆਨ-ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਕੋਈ ਘਾਟ ਨਹੀ ਸੀ ਪਰ ਸਾਡਾ ਦੁਖਾਂਤ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀ ਆਪਣੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ, ਜੋ ਹਜਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਹੈ, ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਕੋਈ 100-150 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਅੱਗੇ ਨਤਮਸਤਕ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ।

ਇਹ ਮਾਨਸਿਕ, ਬੌਧਿਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਕ ਗੁਲਾਮੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਬਸਤੀਵਾਦ ਸਾਡੇ ਜ਼ਹਿਨ ਵਿੱਚ ਘਰ ਕਰ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਨਿਜ਼ਾਤ ਪਾਉਣੀ ਹੀ ਪਏਗੀ। ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਆਪਜੀ ਨੂੰ ਇਸੇ ਕੰਮ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ।

ਭੂਮਿਕਾ

ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਆਪਣੀ ਹੋਂਦ ਦਰਸਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੀ ਹੈ । ਸੂਬੇ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਨਿੱਤੇ ਨਵੇਂ ਆਯਾਮ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਲੋਕ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ੀਲ ਕਿਸਾਨ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਹੀ ਨਵੀਆਂ ਅਤੇ ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਤਕਨੀਕਾਂ ਈਜਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਕਈ ਸਫ਼ਲ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲੀਆਂ ਇਹ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅੱਜ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲਤਾ ਦੀ ਬੇਜੋੜ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਇਸ ਸਮੁੱਚੇ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਉਹਨਾਂ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਜਿਹੜੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਬਦਹਾਲੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੇ ਅਜੋਕੇ ਖੇਤੀ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੁਪੇਲਾ ਅਤੇ ਡਾ. ਰਾਮਾਂਜਿਯਾਲੂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ । ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਹੈ ਕਿ ਡਾ. ਰੁਪੇਲਾ 'ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਰਾਪ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸੈਮੀ ਏਰਿਡ ਟ੍ਰਾਪਿਕਸ(ICRISAT), ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਖੁਰਾਕ ਸੰਗਠਨ(UNFAO) ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਬੀਤੇ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ .ਡਾ ਰੁਪੇਲਾ ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਨਾਲ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਵਜੋਂ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।

ਇਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਡਾ. ਰਾਮਾਂਜਿਯਾਲੂ ਵੀ ਲਗਪਗ 10 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਝੰਡਾਬਰਦਾਰ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਭਾਰਤੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ਼ ਪਰਿਸ਼ਦ(ICAR) ਦੀ ਵੱਡੀ ਤਨਖਾਹ ਵਾਲੀ ਨੌਕਰੀ ਛੱਡ ਕੇ ਉਸ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਘੱਟ ਤਨਖਾਹ 'ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਵੈਸੇਵੀ ਜੱਥੇਬੰਦੀ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਸਸਟੇਨੇਬਲ ਐਗਰੀਕਲਚਰ(CSA), ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਬੜੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਨਾਲ ਅੱਗੇ ਵਧਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ 20 ਲੱਖ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਜ਼ਹਿਰ ਮੁਕਤ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਸਾਕਾਰ ਰੂਪ ਲੈ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਨਾਨ ਪੈਸਟੀਸਾਈਡਲ ਪੈਸਟ ਮੈਨੇਜ਼ਮੈਂਟ ਡਾ. ਰਾਮਾਂਜਿਯਾਲੂ ਦੀ ਹੀ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਤਰਕਸ਼ੀਲ ਸੋਚ ਦਾ ਸਿੱਟਾ ਹੈ।

ਅਸੀਂ ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੁਪੇਲਾ ਅਤੇ ਡਾ. ਰਾਮਾਂਜਿਯਾਲੂ ਹੁਣਾਂ ਦੇ ਯੋਗ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ "ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ" ਆਪਜੀ ਦੇ ਰੂ-ਬ-ਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ । ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਕਣਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਝਾੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਸਬੰਧੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਪੁਸਤਿਕਾ ਹੈ। ਸਾਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਆਏਗੀ ਅਤੇ ਸਮੂਹ ਕਿਸਾਨ ਭਰਾ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਇਸ ਉੱਦਮ ਨੂੰ ਸਹਿਭਾਗੀ ਬਣ ਕੇ ਸਫ਼ਲ ਬਣਾਉਣਗੇ।

ਦੋਸਤੋ! ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦੋ ਰਾਇ ਨਹੀਂ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਕੰਮ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਉਹ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੁਦ ਕਰਨਾ ਪਏਗਾ। ਅਸੀਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ 'ਤੇ ਖੋਜ਼ ਲਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੇ ਮੁਥਾਜ਼ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ। ਹਾਂ ਜੇਕਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਇਸ ਨੇਕ ਕਾਰਜ ਵਿੱਚ ਸਾਡਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਉਣਗੀਆਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਾਂਗੇ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕੀਤੇ ਬਗ਼ੈਰ ਅੱਗੇ ਵਧਦੇ ਰਹਿਣਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਸਾਡਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਗੀਆਂ ਤਾਂ ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕੀਤਿਆਂ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚਲਦੇ ਰਹਾਂਗੇ।

ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਇਹ ਸੰਘਰਸ਼ ਲੰਬਾਂ ਸਮਾਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਵੇਂ- ਕਿਸਾਨ, ਕੁਦਰਤ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪੱਖੀ ਮਾਡਲ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੋਵੇਗੀ।

ਸਾਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਲਾਲਚ ਅਤੇ ਵਾਸ਼ਨਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ "ਨਾਨਕ ਖੇਤੀ " ਹੀ ਸਰਬਤ ਦੇ ਭਲੇ ਦੀ ਖੇਤੀ ਹੋ ਹੈ। ਸੋ ਹੁਣ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਲੇਵਿਆਂ ਦੀ ਇਹ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਬਣਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ "ਨਾਨਕ ਖੇਤੀ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾਂ ਲਈ ਆਪਣਾ ਖੂਨ-ਪਸੀਨਾ ਇੱਕ ਕਰ ਦੇਣ।

ਆਮੀਨ!

ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਾਸਤੇ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਕਮ-ਖਰਚ ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ

ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ: ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹੇਠ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ 1. ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ: ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਕਣਕ- ਚੱਲ ਰਹੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਸਟਮ ਅਨੁਸਾਰ- ਆਰ ਸੀ ਐਮ) ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਸਾਰੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਉਗਾਏਗਾ। ਨੋਟ ਜਿਹਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸਾਰੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਹੈ ਉਹ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਗਵਾਂਢੀ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਜੋਂ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 2. ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਚਿਰ ਸਥਾਈ ਸਿਸਟਮ (ਆਰ ਸੀ ਐਸ): ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿਸਟਮ ਆਰ ਰੂਟ ਇੰਟੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਧੀ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਭਵ ਕਾਰਜ ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। ਹਾੜੀ ਰੁੱਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 3. ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਕਣਕ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ ਵੀ ਐਸ): ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤੇ ਗੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਜਵਾਰ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਹਾੜੀ ਰੁੱਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲਸੀ/ ਜਾਂ ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ।

ਤਿੰਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ । ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਸਧਾਰਣ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦੇ ਦੋ ਨਮੂਨੇ ਗੁਪ੍ਰੀਤ ਦਬੜ੍ਹੀਖਾਨਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫੋਟੋ ਕਾਪੀ ਉਸਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਰੇਕ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੇਤ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਤੈਅ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ।(ਐਕਸ਼ਨ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਬੜੀਖਾਨਾ)

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਫਰਵਰੀ 2012 ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਜਿਆਦਾ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸਿੰਜਾਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਗਿੱਲੀ ਭੋਂਇ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਤ ਘੱਟ ਝਾੜਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਸੋ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 2 ਅਤੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 3 ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਿਜਾਈਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਖੜਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਸਗੋਂ ਇਸਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਹੋ ਸਕੇ । ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਖੇਤ ਦੇ ਉਤਾਰ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਈ ਖੋਦਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਾਂਗੇ ।

ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿਸਥਾਰ:

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ।.

ਕੰਟਰੋਲ ( ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਸਟਮ (ਆਰ ਸੀ ਐਮ): ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਰਦੇ ਹਨ ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ, ਕੀੜੇਮਾਰ, ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਹਰ ਸੰਭਵ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਕੱਦੂ ਕਰਕੇ ਝੋਨਾ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀ ਅਭਿਆਸ ਆਖਾਂਗੇ:

- ਨਰਸਰੀ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ 'ਤੇ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਕਿ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਤੈਅਸ਼ੁਦਾ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹੀ ਉਮਰ (20-25) ਦਿਨ ਦੀ ਪਨੀਰੀ ਉਪਲਭਧ ਹੋ ਸਕੇ।

- ਖੇਤ ਵਿਚਲੇ ਕਣਕ ਦੇ ਨਾੜ ਜਾਂ ਉਹਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦਾ ਬਿਲਕੁੱਲ ਵੈਸਾ ਹੀ ਬੰਦੋਬਸਤ ਕਰੋ ਜੈਸਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡਾ ਗਵਾਂਢੀ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

- ਝੋਨਾ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਨੂੰ ਆਮ ਵਾਂਗ ਕੱਦੂ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ, ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਵਰਤੋਂ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

- ਤਿੰਨਾਂ ਹੀ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

- ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੱਸੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਲਗਪਗ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਹੁਣ ਇਸ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਥਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣੇ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਟੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ । ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕੱਟ ਲਉ। ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਊ ਜਾਣਨ ਲਈ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ II.

ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਆਰ ਸੀ ਐਸ)- ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਇਹ ਕੰਮ ਉਸ ਸਮੇਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਜਿਸ ਸਮੇਂ ਨਰਸਰੀ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ (15 ਮਈ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ) ਖੇਤ ਦੇ ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹਾਲਾਂ ਖੜੀ ਹੀ ਹੋਵੇ।

- ਕਣਕ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖ ਨਾਲ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਅਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-

ਕਿਹੜੇ ਬੀਜ ਲੈਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਫਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅੱਧ ਮਈ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਨੋਟ: ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ 2012 ਦੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਇਹ ਮੌਕਾ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕੰਮ ਕਣਕ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹਰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਦਾ ਕਰੋ(ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 2)

- ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਰੋ।

- ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਈ ਨਾੜ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਅਰਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਉੱਗ ਸਕਣ ।ਖੜੇ ਨਾੜ ਨੂੰ ਉਵੇਂ ਹੀ ਖੜਾ ਰਹਿਣ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਖੜਾ ਹੋਵੇ ।

- ਹੁਣ ਨਦੀਨਾਂ ਅਤੇ ਅਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ । ਪਰ ਯਾਦ ਰਹੇ ਹਰ ਸਾਲ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਹੈ।

- ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਲਉ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ ( ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 3 ਦੇਖੋ) ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਉਣੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਸਤੇ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਸਤੇ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ। ਹਰੇਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਵੇਗੀ। ਤਾਂ ਕਿ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲਭਧ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋ ਸਕੇ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਨੂੰ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- ਝੋਨੇ ਦੀ ਉਸੇ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੀਜ ਲਉ ਜਿਸਦਾ ਝਾੜ ਇਹਨਾਂ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਏ ਜਾ ਰਹੇ ਝਾੜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ। ਪਰੰਤੂ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਇਹ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਇੱਕ ਹੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਹੀ ਵਰਾਇਟੀ ਦਾ ਝੋਨੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ/ਲਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ। ਨੋਟ: 3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2012 ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਐਚ ਆਰ ਕੇ-47 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਬਣੀ ਸੀ।

- ਝੋਨੇ ਦੀ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਰਾਇਟੀ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਗਰਾ ਲਉ। ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਬੀਜ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਚਿੰਤਾ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਤਰੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਉੱਗਣ ਸ਼ਕਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਰਖੀ ਜਾਵੇ/ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਹਰ ਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ % ਪਰਖ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ।

- ਹਰੇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਖਰੀਦੋ। ਇਸ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ। (ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7) ਰੀਪਰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ ਕੇਕ (ਜਿਉਂਦੀ ਤੇਲ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉ।

- ਹੁਣ ਖੜੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਲਈ ਰੀਪਰ ਚਲਾਉ ।

- ਬਾਇਉਮਾਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉ

- ਬਾਇਉਮਾਸ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕਣ ਦਿਉ। ਇਹ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ 3-4 ਦਿਨ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 1 ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- ਜੀਰੋ ਟਿਲ ਮਸ਼ੀਨ ਜਾਂ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਪੁੰਗਰਾਏ ਹੋਏ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ। ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਪੋਰ

10 ਤੋਂ 12 ਇੰਚ ਦੇ ਫਾਸਲੇ 'ਤੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਾਣ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਪਰ ਦੂਰੀ 4 ਤੋਂ 8 ਇੰਚ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਮਾਝੀ ਤੋਂ ਰਾਇ ਲਉ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਬਿਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਵੱਤਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਰੌਣੀ ਕਰੋ। ਰੌਣੀ ਮੌਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ।

- ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਖੇਤ ਵਿਚਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਜਾਂ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋ ਕਰੋ । (ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6)

- ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਉੱਚੀ ਬਾਰਡਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਮੱਕੀ, ਜਵਾਰ ਜਾਂ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਲਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਹੀ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਬਾਰਡਰ ਫ਼ਸਲ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਠਾਹਰ ਦੀ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 6 ਤੋਂ 8 ਇੰਚ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ 70% ਨਮੀ ਵਾਲੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਜਿਊਂਦੀ ਰੂੜੀ ਖਾਦ (ਲਿਵਿੰਗ ਫਾਰਮ ਯਾਰਡ ਮੈਨਿਉਰ) ਪਾਉ।

- ਫਸਲ ਦੇ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 25 ਵੇਂ 35 ਵੇਂ ਅਤੇ 50 ਦਿਨ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫਸਲ 'ਤੇ ਪਾਟਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਵੇ। ਬਘੋਲੇ ਦੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਪਾਟਾ ਨਹੀਂ ਚਲਾਉਣਾ (ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 8)

- ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ- ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਪਾਣੀ ਖੜਾ ਨਹੀਂ ਰੱਖਣਾ । ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਪਾਟਾ ਲੱਗ ਜਾਵੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ।

- ਸਿਰਫ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਸਿੰਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ । ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਖੁੱਲ੍ਹਾਂ ਪਾਣੀ ਲਾਏ ਬਿਨਾਂ ਅਸੀਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਟਾ ਨਹੀਂ ਲਾ ਸਕਦੇ । ਆਖਰੀ ਪਾਟੇ ਉਪਰੰਤ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਰੇੜਾਂ ਪੈਣ ਲੱਗ ਜਾਣ। ਨੋਟ: ਤਰੇੜਾਂ ਝੋਨੇ ਦੀਆਂ ਜੜਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਝਾੜ ਘਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਪਤਲਾ ਪਾਣੀ ਹੀ ਲਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ ।

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ- ਜਦੋਂ ਝੋਨਾ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਝੋਨਾ 55 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਫਸਲ 40 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲੱਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11 ਅਤੇ 65 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ (ਨਿੰਮ੍ਹ ਅਸਤਰ ਆਦਿ) ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੈਸਟ ਅਟੈਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫਸਲ ਦੇ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦੇ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 100 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਪੋਸਟ ਅਟੈਕ ਦੀ ਸੰਭਾਨਵਾਂ ਮੰਦ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਜਦੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ।

ਹੁਣ ਇਸ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਥਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣੇ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਟੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕੱਟ ਲਉ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ (ਦਾਣਿਆਂ ਅਤੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਦੋਹਾਂ ਲਈ) । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਊ ਜਾਣਨ ਲਈ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ III.

ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ ਡਬਲਯੂ ਐਸ): ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤੇ ਗੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬਾਜ਼ਰਾ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਰੁੱਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਛਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ । ਭਾਗੀਦਾਰ ਆਪਣੇ ਵਿਵੇਕ ਅਨੁਸਾਰ ਝੋਨੇ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰਾ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਢੁਕਵੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਨ।

- ਕਣਕ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖ ਨਾਲ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦਿਓ। ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਕਿਹੜੇ- ਕਿਹੜੇ ਬੀਜ ਲੈਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅੱਧ ਮਈ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਨੋਟ: ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀ 2012 ਦੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਇਹ ਮੌਕਾ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕੰਮ ਕਣਕ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹਰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਿਸ਼ਾਬ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪੁੱਜਦਾ ਕਰੋ (ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 2)

- ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਰੋ।

- ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਈ ਨਾੜ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਉੱਗ ਸਕਣ ਖੜੇ ਨਾੜ ਨੂੰ ਉਵੇਂ ਹੀ ਖੜਾ ਰਹਿਣ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਖੜਾ ਹੋਵੇ ।

- ਹੁਣ ਨਦੀਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ । ਪਰ ਯਾਦ ਰਹੇ ਹਰ ਸਾਲ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਹੈ।

- ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਲਉ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 3 ਦੇਖੋ) ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਉਣੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਸਤੇ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਸਤੇ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ। ਹਰੇਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਵੇਗੀ। ਤਾਂ ਕਿ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲਭਧ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋ ਸਕੇ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਨੂੰ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ।

- ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰਾ ਦੇ ਬੀਜ ਲਉ।

- ਸਿਰਫ ਬਾਜ਼ਰਾ ਦੇ ਬੀਜ ਨੂੰ ਪੁੰਗਰਾਉ। ਬੀਜ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਬੀਜ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਤਰੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਉੱਗਣ ਸ਼ਕਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਰਖੀ ਜਾਵੇ/ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ- ਹਰਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ % ਪਰਖ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ।

- ਹਰੇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਖਰੀਦੋ। ਇਸ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ। (ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7) ਰੀਪਰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ ਕੇਕ (ਜਿਉਂਦੀ ਤੇਲ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉ।

- ਹੁਣ ਖੜੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨੂੰ ਕੱਟਣ ਕੇ ਭੋਇ 'ਤੇ ਵਿਛਾਉਣ ਲਈ ਰੀਪਰ ਚਲਾਉ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜੈਵਿਕ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਖੇਤ 'ਚ ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

- ਬਾਇਉ ਮਾਸ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾਉ।

- ਬਾਇਉ ਮਾਸ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਠੀਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕਣ ਦਿਉ। ਇਹ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ 3-4 ਦਿਨ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 1 ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੈ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- ਜੀਰੋ ਟਿਲ ਮਸ਼ੀਨ ਜਾਂ ਹੈਪੀ ਸੀਡਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਬਾਜ਼ਰਾ ਅਤੇ ਗੁਆਰੇ ਦੇ ਪੁੰਗਰਾਏ ਹੋਏ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ। ਗੁਆਰੇ ਦੀਆਂ 6 ਲਾਈਨਾ ਮੰਗਰ 2 ਲਾਈਨ ਬਾਜ਼ਰਾ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ। ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਕਿੱਲੋ ਗੁਆਰੇ ਦੇ ਬੀਜ ਪਿੱਛੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਸੌਂਫ ਮਿਕਸ ਕਰੋ। ਸੌਂਫ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰੈਪਲੈਂਟ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।

- ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 60 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (ਦੋ ਫੁੱਟ) ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ (1 ਫੁੱਟ) ਰੱਖਣੀ ਹੈ। ਇਸ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਮਾਝੀ 94171-46066 ਤੋਂ ਰਾਇ ਲਉ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਬਿਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਵੱਤਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਰੌਣੀ ਕਰੋ। ਰੌਣੀ ਮੌਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ।

- ਬਿਜਾਈ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਖੇਤ ਵਿਚਲੇ ਨਦੀਨਾਂ ਜਾਂ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਬਾਇਉ ਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। (ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਵਰਤਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6)

- ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਉੱਚੀ ਬਾਰਡਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸੂਰਜਮੁੱਖੀ ਜਾਂ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਲਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਹੀ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਬਾਰਡਰ ਫਸਲ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਠਾਹਰ ਦੀ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।

- ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਖੜਾ ਕਰਨਾ । ਸਿੰਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ 4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਮੀ ਨਾ ਬਚੀ ਹੋਵੇ ।

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ ਜਦੋਂ ਝੋਨਾ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਝੋਨਾ 55 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 40 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲੱਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ-ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11) ਅਤੇ 65 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ (ਨਿੰਮ੍ਹ ਅਸਤਰ ਆਦਿ) ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੈਸਟ ਅਟੈਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦੇ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਲੱਸੀ

ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸਲ ਦੇ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 100 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਪੈਸਟ ਅਟੈਕ ਦੀ ਸੰਭਾਨਵਾਂ ਮੰਦ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਿੰਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪੁੰਗਰੇ ਹੋਏ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ (ਬੀਜਾਂ /ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਵਿੱਚ ਦੇਖੋ)।

- ਜਦੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਰਿਪਰੈਜੇਂਟਿਵ ਸਥਾਨ ਚੁਣੋ। ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 'ਚ ਗੁਆਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਲਾਈਨਾ ਅਤੇ ਦੋ ਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 'ਚ ਦੋ ਲਾਈਨਾ ਬਾਜਰੇ ਦੀਆ ਕੱਟ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਬੰਡਲ ਬਣਾ ਲਉ। ਹੁਣ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਦੀ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਬੇਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਦਾਣੇ ਅਲੱਗ ਕਰ ਲਉ। ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਥੈਲਿਆਂ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਨੀ ਬੈਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਸਭ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਝਾੜ ਸਬੰਧੀ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਾਜ਼ਮੀ ਭਰੇ।

- ਜਦੋਂ ਫਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾ ਬਾਜਰੇ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਕੱਟ ਲਉ ਪਰੰਤੂ ਗੁਆਰ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਰੋ। ਆਸ ਹੈ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਇਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਬੋਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ। ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਬੋਰੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੈਟਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਕਰੇ।

- ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ 15 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲ 6 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੋ 10 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ ਦਿਉ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਭੇਜੋ- (ੳ)ਪ੍ਰੋਟੀਨ, (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜ਼ੀਡਿਊ।

ਹਾੜੀ 'ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ:

ਟਰੀਟਮੈਂਟ 1.

ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਸਟਮ- ਆਰ ਡਬਲਯੂ ਐਮ): ਟਰਾਂਸਪਲਾਂਟਡ/ਕੱਦੂ ਕਰਕੇ ਲਾਏ ਗਏ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਉਪਰੰਤ ਆਧੁਨਿਕ ਬੀਜਾਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ, ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਜਿਵੇਂ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੇਤ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦਾ ਹਰ ਸੰਭਵ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

- ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਬਿਲਕੁੱਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਨਾੜ ਸਾੜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਨਾੜ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿਉ।

- ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਮ ਵਾਂਗ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ। ਕੈਮੀਕਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ, ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

- ਕਣਕ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

- ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੱਸੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਲਗਪਗ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਹੁਣ ਇਸ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਥਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣੇ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਟੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕੱਟ ਲਉ। ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ। ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੋ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਉ ਜਾਣਨ ਲਈ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ II.

ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਆਰ ਡਬਲਯੂ ਐਸ): ਝੋਨੇ ਮੰਗਰੋਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵੱਟਾਂ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ:

- ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਅੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। 10 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਖੇਤ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹਿਣ ਦਿਉ ਤਾਂ ਕਿ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਵਧ ਸਕਣ।

- ਕਣਕ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੀਜ ਲਉ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਅੱਜ ਕੱਲ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਉਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਇਹ ਕਿ ਸਾਰੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਵਰਾਇਟੀ ਦੀ ਕਣਕ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਕਣਕ ਦੀ ਇੱਕ ਹੀ ਵਰਾਇਟੀ ਬੀਜਣਗੇ। 3 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ 'ਚ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਣਕ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਪੀ ਬੀ ਡਬਲਯੂ-621 ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਪੀ ਬੀ ਜੀ-5 ਬੀਜਣਗੇ।

- ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਚੁਣੀ ਗਈ ਵਰਾਇਟੀ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪੰਗਰਾ ਲਉ। ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਬੀਜ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਚਿੰਤਾ ਤੋਂ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ।

- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਤਰੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਉੱਗਣ ਸ਼ਕਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਰਖੀ ਜਾਵੇ/ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਹਰ ਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ % ਪਰਖ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ ।

- ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ।

- ਹਰੇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਖਰੀਦੋ । ਇਸ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ। (ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7) ਰੀਪਰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ ਕੇਕ (ਜਿਉਂਦੀ ਤੇਲ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉ।

- ਹੁਣ ਖੜੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਰੀਪਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵਿਛਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

- ਹੁਣ ਰੇਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰਾ ਪਲਾਂਟ ਬਾਇਉਮਾਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ 70 % ਨਮੀ ਵਾਲੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਫਾਰਮ ਯਾਰਡ ਮੈਨਿਉਰ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦੇ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਯੂਰੀਏ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਨੂੰ ਵਾਹ ਦਿਉ। ਖਾਦ ਵਿਚਲੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

- ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਉ। 15 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰੌਣੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਉ।

- ਤਿਆਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ 11 ਪੋਰਾਂ ਵਾਲੀ ਸੀਡ ਡ੍ਰਿਲ ਜਿਸਦੀ ਪੋਰ-ਤੋਂ ਪੋਰ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 7 ਇੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਣਕ/ਛੋਲਿਆਂ ਦੋਹਾਂ ਲਈ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 12 ਇੰਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣਕ ਬਾਅਦ 2 ਲਾਈਨਾਂ ਛੇਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪੌਦੇ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 8 ਇੰਚ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਦਲਾਅ ਕਰੋ:

(ੳ) ਸਾਰੇ ਪੋਰ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਐਡਜਸਟ ਕਰੋ। ਜੇ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਵਾਧੂ ਫਾਲੇ ਹਟਾ ਦਿਉ ।

(ਅ) ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾ ਕੇ ਕਣਕ 20 ਕਿੱਲੋ ਅਤੇ ਛੋਲੇ 8 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਰ ਦਿਉ।

(ੲ) ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਖਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਖਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਲਿਆਂ ਦਾ ਬੀਜ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ।

(ਸ) ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦੋ ਫਾਲਿਆ ਵਿਚਕਾਰ ਲੋਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਾ ਸੰਗਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਖਾਲੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ।

- ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣਕ ਅਤੇ 2 ਲਾਈਨਾਂ ਛੋਲੇ ਬੀਜੋ । ਚਨੇ ਦੇ ਬੀਜ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਇੱਕ ਕਿੱਲ ਪਿੱਛੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਧਨੀਏ ਦਾ ਬੀਜ ਮਿਲਾਉ । ਧਨੀਆਂ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।

- ਪਲਾਟ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸਰੋ ਅਤੇ ਅਲਸੀ ਬਾਰਡਰ ਕਮ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪ ਵਜੋਂ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਕੁੱਝ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੈਪ ਕਰਨ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਬਣਨਗੀਆਂ।

- ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸਾਰਾ ਬਾਇਉਮਾਸ ਵਾਪਸ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਛਾ ਦਿਉ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਚੰਗੇਰੇ ਫੁਟਾਰੇ ਲਈ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ। ਨੋਟ ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲੋ । ਹਰੇਕ ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਦੇਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਬਿਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਵੱਤਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਰੌਣੀ ਕਰੋ। ਰੌਣੀ ਮੌਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ।

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਫਸਲ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ (ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 55 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਫਸਲ 40 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲੱਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11) ਅਤੇ 65 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ (ਨਿੰਮ੍ਹ ਅਸਤਰ ਆਦਿ) ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੋਸਟ ਅਟੈਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦੇ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ਼ਸਲ ਦੇ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 100 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਪੈਸਟ ਅਟੈਕ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਮੰਦ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਸਿੰਜਾਈ: ਜੇਕਰ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਨਮੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਿੰਜਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਸਿੰਜਾਈ ਬਾਰੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸੋਚੋ ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਦੀ ਉਤਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਖੁਸ਼ਕ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ਪਰੰਤੂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ 4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੁੰਘਾਈ ਤੱਕ ਕੁੱਝ ਨਮੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੋਵੇ । ਜਦੋਂ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾ ਲਾਉ। ਛਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੁਆਲੇ ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਟਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਕਣਕ ਨੂੰ 2 ਜਾਂ 3 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ।

- ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਕਿੱਲੋ (10 ਕਿੱਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ) ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। (ਬੀਜਾਂ/ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਦੇਖੋ)

- ਜਦੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ- ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਹੁਣ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਬਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਮਟੀਰੀਅਲ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਵੱਢ ਲਉ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

- ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਪਗ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਉਗੀਆਂ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ 10 ਮਈ ਤੱਕ ਮਈ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ।

- ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਊ ਜਾਣਨ ਲਈ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ III.

ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ ਡਬਲਯੂ ਐਸ): ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਮਗਰੋਂ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

- ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਅਕਤੂਬਰ ਸ਼ੁਰੂ ਜਾਂ ਅੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਗੁਆਰੇ, ਬਾਜਰੇ ਦੀ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕੱਟ ਲਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਟਾਈ ਉਪਰੰਤ 10 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਪਲਾਟ ਨੂੰ ਉਸੇ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਉ ਤਾਂ ਕਿ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਖੇਤ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਨਾੜ ਵਿੱਚ ਹੀ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਸਕਣ।

- ਹੁਣ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜਰੇ ਦੇ ਨਾੜ ਤੇ ਹਰੇ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਰੀਪਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਕੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮਾਨ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

- ਹੁਣ ਰੇਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰਾ ਪਲਾਂਟ ਬਾਇਉਮਾਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ 70 % ਨਮੀ ਵਾਲੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਫਾਰਮ ਯਾਰਡ ਮੈਨਿਉਰ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦੇ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਯੂਰੀਏ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਨੂੰ ਵਾਹ ਦਿਉ। ਖਾਦ ਵਿਚਲੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹਾੜੀ ਦੇ ਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ III. ਲਈ ਉਹੀ ਸਾਰੇ ਅਭਿਆਸ ਕਰੋ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ II. ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਹਾਂ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਇੱਕ ਹੀ ਹਨ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ ਲਿਸਟ

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1

ਖੜੇ ਝੋਨੇ, ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਲਈ ਔਰੋਗਰੀਨ:

ੳ) ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋ ਦਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ 6 ਕਿੱਲੋ ਬੀਜ ਲਉ: ਮੂੰਗੀ, ਚੌਲੇ, ਮਾਂਹ, ਗੁਆਰਾ, ਢੈਂਚਾ ਆਦਿ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਿੱਲੋ ਹਰੇਕ।

ਅ) ਸਾਰੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸ ਕਰ ਕੇ ਵਿੱਚ 2-2 ਸੌ ਗ੍ਰਾਮ ਸੌਂਫ, ਅਜਵਾਈਨ ਅਤੇ ਸਾਵੇ ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਪਾਉ।

ੲ) ਸਾਰੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ।

ਸ) ਹੁਣ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੱਦਰ ਦੇ ਗੱਟੇ ਤੇ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

ਹ) ਬੀਜਾਂ ਉੱਤੇ ਲੱਕੜੀ ਜਾਂ ਪਾਥੀਆਂ ਦੀ ਅੱਧਾ ਕਿੱਲੋ ਸਵਾਹ ਧੂੜ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਲਈ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਹਨ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਝੋਨੇ, ਗੁਆਰ ਜਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਤੰਬਰ 'ਚ ਅਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਮਾਰਚ 'ਚ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 2

ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ ਦੇ ਸੋਮੇ ਵਜੋਂ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ:

ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਵਿੱਚ 4% ਤੱਕ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ, 1 % ਤੱਕ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ 2% ਤੱਕ ਪੋਟਾਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪੀ ਐਚ ਆਮਤੌਰ 'ਤੇ 7 ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਦੇਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਾ ਹੈ । ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ੳ) ਜਿੰਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਵਧ ਤੋਂ ਵਧ ਪਿਸ਼ਾਬ ਇਕੱਠਾ ਕਰੋ । ਨੋਟ: ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਉਪਲਭਧ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜ ਏਕੜ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲੇ ਹਰ ਵੇਲੇ 250 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ।

ਅ) ਸਿੰਜਾਈ ਲਈ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਲੈ ਕੇ ਜਾਉ।

ੲ) ਟੂਟੀ ਲੱਗੇ 20 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕੈਨ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਭਰ ਦਿਉ।

ਸ) ਹੁਣ ਪਸ਼-ਮੂਤਰ ਭਰੇ ਇਸ ਕੈਨ ਨੂੰ ਉਸ ਥਾਂ ਰੱਖੋ ਜਿਥੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਅੰਦਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ । ਹੁਣ ਕੈਨ ਦੀ ਟੂਟੀ ਉਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹੋ ਕਿ ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਵੀ ਸਮਾਨ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਖੇਤ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇ।

ਨੋਟ: ਹਰੇਕ ਸਿੰਜਾਈ ਨਾਲ 50 ਲਿਟਰ ਤੱਕ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਹੈ।

ਸਾਵਧਾਨੀ: ਉੱਪਰ ਸੁਝਾਇਆ ਤਰੀਕਾ ਜ਼ਮੀਨ ਕੇਂਦਰਤ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਵੀ ਛਿੜਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। (15 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 5 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ) ਇਕੱਲੇ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ -3

ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ (ਲਿਵਿੰਗ ਮੈਨਿਉਰ) 'ਚ ਬਦਲਣਾ:

ਇਹ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ਼ ਕੇਂਦਰ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਇਸ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ 6 ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ ਫਿਕਸਰ, ਫਾਸਫੇਟ ਨੂੰ ਘੋਲਣ ਵਾਲੇ, ਸੈਲੂਲੋਜ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ, ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲੀਆਂ ਉੱਲੀਆਂ ਅਤੇ ਐਂਟਮੋਪੈਥੋਜਿਨਜ਼ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ । ਇਸ ਲਈ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਅਸਲ ਕੀਮਤ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚਲੀ ਐਨ ਪੀ ਕੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ੳ) ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਲਉ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਢੇਰੀ ਕਰੋ।

ਅ) ਖਾਦ ਦੇ ਢੇਲਿਆਂ/ਡਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜੋ।

ੲ) ਹੁਣ ਢੇਰ ਵਿੱਚ (ਉਸਦੇ ਵਜ਼ਨ ਬਾਰਬਰ) ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਉਸੇ ਖੇਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਮਿਕਸ ਕਰੋ । ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸੀਮੇਂਟ ਮਿਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਰਤੀਏ ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ।

ਸ) ਢੇਰ ਉੱਤੇ ਇੰਨਾ ਕੁ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕੋ ਕਿ ਉਹ ਸਲਾਭਿਆ ਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪਰੰਤੂ ਗਿੱਲਾ ਨਹੀਂ ।

ਹ) ਮਿਕਸ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਢੇਰ ਦਾ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਅਤੇ 3 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਚਾਹੇ ਲੰਮਾ ਬੈਂਡ ਬਣਾਉ।

ਕ) ਹੁਣ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਦੋ ਕਿੱਲੋ ਬੀਜ ਲਉ ( ਦੋ ਦਲੇ ਬੀਜ 1 ਕਿੱਲੋ ਮੂੰਗੀ, ਚੋਲੇ, ਮਾਂਹ, ਗੁਆਰਾ, ਮਸਰ, ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਆਦਿ। ਇੱਕ ਦਲੇ ਬੀਜ਼ 400 ਗ੍ਰਾਮ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਜ਼ਰਾ, ਜਵਾਰ, ਕਣਕ, ਝੋਨਾ, ਰਾਗੀ ਅਦਿ। ਤੇਲ ਬੀਜ 400 ਗ੍ਰਾਮ: ਤਿਲ, ਸੂਰਜਮੁੱਖੀ, ਸਰੋਂ ਅਲਸੀ ਆਦਿ। ਇਹਨਾਂ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌਂਫ, ਧਨੀਆ, ਮੇਥੇ ਅਤੇ ਮਿਰਚ ਦੇ 50-50 ਗ੍ਰਾਮ ਐਡ ਕਰ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸ ਕਰ ਕੇ 2 ਤੋਂ 4 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਹੁਣ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਖੱਦਰ ਦੇ ਗੱਟੇ ਉਤੇ ਵਿਛਾ ਲਉ । ਹੁਣ ਬੀਜਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਥੀਆਂ ਜਾਂ ਲੱਕੜੀ ਦੀ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਸਵਾਹ ਧੂੜੋ।

ਨੋਟ: ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੀਜ ਕਿਸਾਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗੁਆਂਢੀ ਕਿਸਾਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬੀਜ ਖਰੀਦੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 50 ਤੋਂ 100 ਕੁ ਰੁਪਏ ਹੋਵੇਗੀ।

ਖ) ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਹਾਈਡ੍ਰੇਟਿਡ (ਸੁਕਾਏ) ਹੋਏ ਬੀਜ ਮਿਕਸਡ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਬੈਂਡ ਦੀ ਉਤਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਬਿਜਾਈ ਉਪਰੰਤ ਬੈੱਡ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕ ਕੇ ਬੈੱਡ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਇੰਚ ਮੋਟੀ ਪਰਾਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿਉ।

ਗ) ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਫੁਟਾਰੇ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੋ। ਜਦੋਂ ਜਿਅਦਾਤਰ ਬੀਜ ਉੱਗ ਜਾਣ ਤਾਂ ਬੈੱਡ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਪਰਾਲੀ ਹਟਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੈਂਡ ਦੀਆਂ ਚਾਰੇ ਸਾਈਡਾਂ 'ਤੇ ਵਿਛਾ ਦਿਉ ਤਾਂ ਕਿ ਬੈੱਡ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਮੀ ਬਣੀ ਰਹੇ।

ਘ) ਬੈੱਡ 'ਤੇ ਉੱਗੀਆਂ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ 25 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ। ਉਪਰੰਤ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਮੇਤ ਉਖਾੜ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟ-ਛੋਟੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਬੈਂਡ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸ ਕਰ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਦੁਬਾਰਾ ਬੈਂਡ ਬਣਾਉ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪਰਾਲੀ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿਉ। 10 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪੋਸਟ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਨੋਟ: ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨਮੀ ਭਰਪੂਰ ਬੈੱਡ ਬਿਨਾਂ ਅਪਣੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਗਵਾਏ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਯੋਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਞ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਲਿਵਿੰਗ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ 2 ਏਕੜ ਖੇਤ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ।

ਨੋਟ: ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਸਧਾਰਣ ਰੂੜੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ 10 ਤੋਂ 100 ਗੁਣਾਂ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਸੀਂ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ 10 ਤੋਂ 100 ਗੁਣਾ ਵਧੇਰੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਚ) ਸਿੰਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪ੍ਰਤੀ ਫ਼ਸਲ 2 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 6-8 ਇੰਚ ਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਜੀਵਾਣੂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿ ਸਕਣ। ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਵੀ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4

ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ (ਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾਂ)

ੳ) ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣਿਆ ਹੋਇਆ 100 ਲਿਟਰ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਉ।

ਅ) ਲਗਪਗ 5 ਕਿੱਲੋ ਚੂਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੋਟਲੀ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਇਸ ਪੋਟਲੀ ਨੂੰ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਲਈ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਉਪਰੰਤ ਪੋਟਲੀ ਨੂੰ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਨਿਚੋੜ ਦਿਉ। ਉਪਰੰਤ ਪੋਟਲੀ 'ਚ ਬਚੇ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦਿਉ।

ੲ) ਹੁਣ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬੀਜ ਲਉ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਰਕੋਤ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਦਿਉ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਬੀਜ ਕਿੰਨੇ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਭਿਉਂਤਾ ਜਾਵੇ। ਹੇਠਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਭਿਉਂਣ ਦੇ ਘੰਟੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ 'ਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸਮਾਂ:

ਝੋਨਾ-14 ਘੰਟੇ, ਕਣਕ-6 ਘੰਟੇ, ਨਰਮਾ-6 ਘੰਟੇ, ਛੋਲੇ-4 ਘੰਟੇ, ਜਵਾਰ-5 ਘੰਟੇ, ਬਾਜ਼ਰਾ-5 ਘੰਟੇ, ਮੂੰਗੀ ਅਤੇ ਮਾਂਹ-3 ਘੰਟੇ

ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਵੇਰੇ ਵੇਲੇ ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਉਪਰੰਤ 12 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚ-ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

The method is based on the publication of Harris D.. et.al. 1999. Experimental Agriculture 35:15-29; Musa, A.M. et al. 2001. Experimental Agriculture 37:509-521.

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5

ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ:

ੳ) 1000 ਬੀਜ ਲਉ

ਅ) ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 4 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ 'ਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ ( ਝੋਨੇ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਅਜਿਹਾ 20 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਕਰੋ) ।

ੲ) ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਉਪਰੰਤ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਸਿਰੇ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਟਿਊਬ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟੋ।

ਸ) ਹਣ ਇਸ ਟਿਊਬ ਨੂੰ ਮੋੜੋ ਅਤੇ ਪੋਲੀਥੀਨ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ।

ਹ) ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਪਾਣੀ ਪਾਉ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮਿਨਟਾ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿਉ।

ਕ) 30 ਮਿਨਟਾਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਾਧੂ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿਉ।

ਖ) ਹੁਣ ਪੋਲੀਥੀਨ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਨੂੰ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਰੇ 'ਚ ਰੱਖੋ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 7 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਕਰੋ।

ਗ) ਹੁਣ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਲਿਫ਼ਾਫੇ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੋ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿਉ।

 ਘ) ਹੁਣ ਪੁੰਗਰੇ ਹੋਏ ਕੁੱਲ੍ਹ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰਕੇ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰੋ। ਹੁਣ ਕੁੱਲ੍ਹ ਪੁੰਗਰੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੈਂਟੇਜ਼ ਕੱਢ ਲਉ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6

ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਵਜੋਂ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਸਾਬੁਨ ਦਾ ਘੋਲ

ੳ) ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਗੋਬਰ ਰਹਿਤ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਪੁਰਾਣਾ 40 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਜੁਟਾਉ।

ਅ) 250 ਗ੍ਰਾਮ ਦੇਸੀ ਸਾਬੁਨ ਲੈ ਕੇ ਕੱਦੂਕਸ ਕਰ ਲਉ।

ੲ) ਕੱਦੂਕਸ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸਾਬੁਨ ਨੂੰ ਦੋ ਲਿਟਰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੋਲ ਲਉ। ਹੁਣ ਇਸ ਘੋਲ ਨੂੰ 40 ਲਿਟਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਕਸ ਕਰ ਦਿਉ ਘੋਲ ਨੂੰ ਪੁਣ ਕੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਛਿੜਕ ਦਿਉ।

ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਖਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਹੋਏ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਕਰੋ। ਇਹ ਫਸਲ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਨਜ਼ਲ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹੋਲੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ:

ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਵਿੱਚ 15 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਭਰ ਲਉ, ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ 10 ਗ੍ਰਾਮ ਸਰਫ ਅਤੇ 2 ਅੰਡੇ ਫੈਂਟ ਕੇ ਪਾ ਦਿਉ। ਉੱਚਕੋਟੀ ਦਾ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਖਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਹੋਏ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਕਰੋ। ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ । ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਨੋਜ਼ਲ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ । ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਹੋਵੇ।

* ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੈ ਆਸ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਕੈਮੀਕਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਨਦੀਨਾਂ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7

ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ 'ਬਦਲਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ

ੳ) ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ 3-ਤੋਂ 7 ਦਿਨ ਪੁਰਾਣਾ 100 ਲਿਟਰ ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਉ।

ਅ) ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਖਲ੍ਹ (ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਸਸਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ) ਪਾ ਕੇ ਰਾਤ ਭਰ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ।

ੲ) ਹੁਣ ਭਿੱਜੀ ਹੋਈ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਿਪਾਲ 'ਤੇ ਢੇਰੀ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿਉ।

ਸ) ਹੁਣ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸੰਦ ਨਾਲ ਮਸਲੋ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਭੁਰਭੁਰੇ ਮਾਦੇ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ।

ਹ) ਹੁਣ ਇਸ ਪਾਊਡਰੀ ਮਟੀਰੀਅਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਕੜ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬਿਖਰਾ ਦਿਉ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 8

ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ:

ਝੋਨੇ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਖਾਵਾਂ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹੁੰਚ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ਼ ਸਿਰਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਥੇੜ੍ਹੀ ਬਾਬਾ ਸਾਵਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸ. ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਮੋਬਾ. 095501-01355) ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ।

ੳ) 12 ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ, 4 ਇੰਚ ਚੌੜੀ ਅਤੇ 2 ਇੰਚ ਉੱਚੀ ਚੌਰਸ ਖੋਖਲੀ ਪਾਈਪ ਦਾ ਇੱਕ ਢੁਕਵਾਂ ਪਾਟਾ ਬਣਾਉ। ਪਾਟੇ ਦੇ ਸੈਂਟਰ ਤੋਂ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਪਾਟਾ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।

ਅ) ਪਾਟਾ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੱਥੀਂ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੋ ਬੰਦੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 4 ਏਕੜ ਪਾਟਾ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ੲ) ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵੇਰੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 1 ਇੰਚ ਤੱਕ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤਾਂ ਪਾਟਾ ਲਾਉ ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ।

ਨੋਟ: ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਤੋਂ 24 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਝੋਨਾ ਮੁੜ ਖੜਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰੰਤੂ ਨਦੀਨ ਨੁਕਸਾਨੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੇ ਫੁਟਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।

ਸ) ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪਾਟਾ ਲਾਉ ਪਾਟਾ 20, 35 ਅਤੇ 50 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 'ਤੇ ਲਾਉ । ਧਿਆਨ

ਰਹੇ ਪਾਟਾ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਅਤੇ ਬਘੋਲੇ ਦੀ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਉਣਾ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਜਦੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬਘੋਲੇ 'ਤੇ ਹੋਵੇ ਉਦੋਂ ਪਾਟਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9

ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ:

ੳ) 60 ਕਿੱਲੋ ਤਾਜ਼ਾ ਗੋਬਰ ਲਉ।

ਅ) ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 5-7 ਕਿੱਲੋ ਗੋਬਰ ਵਿੱਚ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਅਤੇ 1 ਕਿੱਲੋ ਬੇਸਣ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਕਸ ਕਰੋ।

ੲ) ਪੰਜ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਕਿੱਲੋ ਪੁਰਾਣਾ ਗੁੜ ਘੋਲੋ।

ਸ) ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਸਮਾਨ ਨੂੰ 200 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਡਰੰਮ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਉੱਪਰ ਡੇਢ ਸੌ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਪਾਉ।

ਹ) ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲ 10 ਮਿਨਟ ਤੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਕਸ ਕਰੋ।

ਕ) ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਧੀਆ ਗਰੋਥ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਨੋਟ: ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 2-3 ਵਾਰ 10-10 ਮਿਨਟ ਤੱਕ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਹੱਥ ਹਿਲਾਉਣਾ ਹੈ।

* ਇਹ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਰੇਸ਼ ਦੇਸਾਈ ਜੀ ਦੀ ਖੋਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਉਥੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

It is a good case for researchers to understand mechanism of action.

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10

ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੋਲ (ਜਿਬਰੈਲਕ ਐਸਿਡ)

ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਮਾਨ :

ਇੱਕ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਾਥੀਆਂ-15 ਕਿੱਲੋ, ਪਾਣੀ-50 ਲਿਟਰ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਡਰੰਮ-01

ਵਿਧੀ- 15 ਕਿੱਲੋ ਪਾਥੀਆਂ ਨੂੰ 50 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ ਕੇ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਢਕ ਕੇ ਛਾਂਵੇਂ ਰੱਖ ਦਿਓ। ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਹੈ ।

ਨੋਟ: ਪਾਥੀਆਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਣ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਾਥੀਆਂ ਉੱਪਰ ਕੁੱਝ ਵਜ਼ਨ ਰੱਖ ਦਿਉ।

ਵਰਤਣ ਦਾ ਢੰਗ- ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਾਥੀਆਂ ਤੋਂ ਅਲਗ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਪੰਪ 2 ਲਿਟਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਛਿੜਕੇ।

ਨੋਟ: ਪਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

* ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਬੇਲਗਾਉਂ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਰੇਸ਼ ਦੇਸਾਈ ( ਮੋਬਾ. 09480448256) ਨੇ ਸੰਨ 2009 ਆਪਣੀ ਪੰਜਾਬ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਦੱਸਿਆ ਸੀ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11

ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ

ੳ) 5 ਲਿਟਰ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਉਬਾਲ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰੋ

ਅ) ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ 20 ਗ੍ਰਾਮ ਦਹੀਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਦਹੀਂ ਬਣਨ ਲਈ ਰੱਖ ਦਿਉ।

ੲ) ਹੁਣ ਦਹੀ ਤੋਂ 10 ਲਿਟਰ ਲੱਸੀ ਬਣਾ ਲਉ। ਲੱਸੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਇੱਕ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਰੱਖ। ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਪੱਟੀ ਜਾਂ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਮੁਲੰਮਾ ਰਹਿਤ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਤਾਰ ਦਾ ਗੋਲਾ ਪਾਉ । ਇਸ ਘੋਲ ਨੂੰ 5-7 ਦਿਨ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਰੱਖੋ।

ਸ) ਲੱਸੀ ਹਰੀ ਭਾਅ ਮਾਰਦੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹੋਣ ਇਹ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।

* ਦੇਸ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕ ਜਾਣਾ- ਪਛਾਣਿਆ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਾ ਹੇ। ਇਹ www.sristi.org ਨਾਮਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਵੀ ਦਰਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅਜਿਹੀ ਹੋਰ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 12

ਜੈਵਿਕ ਘੋਲ/ਰਸ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ:

1. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ 10 ਕਿੱਲੋ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ:

(ੳ) ਦੇਸੀ ਅੱਕ, (ਅ) ਧਤੂਰਾ, (ੲ) ਅਰਿੰਡ, (ਸ) ਨਿੰਮ੍ਹ, (ਹ) ਗਾਜ਼ਰ ਬੂਟੀ/ਕਾਂਗਰਸ ਘਾਹ, (ਕ) ਬਾਰਾਂਮਾਸੀ, (ਖ) ਕਨੇਰ

2. ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰੱਖ ਕੇ ਛਾਂਵੇ ਸੁਕਾ ਲਉ। ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਮਿਕਸੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਾਂਈਡ ਕਰ ਲਉ।

3. ਸਾਰੇ ਮਟੀਰੀਅਲ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਗ੍ਰਾਂਈਡ ਕਰੋ। ਵਨਸਪਤੀ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਈ ਕਿਸੇ ਖੁਸ਼ਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਉ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

4. 40 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਵੀ ਅਲੱਗ ਤੋਂ 20-20 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਏਅਰ ਟਾਈਟ ਢੱਕਣ ਲੱਗੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕੇਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਉ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਜਾਂ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਟੋਰ ਕਰੋ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਧੁੱਪ ਨੂੰ ਸਹਿ ਸਕਣ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਪ੍ਰਯੋਗ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰੇਕ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਦੌਰਾਨ ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਵਨਸਪਤਿਕ ਮਾਦੇ ਤੋਂ ਪਾਊਡਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖੇ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ ।

ਪੂਰੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕੜ ਫਸਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਵਨਸਪਤੀਆਂ ਦਾ 4-4 ਕਿੱਲੋ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਇੰਨੀ ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਅਰਿੰਡ ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਭੰਡਾਰ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਟੀਰੀਅਲ ਹਾੜੀ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ 2-2 ਸਪ੍ਰੇਆਂ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ।

ਸਪ੍ਰੇਅ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ :

1. 200 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਡਰੰਮ ਵਿੱਚ 20 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉ। ਹੁਣ ਉਸ ਵਿੱਚ 20 ਲਿਟਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਪਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਡਰੰਮ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਵਨਸਪਤੀ ਦਾ 1 ਕਿੱਲੋ ਪਾਊਡਰ ਪਾਉ।

2. ਨਿੰਮ ਜਾਂ ਅਰਿੰਡ ਦੀ 2 ਕਿੱਲੋ ਖਲ੍ਹ ਲਉ ( ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਕਾਫੀ ਹੈ) ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ 4 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ 4 ਲਿਟਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਦਿਉ। ਇਹ ਫੁੱਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਫੁੱਲੀ ਹੋਈ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਮਲ ਕੇ ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਬਾਕੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿਉ।

3. ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੋਲੇ ਅਤੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਕੇ 100 ਲਿਟਰ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਉ।

4. ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਰਾਤ ਭਰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖੋ । ਹੁਣ ਇਹ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

5. ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣ ਕੇ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।

ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਇਹ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕੀਟ ਨਾਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਜੈਵਿਕ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਵੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਬੜ੍ਹੀਖਾਨਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 13

ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਨਪੁਟਸ ਦੀ ਸੂਚੀ

(ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖੜੀ ਕਣਕ ਤੋਂ ਹੋਵੇਗੀ)

ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਲਈ ਬਿਜਾਈ, ਸਿੰਜਾਈ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਪੇਜ਼ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਣ।

1) ਫ਼ਰਵਰੀ-ਮਾਰਚ 'ਚ ਕਣਕ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਔਰੋਗ੍ਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ।

2) ਅਪ੍ਰੈਲ/ਮਈ ਵਿੱਚ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਣਕ ਕੱਟ ਲਉ।

3) ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ ਵਿੱਚ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸਰਵਉੱਤਮ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਵਰਾਇਟੀਆਂ ਚੋਂ ਨਰਮੇ, ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੇ ਵਧੀਆ ਬੀਜ ਜੁਟਾ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕਰੋ।

4) ਮਈ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਐੱਫ ਵਾਈ ਐਮ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।

5) ਮਈ ਦੇ ਦੂਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਕਣਕ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਔਰੋਗ੍ਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਰੀਪਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਕੇ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ।

6) 10 ਮਈ ਨੂੰ ਖਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਹੋਏ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।

10 ਤੋਂ 14 ਮਈ ਦੌਰਾਨ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਗੁਆਰੇ ਦੀ (ਅਲਗ-ਅਲਗ) ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਪਾਉ।

7) ਬੀਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਗੁਆਰੇ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਕਰ ਲਉ।

8) ਅੱਧ ਮਈ ਵਿੱਚ ਝੋਨੇ ਅਤੇ ਗੁਆਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ ਅਤੇ ਖੇਤ ਚੋਂ ਕੱਢੇ ਗਏ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਖੇਤ ਨੂੰ ਢਕ ਦਿਉ। ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ ਹੈਪੀਸੀਡਰ ਨਾਲ ਹੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ ਤਾਂ ਕਿ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨੂੰ ਸਰਫੇਸ ਮਲਚ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਜੇਕਰ ਹੈਪੀਸੀਡਰ ਨਾਲ ਬਿਜਾਈ ਸੰਭਵ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਬਇਉਮਾਸ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ ਅਤੇ ਬਿਜਾਈ ਉਪਰੰਤ ਉਸੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਖੇਤ ਦੀ ਨੂੰ ਢਕ ਦਿਉ।

9) ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਜਿਊਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਤਿਆਰ ਕਰੋ।

10) ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲੀ ਸਿੰਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ 'ਚ 2 ਕੁਇੰਟਲ ਜਿਊਂਦੀ ਰੂੜੀ ਪਾ ਦਿਉ ।

11) ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 20-30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਿਉ।

12) ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 40-50 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਪਾਥੀਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕੋ।

13) ਜੂਨ-ਜੁਲਾਈ ਦੌਰਾਨ ਨਾੜ ਪੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲਾਂ ਝੋਨੇ 2-3 ਵਾਰ ਪਾਟਾ ਲਾਉ

14) ਅਗਸਤ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ (60 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 'ਤੇ) ਅਤੇ ਦੋਧਾ ਪੈਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਮੇਂ (90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 'ਤੇ) ਫ਼ਸਲ ਉੱਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ।

15) ਜਦੋਂ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗੁਡਾਈ ਕਰੋ।

ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ- ਹਾੜੀ

1) ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ।

2) ਅਕਤੂਬਰ ਮਹੀਨੇ ਹੀ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸਰਵਉੱਤਮ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਰਾਇਟੀਆਂ ਦੇ ਬੀਜ ਜੁਟਾਉ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕਰੋ।

3) ਅਕਤੂਬਰ ਨਵੰਬਰ 'ਚ ਝੋਨੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕਰ ਲਉ।

4) 12 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਖੇਤ 'ਚ ਖੜੀਆਂ ਔਰੋਗ੍ਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਦੇ ਨਾੜ ਨੂੰ ਰੀਪਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਦਿਉ।

5) 15 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਉਪਰੋਕਤ ਕੱਟੇ ਹੋਏ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ।

6) 16 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਭੂਮੀ 'ਚ 1 ਕੁਇੰਟਲ ਜਿਊਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਪਾਉ।

7) 16 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਕਰੋ।

8) 17 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਵੱਟਾਂ 'ਤੇ ਕਣਕ-ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ। ਬਿਜਾਈ ਉਪਰੰਤ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਖੇਤ ਨੂੰ ਢਕ ਦਿਉ।

9) ਦਸੰਬਰ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ 'ਚ 2 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਐੱਫ. ਵਾਈ. ਐੱਮ. (ਰੂੜੀ ਦੀ ਜਿਊਂਦੀ ਖਾਦ) ਪਾਉ।

10) ਦਸੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 20-30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦਿਉ।

11) ਜਨਵਰੀ ਮਹੀਨੇ ਜਦੋਂ ਫਸਲ 40-50 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਉੱਤੇ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।

12) ਅਗਸਤ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ (60 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 'ਤੇ) ਅਤੇ ਦੋਧਾ ਪੈਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਮੇਂ (90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 'ਤੇ) ਫ਼ਸਲ ਉੱਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ।

13) ਜਦੋਂ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗੁਡਾਈ ਕਰੋ।

* 1. ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਫਲਾਵਰਿੰਗ 'ਤੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਨਾ ਕਰੋ।

2. ਹਰੇਕ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਲਈ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਹੀ ਹਿਸਾਬ ਰੱਖੇ।

3. ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਸਾਲ ਦੂਜੇ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰਥ ਸੂਚੀ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ

ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਗ਼ੈਰ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਾਸਤੇ ਨਰਮੇ-ਕਣਕ ਦਾ ਕਮ-ਖਰਚ ਤੇ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ

ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ: ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਲਏ ਜਾਣਗੇ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ : I

ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ (ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਚੱਲ ਰਹੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ- ਸੀ ਡਬਲਯੂ ਐਮ): ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਰਸਾਇਣਕ ਢੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਫ਼ਸਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨਗੇ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ II.

ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਸੀ ਡਬਲਯੂ ਐੱਸ): ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤੇ ਨਰਮੇ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਕੱਦ ਵਾਲੀਆਂ ਦੋ ਦਲੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੌਣੇ ਚੋਲੇ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਹਾੜੀ ਰੁੱਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਿਸਟਮ ਆਫ ਰੂਟ ਇੰਟੈਂਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ (ਐੱਸ ਆਰ ਆਈ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਭਵ ਤਰੀਕੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ III.

ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ. ਵੀ. ਐੱਸ.)- ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤੇ ਗੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਹਾੜੀ ਰੁੱਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਿਸਟਮ ਆਫ ਰੂਟ ਇੰਟੈਸੀਫਿਕੇਸ਼ਨ (ਐੱਸ ਆਰ ਆਈ) ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਭਵ ਤਰੀਕੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ।

ਕਿਉਂਕਿ ਨਰਮਾ ਲੰਮੀ ਮਿਆਦ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਦੇਰ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਚੁਣਾਈ ਕਾਰਨ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲੇਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਕ ਖਾਸ ਸੋਚ ਤਹਿਤ ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਸਾਉਣੀ 2012 ਅਤੇ ਹਾੜੀ 2012-13 ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਬਾਰੇ ਉੱਪਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਅਗਲੇ 2 ਸਾਲ (ਸਾਉਣੀ 2013 ਅਤੇ ਹਾੜੀ 2013-14) ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 11. ਵਿੱਚ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦੇ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ ਫਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ III. ਵਿੱਚ ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ ਫਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਦਾ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਸਦਕਾ ਨਰਮੇ ਬਾਅਦ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਣ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਬਲ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਬਣਨਗੀਆਂ।

ਤਿੰਨ ਦੇ ਤਿੰਨ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਲਾਏ ਜਾਣਗੇ। ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਸਧਾਰਣ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦੇ ਦੋ ਨਮੂਨੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਬੜੀਖਾਨਾ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰੇ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਫੋਟੋ ਕਾਪੀ ਉਸਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਰੇਕ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੇਤ ਮੁਤਾਬਿਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਤੈਅ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ।

ਨੋਟ: ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਇੱਕ ਹੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਪਰੰਤੂ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਾਰੀ ਜ਼ਮੀਨ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਹੇਠ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਵਾਂਢੀ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਖੇਤ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਜੋਂ ਵਰਤ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ II. ਤੇ III. ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਪਰ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ। ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਗਵਾਂਢੀ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਕੈਮੀਕਲ ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਦਾ ਸਾਰਾ ਡੈਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰੇਗਾ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ III.

ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ ਡਬਲਯੂ ਐੱਸ): ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤੇ ਗੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਜਵਾਰ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇਗੀ । ਹਾੜੀ 'ਚ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਛੱਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਫਰਵਰੀ 2012 ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਜਿਆਦਾ ਅਤੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸਿੰਜਾਈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ ਗਿੱਲੀ ਭੋਂਇ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਤ ਘੱਟ ਝਾੜ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਪਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਸੋ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਅਤੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟII. ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਡਿਜਾਈਨ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਖੜਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਸਗੋਂ ਇਸਦੀ ਨਿਕਾਸੀ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਸ ਲਈ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਇਹ ਸ਼ਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤ ਦੇ ਉਤਾਰ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਈ ਲਾਜ਼ਮੀ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਏਕੜ 200 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾ ਅਤੇ 198 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਖੇਤ ਦੀ ਢਾਲ 198 ਫੁੱਟ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵੱਲ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸੁਝਾਈ ਗਈ ਖਾਈ ਆਕਾਰ ਪੱਖੋਂ 198 ਫੁੱਟ ਲੰਮੀ, 4 ਫੁੱਟ ਡੂੰਘੀ ਅਤੇ 4 ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਆਕਾਰ ਦੀ ਖਾਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 70,000 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲ ਲਵੇਗੀ। ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਰੂਪ- ਰੇਖਾ ਦੇਖੋ।

ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਝਾੜ ਘਟਣ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਲੰਮੀ ਮਿਆਦ ਵਾਲੀ ਫ਼ਸਲ ਨਰਮੇ ਵਾਲੇ ਥਾਂ 'ਤੇ ਕਣਕ ਉਗਾਈ ਜਾਵੇਗੀ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਆਵੇਗੀ ਹੀ ਆਵੇਗੀ। ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੀਟਾਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਖ਼ਰਾਬੀ ਕਾਰਨ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਮਿਚਿਓਰਟੀ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਦੇਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਸੋ ਨਰਮੇ ਦੀ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਬੀਜਣ 'ਤੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਸੰਭਵ ਅਤੇ ਢੁਕਵਾਂ ਹੋਵੇ ਉੱਥੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ:

ਟਰੀਟਮੈਂਟ 1:

ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ (ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਕਣਕ- ਚੱਲ ਰਹੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ- ਸੀ ਡਬਲਯੂ ਐਮ) ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੀਜੇ ਅਤੇ ਪਾਲੇ ਜਾਣਗੇ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੁਸ਼ਕ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਅਰਥਾਤ ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਬੀਜ, ਥੈਲਿਆਂ ਦੇ ਥੈਲੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ, ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ, ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਹਰ ਸੰਭਵ ਆਧੁਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦਾ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।

- ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਿਚਲੀ ਕਣਕ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਬਿਲਕੁੱਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

- ਨਰਮੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ ਜਿਵੇਂ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ

ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦਾਂ ਅਤੇ ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਪਾਉ।

- ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਸਮੇਤ ਬਾਕੀ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਲਈ ਨਰਮੇ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਉਹ ਹੀ ਵਰਤੋਂ ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ।

- ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣਿਕ ਖਾਦ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਖੇਤ 'ਚ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਉਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।

- ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ ਚੁਣਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਪੱਖੋਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਦਿਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਥਾਂਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨਮੂਨਾ ਸਥਾਨ ਦਾ ਲੇਬਲ ਲਾ ਦਿਉ। ਹਰੇਕ ਉਤਪਾਦ ਨਮੂਨਾ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ 2 ਮੀਟਰ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਹੋਵੇਗੀ। ਤਿੰਨਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਨਰਮੇ ਦੀ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਚੁਣਾਈ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥੈਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ। ਜਦੋਂ ਪੌਦੇ ਚੁਣਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤਾਂ ਖੇਤ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਤਿੰਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਰਮੇ ਚੁਣ ਕੇ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਜਾਉ। ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨਾਂ ਥੈਲਿਆਂ ਦੇ ਨਰਮੇ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੇਟਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਰਿਕਾਰਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰੇ। ਜਦੋਂ ਚੁਣਾਈ ਸਾਰੀ ਚੁਣਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਉਤਪਾਦਨ ਨਮੂਨਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਨਰਮੇ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਲਾਗੇ ਕੱਟ ਕੇ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਊ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ । ਉਪਰੰਤ ਸਬੰਧਤ ਡਾਟਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਭਰ ਲਵੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਫੀਲਡ ਲੇਬਲ ਲਿਖਣ ਵਾਸਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕੱਚੀ ਪੈਂਸਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਲ ਪੈੱਨ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਉੱਡ-ਪੁੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

- ਅੰਤ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ੍ਹ ਗੱਠਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ, ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੈਟਾ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰੋ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ॥:

ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਸੀ ਡਬਲਯੂ ਐੱਸ): ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ II: ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ 'ਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਕੋਈ ਦੇ ਦਲੀ ਫ਼ਸਲ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਿਆੜ ਤੋਂ ਸਿਆੜ 4.5 ਫੁੱਟ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਕੁੱਝ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨਾਲ ਲੰਬੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਉਪਰੰਤ ਇਹ ਸੋਚ ਬਣੀ ਹੈ ਕਿ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜੋੜੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਘੱਟ ਮਿਆਦ ਵਾਲੇ ਬੌਣੇ ਚੌਲੇ (ਹਰਵਾਂ) ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਚੌਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋਹਾਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 12 ਇੰਚ ਰਹੇਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਰਮੇ ਤੋਂ ਚੌਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 21 ਇੰਚ ਰਹੇਗੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਨਰਮਾ ਲੰਮੀ ਮਿਆਦ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਹੈ ਸੋ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲੇਟ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹ ਦੂਰੀ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 1 'ਚ ਵੀ ਉਂਨੀ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ ਜਿੰਨੀ ਕਿ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ 2 ਵਿੱਚ

- ਕਣਕ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖ ਨਾਲ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਬੀਜ ਲੈਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਫਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅੱਧ ਮਈ

ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਨੋਟ: ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ 2012 ਦੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਇਹ ਮੌਕਾ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕੰਮ ਕਣਕ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।

- ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਈ ਨਾੜ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਉੱਗ ਸਕਣ। ਖੜੇ ਨਾੜ ਨੂੰ ਉਵੇਂ ਹੀ ਖੜਾ ਰਹਿਣ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਖੜਾ ਹੋਵੇ ।

- ਹੁਣ ਨਦੀਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ । ਪਰ ਯਾਦ ਰਹੇ ਹਰ ਸਾਲ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਨਰਮੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਹੈ।

- ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਲਉ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ। ( ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 3 ਦੇਖੋ) ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਉਣੀ ਫਸਲ ਵਾਸਤੇ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਸਤੇ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ। ਹਰੇਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਵੇਗੀ। ਤਾਂ ਕਿ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲਭਧ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋ ਸਕੇ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਨੂੰ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- ਨਰਮੇ ਦੀ ਢੁਕਵੀਂ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੀਜ ਲਉ (ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਬੀਟੀ ਕਾਟਨ ਦੇ ਬੀਜ ਨਹੀਂ ਲੈਣੇ) ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਸਾਨੂੰ ਪੂਰਾ ਯਕੀਨ ਹੋਵੇ ਕਿ ਇਸਦਾ ਝਾੜ ਬੀਟੀ ਨਰਮੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਨਿਕਲੇਗਾ। ਪਰੰਤੂ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਇਹ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਨਰਮਾ ਬੀਜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਪ੍ਰਯੋਗ 'ਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਸਾਰੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਿਸਮ ਵੀ ਇੱਕ ਹੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਨਰਮੇ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਸਬੰਧੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲੈਣ ਲਈ ਹਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਾ (94175-07771) ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5 ਵਿੱਚ ਦੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹਰੇਕ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ % ਹਮੇਸ਼ਾ ਟੈਸਟ ਕਰੋ।

- ਚੁਣੀ ਗਈ ਕਿਸਮ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਕਰੋ। ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ, ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਦਾ ਕੰਮ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਨਾ ਪਵੇ।

- ਹਰੇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਖਰੀਦੋ। ਇਸ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ । ( ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7)

- ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਣਕ ਕੱਟ ਲਵੋ।

- ਹੁਣ ਤੂੜੀ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੇ ਨਾੜ ਦੀ ਤੂੜੀ ਬਣਾ ਕੇ ਖੇਤ ਦੀ ਮਲਚਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਰੱਖ ਲਉ।

- ਨਰਮੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ

ਕੇਕ (ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉ।

- ਨਰਮਾ ਬੀਜਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਚੌਲਿਆਂ ਦੇ ਭਿਉਂ ਕੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ। ਨਰਮੇ ਦੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 54 ਇੰਚ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 27 ਇੰਚ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ । ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋ ਜੌੜੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਚੋਲਿਆਂ ਦੀ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 12 ਇੰਚ ਰਹੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਰਮੇ ਦੀ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਚੌਲਿਆਂ ਦੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 21 ਇੰਚ ਰਹੇਗੀ। ਸ੍ਰੀ ਆਸ਼ੀਸ਼ ਆਹੂਜ਼ਾ (97799-20474) ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਹਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਾ (94175-03891) ਤੋਂ ਗਾਈਡੈਂਸ ਲਵੋ।

- ਉੱਚੀ ਬਾਰਡਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਨਰਮੇ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਬਾਜ਼ਰਾ ਜਾਂ ਜਵਾਰ ਜ਼ਰੂਰ ਬੀਜੋ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਤੁਹਾਡੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਗਵਾਂਢੀ ਖੇਤਾਂ 'ਚੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸੰਭਵਾਨਵਾਂ ਘਟਣਗੀਆਂ ਉੱਥੇ ਹੀ ਬਾਰਡਰ ਫਸਲ ਪੰਛੀਆਂ ਲਈ ਠਾਹਰ ਦਾ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।

- ਹਰੇਕ ਪੰਜ ਲਾਈਨਾਂ ਨਰਮੇ ਪਿੱਛੇ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਮੱਕੀ ਦੀ ਬੀਜੋ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 6 ਤੋਂ 8 ਇੰਚ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਸਿੰਜਾਈ ਮੂਹਰੇ 70 % ਨਮੀ ਵਾਲੀ 6 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ (ਰੂੜੀ ਦੀ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ) ਪਾਉ।

- ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਖੜਾ ਕਰਨਾ। ਸਿੰਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ 4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਮੀ ਨਾ ਬਚੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਲਈ ਖੇਤ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਖੇਤ ਦੇ ਢਲਾਣ ਵਾਲੇ ਮੱਥੇ ਇੱਕ ਖਾਈ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਿੰਜਾਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਣ ਦਿਉ। ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ 3-4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਨਮੀ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ : ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਖਾਲ੍ਹੇ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤ 'ਚ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਭੇਜਦੇ ਰਹੋ।

- ਗੁਡਾਈ: ਜੇਕਰ ਨਦੀਨ ਵੱਡਾ ਮਸਲਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਹੱਥੀਂ ਗੁਡਾਈ ਕਰਾਂਗੇ । ਇੱਕ ਗੁਡਾਈ ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ (ਬਾਲ ਨਿੰਦਾਈ) ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ 20 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕੱਦ ਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਤਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੁੱਡ ਲਗਾ ਕੇ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ ( ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6 ਵਿੱਚ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖੋ)

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ 55 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਪ੍ਰੇਅ: ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪਸ, ਰੈਪਲੈਂਟ (ਕੀਟ ਭਜਾਊ) ਭਿੰਨਤਾ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖ (ਰੁੱਖ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਪਨਾਹਗਾਹ ਦਾ ਕੰਮ

ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ) ਬਿਨਾਂ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਮੁਢਲੀ ਲੋੜ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਕੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਢੰਗ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫਸਲ 'ਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11)। 45 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫਸਲ 'ਤੇ ਹਰਬਲ ਐਕਸਟੈਕਟ (ਵਨਸਪਤਿਕ ਰਸ) ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 12)।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ ਤਾਂ 60 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਦੁਹਰਾਉ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਹਰਬਲ ਐਕਸਟ੍ਰੈਕਟ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਦੁਬਾਰਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੈਵਿਕ ਸਪ੍ਰੇਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ ਚੁਣਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਪੱਖੋਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਦਿਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਥਾਂਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰੋ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ 'ਤੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨਮੂਨਾ ਸਥਾਨ ਦਾ ਲੇਬਲ ਲਾ ਦਿਉ। ਹਰੇਕ ਉਤਪਾਦ ਨਮੂਨਾ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਨਰਮੇ ਦੀ 2 ਮੀਟਰ ਲੰਮੀ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਹੋਵੇਗੀ। ਤਿੰਨਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਨਰਮੇ ਦੀ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਚੁਣਾਈ ਲਈ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥੈਲਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ। ਜਦੋਂ ਪੌਦੇ ਚੁਣਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤਾਂ ਖੇਤ 'ਚ ਜਾ ਕੇ ਤਿੰਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਰਮੇ ਚੁਣ ਕੇ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਥੈਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਜਾਉ। ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨਾਂ ਥੇਲਿਆਂ ਦੇ ਨਰਮੇ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੈਟਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਰਿਕਾਰਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰੇ। ਜਦੋਂ ਚੁਣਾਈ ਸਾਰੀ ਚੁਣਾਈ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨਾਂ ਉਤਪਾਦਨ ਨਮੂਨਾਂ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਨਰਮੇ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਲਾਗੇ ਕੱਟ ਕੇ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਊ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਉਪਰੰਤ ਸਬੰਧਤ ਡਾਟਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਭਰ ਲਵੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਫੀਲਡ ਲੇਬਲ ਲਿਖਣ ਵਾਸਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਕੱਚੀ ਪੈਂਸਿਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਲ ਪੈੱਨ ਦੀ ਸਿਆਹੀ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਉੱਡ-ਪੁੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

- ਨਰਮੇ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਿੰਜਾਈ ਮੂਹਰੇ ਪਲਾਟ II ਅਤੇ III ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿਉ।

- ਅੰਤ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿਚੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ੍ਹ ਗੱਠਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ, ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੈਟਾ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰੋ। (ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਧਿਆਨ ਰਹੇ)

- ਜਦੋਂ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ (ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ 120 ਦਿਨ ਬਾਅਦ) ਚੌਲੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਲਗਪਗ ਤਿਆਰ ਹੋਣ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਪੱਖੋਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਦਿਖਣ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਲੇਬਲਿੰਗ ਕਰ ਦਿਉ ਹੁਣ। ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਲੰਬਾਈ 'ਚ 2-2 ਲਾਈਨਾ ਚੌਲੇ ਕੱਟ ਕੇ ਇੱਕ ਬੰਡਲ 'ਚ ਬੰਨ ਲਉ। ਹੁਣ ਇਸ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਹਫ਼ਤੇ ਭਰ ਲਈ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਕੁੱਟ ਕੇ ਦਾਣੇ ਅਲੱਗ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੇਪਰ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਪਾਉ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਮਟੀਰੀਅਲ ਨੂੰ ਖੱਦਰ ਦੇ ਗੱਟੇ ਵਿੱਚ ਭਰ ਲਉ। ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ

ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੈਟਾ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਕਰੋ।

- ਫ਼ਸਲ ਪੱਕਣ ਉਪਰੰਤ ਚੌਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀ ਵੱਢ ਕੇ ( ਅੱਧ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ) ਹੜੰਬੇ ਨਾਲ ਕੱਢ ਲਉ । ਪ੍ਰਾਪਤ ਦਾਣਿਆਂ ਦਾ ਝਾੜ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਲਉ।

- ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਗੱਠਾਂ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਸੋ ਹਰ ਚੁਣਾਈ 'ਤੇ ਨਰਮੇ ਦਾ ਝਾੜ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

- ਚੌਲਿਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਉਪਰੰਤ ਨਰਮੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਰਾਖ ਨਾਲ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ (ਔਰੋਗਰੀਨ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1)। ਨਰਮੇ ਪੁੱਟਣ ਉਪਰੰਤ ਲੇਟ ਨਵੰਰਬ ਜਾਂ ਦਿਸੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਵਾਧੇ ਲਈ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਔਰੋਗਰੀਨ ਸਦਕਾ ਅੱਗੇ ਚੱਲ ਕੇ ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਵਾਧਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ III.

ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ ਡਬਲਯੂ ਐਸ): ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਸਾਉਣੀ ਰੁੱਤੇ ਗੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਰੁੱਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਭਾਗੀਦਾਰ ਆਪਣੇ ਵਿਵੇਕ ਅਨੁਸਾਰ ਨਰਮੇ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਢੁਕਵੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਬਾਰੇ ਵੀ ਸੋਚ ਸਕਦੇ ਹਨ।

- ਕਣਕ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਦਿੰਦੇ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਰਾਖ ਨਾਲ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਾਰੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਹਿਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਕਿਹੜੇ-ਕਿਹੜੇ ਬੀਜ ਲੈਣੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।ਅਪ੍ਰੈਲ ਮਹੀਨੇ ਕਣਕ ਕਟ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਅੱਧ ਮਈ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਹਰੀ ਖਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਵੇਗੀ।

ਨੋਟ: ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ 2012 ਦੀ ਸਾਉਣੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਇਹ ਮੌਕਾ ਗਵਾ ਚੁੱਕੇ ਹਾਂ ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਕੰਮ ਕਣਕ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਵਿੱਚ ਕਰੋ।

- ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਈ ਨਾੜ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਉੱਗ ਸਕਣ। ਖੜੇ ਨਾੜ ਨੂੰ ਉਵੇਂ ਹੀ ਖੜਾ ਰਹਿਣ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਉਹ ਖੜਾ ਹੋਵੇ ।

- ਹੁਣ ਨਦੀਨਾਂ ਅਤੇ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋ ਸਕੇ । ਪਰ ਯਾਦ ਰਹੇ ਹਰ ਸਾਲ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਹੈ।

- 6 ਕੁਇੰਟਲ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਲਉ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲੋ । (ਤਰੀਕੇ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 3 ਦੇਖੋ) ਇਹ ਗੱਲ ਨੋਟ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਕਿ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ 'ਤੇ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਦਾ ਹੈ । ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਕੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਾਉਣੀ ਫਸਲ ਵਾਸਤੇ ਮਾਰਚ-ਅਪ੍ਰੈਲ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹਾੜੀ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਵਾਸਤੇ ਸਤੰਬਰ ਮਹੀਨੇ। ਹਰੇਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੋਵੇਗੀ। ਤਾਂ ਕਿ ਰੂੜੀ ਖਾਦ ਦੀ ਜਿੰਨੀ ਵੀ ਮਾਤਰਾ ਉਪਲਭਧ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਜਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਹੋ

ਸਕੇ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਲਾਈਵ ਮੈਨਿਉਰ ਨੂੰ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

- ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੇ ਬੀਜ ਲਉ।

- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਤਰੀਕੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਉੱਗਣ ਸ਼ਕਤੀ ਜ਼ਰੂਰ ਪਰਖੀ ਜਾਵੇ/ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ-ਹਰ ਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ % ਪਰਖ ਜ਼ਰੂਰ ਕਰੋ।

- ਸਿਰਫ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਕਰੋ। ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਬੀਜ ਪੁੰਗਰਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ-ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

- ਹਰੇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਖਰੀਦੋ। ਇਸ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ। (ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7) ਰੀਪਰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ ਕੇਕ (ਜਿਉਂਦੀ ਤੇਲ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉ।

- ਹੁਣ ਤੂੜੀ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾ ਖੜੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਦੀ ਤੂੜੀ ਬਣਾ ਲਉ। ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਤੂੜੀ, ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਉਪਰੰਤ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਵਿਛਾਉਣੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਚਾਰੇ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨੀ ਹੈ।

- ਹੁਣ ਸਾਡਾ ਖੇਤ ਇਸ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਛਿੱਟੇ ਨਾਲ 70 % ਨਮੀ ਵਾਲੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਫਾਰਮ ਯਾਰਡ ਮੈਨਿਉਰ ( ਰੂੜੀ ਦੀ ਜੀਵਨ ਭਰਪੂਰ ਖਾਦ) ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ ਕੇਕ (ਜੀਵਨ ਭਰਪੂਰ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉਣ ਲਈ ਬਿਲਕੁੱਲ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਧਿਆਨ ਰਹੇ: ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉਪਰੋਕਤ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਵਹਾਈ ਕਰ ਦਿਉ ਤਾਂ ਕਿ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਤੇਜ ਧੁੱਪ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ।

- ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਆਮ ਵਾਂਗੂ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰੋ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ 15 ਮਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

- 7-7 ਇੰਚਾਂ 'ਤੇ ਪੋਰਾਂ ਵਾਲੀ 11 ਪੋਰੀ ਕਣਕ ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ। ਸਾਨੂੰ ਗੁਆਰੇ ਦੀਆਂ ਹਰੇਕ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ 24 ਇੰਚ ਦਾ ਫਾਸਲਾ ਰੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ ਵੀ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 12 ਇੰਚ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ 6 ਲਾਈਨਾਂ ਗੁਆਰੇ ਬਾਅਦ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀਆਂ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਬਾਜ਼ਰੇ ਦਾ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 18 ਇੰਚ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 12 ਇੰਚ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਸੋ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਰੋ:

ੳ) ਸਾਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਸਿਰਫ 4 ਪੋਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਸੋ ਵਾਧੂ ਪੋਰ ਹਟਾ ਦਿਉ। ਬਚੇ 4 ਪੋਰ ਇੱਕ- ਦੂਜੇ ਤੋਂ 24-24 ਇੰਚ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੋਣਗੇ।

ਅ) ਸੀਡ ਬਾਕਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰੋ ਕਿ ਬਾਕਸ ਦੇ ਆਖਰੀ ਪੋਰ ਬਾਜ਼ਰਾ ਬੀਜੇ ਅਤੇ

ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਪੋਰ ਗੁਆਰਾ ਬੀਜਣ।

ੲ) ਉੱਪਰ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਢੰਗ ਦੇ ਮੱਦ-ਏ-ਨਜ਼ਰ ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾ ਦਿਉ।

ਸ) ਹਰੇਕ ਦੋ ਪੋਰਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਭਾਰੀ ਸੰਗਲ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿਉ । ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਖੇਲ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ।

ਹ) ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਸਦਕਾ ਗੁਆਰੇ ਦੀਆਂ ਹਰੇਕ 6 ਲਾਈਨਾਂ ਪਿੱਛੇ 2 ਲਾਈਨਾ ਬਾਜ਼ਰੇ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੁਪੇਲਾ ਦੁਆਰਾ ਉੱਪਰ ਸੁਝਾਈ ਗਈ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਬੂਟੇ ਤੋਂ ਬੂਟੇ ਵਿਚਲੀ ਸਪੇਸਿੰਗ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੁੱਝ ਖੇਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਆਸ਼ੀਸ਼ ਆਹੂਜ਼ਾ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗ 'ਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਜੇ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਝਾਅ ਨੂੰ ਬਦਲ ਵੀ ਸਕਦੇ ਹਨ।

- ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਉੱਚੀ ਬਾਰਡਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸੂਰਜਮੁੱਖੀ ਜਾਂ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਲਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਆਸ-ਪਾਸ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਹੀ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ । ਬਾਰਡਰ ਫ਼ਸਲ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਲਈ ਕੁਦਰਤੀ ਠਾਹਰ ਦੀ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਬਿਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਵੱਤਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਰੌਣੀ ਕਰੋ। ਰੌਣੀ ਮੌਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ।

- ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਖੜਾ ਕਰਨਾ। ਸਿੰਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ 4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਮੀ ਨਾ ਬਚੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਲਈ ਖੇਤ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਖੇਤ ਦੇ ਢਲਾਣ ਵਾਲੇ ਮੱਥੇ ਇੱਕ ਖਾਈ। ਬਣਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਿੰਜਾਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਣ ਦਿਉ। ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ 3-4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਨਮੀ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ : ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਖਾਲ੍ਹੇ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤ 'ਚ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਭੇਜਦੇ ਰਹੋ।

- ਗੁਡਾਈ: ਜੇਕਰ ਨਦੀਨ ਵੱਡਾ ਮਸਲਾ ਹੋਣ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਹੱਥੀਂ ਗੁਡਾਈ ਕਰਾਂਗੇ। ਇੱਕ ਗੁਡਾਈ ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ (ਬਾਲ ਨਿੰਦਾਈ) ਜਦੋਂ ਗੁਆਰਾ ਤੇ ਜਵਾਰ 20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਫਸਲ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕੱਦ ਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਤਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੁੱਡ ਲਗਾ ਕੇ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ ( ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6 ਵਿੱਚ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖੋ)

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਜਵਾਰ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਜਵਾਰ 55 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ

ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਪ੍ਰੇਅ: ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪਸ, ਰੈਪਲੈਂਟ (ਕੀਟ ਭਜਾਊ) ਭਿੰਨਤਾ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖ (ਰੁੱਖ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਪਨਾਹਗਾਹ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ) ਬਿਨਾਂ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਮੁਢਲੀ ਲੋੜ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਕੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਢੰਗ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11)। 45 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਹਰਬਲ ਐਕਸਟੈਕਟ (ਵਨਸਪਤਿਕ ਰਸ) ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 12)।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ ਤਾਂ 60 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਦੁਹਰਾਉ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਹਰਬਲ ਐਕਸਟ੍ਰੈਕਟ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਦੁਬਾਰਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੈਵਿਕ ਸਪੇਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਸਿੰਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪੁੰਗਰੇ ਹੋਏ 4 ਕਿੱਲੋ (10 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ) ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ (ਬੀਜਾਂ /ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਵਿੱਚ ਦੇਖੋ)।

- ਜਦੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਪੱਖੋਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਦਿਖਣ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਸਥਾਨ ਚੁਣੋ । ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਥਾਨਾਂ ਤੋਂ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 'ਚ ਗੁਆਰ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਲਾਈਨਾ ਅਤੇ ਦੋ ਮੀਟਰ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 'ਚ ਦੋ ਲਾਈਨਾ ਜਵਾਰ ਦੀਆਂ ਕੱਟ ਕੇ ਦੋਹਾਂ ਦੇ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਬੰਡਲ ਬਣਾ ਲਉ। ਹੁਣ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਦੀ ਅਲਗ- ਅਲਗ ਟ੍ਰੇਸਿੰਗ ਕਰਕੇ ਦਾਣੇ ਅਲੱਗ ਕਰ ਲਉ। ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਥੈਲਿਆਂ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਪੌਦਿਆ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਨੀ ਬੈਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਸਭ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ ਅਤੇ ਝਾੜ ਸਬੰਧੀ ਡੇਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਾਜ਼ਮੀ ਭਰੇ ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾ ਜਵਾਰ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਕੱਟ ਲਉ ਪਰੰਤੂ ਗੁਆਰ ਦੀ ਕਟਾਈ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਰੋ । ਆਸ ਹੈ ਅਕਤੂਬਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਇਹ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਦਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੇ ਬੋਰਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ । ਜੇ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਬੋਰੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਡੈਟਾ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਨੋਟ ਕਰੇ।

- ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਗੁਆਰ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਜੁਟਾਉਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਲੈਬ ਵਿੱਚ ਭੇਜੋ- (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ %, (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜ਼ੀਡਿਊ।

- ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ 15 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਡੇ ਕੋਲ 6 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਹੋਵੇਗਾ। ਸੋ 10 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵਧਣ ਦਿਓ ।

ਹਾੜੀ ਰੁੱਤ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ:

ਟਰੀਟਮੈਂਟ 1.

ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ (ਝੋਨਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਆਧੁਨਿਕ ਸਿਸਟਮ- ਆਰ ਡਬਲਯੂ ਐਮ): ਨਰਮੇ ਦੀ ਕਟਾਈ ਉਪਰੰਤ ਆਧੁਨਿਕ ਬੀਜਾਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ, ਨਦੀਨ ਨਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬਿਲਕੁਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਜਿਵੇਂ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖੇਤ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦਾ ਹਰ ਸੰਭਵ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹੇਠਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।

- ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੜੇ ਨਾੜ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਬਿਲਕੁੱਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰੋ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਉਹ ਨਾੜ ਸਾੜਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਵੀ ਇਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਨਾੜ ਨੂੰ ਸਾੜ ਦਿਉ।

- ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਮ ਵਾਂਗ ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਕਰੋ। ਕੈਮੀਕਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਾਂਗ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ, ਨਦੀਨਨਾਸ਼ਕ, ਕੀੜੇਮਾਰ ਜ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

- ਕਣਕ ਦੇ ਬੀਜ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

- ਕੰਟਰੋਲ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਲਈ ਪੀ ਏ ਯੂ ਦੀਆਂ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਦੱਸੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਰਸਾਇਣਕ ਖਾਦਾਂ ਪਾਉ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਲਗਪਗ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਪੌਦਿਆਂ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਇੱਕ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਹੁਣ ਇਸ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਬੰਡਲ ਨੂੰ ਥਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣੇ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੱਟੇ ਵਿੱਚ ਪਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਦੋਹਾਂ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੇਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕੱਟ ਲਉ। ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਕ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੇਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਊ ਜਾਣਨ ਲਈ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ II:

ਨਰਮੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਟਿਕਾਊ ਸਿਸਟਮ (ਸੀ ਡਬਲਯੂ ਐੱਸ): ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਰਮੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲੇਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਨਰਮੇ ਦੀ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹੁੰਚ ਫ਼ਕੂਕਾ ਵਿਧੀ (ਹੈ ਜਿਹਦੇ ਤਹਿਤ ਮਿੱਟ ਅਤੇ ਸਵਾਹ ਆਦਿ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਬੀਜਾਂ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਬਣਾ ਕੇ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਬੀਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ) ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਜਮਾਉਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ । ਜਦੋਂ ਤੱਕ

ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਸੀਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗੂੰ ਹੀ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਨੂੰ ਝੱਲਾਂਗੇ।

- ਆਖਰੀ ਸਿੰਜਾਈ ਮੂਹਰੇ ਨਰਮੇ ਦੀ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਰਾਖ ਨਾਲ ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਪਰੰਤੂ ਚੌਲਿਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ । (ਕਿਹੜੇ ਬੀਜ, ਕਿੰਨੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਲਏ ਜਾਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬੀਜਿਆ ਜਾਵੇ ਆਦਿ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਦੇਖੋ)। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵੰਬਰ ਅੱਧ ਤੱਕ ਨਰਮਾ ਹਾਵੈਸਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਇਸ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਤਹਿਤ ਸਾਨੂੰ ਔਰੋਗਰੀਨ ਮੈਨਿਉਰਿੰਗ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ 20 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਔਰੋਗਰੀਨ ਮੈਨਿਓਰ ਵੀ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਉਮਰ ਦੀ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ 'ਤੇ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਡੂੰਘੀਆਂ ਚਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀ ਲਈ ਲਾਭਕਾਰੀ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।

- ਹਾਰਵੈਸਟਿੰਗ ਉਪਰੰਤ ਨਰਮੇ ਦੀਆਂ ਛਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤੋਂ ਬਾਹਰ ਲੈ ਜਾਉ ਤਾਂ ਕਿ ਔਰਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਸਕਣ।

- ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਨਦੀਨਾਂ ਸਮੇਤ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਵਧਣ ਦਿਉ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਿ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਹਰ ਸਾਲ 25 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਹਰ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਕਰਨੀ ਹੈ।

- ਕਣਕ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੀਜ ਲਉ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਝਾੜ ਅੱਜ ਕੱਲ ਰਸਾਇਣਕ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਉਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਣਕ ਦੇ ਝਾੜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਇਹ ਕਿ ਸਾਰੇ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀ ਵਰਾਇਟੀ ਦੀ ਕਣਕ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ। ਇਹ ਵੀ ਕਿ ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨ ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਤਹਿਤ ਕਣਕ ਦੀ ਇੱਕ ਹੀ ਵਰਾਇਟੀ ਬੀਜਣਗੇ । 3 ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ 'ਚ ਤੈਅ ਕੀਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਰੇ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਣਕ ਦੀ ਵਰਾਇਟੀ ਪੀ ਬੀ ਡਬਲਯੂ-621 ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਪੀ ਬੀ ਜੀ-5 ਬੀਜਣਗੇ।

- 6 ਕੁਇੰਟਲ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ।

- ਹਰੇਕ ਏਕੜ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਇੰਟਲ ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਖਰੀਦੋ । ਇਸ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਲਉ। (ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7) ਰੀਪਰ ਮਾਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਵਿੰਗ ਆਇਲ ਕੇਕ (ਜਿਉਂਦੀ ਤੇਲ ਖਲ੍ਹ) ਪਾਉ।

- ਹੁਣ ਖੜੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਹਰੇ ਬਾਇਉਮਾਸ ਰੀਪਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵਿਛਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

- ਹੁਣ ਰੇਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰਾ ਪਲਾਂਟ ਬਾਇਉਮਾਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ 70 % ਨਮੀ ਵਾਲੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਫਾਰਮ ਯਾਰਡ ਮੈਨਿਉਰ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦੇ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਯੂਰੀਏ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਨੂੰ ਵਾਹ ਦਿਉ। ਖਾਦ ਵਿਚਲੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

- ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਉ। 15 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਰੌਣੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ 50

ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਉ।

- ਤਿਆਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ 11 ਪੋਰਾਂ ਵਾਲੀ ਸੀਡ ਡਿਲ ਜਿਸਦੀ ਪੋਰ-ਤੋਂ ਪੋਰ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 7 ਇੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਣਕ/ਛੋਲਿਆਂ ਦੋਹਾਂ ਲਈ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 12 ਇੰਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣਕ ਬਾਅਦ 2 ਲਾਈਨਾਂ ਛੋਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪੌਦੇ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 8 ਇੰਚ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਦਲਾਅ ਕਰੋ:

(ੳ) ਸਾਰੇ ਪੋਰ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਐਡਜਸਟ ਕਰੋ । ਜੇ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਵਾਧੂ ਫਾਲੇ ਹਟਾ ਦਿਉ ।

(ਅ) ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾ ਕੇ ਕਣਕ 20 ਕਿੱਲੋ ਅਤੇ ਛੋਲੇ 8 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਰ ਦਿਉ।

(ੲ) ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਖਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਖਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਲਿਆਂ ਦਾ ਬੀਜ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ।

(ਸ) ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦੋ ਫਾਲਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੋਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਾ ਸੰਗਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਖਾਲੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ।

- ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣਕ ਅਤੇ 2 ਲਾਈਨਾਂ ਛੋਲੇ ਬੀਜੋ। ਚਨੇ ਦੇ ਬੀਜ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਇੱਕ ਕਿੱਲੋ ਪਿੱਛੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਧਨੀਏ ਦਾ ਬੀਜ ਮਿਲਾਉ । ਧਨੀਆਂ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।

- ਪਲਾਟ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸਰੇਂ ਅਤੇ ਅਲਸੀ ਬਾਰਡਰ ਕਮ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪ ਵਜੋਂ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਕੁੱਝ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੈਪ ਕਰਨ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਬਣਨਗੀਆਂ।

- ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਨਰਮੇ ਦਾ ਸਾਰਾ ਬਾਇਉਮਾਸ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟ ਕੇ ਵਾਪਸ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਛਾ ਦਿਉ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਚੰਗੇ ਫੁਟਾਰੇ ਲਈ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ । ਨੋਟ: ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲੋ । ਹਰੇਕ ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਦੇਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਬਿਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਵੱਤਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਰੌਣੀ ਕਰੋ। ਰੌਣੀ ਮੌਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ।

- ਨਦੀਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕੰਮ ਹੱਥੀਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਇੱਕ ਗੁਡਾਈ ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ (ਬਾਲ ਨਿੰਦਾਈ) ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਬੌਣੇ ਚੋਲੇ 20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਫਸਲ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕੱਦ ਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਤਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੁੱਡ ਲਗਾ ਕੇ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6 ਵਿੱਚ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖੋ)

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਜਵਾਰ 30ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਜਵਾਰ 55 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਪ੍ਰੇਅ: ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਵਿੱਚ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪਸ, ਰੈਪਲੈਂਟ (ਕੀਟ ਭਜਾਊ) ਭਿੰਨਤਾ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖ ਰੁੱਖ ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਜਿਹੇ ਜੀਵਾਂ ਲਈ ਪਨਾਹਗਾਹ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੀਟਾ ਨੂੰ ਖਾਂਦੇ ਹਨ) ਬਿਨਾਂ ਖੇਤੀ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦੇ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦਾ ਮੁਢਲੀ ਲੋੜ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਕੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਢੰਗ ਵਰਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11)। 45 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਹਰਬਲ ਐਕਸਟੈਕਟ (ਵਨਸਪਤਿਕ ਰਸ) ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ, ਅਪੈਂਡਿਕਸ 12)।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਬਰਕਰਾਰ ਹੈ ਤਾਂ 60 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਦੁਹਰਾਉ । ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਹਰਬਲ ਐਕਸਟ੍ਰੈਕਟ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਦੁਬਾਰਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਵੀ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਤਾਂ ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਤੁਸੀਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਜੈਵਿਕ ਸਪੇਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਪਾਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਖੜਾ ਕਰਨਾ। ਸਿੰਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ 4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਕੋਈ ਨਮੀ ਨਾ ਬਚੀ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਲਈ ਖੇਤ ਦੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਖੇਤ ਦੇ ਢਲਾਣ ਵਾਲੇ ਮੱਥੇ ਇੱਕ ਖਾਈ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਿੰਜਾਈ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ਕ ਹੋਣ ਦਿਉ। ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਦੇ ਅੰਦਰ 3-4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਨਮੀ ਨਾ ਰਹੇ ਤਾਂ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ। ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾ ਦਿਉ । ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੁਆਲੇ ਵੱਟਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੰਜਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ : ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ, ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਖਾਲ੍ਹੇ ਰਾਹੀਂ ਖੇਤ 'ਚ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਭੇਜਦੇ ਰਹੋ।

- ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਕਿੱਲੋ (10 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ) ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। (ਬੀਜਾਂ/ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਦੇਖੋ)

- ਜਦੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ- ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ । ਹੁਣ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਬਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਮਟੀਰੀਅਲ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ

ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਵੱਢ ਲਉ। ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

- ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਫਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਪਗ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਉਗੀਆਂ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ 10 ਮਈ ਤੱਕ ਮਈ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ।

- ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਊ ਜਾਣਨ ਲਈ।

ਟਰੀਟਮੈਂਟ III.

ਗੁਆਰਾ ਅਤੇ ਕਣਕ ਦਾ ਟਿਕਊ ਸਿਸਟਮ (ਜੀ ਡਬਲਯੂ ਐਸ): ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਤਹਿਤ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਜਵਾਰ ਮਗਰੋਂ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਨਾਲ ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਅੰਤਰ ਫ਼ਸਲ ਵਜੋਂ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ ।

- ਅੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਗੁਆਰੇ ਕੱਟ ਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਜਵਾਰ ਦੀ ਕਟਾਈ ਹੱਥੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਕਟਾਈ ਉਪਰੰਤ ਖੇਤ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਗੁਆਰੇ ਦੇ ਨਾੜ ਅਤੇ ਉੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਸਮੇਤ 10 ਨਵੰਬਰ ਤੱਕ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰਹਿਣ ਦਿਉ। ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਵਧ-ਫੁੱਲ ਸਕਣ।

- ਹੁਣ ਨਾੜ ਅਤੇ ਹਰੇ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਰੀਪਰ ਨਾਲ ਕੱਟ ਕੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵਿਛਾ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

- ਹੁਣ ਰੇਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸਾਰਾ ਪਲਾਂਟ ਬਾਇਉਮਾਸ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ 70 % ਨਮੀ ਵਾਲੀ 5 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਫਾਰਮ ਯਾਰਡ ਮੈਨਿਉਰ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦੇ ਦਿਉ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਮ ਕਿਸਾਨ ਯੂਰੀਏ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਨੂੰ ਵਾਹ ਦਿਉ। ਖਾਦ ਵਿਚਲੇ ਲਾਹੇਵੰਦ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

- ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਿਵੇਂ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖੇਤ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਉ । 15 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰੌਣੀ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਉ।

- ਤਿਆਰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ 11 ਪੈਰਾਂ ਵਾਲੀ ਸੀਡ ਡ੍ਰਿਲ ਜਿਸਦੀ ਪੋਰ-ਤੋਂ ਪੋਰ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 7 ਇੰਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਕਰੋ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਕਣਕ/ਛੋਲਿਆਂ ਦੋਹਾਂ ਲਈ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 12 ਇੰਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣਕ ਬਾਅਦ 2 ਲਾਈਨਾਂ ਛੋਲੇ ਬੀਜੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਪੌਦੇ ਵਿਚਲੀ ਦੂਰੀ 8 ਇੰਚ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਬਿਜਾਈ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਬਦਲਾਅ ਕਰੋ:

(ੳ) ਸਾਰੇ ਪੋਰ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਲਾਈਨ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਐਡਜਸਟ ਕਰੋ । ਜੇ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਵਾਧੂ ਫਾਲੇ ਹਟਾ ਦਿਉ।

(ਅ) ਬੀਜ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਘਟਾ ਕੇ ਕਣਕ 20 ਕਿੱਲੋ ਅਤੇ ਛੱਲੇ 8 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਕਰ ਦਿਉ।

(ੲ) ਬੀਜ ਵਾਲੇ ਖਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਦਲਾਅ ਲਿਆਉ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਖਾਂਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛੋਲਿਆਂ ਦਾ ਬੀਜ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇ।

(ਸ) ਮਸ਼ੀਨ ਦੇ ਹਰੇਕ ਦੋ ਫਾਲਿਆ ਵਿਚਕਾਰ ਲੋਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਾ ਸੰਗਲ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਜਾਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਖਾਲੀ ਬਣ ਜਾਵੇਗੀ।

- ਛੇ ਲਾਈਨਾਂ ਕਣਕ ਅਤੇ 2 ਲਾਈਨਾਂ ਛੋਲੇ ਬੀਜੋ । ਚਨੇ ਦੇ ਬੀਜ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਇੱਕ ਕਿੱਲੇ ਪਿੱਛੇ 50 ਗ੍ਰਾਮ ਧਨੀਏ ਦਾ ਬੀਜ ਮਿਲਾਉ। ਧਨੀਆਂ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰੇਗਾ।

- ਪਲਾਟ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਸਰੋਂ ਅਤੇ ਅਲਸੀ ਬਾਰਡਰ ਕਮ ਟਰੈਪ ਕਰਾਪ ਵਜੋਂ ਬੀਜੀ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਕੁੱਝ ਕੀੜਿਆਂ ਨੂੰ ਟਰੈਪ ਕਰਨ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਸਹਾਇਕ ਬਣਨਗੀਆਂ।

- ਬਿਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਖੇਤ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸਾਰਾ ਬਾਇਉਮਾਸ ਵਾਪਸ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਵਿਛਾ ਦਿਉ। ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਪਏ ਤਾਂ ਚੰਗੇਰੇ ਫੁਟਾਰੇ ਲਈ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰੋ । ਨੋਟ ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲੋ। ਹਰੇਕ ਸਿੰਜਾਈ ਸਮੇਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਦੇਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਬਿਜਾਈ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਜਦੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਚੰਗੀ ਵੱਤਰ ਹੋਵੇ ਪਰ ਜੇਕਰ ਲੋੜ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦੁਬਾਰਾ ਰੌਣੀ ਕਰੋ। ਰੋਣੀ ਮੌਕੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਨਾ ਭੁੱਲਣਾ।

- ਨਦੀਨ ਪ੍ਰਬੰਧਨ: ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਨਦੀਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹਨ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਇਹ ਕੰਮ ਹੱਥੀਂ ਕਰਾਂਗੇ। ਇੱਕ ਗੁਡਾਈ ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ (ਬਾਲ ਨਿੰਦਾਈ) ਜਦੋਂ ਨਰਮਾ ਅਤੇ ਬਣੇ ਚੌਲੇ 20 ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਹੋਣਗੇ। ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਕੱਦ ਦੀ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਨਦੀਨ ਤਾਂ ਵੀ ਇੱਕ ਸਮੱਸਿਆ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹੁੱਡ ਲਗਾ ਕੇ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ ( ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6 ਵਿੱਚ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖੋ)

- ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਤੇਜੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਫਸਲ 30 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਗੁੜ ਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ( ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9)। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਫਸਲ 55 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਰਥਾਤ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁੱਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10 ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ)।

- ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਕੀਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਛਿੜਕਾਅ: ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ 40 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲੱਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ (ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਦੇਖਣ ਲਈ ਦੇਖੋ- ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11) ਅਤੇ 65 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ (ਨਿੰਮ੍ਹ ਅਸਤਰ ਆਦਿ) ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕਰੋ।

ਨੋਟ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੈਸਟ ਅਟੈਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਫਸਲ ਦੇ 75 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਲੱਸੀ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫਸਲ ਦੇ 90 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਣ 'ਤੇ ਵਨਸਪਤੀ ਰਸ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਦੁਹਰਾਉ। ਜਦੋਂ ਫਸਲ 100 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਪੈਸਟ ਅਟੈਕ ਦੀ ਸੰਭਾਨਵਾਂ ਮੰਦ ਪੈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਤੁਸੀਂ ਫਸਲ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਕੀਟ ਹਮਲੇ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੇਖੋ ਤਾਂ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ (ਮੋਬਾਇਲ: 99151-95062)

- ਸਿੰਜਾਈ: ਜੇਕਰ ਭੂਮੀ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ 'ਤੇ ਨਮੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਸਿੰਜਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਾਂਗੇ । ਸਿੰਜਾਈ ਬਾਰੇ ਉਦੋਂ ਹੀ ਸੋਚੋ ਜਦੋਂ ਭੂਮੀ ਦੀ ਉਤਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਖੁਸ਼ਕ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇ ਪਰੰਤੂ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ 4 ਇੰਚ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਤੱਕ ਕੁੱਝ ਨਮੀ ਬਰਕਰਾਰ ਹੋਵੇ। ਜਦੋਂ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾ ਲਾਉ। ਛੋਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਦੁਆਲੇ ਛੋਟੀਆਂ ਵੱਟਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਕਣਕ ਨੂੰ 2 ਜਾਂ 3 ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਹੀ ਲੋੜ ਪਵੇਗੀ।

- ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਔਰਗਰੀਨ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਚਾਰ ਕਿੱਲੋ (10 ਕਿੱਲੋ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ) ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਬੀਜਾਂ/ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਅਤੇ ਤਰੀਕਾ ਜਾਣਨ ਲਈ ਅਪੈਂਡਿਕਸ 1 ਦੇਖੋ)

- ਜਦੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਇੱਕ- ਇੱਕ ਵਰਗ ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੱਕ ਦਾਤੀ ਨਾਲ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕੱਟ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬੰਡਲ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਹੁਣ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਤੱਕ ਧੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸੁਕਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਦੋਹਾਂ ਬੰਡਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਥਰੈੱਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਦਾਣੇ ਵੱਖ ਕਰ ਲਉ। ਦਾਣਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਮਜਬੂਤ ਪੇਪਰ ਬੈਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਦੋ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਮਟੀਰੀਅਲ ਦਾ ਅਲਗ-ਅਲਗ ਵਜ਼ਨ ਕਰੋ। ਵਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡੈਟਾ (ਜਾਣਕਾਰੀ) ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖ ਕੇ ਰੱਖੇਗਾ।

- ਜਦੋਂ ਫ਼ਸਲ ਪੱਕ ਕੇ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕੰਬਾਈਨ ਨਾਲ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਛੋਲਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਥੀਂ ਵੱਢ ਲਉ ਸਾਰੇ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚੋਂ ਹੋਈ ਦੋਹਾਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਨੂੰ ਗੱਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਗਿਣਤੀ ਕਰੋ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਸੰਭਵ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਹਰੇਕ ਗੱਟੇ ਦਾ ਵਜ਼ਨ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ । ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਕਿਸਾਨ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਜਾਵੇ।

- ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਅਤੇ 15 ਮਈ ਨੂੰ ਅਗਲੀ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਬਿਜਾਈ ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਪਗ 30 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋ ਪਲਾਟ ਵਿੱਚ ਉਗੀਆਂ ਔਰਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ 10 ਮਈ ਤੱਕ ਮਈ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ।

- ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹੇਠ ਲਿਖੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਣਕ ਅਤੇ ਛੋਲਿਆਂ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਤਿੰਨ ਸੈਂਪਲ ਢੁਕਵੀ ਲੈਬ ਨੂੰ ਭੇਜੇ ਜਾਣ (ੳ) ਪ੍ਰੋਟੀਨ % ਜਾਣਨ ਲਈ (ਅ) ਪੈਸਟੀਸਾਈਡ ਰੈਜੀਡਿਊ ਜਾਣਨ ਲਈ।

- ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਹਾੜੀ ਦੇ ਸੀਜਨ ਵਿੱਚ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ ਲਈ ਉਹੀ ਸਾਰੇ ਅਭਿਆਸ ਕਰੋ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਟਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਟ II. ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਦੋਹਾਂ ਪਲਾਟਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੰਮ ਇੱਕ ਹੀ ਹਨ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ ਲਿਸਟ

ਖੜੇ ਨਰਮੇ, ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਲਈ ਔਰੋਗਰੀਨ:

ੳ) ਅੱਗੇ ਦਿੱਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦੋ ਦਲ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ 6 ਕਿੱਲੋ ਬੀਜ ਲਉ: ਮੂੰਗੀ, ਚੋਲੇ, ਮਾਹ, ਗੁਆਰਾ, ਢਾਂਚਾ ਆਦਿ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਿੱਲੋ ਹਰੇਕ।

ਅ) ਸਾਰੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸ ਕਰ ਕੇ ਵਿੱਚ 2-2 ਸੋ ਗ੍ਰਾਮ ਸੌਂਫ, ਅਜਵਾਈਨ ਅਤੇ ਸਾਵੇ ਦੇ ਬੀਜ ਵੀ ਪਾਉ।

ੲ) ਸਾਰੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ।

ਸ) ਹੁਣ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੱਦਰ ਦੇ ਗੱਟੇ ਤੇ ਵਿਛਾ ਦਿਉ।

ਹ) ਬੀਜਾਂ ਉੱਤੇ ਲੱਕੜੀ ਜਾਂ ਪਾਥੀਆਂ ਦੀ ਅੱਧਾ ਕਿੱਲੋ ਸਵਾਹ ਧੂੜ ਦਿਉ । ਹੁਣ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣ ਲਈ ਬੀਜ ਤਿਆਰ ਹਨ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਝੋਨੇ, ਗੁਆਰ ਜਾਂ ਕਣਕ ਦੀ ਕਟਾਈ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮਹੀਨਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖੜੀ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਔਰੋਗਰੀਨ ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਪਾਣੀ ਲਾਉਣ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਣਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਗੁਆਰੇ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਵਿੱਚ ਸਤੰਬਰ 'ਚ ਅਤੇ ਕਣਕ ਵਿੱਚ ਮਾਰਚ 'ਚ

ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ ਦੇ ਸੋਮੇ ਵਜੋਂ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ:

ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਵਿੱਚ 4% ਤੱਕ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ, 1 % ਤੱਕ ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ 2% ਤੱਕ ਪੋਟਾਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪੀ ਐਚ ਆਮਤੌਰ 'ਤੇ 7 ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ ਪੋਸ਼ਕ ਤੱਤ ਦੇਣ ਲਈ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਕੁਦਰਤੀ ਸੋਮਾ ਹੈ । ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਇਸ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਤੇਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ੳ) ਜਿੰਨਾ ਹੋ ਸਕੇ ਵਧ ਤੋਂ ਵਧ ਪਿਸ਼ਾਬ ਇਕੱਠਾ ਕਰੋ । ਨੋਟ: ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲੇ ਹਰ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਉਪਲਭਧ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਜ ਏਕੜ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲੇ ਹਰ ਵੇਲੇ 250 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਜ਼ਰੂਰ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਅ) ਸਿੰਜਾਈ ਲਈ 50 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਲੈ ਕੇ ਜਾਉ।

ੲ) ਟੂਟੀ ਲੱਗੇ 20 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕੈਨ ਵਿੱਚ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਭਰ ਦਿਉ।

ਸ) ਹੁਣ ਪਸ਼-ਮੂਤਰ ਭਰੇ ਇਸ ਕੈਨ ਨੂੰ ਉਸ ਥਾਂ ਰੱਖੋ ਜਿਥੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਅੰਦਰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ । ਹੁਣ ਕੈਨ ਦੀ ਟੂਟੀ ਉਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹ ਕਿ ਸਿੰਜਾਈ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਵੀ ਸਮਾਨ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਖੇਤ ਜਾਂਦਾ ਰਹੇ।

ਨੋਟ: ਹਰੇਕ ਸਿੰਜਾਈ ਨਾਲ 50 ਲਿਟਰ ਤੱਕ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਖੇਤ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਹੈ।

ਸਾਵਧਾਨੀ: ਉੱਪਰ ਸੁਝਾਇਆ ਤਰੀਕਾ ਜ਼ਮੀਨ ਕੇਂਦਰਤ ਹੈ । ਇਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਕੇ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਵੀ ਛਿੜਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹ।(15 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ 5 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਸਪ੍ਰੇਅ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ) ਇਕੱਲੇ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਦੀ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੱਤਿਆਂ ਨੂੰ ਜਲਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ -3

ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਾਦ (ਲਿਵਿੰਗ ਮੈਨਿਉਰ) 'ਚ ਬਦਲਣਾ:

ਇਹ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਆਧੁਨਿਕ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ਼ ਕੇਂਦਰ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਇਸ ਵਿਚਲੀ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ, ਫਾਸਫੋਰਸ ਅਤੇ ਪੋਟਾਸ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਪਸ਼ੂਆਂ ਦੇ ਗੋਬਰ ਦੀ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ 6 ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਾਈਟਰੋਜ਼ਨ ਫਿਕਸਰ, ਫਾਸਫੇਟ ਨੂੰ ਘੋਲਣ ਵਾਲੇ, ਸੈਲੂਲੋਜ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ, ਪਲਾਂਟ ਗਰੋਥ ਵਧਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਰੋਗਾਂ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਨ ਵਾਲੀਆਂ ਉੱਲੀਆਂ ਅਤੇ ਐਂਟਮੋਪੈਥੋਜਿਨਜ਼ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ । ਇਸ ਲਈ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਅਸਲ ਕੀਮਤ ਉਸ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਵਿੱਚ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਉਸ ਵਿਚਲੀ ਐਨ ਪੀ ਕੇ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੋਰ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ:

ੳ) ਇੱਕ ਟਰਾਲੀ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਲਉ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਢੇਰੀ ਕਰੋ।

ਅ) ਖਾਦ ਦੇ ਢੇਲਿਆਂ/ਡਲਿਆਂ ਨੂੰ ਤੋੜੋ।

ੲ) ਹੁਣ ਢੇਰ ਵਿੱਚ (ਉਸਦੇ ਵਜ਼ਨ ਬਾਰਬਰ) ਬਰਾਬਰ ਮਾਤਰਾ 'ਚ ਉਸੇ ਖੇਤ ਦੀ ਮਿੱਟੀ ਮਿਕਸ ਕਰੋ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਹੀ ਚੰਗਾ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਕੰਮ ਲਈ ਸੀਮੇਂਟ ਮਿਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਰਤੀਏ ਪਰ ਇਹ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ।

ਸ) ਢੇਰ ਉੱਤੇ ਇੰਨਾ ਕੁ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕੋ ਕਿ ਉਹ ਸਲਾਭਿਆ ਜਿਹਾ ਹੋ ਜਾਵੇ ਪਰੰਤੂ ਗਿੱਲਾ ਨਹੀਂ ।

ਹ) ਮਿਕਸ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਢੇਰ ਦਾ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਉੱਚਾ ਅਤੇ 3 ਫੁੱਟ ਚੌੜਾ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਵੀ ਚਾਹੇ ਲੰਮਾ ਬੈੱਡ ਬਣਾਉ।

ਕ) ਹੁਣ ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਦੋ ਕਿੱਲੋ ਬੀਜ ਲਉ ( ਦੋ ਦਲੇ ਬੀਜ 1 ਕਿੱਲੋ: ਮੂੰਗੀ, ਚੌਲੇ, ਮਾਂਹ, ਗੁਆਰਾ, ਮਸਰ, ਦੇਸੀ ਛੋਲੇ ਆਦਿ। ਇੱਕ ਦਲੇ ਬੀਜ਼ 400 ਗ੍ਰਾਮ: ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਜ਼ਰਾ, ਜਵਾਰ, ਕਣਕ, ਝੋਨਾ, ਰਾਗੀ ਅਦਿ । ਤੇਲ ਬੀਜ 400 ਗ੍ਰਾਮ: ਤਿਲ, ਸੂਰਜਮੁੱਖੀ, ਸਰੋਂ ਅਲਸੀ ਆਦਿ। ਇਹਨਾਂ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸੌਂਫ, ਧਨੀਆ, ਮੇਥੇ ਅਤੇ ਮਿਰਚ ਦੇ 50-50 ਗ੍ਰਾਮ ਐਡ ਕਰ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸ ਕਰ ਕੇ 2 ਤੋਂ 4 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਹੁਣ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਖੱਦਰ ਦੇ ਗੱਟੇ ਉਤੇ ਵਿਛਾ ਲਉ। ਹੁਣ ਬੀਜਾਂ ਉੱਤੇ ਪਾਥੀਆਂ ਜਾਂ ਲੱਕੜੀ ਦੀ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਸਵਾਹ ਧੂੜੋ।

ਨੋਟ: ਸਾਰੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੀਜ ਕਿਸਾਨ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਗੁਆਂਢੀ ਕਿਸਾਨ ਜਾਂ ਫਿਰ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚੋਂ ਬੀਜ ਖਰੀਦੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 50 ਤੋਂ 100 ਕੁ ਰੁਪਏ ਹੋਵੇਗੀ।

ਖ) ਔਰੋਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਹਾਈਡ੍ਰੇਟਿਡ (ਸੁਕਾਏ) ਹੋਏ ਬੀਜ ਮਿਕਸਡ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਦੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਬੈੱਡ ਦੀ ਉਤਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੇ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹਨ। ਬਿਜਾਈ ਉਪਰੰਤ ਬੈਂਡ ਪਾਣੀ ਛਿੜਕ ਕੇ ਬੈਂਡ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਇੰਚ ਮੋਟੀ ਪਰਾਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿਉ।

ਗ) ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਫੁਟਾਰੇ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੋ। ਜਦੋਂ ਜਿਅਦਾਤਰ ਬੀਜ ਉੱਗ ਜਾਣ ਤਾਂ ਬੈਂਡ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਪਰਾਲੀ ਹਟਾ ਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੈੱਡ ਦੀਆਂ ਚਾਰੇ ਸਾਈਡਾਂ 'ਤੇ ਵਿਛਾ ਦਿਉ ਤਾਂ ਕਿ ਬੈਂਡ ਵਿੱਚ ਲੋੜੀਂਦੀ ਨਮੀ ਬਣੀ ਰਹੇ। ਘ) ਬੈੱਡ 'ਤੇ ਉੱਗੀਆਂ ਔਰਗਰੀਨ ਫ਼ਸਲਾਂ ਨੂੰ 25 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਵਧਣ ਦਿਉ। ਉਪਰੰਤ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਜੜ੍ਹਾਂ ਸਮੇਤ ਉਖਾੜ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਛੋਟ-ਛੋਟੇ ਟੁਕੜੇ ਕਰਕੇ ਵਾਪਸ ਬੈਂਡ ਵਿੱਚ ਮਿਕਸ ਕਰ ਦਿਉ। ਹੁਣ ਦੁਬਾਰਾ ਬੈਂਡ ਬਣਾਉ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਪਰਾਲੀ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿਉ। 10 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਕੰਪੋਸਟ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਨੋਟ: ਢਕਿਆ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨਮੀ ਭਰਪੂਰ ਬੈੱਡ ਬਿਨਾਂ ਅਪਣੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਗਵਾਏ ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਤੱਕ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਯੋਗ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਞ) ਪ੍ਰਾਪਤ ਲਿਵਿੰਗ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ 2 ਏਕੜ ਖੇਤ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ।

ਨੋਟ: ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੰਪੋਸਟ ਵਿੱਚ ਸਧਾਰਣ ਰੂੜੀ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੂਖਮ ਜੀਵਾਣੂਆਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ ਵਿੱਚ 10 ਤੋਂ 100 ਗੁਣਾਂ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਸੀਂ ਰੂੜੀ ਦੀ ਖਾਦ ਨੂੰ 10 ਤੋਂ 100 ਗੁਣਾ ਵਧੇਰੇ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲੀ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਚ) ਸਿੰਜਾਈ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਏਕੜ ਪ੍ਰਤੀ ਫ਼ਸਲ 2 ਕੁਇੰਟਲ ਲਿਵਿੰਗ ਐਫ ਵਾਈ ਐਮ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਦਿਉ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਕਰੋ ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 6-8 ਇੰਚ ਦੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕਿ ਇਸ ਵਿਚਲੇ ਜੀਵਾਣੂ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿ ਸਕਣ। ਖੇਤ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਵੀ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 4

ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ (ਬੀਜ਼ ਨੂੰ ਬਿਜਾਈ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾਂ)

ੳ) ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣਿਆ ਹੋਇਆ 100 ਲਿਟਰ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਉ।

ਅ) ਲਗਪਗ 5 ਕਿੱਲੋ ਚੂਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪੋਟਲੀ ਬੰਨ੍ਹ ਲਉ। ਇਸ ਪੋਟਲੀ ਨੂੰ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਲਈ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਾਲੇ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਰੱਖੋ। ਉਪਰੰਤ ਪੋਟਲੀ ਨੂੰ ਜੀਵ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਨਿਚੋੜ ਦਿਉ। ਉਪਰੰਤ ਪੋਟਲੀ 'ਚ ਬਚੇ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਸੁੱਟ ਦਿਉ।

ੲ) ਹੁਣ ਲੋੜੀਂਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਬੀਜ ਲਉ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਪਰਕੋਤ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਦਿਉ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਅਹਿਮ ਹੈ ਕਿ ਕਿਹੜਾ ਬੀਜ ਕਿੰਨੇ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਭਿਉਂਤਾ ਜਾਵੇ। ਹੇਠਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕੁੱਝ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਭਿਉਂਣ ਦੇ ਘੰਟੇ ਦੱਸੇ ਗਏ ਹਨ।

ਵੱਖ-ਵੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ 'ਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਸਮਾਂ:

ਝੋਨਾ-14 ਘੰਟੇ, ਕਣਕ-6 ਘੰਟੇ, ਨਰਮਾ-6 ਘੰਟੇ, ਛੋਲੇ-4 ਘੰਟੇ, ਜਵਾਰ-5 ਘੰਟੇ, ਬਾਜ਼ਰਾ-5 ਘੰਟੇ, ਮੂੰਗੀ ਅਤੇ ਮਾਂਹ-3 ਘੰਟੇ

ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਕਣਕ ਅਤੇ ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਫ਼ਸਲਾਂ ਲਈ ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਵੇਰੇ ਵੇਲੇ ਪਰੰਤੂ ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਸੀਡ ਪ੍ਰਾਈਮਿੰਗ ਉਪਰੰਤ 12 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਵਿਚ-ਵਿੱਚ ਬਿਜਾਈ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

The method is based on the publication of Harris D.. et.al. 1999. Experimental Agriculture 35:15-29; Musa, A.M. et.al. 2001. Experimental Agriculture 37:509-521.

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 5

ਬੀਜਾਂ ਦਾ ਜ਼ਰਮੀਨੇਸ਼ਨ ਟੈਸਟ:

ੳ) 1000 ਬੀਜ ਲਉ

ਅ) ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ 4 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਪਾਣੀ 'ਚ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ ( ਝੋਨੇ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਅਜਿਹਾ 20 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਕਰੋ)।

ੲ) ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਉਪਰੰਤ ਅਖ਼ਬਾਰੀ ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਸਿਰੇ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਰੱਖ ਕੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਟਿਊਬ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟੋ।

ਸ) ਹਣ ਇਸ ਟਿਊਬ ਨੂੰ ਮੋੜੇ ਅਤੇ ਪੋਲੀਥੀਨ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿਉ।

ਹ) ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਪਾਣੀ ਪਾਉ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮਿਨਟਾ ਬਾਅਦ ਪਾਣੀ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿਓ ।

ਕ) 30 ਮਿਨਟਾਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਵਾਧੂ ਡੋਲ੍ਹ ਦਿਉ।

ਖ) ਹੁਣ ਪੋਲੀਥੀਨ ਦੇ ਲਿਫ਼ਾਫੇ ਨੂੰ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਰੇ 'ਚ ਰੱਖੋ। ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ 7 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਕਰੋ।

ਗ) ਹੁਣ ਕਾਗਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਪੇਟੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਲਿਫ਼ਾਫੇ 'ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢੋ ਅਤੇ ਕਾਗਜ਼ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿਉ।

ਘ) ਹੁਣ ਪੁੰਗਰੇ ਹੋਏ ਕੁੱਲ੍ਹ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕਰਕੇ ਫੀਲਡ ਬੁੱਕ ਵਿੱਚ ਦਰਜ਼ ਕਰੋ। ਹੁਣ ਕੁੱਲ੍ਹ ਪੁੰਗਰੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸੈਂਟੇਜ਼ ਕੱਢ ਲਉ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 6

ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਵਜੋਂ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਅਤੇ ਦੇਸੀ ਸਾਬੁਨ ਦਾ ਘੋਲ

ੳ) ਮਿੱਟੀ ਅਤੇ ਗੋਬਰ ਰਹਿਤ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤਾ ਪੁਰਾਣਾ 40 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਜੁਟਾਉ।

ਅ) 250 ਗ੍ਰਾਮ ਦੇਸੀ ਸਾਬੁਨ ਲੈ ਕੇ ਕੱਦੂਕਸ ਕਰ ਲਉ।

ੲ) ਕੱਦੂਕਸ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸਾਬੁਨ ਨੂੰ ਦੋ ਲਿਟਰ ਕੋਸੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੋਲ ਲਉ । ਹੁਣ ਇਸ ਘੋਲ ਨੂੰ 40 ਲਿਟਰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਕਸ ਕਰ ਦਿਉ। ਘੋਲ ਨੂੰ ਪੁਣ ਕੇ ਇੱਕ ਏਕੜ ਵਿੱਚ ਛਿੜਕ ਦਿਉ।

ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਖਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਹੋਏ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਕਰੋ। ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਨੋਜ਼ਲ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹੋਲੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ:

ਇੱਕ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਵਿੱਚ 15 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ ਮੂਤਰ ਭਰ ਲਉ, ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ 10 ਗ੍ਰਾਮ ਸਰਫ ਅਤੇ 2 ਅੰਡੇ ਫੈਂਟ ਕੇ ਪਾ ਦਿਉ। ਉੱਚਕੋਟੀ ਦਾ ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਬਾਇਉਹਰਬੀਸਾਈਡ ਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਖਾਲੀ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਹੋਏ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਕਰੋ। ਇਹ ਫਸਲ ਅਤੇ ਨਦੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜੇਕਰ ਫ਼ਸਲ ਵਿੱਚ ਉੱਗੇ ਨਦੀਨਾਂ 'ਤੇ ਇਸਦਾ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਪੰਪ ਦੀ ਨੋਜ਼ਲ 'ਤੇ ਨੋਜ਼ਲ ਕੈਂਪ ਲਾ ਕੇ ਨੋਜ਼ਲ ਨੂੰ ਨੀਵਾਂ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਵਾਸਤੇ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਲਾਈਨ ਵਿਚਲਾ ਫਾਸਲਾ 30 ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਾ ਹੋਵੇ।

* ਇਹ ਇੱਕ ਨਿਵੇਕਲਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੈ ਆਸ ਹੈ ਇਸ ਨਾਲ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਕੈਮੀਕਲਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਨਦੀਨਾਂ ਦਾ ਬੰਦੋਬਸਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 7

ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੀ ਖਲ੍ਹ 'ਬਦਲਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ

ੳ) ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚ 3- ਤੋਂ 7 ਦਿਨ ਪੁਰਾਣਾ 100 ਲਿਟਰ ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਉ।

ਅ) ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਦੀ ਕੋਈ ਵੀ ਖਲ੍ਹ (ਅਰਿੰਡ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਸਸਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ) ਪਾ ਕੇ ਰਾਤ ਭਰ ਭਿਉਂ ਕੇ ਰੱਖੋ।

ੲ) ਹੁਣ ਭਿੱਜੀ ਹੋਈ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤ੍ਰਿਪਾਲ 'ਤੇ ਢੇਰੀ ਕਰ ਕੇ ਇਸਨੂੰ ਪਰਾਲੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਬਾਇਉਮਾਸ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿਉ।

ਸ) ਹੁਣ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਢੁਕਵੇਂ ਸੰਦ ਨਾਲ ਮਸਲੋ ਤਾਂ ਕਿ ਇਹ ਭੁਰਭੁਰੇ ਮਾਦੇ 'ਚ ਬਦਲ ਜਾਵੇ ।

ਹ) ਹੁਣ ਇਸ ਪਾਊਡਰੀ ਮਟੀਰੀਅਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਏਕੜ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਬਿਖਰਾ ਦਿਉ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 8

ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ:

ਝੋਨੇ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਖਾਵਾਂ ਵਧਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਹੁੰਚ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ਼ ਸਿਰਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਥੋੜ੍ਹੀ ਬਾਬਾ ਸਾਵਨ ਸਿੰਘ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸ. ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਮੋਬਾ. 095501-01355) ਨੇ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਪਿਛਲੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਵਰਤ ਰਹੇ ਹਨ।

ੳ) 12 ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ, 4 ਇੰਚ ਚੌੜੀ ਅਤੇ 2 ਇੰਚ ਉੱਚੀ ਚੌਰਸ ਖੋਖਲੀ ਪਾਈਪ ਦਾ ਇੱਕ ਢੁਕਵਾਂ ਪਾਟਾ ਬਣਾਉ।

ਪਾਟੇ ਦੇ ਸੈਂਟਰ ਤੋਂ ਬਰਾਬਰ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਦੋਹੇਂ ਪਾਸੇ ਦੇ ਹੁੱਕਾਂ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਣ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਸੀ ਬੰਨ੍ਹ ਕੇ ਪਾਟਾ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾ ਸਕੇ ।

ਅ) ਪਾਟਾ ਦੋ ਬੰਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹੱਥੀਂ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੋ ਬੰਦੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 4 ਏਕੜ ਪਾਟਾ ਲਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ੲ) ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਵੇਰੇ ਝੋਨੇ ਦੀ ਸਿੰਜਾਈ ਕਰ ਦਿਉ। ਜਦੋਂ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦਾ ਪੱਧਰ 1 ਇੰਚ ਤੱਕ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਤਾਂ ਪਾਟਾ ਲਾਉ । ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਖੇਤ ਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿਉ।

ਨੋਟ: ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਤੋਂ 24 ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਝੋਨਾ ਮੁੜ ਖੜਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰੰਤੂ ਨਦੀਨ ਨੁਕਸਾਨੇ ਜਾਣਗੇ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪਾਟਾ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੇ ਫੁਟਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਸ) ਝੋਨੇ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਪਾਟਾ ਲਾਉ। ਪਾਟਾ 20, 35 ਅਤੇ 50 ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਉਮਰ 'ਤੇ ਲਾਉ । ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਪਾਟਾ ਫਲਾਵਰਿੰਗ ਅਤੇ ਬਘੋਲੇ ਦੀ ਸਟੇਜ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਲਾਉਣਾ ਹੈ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਜਦੋਂ ਝੋਨੇ ਦੀ ਫ਼ਸਲ ਬਘੋਲੇ 'ਤੇ ਹੋਵੇ ਉਦੋਂ ਪਾਟਾ ਨਹੀਂ ਲਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 9

ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ:

ੳ) 60 ਕਿੱਲੋ ਤਾਜ਼ਾ ਗੋਬਰ ਲਉ।

ਅ) ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ 5-7 ਕਿੱਲੋ ਗੋਬਰ ਵਿੱਚ 200 ਗ੍ਰਾਮ ਸਰੋਂ ਦਾ ਤੇਲ ਅਤੇ 1 ਕਿੱਲੋ ਬੇਸਣ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾ ਮਿਕਸ ਕਰੋ।

ੲ) ਪੰਜ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਕਿੱਲੋ ਪੁਰਾਣਾ ਗੁੜ ਘੋਲੋ

ਸ) ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਸਮਾਨ ਨੂੰ 200 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਡਰੰਮ ਵਿੱਚ ਪਾ ਕੇ ਉੱਪਰ ਡੇਢ ਸੌ ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਪਾਉ।

ਹ) ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲ 10 ਮਿਨਟ ਤੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਿਕਸ ਕਰੋ।

ਕ) ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਇਹ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਵਧੀਆ ਗਰੋਥ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

ਨੋਟ: ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਇਸ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਛਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ 2-3 ਵਾਰ 10-10 ਮਿਨਟ ਤੱਕ ਲੱਕੜੀ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਹੱਥ ਹਿਲਾਉਣਾ ਹੈ।

'ਇਹ ਸ਼੍ਰੀ ਸੁਰੇਸ਼ ਦੇਸਾਈ ਜੀ ਦੀ ਖੋਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਜਿੱਥੇ ਵੀ ਗੁੜਜਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਉਥੇ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਗਰੋਥ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਦਰਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

It is a good case for researchers to understand mechanism of action.

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 10

ਪਾਥੀਆਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਘੋਲ (ਜਿਬਰੈਲਕ ਐਸਿਡ)

ਲੋੜੀਂਦਾ ਸਮਾਨ : ਇੱਕ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਪਾਥੀਆਂ-15 ਕਿੱਲੋ, ਪਾਣੀ-50 ਲਿਟਰ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਦਾ ਡਰੰਮ-01

ਵਿਧੀ- 15 ਕਿੱਲੋ ਪਾਥੀਆਂ ਨੂੰ 50 ਲਿਟਰ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ ਕੇ 4 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਢਕ ਕੇ ਛਾਂਵੇਂ ਰੱਖ ਦਿਓ। ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਹੈ।

ਨੋਟ: ਪਾਥੀਆਂ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਜਾਣ ਇਹ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਪਾਥੀਆਂ ਉੱਪਰ ਕੁੱਝ ਵਜ਼ਨ ਰੱਖ ਦਿਉ।

ਵਰਤਣ ਦਾ ਢੰਗ- ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਾਥੀਆਂ ਤੋਂ ਅਲਗ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ ਲੋੜ ਅਨੁਸਾਰ ਪ੍ਰਤੀ ਪੰਪ 2 ਲਿਟਰ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਛਿੜਕੋ।

ਨੋਟ: ਪਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸੁਕਾ ਕੇ ਬਾਲਣ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

* ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਤਰੀਕਾ ਬੇਲਗਾਉਂ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨ ਸ੍ਰੀ ਸੁਰੇਸ਼ ਦੇਸਾਈ ( ਮੋਬਾ. 09480448256) ਨੇ ਸੰਨ 2009 ਆਪਣੀ ਪੰਜਾਬ ਫੇਰੀ ਦੌਰਾਨ ਦੱਸਿਆ ਸੀ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 11

ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਖੱਟੀ ਲੱਸੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ

ੳ) 5 ਲਿਟਰ ਦੁੱਧ ਨੂੰ ਉਬਾਲ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰੋ

ਅ) ਦੁੱਧ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਦਾ 20 ਗ੍ਰਾਮ ਦਹੀਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਦਹੀਂ ਬਣਨ ਲਈ ਰੱਖ ਦਿਉ।

ੲ) ਹੁਣ ਦਹੀ ਤੋਂ 10 ਲਿਟਰ ਲੱਸੀ ਬਣਾ ਲਉ। ਲੱਸੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਇੱਕ ਬਰਤਨ ਵਿੱਚ ਭਰ ਕੇ ਰੱਖ। ਇੱਕ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਲੱਸੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੁੱਟ ਲੰਬੀ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਪੱਟੀ ਜਾਂ ਇੱਕ ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਮੁਲੰਮਾ ਰਹਿਤ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਤਾਰ ਦਾ ਗੋਲਾ ਪਾਉ । ਇਸ ਘੋਲ ਨੂੰ 5-7 ਦਿਨ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਰੱਖੋ।

ਸ) ਲੱਸੀ ਹਰੀ ਭਾਅ ਮਾਰਦੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਹੋਣ ਇਹ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ।

* ਦੇਸ ਭਰ ਵਿੱਚ ਜੈਵਿਕ ਖੇਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਟ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕ ਜਾਣਾ- ਪਛਾਣਿਆ ਜੈਵਿਕ ਤਰੀਕਾ ਹੇ। ਇਹ www.sristi.org ਨਾਮਕ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਵੀ ਦਰਜ਼ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਅਜਿਹੀ ਹੋਰ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਵੈੱਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 12

ਜੈਵਿਕ ਘੋਲ/ਰਸ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਤਰੀਕਾ:

1. ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ 10 ਕਿੱਲੋ ਪੱਤੇ ਅਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰੋ:

(ੳ) ਦੇਸੀ ਅੱਕ, (ਅ) ਧਤੂਰਾ, (ੲ) ਅਰਿੰਡ, (ਸ) ਨਿੰਮ, (ਹ) ਗਾਜ਼ਰ ਬੂਟੀ/ਕਾਂਗਰਸ ਘਾਹ, (ਕ) ਬਾਰਾਂਮਾਸੀ, (ਖ) ਕਨੇਰ

2. ਪੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਕਰੂੰਬਲਾਂ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰੱਖ ਕੇ ਛਾਂਵੇ ਸੁਕਾ ਲਉ। ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਹੀ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸੁੱਕੇ ਮਾਦੇ ਨੂੰ ਮਿਕਸੀ ਨਾਲ ਗ੍ਰਾਂਈਡ ਕਰ ਲਉ।

3. ਸਾਰੇ ਮਟੀਰੀਅਲ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਗ੍ਰਾਂਈਡ ਕਰੋ। ਵਨਸਪਤੀ ਪਾਊਡਰ ਨੂੰ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਈ ਕਿਸੇ ਖੁਸ਼ਕ ਥਾਂ 'ਤੇ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਉ। ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਾਲ ਤੱਕ ਸਟੋਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

4. 40 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਵੀ ਅਲੱਗ ਤੋਂ 20-20 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਏਅਰ ਟਾਈਟ ਢੱਕਣ ਲੱਗੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕੈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਟੋਰ ਕਰ ਲਉ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਨੂੰ ਨੀਲੇ ਜਾਂ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਕੈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਟੋਰ ਕਰੋ ਜਿਹੜੇ ਕਿ ਧੁੱਪ ਨੂੰ ਸਹਿ ਸਕਣ।

ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਪ੍ਰਯੋਗ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਰੇਕ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਾਰਚ ਤੋਂ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਦੌਰਾਨ ਉਪਰੋਕਤ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੇ ਵਨਸਪਤਿਕ ਮਾਦੇ ਤੋਂ ਪਾਊਡਰ ਬਣਾ ਕੇ ਸਟੋਰ ਕਰਕੇ ਰੱਖੇ ਤਾਂ ਕਿ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ।

ਪੂਰੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਇੱਕ ਏਕੜ ਫ਼ਸਲ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸਾਨ ਕੋਲ ਉਪ੍ਰੋਕਤ ਵਨਸਪਤੀਆਂ ਦਾ 4-4 ਕਿੱਲੋ ਪਾਊਡਰ ਅਤੇ ਇੰਨੀ ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਨਿੰਮ ਅਤੇ ਅਰਿੰਡ ਦੋਹਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਭੰਡਾਰ ਕਰਨੀ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੈ। ਇਹ ਮਟੀਰੀਅਲ ਹਾੜੀ ਅਤੇ ਸਾਉਣੀ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ 2-2 ਸਪ੍ਰੇਆਂ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ।

ਸਪ੍ਰੇਅ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ:

1. 200 ਲਿਟਰ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਡਰੰਮ ਵਿੱਚ 20 ਲਿਟਰ ਪਸ਼ੂ-ਮੂਤਰ ਪਾਉ। ਹੁਣ ਉਸ ਵਿੱਚ 20 ਲਿਟਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਪਾਉ। ਉਪਰੰਤ ਡਰੰਮ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਵਨਸਪਤੀ ਦਾ 1 ਕਿੱਲੋ ਪਾਊਡਰ ਪਾਉ।

2. ਨਿੰਮ ਜਾਂ ਅਰਿੰਡ ਦੀ 2 ਕਿੱਲੋ ਖਲ੍ਹ ਲਉ ( ਇੱਕ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਖਲ੍ਹ ਕਾਫੀ ਹੈ) ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ 4 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ 4 ਲਿਟਰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਭਿਉਂ ਦਿਉ। ਇਹ ਫੁੱਲ ਜਾਵੇਗੀ। ਫੁੱਲੀ ਹੋਈ ਖਲ੍ਹ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਮਲ ਕੇ ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਬਾਕੀ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਮਿਲਾ ਦਿਉ।

3. ਡਰੰਮ ਵਿਚਲੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੋਲੋ ਅਤੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪਾਣੀ ਮਿਲਾ ਕੇ 100 ਲਿਟਰ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਉ।

4. ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਰਾਤ ਭਰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਰੱਖੋ। ਹੁਣ ਇਹ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਕੀਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ।

5. ਮਿਸ਼ਰਣ ਨੂੰ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਪੁਣ ਕੇ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਛਿੜਕਾਅ ਕਰੋ।

ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ: ਇਹ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਕੀਟ ਨਾਸ਼ਕ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਜੈਵਿਕ ਕਿਸਾਨ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਫਿਰ ਵੀ ਫ਼ਸਲ 'ਤੇ ਕੀਟਾਂ ਦਾ ਹਮਲਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਕ੍ਰਿਪਾ ਕਰਕੇ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਬੜੀਖਾਨਾ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰੋ।

ਅਪੈਂਡਿਕਸ 13

ਪਹਿਲੇ ਸਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ

ਫ਼ਸਲ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਨਪੁਟਸ ਦੀ ਸੂਚੀ

(ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਖੜੀ ਕਣਕ ਤੋਂ ਹੋਵੇਗੀ)

ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ਸਲ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਝਾੜ ਲਈ ਬਿਜਾਈ, ਸਿੰਜਾਈ ਅਤੇ ਫ਼ਸਲ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਪੇਜ਼ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਸਾਰੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਣ।

ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ – ਹਾੜੀ

* 1. ਜਦੋਂ ਫਸਲ ਫਲਾਵਰਿੰਗ 'ਤੇ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਪ੍ਰੇਅ ਨਾ ਕਰੋ।

2. ਹਰੇਕ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਲਈ ਮਿਤੀ ਅਤੇ ਮਹੀਨੇ ਦਾ ਸਹੀ ਹਿਸਾਬ ਰੱਖੇ।

3. ਇਸੇ ਦੋਰਾਨ ਸਾਲ ਦੂਜੇ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸਥਾਰਥ ਸੂਚੀ ਬਣਾਈ ਜਾਵੇ।

ਖੇਤੀ ਵਿਰਾਸਤ ਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਹਥਲੀ ਪੁਸਤਕ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਬਹੁਤ ਗਹਿਰ-ਗੰਭੀਰ ਵਿਚਾਰ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਡਾ. ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਰੁਪੇਲਾ ਦੀ ਯੋਗ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਵਿਚਾਰ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੂਬੇ ਭਰ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਤਹਿਤ ਕਣਕ ਦਾ ਝਾੜ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਯੋਗ ਸੁਝਾਉਂਦੀ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਡਾ. ਰੁਪੇਲਾ ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਵਿੱਚ ਕਣਕ ਦੇ ਘੱਟ ਝਾੜ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਇਸ ਸਬੰਧੀ ਆਪਣੀ ਸਮਗਰ ਸਮਝ ਬਣਾਉਣ ਹਿੱਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਠਿੰਡਾ, ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ, ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ, ਜਲੰਧਰ, ਬਰਾਨਾਲਾ, ਸੰਗਰੂਰ, ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੁਦਰਤੀ ਖੇਤੀ ਕਰ ਰਹੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਪਰੰਤ ਹਥਲੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜੈਤੋ (ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ), ਖੁੱਬਣ (ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ), ਸਹੇਲੀ (ਪਟਿਆਲਾ) ਅਤੇ ਬਠਿੰਡਾ ਵਿਖੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਉਪਰੋਕਤ ਵਿਚਾਰ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਹੀ ਡਾ. ਰੁਪੇਲਾ ਨੇ ਇਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇਸ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਕਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਦਬੜ੍ਹੀਖਾਨਾ ਨੇ ਕੀਤਾ ਹੈ।