پرو: موهن سِںگھ نُوں ِاسدا پلاٹ سُنايا تاں اُس نے آکھِآ کِ اُه ِاس ناٹک نُوں جرُور چھاپےگا۔

دُوجی جںگ لگی هوای سی ۔ کاگج کِتے مِلدا نهیں سی۔ پر موهن سِںگھ نے موٹے کیمتی کاگج اُّتے ِاه ناٹک چھاپِآ۔ بگَےر کِسے بھُومِکا دے ناٹک تیجے سپھے توں سُرُو هو گِآ۔ ِاس دا ٹاایٹل کور سوبھا سِںگھ نے بنايا سی - لوهے ورگے نِّگر کالے اّکھراں وِچ۔

مںچ اُّتے کھےڈن لای پریت نگر وِچ ِاس دیآں رِهرسلاں هوایآں پر پریتنگر دے سُّچے مںچ اُتے ِاه نا کھےڈِآ جا سکِآ۔

لاهَور رےڈیاَو سٹےسن توں جدوں ِاه براڈکاسٹ هويا تاں ِاکبال مُهںمد نے کاکُو لُهار دا پارٹ کیتا, اَوم پرکاس (پھِلم اَےکٹر) نے گّجن دا, موهِنی داس نے بَےنو دا تے آگِآ اروڑا نے سںتی دا۔ کرتار سِںگھ دُّگل نے ِاس نُوں پروڈِاُوس کیتا۔

لاهَور رےڈیاَو سٹےسن اُس وےلے ساهِتک ناٹکاں دا کےںدر سی۔ ِامتِآج الی تاج, رپھی پیر, راجِںدر سِںگھ بےدی تے بهُت سارے اُّگھے لےکھک تے کوی رےڈیاَو سٹےسن نال جُڑے هواے سن۔ لوها کُّٹ دی ساهِتک وِسےستا, جبان تے ِاس دے وِسے دا چرچا هويا۔ کای چِّٹھیآں ناٹک دے هک وِچ آایآں۔ پر کسُور سهِر دے لُهاراں دا ِاک ڈَےلیگےسن ِاس دے کھِلاپھ آيا کِ لُهاراں دے کِّتے نُوں بدنام کیتا گِآ هَے۔ کی لُهاراں دیآں تیویآں اےداں دیآں هُںدیآں نے?

مَےں آپنی سپھاای پےس کیتی کِ کاکُو لُهار تاں مےرے ناٹک دا ِاک پاتر هَے, لُهاراں دی سرےنی اُّتے کوای پھتوا نهیں لا رِها۔ ساهِت نُوں سرےنی وںڈ انُسار پرکھِآ جاوے تاں ساِاد کُجھ وی نا لِکھِآ جاوے۔ جے مےرا پاتر کوای ٹیچر هُںدا جِس دی بیوی اُس نُوں چھڈ کے چلی گای هُںدی تاں پںجاب دے ٹیچراں دی ےُونیان مَےنُوں نوٹِس دے دےںدی۔ جے مےرا پاتر کوای وپاری لالا هُںدا تاں پںجاب وپار-مںڈل مَےنُوں کچهِری وِچ لَے جاںدا۔ جے مےرا پاتر وکیل هُںدا تاں وکیل- مںڈل مےرے اُّتے دااوا ٹھوک دِںدا۔

گّل مُک گای۔ 'لوها کُّٹ نُوں پهِلاں نالوں ودھےرے مانتا مِلی۔

ِاک سام پرو: تےجا سِںگھ اَےمپرّس روڈ اُتے مےری نِّکی جِهی کوٹھی مَےنُوں مِلن آاے۔ اُهناں دے هّتھ وِچ کھُوںڈی سی۔ ِاس توں پهِلاں مَےں اُهناں نُوں نهیں سی مِلِآ۔

اُه آکھن لگے, مَےں اںمرِتسر توں آيا هاں ِاتھے رےڈیاَو سٹےسن اُّتے نویآں کِتاباں بارے بولن ۔ تےرے 'لوها کُّٹ’ بارے بول رِها هاں۔ ِاه لوها کُّٹ بس لوهے نُوں هی کُّٹن جاندا هَے, تیویں دے من نُوں نهیں۔ اُه لهار نهیں, لوها کُّٹ هَے۔ ساڈے بهُتے پروپھَےسر وی لوها کُّٹ هی هن ?" ِاه آکھ کے اُه چلے گاے۔

تےجا سِںگھ نے مےرے ناٹک نُوں ِاک اُکتی بنا کے تھاں تھاں ورتِآ تے ِاس دے وِسے نُوں اُجاگر کیتا۔

کای اَورتاں نے سُآل اُٹھايا کِ پںجاب دی اَورت ِاس ترھاں دی نهیں هو سکدی جو اُّنی سال وِآه پِچھوں پتی تے پُّت نُوں چھّڈ کے آپنے پرےمی نال چلی جاوے۔

پر اکھباراں وِچ بےسُمار ِاهو جِهیآں گھٹناواں چھپیآں جِنھاں وِچ تیویآں ججبے دی اّگ کھاتر گھر نُوں چھّڈ کے آپنے پرےمیآں نال چلیآں گایآں۔ ِاهو جِهیآں تیویآں لای مےرے دِل وِچ آدر هَے جو پاکھںڈ تے جھُوٹھی پرمپرا دے کھِلاپھ لڑ کے آپنے دِل دا سدا سّچ پگااُںدیآں هن۔ سںتی تے بَےنو ِاسے برادری دیآں ناِاکاواں هن۔

دو سبد

(جُون 1991)

'لوها کُّٹ' نُوں هُن تیک بهُتا کرکے ساهِتک پّکھوں هی پرکھِآ جاںدا رِها هَے۔ ِاس دے وِسے بارے چرچا هوای, ِاس دے پاتراں تے ِاس دی سںرچنا بارے بهِساں هوایآں, ِاس دے وارتالاپ تے بِںباں دی شلاگھا هوای۔ پر ِاس دے پرستُتیکرن بارے کوای گھوکھویں گّل گھّٹ هی تُری۔

مَےنُوں ِاس ناٹک وِچ مںچ-پردرسن دی درِشٹی توں کُجھ گھاٹاں نجر آایآں۔ بھاوےں ِاسنُوں لِٹل تھیاےٹر گرُّپ نِاُو دِّلی نے 1950 وِّچ وےول تھیاےٹر وِّچ کھےڈِآ, هرپال ٹِوانا تے نینا ٹِوانا نے ِاس نُوں کای وار سٹےج کیتا پر مَےنُوں ِاس دیآں گھاٹاں رڑکدیآں رهیآں۔

ِاس دی ناِاکا سںتی آپنے من وِچ دّبے ججبے نُوں بھُلا کے کاکُو لُهار نال رهِ رهی هَے۔ اُس دی جُآن دھی بَےنو گھر دے لوهے ورگے کرڑے ماهَول دے کھِلاپھ بگاوت کردی هَے, پيو نُوں وںگاردی هَے اتے سربن نال دَوڑ جاںدی هَے۔ ماں آپنی دھی دے ِاس سماجک پاپ دے کھِلاپھ چںڈی واںگ گرجدی هَے۔ پر ِاس پِچھوں اُه کھُد هَولی هَولی آپنی جِںدگی بارے سوچن لگدی هَے۔ اُس نُوں آپنی دھی ےاد آاُںدی هَے جو اُس دے ڈھِّڈ وِچ چھمکا ماردی هَے۔ اُسنُوں لگدا هَے کِ بَےنو ٹھیک سی, کِاُں کِ اُس نے ججبے دا سّچ پُگايا۔ بَےنو اُس دی آپنی جُآنی دا هی رُوپ سی, اَوس دی ڈھِّڈ دی جاای, اُس دی مهِرم, اُس دی کُّکھ دی آواج۔

سںتی دے من اںدر دّبے اںگِآر مگھن لگدے هن۔ اُس نُوں سماجی دِکھاوا تے پروارک رسمی بںدھن جھُوٹھے جاپدے هن۔ هَولی هَولی اُه بَےنو دا رُوپ بن جاںدی هَے۔ اُه کاکُو دے کرڑے سُبھاا اتے جُلم دے کھِلاپھ کھڑھی هو جاںدی هَے تے گّجن نال نِکل جاںدی هَے۔

مَےں ناٹک دے وِسے بارے پهِلاں وی لِکھ چُّکا هاں, مَےنُوں ججبے دے جُلم نال دِلچسپی هَے۔ جو کُجھ لوها کُّٹ وِچ واپردا هَے اُه آم لوهارے ٹّبر دا نهیں, سگوں سماج دے اُلار رِشتِآں تے بھاواتمک دمن دا پرتیک هَے۔ ِاه مانسِک اںڈوپاٹی تے ججبے دی سّچاای نُوں پرگٹ کردا هَے۔

ناٹک وِچ مَےں وِرسے دی تُری آاُںدی بھاونا نُوں اُلٹا کے پےش کیتا هَے۔ سُبھاوک تَور اُتے دھی آپنی ماں دا پرتیکرم هَے۔ نویں پیڑھی وِچ بگاوت هَے, پُرانی پیڑھی دے کھِلاپھ ۔ نویں چےتنتا پُرانی چےتنتا دی کُںج لاه کے اگے تُردی هَے۔ پر مَےں ناٹک وِچ مانسِک بگاوت دی چِنگ ماں توں دھی ول نهیں سُّٹی, سگوں دھی توں ماں ول سُّٹی هَے۔ پیڑھی-در-پیڑھی تُرے آاُںدے سںسکاراں دی گتی نُوں پُّٹھا موڑِآ هَے۔

ناٹک دی ناِاکا سّتی اُّتے کای لوکاں نے ِاتراج کیتا کِ بھارتی سںسکرِتی وِچ ڈُّبی ناری ِاس ترھاں دی نِسںگ بگاوت نهیں کر سکدی۔ پر پِںڈاں وِّچ جُلم, کتل, اُدھالے رڑکاں تے کام-وس بگاوتاں آم هُںدیآں هن۔ پِںڈ دے جیون نُوں رُماںچِک پاه دے کے دےکھن دی لوڑ نهیں نا هی ِاس نُوں سِرپھ جمین دے جھگڑِآں دا کھےتر سمجھنا چاهیدا هَے۔ ِاس دے اُپرلے شات وِهار تے گھراں دے سرل جیون هےٹھ بھاوناواں دی اّگ مگھدی هَے۔

لوها کُّٹ جیون دی کرڑی نِردای, نِتاپرتی دے جُلم دا چِنّھ هَے۔ لوهار دی بھّٹھی پاتراں دے مانسِک کرم انُسار دھُکھدی بلدی تے مّچدی هَے۔ ِاه ِاسے چِنّاتمک پرگٹاوے دی مںگ کردی هَے ۔ هتھَوڑے دی سّٹ ِاس دے ناِاک دے کرڑے سُبھا وِچ هَے۔ پاتراں دے کرم تے وارتالاپ وِچ کٹھورتا هَے۔ بھاوُکتا نهیں۔ کِتے کِتے وارتالاپ وِچ کاوِمای بولی بھکھدی هَے جو پاتراں دے اںتریو مانسِک سںگھرس اُجاگر کرن لای ورتی گای هَے۔

سارا ناٹک ِاکو تھاں واپردا هَے۔ لوهار دی اهِرن تے چیجاں وستاں ِااَو پرتیت هون جِوےں ِاهناں نُوں بےرهِمی نال ورتِآ گِآ هَے۔

ناٹک دے درِسا وِچ لڑی-بدھ گتی پَےدا کیتی هَے۔ هر سین کِسے سِکھر تے مُکدا هَے جاں ججبے دی اجِهی ٹّکر اُتے کِ درِسٹیمُولک جاں مُکھ کارج ساڈی چےتنا وِچ جھُنجھُنی چھےڑ دےوے۔

ناٹک دے ِاس سودھے هواے رُوپ وِچ سِرپھ مںچ-تکنیک تے کلاتمک چمک هی نهیں آای سگوں ساهِتک گُن وی نِکھر کے آاے هن۔

ناٹک وِچ واتاورن دیآں آواجاں دا پرےوگ ِاس تراں هَے کِ اُه ججبِآں نُوں هور مگھااُن دا کارج نِبھااُن۔ پهِلے اَےکٹ وِچ تھانےدار دی گھوڑی نُوں گلی وِچ نال ٹھوکے جادے هن تاں کای آدمیآں نے گھوڑی نُوں رّسِآں نال پھڑِآ هويا هَے ۔ نال ٹھوکن دی آواج گھوڑی دے هِنکن تے لوکاں دیآں اُّچیآں آواجاں کّس کے پھڑو, جور دی پھڑ کے رّکھو, رّسا نا چھُڑا لوے پھڑ کے رّکھو۔ بَےنو دی مانسِک دسا تے کھَوپھ دا بھَوتِکیکرن کردیآں هن۔ جدوں دُوجے اَےکٹ دے اںت وِچ بَےنو نِکل جاںدی هَے تاں گلی دیآں تیویآں اُس نُوں اُّچی اُّچی ترِسکاردیآ هن تے ماں بُوهے 'تے کھڑھ کے چںگھِآڑدی هوای گالاں کّڈھدی هَے تاں ِاه وےهڑے دے سمُّچے جُلم دا چِنّھ بن جادے هن۔ اںت وِچ گلی وِچلا سور, تیویآں دیآں هاکاں تے چیکھاں دا رَولا سںتی دے دَوڑ جان نُوں مُورتیمان کردا هَے۔

وےهڑے تے گلی تے واڑے دیآں هاکاں, وَےن تے جھگڑے پِںڈ دے پِچھوکڑ نُوں گںڈاسے دی دھار واںگ تِکھےرا کردے هن۔ ِاه آواجاں, رَولا تے هاکاں پرکِرتیوادی نهیں هن سگوں ِاهناں نُوں ناٹکی ڈھںگ نال سُوت کے وِاُںتبّدھ کیتا گِآ هَے۔ ِاه اواجاں تے چیکھاں سمُوهگان واںگ گتیبّدھ هن۔

واںگ گتیبّدھ هن۔ ناٹک کھےڈن لگے ِاهناں دا پرےوگ تِّکھے نِاںترن نال کیتا جانا چاهیدا هَے۔

رںگاں دا پرےوگ وی کِتے کِتے ِاس ترھاں کیتا گِآ هَے کِ اُه ناٹک دے واتاورن دا هِّسا هُںدِآں هوياں ججبے نُوں اُبھاردے هن۔ بَےنو پهِلے اَےکٹ دے سُرُو وِچ هری چُنّی لَے کے دھار کّڈھن جاںدی هَے۔ اُس دی ماں وی تیجے اَےکٹ دے اںت وِچ هری چُنّی کِّلی توں لاه کے سِر اُّتے لَےںدی هَے تے دوهنا چُک کے دھار کّڈھن جاںدی هَے۔ ناٹک وِچلے بِںب-بھّٹھی, کُّکڑ, چھَےنی, هتھَوڑا, دُّدھ آد - واتاورن دا جرُوری هِّسا هن۔ ِاه کھُد-ب-کھُد کارج تے ججبے نُوں چںڈدے تے پرجولِت کردے هن۔

27 کستُوربا گاںدھی مارگ                                                      بلوںت گارگی

نویں دِّلی-110001

جُون 1991

سّجرا رُوپ

اّج لوها-کُٹ دے پِچھلے تِنّے رُوپ مےرے سامھنے پاے هن۔ پںجاه سال پِچھوں هُن مَےں چَوتھی وار ِاس نُوں گھوکھ کے پےس کر رِها هاں۔

ناٹک, ِاسدے ماهَول تے پاتراں دی گّل-بات وِچ اُسے سمےں دا رںگ سی۔ کاکُو تے اُسدے دوست وِهڑے وِچ روٹی کھاںدے تے سراب پیںدے هواے هِٹلر دیآں پھَوجاں دی تاریپھ کردے هن تے اںگرےجاں نُوں بھںڈدے هن۔

ِاهناں پاتراں دیآں گّلاں اُس سمےں دے هالات اُپر ٹِّپنی هن۔ اُه ِاک پرکار دا 'کورس' هن (سمُوه-گان) ےانی وِوےک جو سمکالین واےُومںڈل دی هونی نُوں درسکاں نال ساںجھا کردا هَے۔ مَےں ِاهناں دوستاں دی گّل-بات اتے ناٹک دے کارج دا کال 1980 تے پھِر 1991 دے اَےڈیسناں وِچ بدل دِتا سی۔

ِاس ناٹک دیآں باکی گھٹناواں تے ججباتی چِّتراں دا تال-مےل ٹُّٹ گِآ۔ ناٹک دے منووِگِآنک ےتھارتھواد وِچ جھٹکے لگدے سن۔ کای پاتراں دا چِترن ادھُورا سی۔ بنسو, کاکُو دی رکھےل, ادھُوری سی۔ ایرکھا تے اترِپتی دا سںتاپ جو سںتی دے سینے وِچ مںدا هَے, اُسدے پرگٹاوے توں وی مَےں سںتُسٹ نهیں ساں۔

هُن ناٹک دے سّجرے رُوپ وِچ سںتی دے من دیآں دُوهریآں تیهریآں پرتاں نجر آاُںدیآں هن۔ مَےں وارتک بِرتاںت وِچ مںچی سںبھاوناواں بھر کے مانسِک تڑپاں نُوں درِسمای رُوپ دِّتا هَے۔ مِسال دے تَور تے دُوجے اَےکٹ دے اںت وِچ بَےنو دَوڑ جاںدی هَے, کاکُو گںڈاسا لَے کے اُس دے مگر جاںدا هَے, گلی وِچ رَولا پَے جاںدا هَے تے سںتی چیکھ کے آکھدی هَے,

"والاں توں دھُوه کے لِآای ِاس بدجات نُوں! کوٹھے اںدر سُّٹ کے ڈّکرے کر دےه ِاس پاپن دے!" ِاک گُآںڈھن گرجدی هَے, ِاهو جِهی دھی نُوں دھرتی چ گّڈ دِاُ!"

مَےں ِاسنُوں اّگے تورِآ تے رےتلے ٹِّبے اُتے کاکُو تے بَےنو دے جھگڑے تے بَےنو آپنے باپ نُوں 'للکاردی هَے تے داتری پھڑ کے 'کھڑھی هو جاںدی هَے—چںڈی دا رُوپ۔

جدوں بَےنوں آپنے پرےمی سربن نال دَوڑ جاںدی هَے, کاکُو دوهاں هّتھاں وِچ بَےنو دی هری چُنّی چُّکی واپِس آاُںدا هَے۔ جِوےں بَےنو دی لاس هووے۔ سںتی کاکُو نُوں آکھدی هَے کِ اُه آپنی دھی دی لاس نُوں وِهڑے وِچ ٹوآ پُّٹ کے دّب دےوے۔ کاکُو کهی نال ٹوٹا پُّٹدا هَے۔ سںتی بَےنو دی چُنّی نُوں ِاس ٹواے وِچ دّبدی هَے تے مِّٹی نال پُوردی هَے۔ ِاس سارے سین نُوں کِسے گھور ریت واںگ کھےڈِآ جانا چاهیدا هَے تاں جُ پاتراں دے سںتاپ, مَوت تے ِاّجت-آبرُو دا گَورو اُجاگر هو سکے۔ ِاه ٹوآ وِهڑے وِچ نهیں پُّٹِآ جا رِها, سںتی دے سینے وِچ پُّٹِآ جا رِها هَے جِتھے بَےنو دپھن هُںدی هَے۔

تیجے اَےکٹ وِچ سںتی نُوں بار بار بَےنو دی ےاد ستااُںدی هَے تے اُه اّدھی راتیں اُٹھ بَےٹھدی هَے۔ وِهڑے وِچ اُسنُوں بَےنو دیآں آواجاں سُندیآں هن تے اُس دا جھااُلا دِسدا هَے۔ بَےنو سُپنِآں وِچ سںتی نُوں چھمکاں ماردی هَے تے وںگاردی هَے۔ اُه سںتی دے سینے اںدر دھڑکدی هَے۔ بَےنو سںتی دے منووِگِآنک استِتو دا جیاُںدا جاگدا رُوپ هَے۔

وارتالاپ دی سَےلی:

دو چار سبد آپنے پاتراں دی بھاسا بارے وی آکھنا چاهواںگا۔

مَےں بٹھِںڈے دے رےتلے ِالاکے دا رهِن والا هاں۔ سهِنا پِںڈ وِچ جںمِآ, جو تّپا مںڈی توں پںج چھے میل تے بٹھِںڈے توں اٹھاراں ویه میل دے پھاسلے اُتے هَے۔ بچپن ِاتھے گُجرِآ۔ پھِر بٹھِںڈے وِچ, جو اُس وےلے پِںڈ هی تاں سی۔ آبادی مساں اٹھاراں هجار۔ ِاتھے کّچیآں گلیآں وِچ مهّلے دے تکھانا, جُلاهِآں, جّٹاں تے مراسیآں دے مُںڈِآں نال کھےڈدا مَےں وّڈا هويا۔ ملوای جبان دا جںمپل آدمی آپنی جبان کدے نهیں بھُّلدا۔ دِّلی دّکھن گاه آوے ولَےت پھِر آوے, بھاوےں اُتھے هی رهِ جاوے پر آپنی جبان اُسدے سُپنِآں وِچ وی دھڑکدی هَے۔ جد بںدے دا گھورڑُو وّجن لّگدا هَے تاں اُس وےلے وی اُه آپنی جبان وِچ هی پانی مںگدا هَے۔

ملوای جبان مےرے هّڈاں وِچ هَے۔ پهِلا ناٹک 'بےبے' مَےں 1943 وِچ ملوای وِچ لِکھِآ۔ اُس پِچھوں لوها-کُّٹ لِکھِآ تاں ِاسدی بولی تے ماهَول مالوے دا سی پر جِتھے سںتی ججبے وِچ بھری آپنے اںتریو بھاواں نُوں پرگٹ کردی هَے تے ناٹکی سِکھراں نُوں چھوںهدی هَے اُتھے جبان بھڑک کے دگھن لگدی هَے, تے کاوِمای بن جاںدی هَے۔ ِاه ِاک سُچےت پرکرِآ هَے جو ناٹکی گتی نُوں پربھاوکاری بنااُںدی هَے۔

گھور ےتھارتھ دے ناٹکاں وِچ- جِوےں 'کےسرو, بِسوےدار' 'راای دا پهاڑ, نواں مُڈھ, 'جُآای: 'دو انّھے, 'موگھا, تکالاں, ڈںگوری - وِچ مَےں موٹی ٹھُّلھی ملوای دی ورتوں کیتی هَے کِاُںک ِاه پاتراں دے سُبھاا تے اُهناں دے نَےن نکساں نُوں ودھےرے چںگی ترھاں اُگھاڑدی هَے۔ کنک دی بولی (1954) دی پھپھَےکٹنی, تاباں جھںڈُو تے مّگھر دی جبان نُوں وی ملوای پُّٹھ دِتی هَے, پر تارو تے نرَےنا تے بچنا دی جبان سرودی تے رماںچک هَے۔ ِاس ترھاں بھاسا نُوں ناٹک دی گتی تے ججبے دی لوڑ انُسار ورتِآ هَے۔

پّتن دی بےڑی' (1950) دی ناِاکا دیپے جے درِآ دے کںڈھے جھُّگی وِچ رهِںدی هَے, ٹکسالی پںجابی بولدی هَے۔ ِاس بولی وِچ هی اُه آپنے ججبات دیآں ٹّکراں, پِآر دیآں تڑپاں تے گَےر مرد لای اُبلدے وےگ نُوں پرگٹااُںدی هَے۔ ِاه آم مَولاه دی انپڑ تیویں دی بولی نهیں, سگوں ِاه

ججبِآں دیآں لهِراں, گھُںمنگھےریآں تے تُپھان نال جھںبی هوای تیویں دی بولی هَے - دیپو دی بولی, جو مےری ناِاکا هَے۔ اُه اُهناں سبھناں تیویآں دی پرتینِدھ هَے جو مانسِک سںگھرس وِچ گھِریآ هوایآں هن۔

ِاسے ترھاں مَےں کنک دی بّلی', سُلتان رجیآ' (1972), 'دھُونی دی اّگ (1968), سَوںکن (1980) تے ابھِسارِکا (1993) دی جبان نُوں بلدے وےگ دا سےک دے کے پاتراں دے دُکھاںت نُوں پرجولِت کیتا هَے۔

کُجھ سبد مںچ سَےٹِںگ تے مّچ سامّگری بارے وی جرُوری هن۔

لوها کُّٹ' دے پهِلے اَےڈیسن وِچ کاکُو لهار دی بھّٹھی دا جِکر هَے تاں مَےں لُهار دے سارے سںد گِنا چھّڈے سن۔ اکواای تے گھن-وی پھرِرِست وِّچ سامل سن هالاںک ِاهناں دی کوای ناٹکی لوڑ نهیں سی ۔ ِاس ترھاں کُّکڑ تے تِّتراں بارے وےروے۔ مںچ اُّتے اسلی کُّکڑ لِآاُن دی لوڑ نهیں کِاُںک اسل کُّکڑ ساِاد کاکُو دے هّتھ تے ٹھُںگا مار کے اَےکٹر نُوں جکھمی کر دےوے تے باںگاں دےن لگ پوے۔ ٹرَےجےڈی, اسلی کُّکڑ دی ورتوں نال کامےڈی بن جاوےگی۔ نا هی دُّدھ دے اُبلن تے اںگ دے بھاںبڑاں دی لوڑ هَے۔ مںچ دی باکی ساّمگری نُوں وی کلاتمک تَور اُتے ورتن دی لوڑ هَے, نا کِ واستوِک رُوپ وِچ۔

دسںبر 1994 وِچ, جدوں مهےںدر کُمار نے پںجاب ےُونیورسِٹی دے تھیاےٹر ڈیپارٹمَےںٹ دے سٹُوڈیاَو وِچ ِاه ناٹک ڈاِارَےکٹ کیتا تاں اُس نے ِاس نُوں چِنّھاتمک سَےلی وِچ رُوپمان کیتا۔ مںچ دے ےتھارتھک رُوپ نُوں توڑ کے درسکاں وِچکار وگدیآں پگڈںڈیآں نُوں مںچ دا اںگ بنايا۔ ِاس ترھاں ےتھارتھ دے جںمے هواے کارج ستھان نُوں پِگھلا کے وِسالتا لِآںدی۔ ساهِتک سبداں نُوں تھیاےٹر دی درسنی بھاسا دِتی۔

'لوها کُٹ' دی پےسکاری وِچ کای وِرودھابھاسی پربھاو اُجاگر کرن لای اَوٹلیآں جُگتاں ورتیآں گایآں هن۔ جدوں سربن پسُوآں دے واڑے وِچ چوریا بَےنو نُوں مِلدا هَے تے اُهناں دے پِآر دا پهِلا اںگِآر مگھدا هَے تاں دُور کِسے وِهڑے وِچ جُآن پُّت دی مَوت اُتے سِآپا هو رِها هُںدا هَے۔ دو چانن چّکر وّکھ وّکھ ستھّلاں اُتے بدلدے پربھاو درسااُںدے هن۔ ِاک پاسے تیویآں دا سِآپا تے دُوجے پاسے پِآر دا هڑھ۔

تیجے اَےکٹ وِچ جدوں کاکُو سراب پیںدا هَے تے سںتی پانی دا ارگھ چڑھااُںدی هَے تاں ِاه کارج دو پّدھراں اُّتے واپردا هَے۔ کاکُو بھّٹھی کول کھڑھا سراب پیںدا هَے تے سںتی چّلھے لاگے چَوںترے اُتے کھڑھی پراںت وِچ ڈِگدے پانی وِچ چںدرما دےکھدی هَے۔ پانی دی دھار تے سراب دی دھار آبسار واںگ نجر آاُںدے هن۔ ِاه دو دھاراں وّکھرے وّکھرے بھاو اُجاگر کردیآں هن۔

ریهرسلاں وِچ اَےکٹراں نے کاکُو لُهار تے سںتی دے پاتراں نُوں تے اُهناں دی جُآن دھی بَےنو دے دُوهرے تیهرے رِستِآں نُوں گھوکھِآ۔

پهِلے اَےڈیسناں وِچ بَےنو-سربن نال دَوڑ جاںدی هَے۔ اُه دَوڑ کے کِتھے جاںدی هَے ? کی اُس نُوں سربن دے گھر والے سویکار کردے هن ? کی سربن دا پِآر ٹھںڈھا پَے جاںدا هَے تے اُه بَےنو نُوں چھڈ دےںدا هَے جاں اُس نال آپنے بچن پُگااُںدا هَے ? ِاس دا کُجھ پتا نهیں چلدا ۔ ِاک ترھاں نال بَےنو ناٹک وِچوں گاِاب هی هو جاںدی هَے۔ اُس دا کی اںت هُںدا هَے — ِاس بارے کوای نهیں جاندا۔ ِاه اُتسُکتا ناٹک وِچ بدلدی تے ڈُوںگھی هُںدی جاںدی هَے۔ ِاک انهونی مِسٹری دھڑکدی هَے ۔ کُجھ واپرن والا هَے پر پتا نهیں کی۔ جِںدگی وِچ ِاسے ترھاں دیآں اچنچےتی گھٹناواں واپردیآں هن جو اںدرلے سّچ دی هاک هُںدیآں هن۔ بهُت کُجھ سوچن تے پاتراں دے تِّکھے کَوڑے سُبھاا نُوں پچھانن پِچھوں ِاه سُآل اُٹھِآ کِ سںتی کِاُں بَےنو نُوں بار بار ےاد کردی هَے, روںدی هَے, ڈھِڈ وِچ مُّکیآں ماردی هَے تے گھور پاپ دے بُجھے هواے سِوے پھرولدی هَے۔ بَےنو نُوں جرُور کتل کر دِّتا هووےگا, لوها لاکھا هواے کاکُو نے۔

ناٹک وِچ ِاه نواں موڑ ڈاِارَےکٹر دی رچناتمک سُوجھ دا سِّٹا سی۔ جدوں ِاه ناٹک ِاس نوےں رُوپ وِچ کھےڈِآ گِآ تاں ِاه ٹھیک لگِآ کِ کاکُو بَےنو دی لاس چُک کے اّدھی رات پِچھوں گھر آاُںدا هَے۔ جدوں اُه کهی چُک کے ٹوآ پٹن لگدا هَے تے پهِلا ٹّپ ماردا هَے تاں ماں دیآں بھُّباں نِکل جاںدیآں هن۔ ِاه گھٹنا ساڈے سماج وِچ دّبے جُلم دی ساکھی بھردی هَے۔ ِاه ٹرَےجڈی بھرپُور سکتی نال اُبھر کے ساهمنے آاُںدی هَے۔ بَےنو دے کتل پِچھوں وِهڑے وِچ اُداسی چھا جاںدی هَے۔ پاتراں دی گتی اُدھڑن لگدی هَے۔ اُهناں دے پرسپر سبںدھ بدلن لگدے هن تے تیهرے چَوهرے رُوپاں وِچ اُهناں دی چال تے گتی دِسدی هَے۔ سںتی هَولی هَولی بدل کے بَےنو دی ےاد وِچ بَےنو دا مانسِک چولا پهِن لَےںدی هَے۔ کاکُو وی اںت وِچ بدل جاںدا هَے۔

سںتی دے دَوڑن پِچھوں اُه گںڈاسا لَے کے اُس دے پِچھے جاںدا هَے پر اُس وِچ هِںمت نهیں کِ اُه سںتی نُوں موڑ لِآوے۔ اُه گںڈاسا سُّٹ دےںدا هَے۔ اُس نے سںتی دے باگی رُوپ نُوں سویکار کر لِآ هَے۔ سںتی آپنے کھاوںد دے جُلم تے آپنی دھی دی بگاوت دےکھ کے آپنی هونی بارے سوچدی هَے۔ آپنے مرد دے جُلماں دے کھِلاپھ بگاوت کردی هَے۔ اُه اجِهی تیںوی هَے جو آپنے ججباتی سّچ نُوں پُگااُن لای کاکُو نُوں چھڈ کے چلی جاںدی هَے اتے اُس بگاوت دا چِنّھ بندی هَے جو اترِپت تیویآں دے اچےت من وِچ سُلگھدی رهِںدی هَے۔

ِاس ناٹک نے کای مںجِلاں تَےا کیتیآں۔ مَےں آپنے سهِےوگی اَےکٹراں, ڈاِارَےکٹراں تے آلوچکاں دا سُکر گُجار هاں جِنھاں نے پچوںجا سال تیک ِاس ناٹک نُوں جِںدا رکھِآ تے ِاس وِچ ساه بھرے۔ مےری آپنی ناٹ-کلا دے وِکاس وِچ لوها-کُّٹ دے نوےں تے پُرانے اَےڈیسن پڑھن نال تُهانُوں کلا دے وِرودھابھاسی

امل تے ِاس دے سِرجناتمک پّکھ تے پرتاں دا وی دِلچسپ آبھاس هووےگا۔

مَےنُوں دسںبر 1994 وِچ گُرُو نانک دےو ےُونیورسِٹی اںمرِتسر جان دا مَوکا مِلِآ۔ پرو. تےجوںت سِںگھ گِّل دے گھر ڈِنر پارٹی سی ۔ ِاه ِاک ترھاں دی ساهِتک گوسٹی سی جِس وِچ گُربکھس سِںگھ پھرَےںک, منجیتپال کَور, گُراُپدےس سِںگھ وی سامِل سن۔

گّلاں ساهِت بارے چھِڑیآں تاں 'لوها کُٹ’ اُتے بهِس هون لّگی۔ تےجوںت نے بھکھدی بهِس وِچ آکھِآ, "مَےنُوں تُهاڈا اُنی سَو چُتالی دا ناٹک جِآدا پسںد هَے۔ ِاس وِچ اُس سمےں دیآں سماجک هکیکتاں هن جو سراب پیںدے تے روٹی کھاںدے کاکُو دے دوست ےّکڑ ماردے هواے بولدے هن۔" باکی دے تِنّے آلوچک وی ِاسے گل دے هامی سن کِ مَےں ناٹک دے سماجک تے سِآسی هالات نُوں بدل کے نوےں اَےڈیسناں وِچ نویآں گّلاں نا پاواں۔ ِاس نال ناٹکی سِکھراں دا پرسپر رِستا تے سماجک ےتھارتھ کھِںڈ جاںدے هن۔

مَےں کھُد ِاهناں لیهاں اُتے هی ناٹک نُوں سودھن بارے سوچ رِها ساں۔ ِاهناں آلوچکاں نے مےرے انُبھو دی پُسٹی کیتی۔ مَےں ِاهناں دا سُکرگُجار هاں کِاُںک ِاهناں دی الوچنا وِچ نِّگھ سی تے وِسلےسناتمک چمک۔

مَےں ناٹک نُوں 1944 دے کال-پِچھوکڑ وِچ رکھ کے پهِلے اَےڈیسن دے آدھار اُتے سودھِآ هَے۔ پُورے پچوںجا سال هو گاے هن ِاس ناٹک نُوں لِکھِآں تے هُن تیک ِاه مںچ-پردرسن سبںدھی چرچا دا وِسا بنِآ رِها هَے۔ مَےں آپنے سِس-مِّتر بکھسیس سِںگھ دا کھاس تَور تے رِنی هاں جو پِچھلے چھّبی سال توں مےری هر رچنا نال جُڑِآ هويا هَے اتے جِس دی سںوےدنسیلتا نے مےریآں رچناواں وِچ کلاتمک سکتی بھری۔ مےرا وِسواس هَے کِ ِاس ناٹک نُوں کھےڈن نال کلاکار ِاس دے سودھے هواے رُوپ دا جِآدا آنںد ماننگے۔ مےرے آلوچک ِاس دے ساهِتک رُوپ نُوں, اتے بِںباں, چِّتراں تے وارتالاپ نُوں سُچےت کلا دا نتیجا سمجھنگے۔

ستںبر 1998                                                                   بلوںت گارگی

پںجابی ےُونیورسِٹی

پٹِآلا۔

 

پاتر

کاکُو : پِںڈ دا لُهار

سںتی : اُس دی بیوی

بَےنو : اُس دی جوان دھی

دیپا : اُس دا پُّت - اُمر باراں سال

بچنی : سںتی دی سهےلی

گّجن : سںتی دا بچپن دا هانی

بنسو : روٹیآں تھّپن والی جھیاُوری

گُآںڈھن :

تلوکا, کرما, بارُو : کاکُو دے دوست

سماں : 1944

ستھان : مالوے دا ِاک پِںڈ۔ سارا کارج کاکُو لُهار دی بھّٹھی دے وِهڑے وِچ واپردا هَے۔

 

اَےکٹ پهِلا

سین پهِلا

کاکُو دی بھّٹھی۔ اهِرن, کھّل دی دھوںکنی, هتھَوڑا, سنّھی تے هور سںد۔ تِّتراں دا پِںجرا ٹںگِآ هويا هَے۔ وِهڑے وِچ لِّپی هوای کھُلھی رسوای, چّلھا تے بھاںڈے ٹیںڈے۔ ِاک بُوها گلی وِچ کھُلھدا هَے۔

سںتی بھّٹھی وِچ کولے سُّٹ رهی هَے تے اُس دا باراں سال دا پُّت دیپا کھّل دی دھَوںکنی چلا رِها هَے۔ بَےنو سِر اُتے پانی دا گھڑا چُکی گلی وِچوں آاُںدی هَے۔ سںتی بھّٹھی توں اُٹھ کے اُس دا گھڑا لهااُںدی هَے۔ بَےنو کھُوںجے وِچ گھڑا رّکھ کے بھِّجی هوای کُڑتی چھںڈدی هَے۔ پِںجرے نُوں دےکھدی هَے تے تِّتراں نُوں چوگا پااُںدی هَے۔ اُه هری چُنّی لای ڈھاک اُتے دوهنا رّکھ کے وِهڑے وِچوں نِکلدی هَے۔

سںتی : کِدھر چّلی اَے دوهنا چُک کے ?

بَےنو : دھار کّڈھن۔

سںتی : اَےڈی چھےتی ? ڈںگر هُنے باهروں آاے نے, دھار کّڈھن دا وےلا نهی هويا۔

بَےنو : گاں نُوں هُنے چو لِآواں, نهیں تاں لےوا آکڑ جااُو۔ مےریآں بِڑکاں بھنّدی هواُو۔ جے رتا چِر هو جااے تاں سِںگاں تے چُّکن نُوں آاُںدی اَے۔

سںتی : هالے تاں دِن وی نهیں چھِپِآ۔

بَےنو : دِن چھِپے جاوا تاں تُوں گُّسے هُنّی اَےں کِ کُوےلے کِاُں تُری پھِردی اَےں۔

سںتی : جاه پھےر۔ پر اُتھے هی نا بَےٹھی رهی۔ واڑے وِچ دُّدھ دا چھِّٹا دےنا نا بھُّلی نهیں تاں گُّگا پیر رُّس جااُو۔ چُماسے دے دِن نے۔ دیوا بال کے رکھ آویں تے چھےتی مُڑیں۔

دیپا : هالے تاں دِن وی نهیں چھِپِآ۔

بَےنے : تُوں بھّٹھی تے بَےٹھ تے ِاتھوں دا کںم کر۔ (بَےنو جاںدی هَے۔)

سںتی : تُوں کِتھے چلِاَےں ? هُن تےرا باپُو آاُن والا اَے۔ پھالے تے کهیآں پاے نے, اُهناں نُوں ڈںگنا اَے۔

دیپا : گلی وِچ مےرے هانی کھےڈدے سُناای دےںدے نے۔ باپُو دے آاُن توں پهِلاں هی مُڑ آاُوں۔

سںتی : لَے اُه آ گِآ۔

دیپا : ِاه باپُو نهیں۔

سںتی : کَون اَے ?

دیپا : ِاه تاں گّجن چاچا اَے۔ (گّجن هل چُکی داکھِل هُںدا هَے۔)

گّجن : کاکُو کِتھے اَے ?

سںتی : کاںسی پروهت کول گِاَے بَےنو دے وِآه دا دِن دھرن۔

گّجن : کوای مُںڈا ٹولھ لِآ ?

سںتی : هاں, مَوڑاں والے لهار دا پُت۔

گّجن : چںگا کیتا۔ هُن اُه جُآن هو گای تے وِآهُن دی اُمر اَے۔ سماں بیتدے کی چِر لگدَے هالے کّلھ دی گّل اَے اُه وےهڑے وِچ گُّڈیآں پٹولے کھےڈدی سی۔ دِناں وِچ هی وّڈی هو گای۔ (کاکُو داکھِل هُںدا هَے۔)

سںتی : بڑا چِر لا کے آِااَےں ?

کاکُو : پروهت کول هی چِر لگ گِآ۔ مَوڑاں توں بَےنو دا سهُرا آيا هويا سی۔ اسیں مهُورت کڈھوا لِآ۔ اّسُو دا ساها نِکلِآ۔ پَےںچویں نُوں وِآه کر دِآںگے ۔ وِآه اُّتے تِنّ دِن جںجھ رکھاںگے۔ تِنّ دِن کُڑماں دی ٹهِل۔ رجا کے تورُوں پِںڈ والے ےاد رکھنگے۔

سںتی : اَےوےں پھڑھاں نا مار۔ جِس نے دھی دے دِتی اُس نے سبھ کُجھ دے دِتا۔

گّجن : مَےں بَےنو نُوں رےسمی جوڑا پااُوں۔

کاکُو : آپنے گھر تاں رےسمی جوڑے والی نا لِآںدی۔ (هّسدا هَے)

سںتی : دو منّیآں پکااُن لای آپ چُّلھے وِچ پھُوکاں مارنیآں پَےںدیآں نے۔ تیویں هُںدی تاں پّکیآں پکاایآں مِلدیآں۔ چُّلھا بلدا تے گھر وِچ سُکھ هُںدا۔

گّجن : بھابی سںتیاے! چںگے چںگے گھراں دے ساک آاے مَےنُوں, کھربُوجے ورگیآں کُڑیآں۔ پر مَےں هامی نا اَوٹی۔ کبیلداری وِچ پھس کے گھر جوگا رهِ جاںدا۔

سںتی : تَےنُوں کبیلداری دے سُکھ دا کی پتا۔ مَےں تاں چُّلھے 'تے بَےٹھی راج کردی هاں۔

کاکُو : اےس هتھَوڑے دی برکت هَے ساری۔ لوهے وِچوں هی اناج اُگدا هَے۔ ِاه لوهے دا پھالا دھرتی دی هِک چیردا هَے تاں بیج پھُٹدا هَے۔ پھسلاں لهِلهااُںدیآں نے۔ دانِآں نال بھڑولے بھردے نے۔ تے اےسے لوهے وِچوں هی دارُو دیآں بوتلاں نِکلدیآں نے۔ (هّسدا هَے)

سںتی : مرد پتا نهیں کِاُں دارُو پیںدے نے ? کاهدا دُّکھ هُںدَے ِاهناں نُوں ? جے پھسلاں پّکیآں نے تاں دارُو پیںدے نے, جے سوکا پَے جاوے تاں دارُو پیںدے نے۔ کھُسی هووے جاں گمی هووے ِاهناں نُوں تاں بس بهانا چاهیدَے۔

چَودھریآں دے بھجنے نُوں هی دےکھ لاَو۔ باپ دے مرن پِچھوں سارے کھےت گلاسی وِچ پا کے پی گِآ۔ اُهنُوں بھلا کاهدا دُّکھ سی ?

کاکُو : نی کملیاے, دُّکھ تاں جںمِآ هی ساڈے نال هَے۔ تیویآں رو کے, چھاتی پِّٹ کے دِل هَولا کردیآں نے تے مرد دارُو پی کے۔ مَےں جے دارُو دا گھُّٹ نا لاواں تاں ِاه سالے هّڈ هی نهیں کھُلھدے۔

کاکُو : کِوےں آيا سی گّجنا ?

گّجن : هل واهُںدے دا کُںڈا ٹُٹ گِآ۔

کاکُو : اّج کّلھ کںم دا بڑا جور اَے۔ پرسوں تےرا هل تِآر کر دےاُوںگا۔

لَے جاویں۔

گّجن : دیپِآ, رتا هِںمت نال پھُوکاں لا۔ (تلوکا, کرما تے بارُو آاُںدے هن۔ اُهناں کول کهی تے هل هَے)

تلوکا : مےرا پھالا ڈںگ دِّتا ?

کاکُو : بس تےرا کںم هی چڑھِآ هوِااَے اهِرن اُّتے۔ دو کُ سّٹاں لااُنیآ نے۔ تُوں هی لوا دےه۔ (تلوکا لال سُوهے پھالے اُتے سّٹاں ماردا هَے) ساباسے! جیاُںدا رهِ! رتا هَولی۔ هاں, بس ٹھیک اَے۔

تلوکا : (سّٹاں ماردا هويا) های شَے۔

کاکُو : هُن رتا پولیآں۔ تلی والے پاسِاُں۔

تلوکا : پھِکر نا کر۔

کاکُو : بس سُوت اَے۔ (اُه پھالے نُوں پانی دی بالٹی وِچ ڈُبو کے کڈھدا هَے۔)

تلوکا : پھالا رتا ٹھیک ترھاں ٹھوکیں ۔

کاکُو : تُوں وےکھدا جاه۔ تےرا هل بھاوےں ٹُّٹ جاوے پھالا نهیں نِکلدا۔

تلوکا : میںه ورھے هواے نے, دھرتی آپھری هوای اَے۔ مَےنُوں نواں پھالا چاهیدَے۔ پّکے لوهے دا۔

کاکُو : پّکے لوهے دا اّج کلھ کال پَے گِاَے۔ مںڈی وِچ جا کے دس دُکاناں توں پُّچھنا پوےگا۔

کرما : کِاُں ?

کاکُو : اّج کلھ لوهے دا هی کںم اَے۔ جںگ لگی هوای اَے۔ لوهے دیآں بںدُوکاں بندیآں نے, توپاں بندیآں نے, تلواراں بندیآں نے۔ (کاکُو پھالا ٹھوکدا هَے)

کرما : تَےنُوں پتَے بِسنے نے دھی دے وِآه اُّتے انّھا کھرچ کیتا۔ پر پںدراں دِناں پِچھوں هی کُڑی دے سهُرِآں نے ٹُوم چھّلا لها کے اُس نُوں پےکیں تور دِتا۔

بارُو : آکھدے سن داج تھوڑھا لِآںدا۔

کرما : بھاای اںتاں دے گهِنے کّپڑے دِتے سن ماپِآں نے۔ پر سُندے هاں مُںڈے وِچ هی نُکس سی۔ کُڑی نُوں پهِلی رات هی پتا لگ گِآ۔

تلوکا : لوک همےساں تیویں وِچ هی نُکس کڈھدے نے۔ لّبھُو سُنِآر نے تِنّ

وِآه کیتے۔ پُّت نُوں ترسدا رِها۔ جدوں وّڈے ڈاکٹر کول گِآ تاں پتا لگا کِ لّبھُو هی نامرد سی۔

کاکُو : اَواے کمليو! جے مُںڈا کھےت وِچ هل چلااُںدا هووے جاں اهِرن اُّتے لوها کُٹدا هووے تاں اُس وِچ کوای نُکس نهیں پَےںدا۔ اُهناں دی کُڑی دے چالے هی نهیں سن چںگے۔

بارُو : پر بِسنے دے کُڑم رُپایاے دے بھُّکھے سن۔ نُوںه نُوں دھّکے دے کے ماپِآں دے گھر تور دِتا کِ ِاه بدچلن اَے۔ هُن اُه رات نُوں وِهڑے وِچ کُوکاں ماردی هَے — مَےں کُآری آں وے لوکو۔ مَےں کُآری آں!

کاکُو : اَےوےں پاکھںڈ کردی هَے۔ ِاهو جِهی دھی باپ دی مِّٹی پُّٹن لای هی جںمدی هَے۔ (هل دا پھالا ٹھوک کے) لَے بای تےرا هل تِآر اَے تلوکِآ۔ (تِنّے جاںدے هن۔)

(هاک مار کے) دیوا بال لِآویں۔ کُوےلا هو گِآ۔

(سںتی دیوا بال کے لِآاُںدی هَے۔ کاکُو پھالا کُّٹدا هَے۔)

سںتی : روٹی کھا لَے, سوےر دا گھروں نِکلِآ هويا سَےں۔ روٹی ٹھںڈھی هو جااُو۔

کاکُو : جے لوها ٹھںڈھا هو جاوے تاں ماڑا۔ ِاس وےلے پھالے لال سُوهے هواے پاے نے, ِاهناں نُوں چںڈنا چاهیدَے۔ بس تِنّ کُ هور رهِںدے نے۔ کِتھَے اَے مےری چھَےنی ?

دیپا : پتا نهیں۔

کاکُو : چھَےنی کِتھے اَے بَےنو دی ماں ?

سںتی : اےتھے ای کِتے رکھی هونی اَے بَےنو نے۔

کاکُو : اُه کی کردی سی چھَےنی نال ?

سںتی : اَےتھے ای کِتے هواُو۔

کاکُو : تُوں لبھ دےه۔

سںتی : اُهی آ کے لّبھ دےاُو۔

کاکُو : کِتھے اَے اُه ?

سںتی : گاں دی دھار کڈھن گای اَے۔

کاکُو : ِاکّلی ?

سںتی : هاں۔

کاکُو : تَےنُوں اَےنی وار آکھِاَے کِ اُس نُوں واڑے وِچ دُّدھ چون ِاکّلی نا بھےجِآ کر۔

سںتی : هُنے آ جاںدی اَے۔

کاکُو : تُوں آپ کِاُں نا گای ?

سںتی : مَےں ِاکّلی کِدھر کِدھر جاواں ? ٹوبھے اُّتے کپڑے دھون گای بھاںڈے ماںجے, روٹیآں تھّپیآں تے بھّٹھی دھُکھاای۔

کاکُو : روٹیآں ٹھهِر کے تھّپ لَےںدی جاں اُس نُوں آکھدی اُه پکا لَےںدی۔ کِنّا چِر هو گِآ اُس نُوں گای نُوں ?

دیپا : کدو دی گای اَے باپُو۔ مَےں جاواں ?

کاکُو : جاه, تے بُلا لِآ اُس نُوں! (دیپا دَوڑ جاںدا هَے)

هُن اُه نِآنی نهیں, مُٹِآر هو گای اَے۔ اُس نُوں نِگاه هےٹھ رکھِآ کر۔

سںتی : اُه جاںدی وی کِتھے اَے ? بس گھر دا کںم کردی اَے۔

کاکُو : هاں هاں, گھر دا کںم گھر بهِ کے کرے۔

سںتی : مَےں روٹیآں تھّپ کے بھّٹھی تپا رهی ساں, دھار کّڈھن کَون جاںدا ?

ِاه مار-کھُںڈی گاں کِسے هور نُوں نےڑے وی تاں نهیں آاُن دےںدی۔ اُس دِن دُّدھ چون گای تاں اُس نے مےرے چھڑ ماری۔ هُن تیک چھاتی دُکھدی اَے۔ اُه بَےنو دے هّتھ پای هوای اَے۔ اُه اُس دی دھار کّڈھے تاں کّڈھے۔

کاکُو : بھُّل گای ? واڑے وِچ سربن نال گّل کردی دےکھی گای سی۔ دیوے بل اُٹھے سن۔ بنسو نے دےکھِآ کِ بَےنو سربن دے مُوںه وِچ گاں دے دُّدھ دیآں دھاراں مار رهی سی۔ سارے پِںڈ وِچ گّل اُڈ گای۔ سںتی : لوکاں دی کوای جیبھ پھڑی جاںدی هَے ? کھںڈاں دیآں ڈاراں بنااُںدیآں نے ِاس پِںڈ دیآں تیویآں۔ مَےں جاندی آں آپنی دھی نُوں, کوای اَےب نهیں اُس وِچ۔

کاکُو : تےری تاں مّت ماری هوای اَے۔ مساں مساں ساک ٹولِاَے اُس لای۔ کوای گھوڑی مںگدا سی, کوای جوڑی۔ ِاه تاں اُهدے کرم چںگے سن کِ مَوڑاں والِآں نے ساک لَے لِآ۔

سںتی : مُںڈا دےکھِآ اے کِ سُنی سُناای اُّتے آپھرِآ پھِردَےں?

کاکُو : مَےں آپ دےکھ کے آياں۔ سارے ِالاکے وِچ لُهارا کںم اّبل اَے۔ مُںڈا بڑا تگڑا۔ پںدراں پںدراں گھّٹ کںم کردا نهیں تھّکدا, جِوےں لوهے دا بنِآ هووے۔

سںتی : پھّتے گھُمِآری کهِںدی سی کِ مُںڈا کالا-دھُوت اَے۔

کاکُو : هُوںه! اےس لای کوای تسیلدار ساهِب کِتھوں بھال لِآواں۔ نی ِاه تاں وےهلِآں دیآں گّلاں نے-اںگ پَےر هِلااُنا نهیں دےه نے چھےکڑ پیلا هی هونا هويا۔ اّگے توں ےاد رکھی اُس نُوں رات وےلے واڑے وِچ نا بھےجیں۔ جے اُهدے سهُری ِاس گّل دی سُوه وی پَے گای تاں اُهناں نے ساک چھڈ دےنا اَے۔

سںتی : تَےنُوں تاں اَےوےں کوّلیآں سُجھدیآں نے۔ مَےں اُس دِن پُچھِآ تاں اُس نے گاُو دی پُوچھ پھڑ کے سهُں کھادھی سی۔

کاکُو : جا کے دےکھدا آں کی کردی اَے اُتھے۔ اَےنا چِر هو گِآ۔ نجام سّکے دی گھوڑی دو پھےرے لا کے آ گای۔ سودھاں بّکری چار کے مُڑ آای۔ تںدُور توں ساریآں تیویآں روٹیآں پکا کے چلیآں گایآں۔ تے اُه هُن تیک نهیں آای۔ جِتھے جاںدی اَے چھپریآں پا کے بهِ جاںدی اَے۔ (دیپا دَوڑدا آاُںدا هَے۔)

دیپا : باپُو!

کاکُو : کی?

دیپا : بَےنو واڑے وِچ نهیں۔ مَےں سارے دےکھِآ۔ کھُرلی اُّتے دُّدھ دا دوهنا پِآ سی تے اُه آپ اُتھے نهیں سی۔

کاکُو : چںدری اَےلاد! گھر دی ِاّجت اُّتے کلںک۔ تُوں بَےٹھ ِاتھے۔ مَےں جانَےں تے لِآاُںدا هاں اُس نُوں۔ (بَےنو دُّدھ دا دوهنا چُّکی آاُںدی هَے تے اںدر جان لگدی هَے۔)

کاکُو : بَےنو!

بَےنو : کی?

کاکُو : کِتھے گای سَےں ?

بَےنو : دھار کّڈھن۔

کاکُو : واڑے وِچ نهیں سَےں تُوں۔

بَےنو : مَےں اُتھے هی ساں۔ دےکھ دُّدھ دا دوهنا۔ هالے تاں جھّگ وی نهیں بَےٹھی۔

کاکُو : جاندَےں تےرے چالے۔

بَےنو : مَےں واڑے وِچ هی ساں۔ کِّلے نالوں وّچھا چھڈِآ تاں اُس نے ڈھُّڈاں مار کے گاں نُوں پسما لِآ تے دُّدھ چُںگھن لّگا۔ مَےں نِآنا پا کے اُس دے تھن دھوتے۔ وّچھے نُوں دھُوه کے کِّلے نال بنّھِآ تے دُّدھ چون بَےٹھ گای۔

کاکُو : تےرے پِچھے دیپے نُوں بھےجِآ, پر تُوں اُتھے نهیں سَےں۔

بَےنو : مَےنُوں پتا نهیں سی کِ دُّدھ چون لّگے جے رتا چِر هو گِآ تاں گھر وِچ دھمّچڑ مّچ جااُو۔ مگرے مُںڈا بھجا دِتا, جِوےں مَےں چور هُنّی آں۔

دیپا : مَےں ِاس نُوں سارے دےکھِآ-

کاکُو : مَےنُوں پتَے جِتھے گای سَےں۔ مِلن گای سَےں اُس دھگڑے نُوں کںدھ ٹّپ کے۔ گھر تاں جِوےں تَےنُوں سّپ لڑدَے۔

بَےنو : باپُو!

کاکُو : کمجاتے! کِسے نا کِسے پّج باهر ٹِبھی رهِنی اَےں-کدے چھوپے کّتن, کدے گِّدھا پااُن, کدے ٹوبھے اُّتے کپڑے دھون۔ کوای نا کوای بهانا چاهیدَے تَےنُوں۔ باج نهیں آاُںدی مِلنوں اُس بدماس نُوں ?

بَےنو : تَےنُوں پِںڈ دا هر گبھرُو بدماس لگدَے۔ هر وےلے سّک, هر وےل اّکھاں وِچ لهُو۔

کاکُو : اَےنی وار ورجِآ اے تَےنُوں۔ (بَےنو اںدر جان لگدی هَے۔)

بَےنو : چھڈ مَےنُوں!

کاکُو : جے کّلھ توں دُّدھ چون گای تاں ٹںگاں بھنّ دےاُوں۔

بَےنو : چھّڈ!

کاکُو : تےرے ِاه چالے کِسے دِن سانُوں لَے ڈُّبنگے۔ چھےکڑلے وےلے تُوں مےری داهڑی وِچ کھےه ای پااُنی اَے۔ هور کی۔ تے اےدھر مَےں ِاهدے لای ور ٹولدا پھِردا آں۔ اَےڈا تگڑا لُهارا کںم اَے اُس مُںڈے دا۔

بَےنو : هاں لُهارا! اےسے لای مےرا جیا اُس توں نپھرت کھاںدا اَے۔

کاکُو : تےری سُرت ٹِکانے هَے کِ نهیں ?

بَےنو : نهیں۔

کاکُو : کی آکھِآ ?

بَےنو : نهیں, مےری سُرت ٹِکانے نهیں۔ مَےں روج دا ِاه جھُوٹھ مُکا دِآگی۔

کاکُو : کَون ماردا اَے جھُوٹھ ?

بَےنو : مَےں۔

کاکُو : کی ?

بَےنو : مَےں مارِآ سی جھُوٹھ۔ مَےں ِاه گّل لُکااُںدی رهی۔ پر اّج ِاس دا نِتارا کر کے هٹُوں۔ مَےں اُسے نُوں مِلن گای ساں –

کاکُو : تُوں مےری دھی نهیں کِسے بےایمان دی جنی اَےں۔ دےکھدی کی اےں ? سُندی نهیں ?

بَےنو : نهیں۔

کاکُو : کی ?

بَےنو : مَےں کُجھ نهیں سُنِآ۔ مےری سںگھی گھُّٹ دِاُ۔ مَےنُوں وڈھ دِاُ-

کاکُو : تُوں ِاه لّچھن چھڈ دےه کُپّتیاے۔ اےس ترھاں-

بَےنو : هاں اےس ترھاں... مَےں نهیں رهِنا! نهیں! نهیں!! سَو واری نهیں!!

کاکُو : (اُس دی باںه مروڑ کے) مِلےںگی اُس نُوں ? مِلےںگی ? مِلےںگی ?

بَےنو : نهیں۔ چھّڈ ...نهیں... چھّڈ  (سںتی دَوڑ کے آاُںدی هَے)

سںتی : کِاُں گھُلن لگِاَےں کُڑی نال ? چھّڈ مےری دھی نُوں۔

کاکُو : جدوں مَےں ِاس نُوں ساهمنے بولدی دےکھدا آ, تاں مَےنُوں اّگ لگ جاںدی اَے۔ لَے جا ِاس بےهےا نُوں اںدر۔ (بَےنو اںدر جاںدی هَے۔)

سںتی : کِاُں لوها لاکھا هون لگِاَےں? جُآن دھی اُّتے هّتھ چُّکدے نُوں سارا جگ دےکھدا اَے۔

کاکُو : دےکھن دے۔ مَےنُوں کِسے دی دھَوںس اَے ? مَےں پِںڈ وِچ سِر نیواں کر کے نهیں تُرنا۔ مَےں تاں سِّدھی سرںگ کر دےاُوں۔ دُور هو جاه مےریآں اّکھاں توں۔ (بَےنو اّتھرُو پُوںجھدی اںدر جاںدی هَے۔) ِاس نے مےرا روه هالے دےکھِآ نهیں۔ جے کدے کُسک وی جااے۔ تےری سِر چڑھاای هوای اَے۔ تُوں ِاس دی هماِات کردی اَے۔ نِآنی اَے کی هويا, ٹوبھے تے کپڑے دھون چلی گای تاں کی هويا واڑے 'چ دھار کّڈھن لای گای تاں کی هويا۔ دےکھدی اَےں هُن اےس تاں کی هويا نُوں۔

سںتی : تُوں اُس اُتے هّتھ چُکِآ تاں هی اُه مُوهرے بولدی اَے۔ جُآن دھی پُّت نُوں اںدر وڑ کے سمجھاایدَے۔

کاکُو : اُه سمجھے وی۔ جے مےری دھی هُںدی تاں مجال اَے کِسے وّل جھاک جاںدی۔

سںتی : اُه تےری دھی اَے ِاسے کر کے اڑھب اَے۔

کاکُو : تےرے اُّتے گای اَے۔ چںگی بھلی سی۔ گھر دا کںم کردی۔ اّکھ دی سرم منّدی۔ پر ِاک دم اُس نے ساری سرم لاه سُّٹی۔ چںدری اَولاد! کوای گّل ٹھیک نهیں, کوای تَور ٹھیک نهیں۔ تے ٹھیک هووے وی کِوےں ? تُوں کِهڑا ٹھیک سَےں۔ اےس گھر وِچ آاُن پِچھوں سال بھر نهیں سی بولی مےرے نال۔

سںتی : کِاُں پُرانیآں گّلاں چھےڑدا اَےں۔

کاکُو : پںج سال لّگے سن تَےنُوں... ساِاد سّت سال, تاں جا کے کِتے سِدھے مُوںه گّل کیتی تُوں مےرے نال۔ مَےں تےری هر کھاتر کیتی, پر تُوں سدا آپنے پےکِآں دی هی بنی رهی۔ گّل کرن لای آکھدا تاں چُپ هو جاںدی.. کِسے ٹُونے کیتے پُتلے واںگ ۔ تُوں ِاس گھر وِچ بےگانِآں واںگ رهی۔

سںتی : اُهناں دِناں دے مےهنے ناں دےه, مےرے کالجے نُوں اّگ لّگ جاںدی اَے۔ (باهروں آواج)

آواج : کاکُو گھر هَے ? کاکُو! (کاکُو باهر آاُںدا هَے)

کاکُو : (جھاک کے) کی گّل هَے هوالدار جی ?

سِپاهی : ڈاک بںگلے وِچ تھانےدار ساهِب اُترے نے۔

کاکُو :هُکم۔

سِپاهی : اُهناں دی گھوڑی دے ناال لّتھ گاے نے۔ تڑکے اُهناں نے دَورے تے جانا هَے۔ مےرے نال چّل۔

کاکُو : تُسیں گھوڑی نُوں ِاتھے هی لَے آاُنا سی۔ ِاتھے بھّٹھی بھکھی هوای اَے۔ سبھ سںد ِاتھے نے۔ تُسیں دےکھدے نهیں اُتوں رات اُتر پای اَے۔ مَےں اُتھے بھّٹھی کِوےں بھکھاواںگا ?

سِپاهی : مَےنُوں هُکم اَے تَےنُوں بُلا کے لِآواں۔ (سِپاهی نال کاکُو جاںدا هَے۔)

سںتی : کِنّی وار سمجھايا کِ آپنے باپُو دے ساهمنے نا بولِآ کر۔ پر تےرا مّتھا گرم هی رهِںدا اَے۔ چُّپ کِاُں اَےں ? بول ? کُجھ تاں بول۔ آپنی ماں نال گّل کر دھیاے۔ اَےنا گُّسا ? تےرے بھلے لای آکھدی هاں۔ آکھِر تےری ماں هاں, وَےرن تاں نهیں۔ بول تےری چُّپ مَےنُوں تڑپا رهی هَے۔ کُجھ هی بول مےری لاڈو۔ تےری اّلھڑ اُمر اَے, تَےنُوں پتا نهیں۔ تےرے سِر وِچ کی دھُوڑ دِتا اُس نے ? کِاُں ساڈی مِّٹی پُّٹن لّگی اَےں ?

بَےنو :  کی کراں مےریاے مااےں ? مَےں کِسے هور مِّٹی دی بنی آں۔ مےریآں چھاتیآں وِچ سُورج تپدے نے ۔ جیا کردَے ٹھںڈھے دُّدھ دا کھُوه پی جاواں, تاں جُ ٹھںڈھ پوے۔ رات نُوں مَےں سَوں نهیں سکدی۔ هے رّبا! مےرے جِسم وِچ کِاُں اّگ بھر دِتی ? جیا کردَے هنھےریآں راتاں نُوں کالے وِهڑے وِچ گھُںمدی پھِراں۔ مُّکیآں مار مار کے بھنّ سُّٹاں ِاس وِهڑے دیآں کںدھاں نُوں۔

سںتی : کِاُں ٹّکراں ماردی اَےں بَےتلے۔ (کھِّچ کے اُس نُوں پرے کردی هَے۔ )

مَےنُوں دےکھ۔ مَےں وی ِاس گھر دی پّت بن کے رهی آں-پُورے اٹھاراں ورھے۔

بَےنو : تَےنُوں دےکھ کے هی تاں مَےنُوں ڈر آاُںدے ?

سںتی : کُڑی نُوں چاهیدے کِ اُه وِهڑے دے اںدر رهے, نهیں تاں اُس نُوں سراپ لگدَے۔ اُه تباه هو جاںدی اَے۔

بَےنو : پر مَےں کِهڑے کھُوه وِچ ڈِگاں ? جِس گلی وِچوں دی لںگھدی آں, سَےںکڑے اّکھاں جھاںکدیآں نے۔ کںدھاں وِچوں کھُّلھیآں تاکیآں وی مَےنُوں گھُوردیآں نے۔ مَےں کی کردی هاں۔ کی سوچدی هاں, کِتھے جاںدی هاں-سبھ کُجھ دےکھدیآں نے لوکاں دیآں اّکھاں۔ مَےں کَےدی آں ِاس پھُوکنے وِهڑے دی۔

سںتی : بَےنو! تُوں نِری ِاس گھر دی دھی نهیں, سارے پِںڈ دی دھی اَےں۔ جے تُوں پِںڈ دی ِاّجت پّٹ دِتی تاں تَےنُوں کِسے نهیں بکھسنا۔

بَےنو : پِںڈ دی ِاّجت تاں روج پّٹی جاںدی اَے- هر پل, هر گھڑی۔ نِرے جھُوٹھ دے دِکھاوے اُتے کھڑھی اَے ِاه ِاّجت۔ ِاتھوں دی هر تیںوی دی هِّک وِچ وےگ سُلگدا اَے تے ِاس دی اّگ وِچ مّچ کے اُه سُآه هوای پای اَے۔

سںتی : پِںڈ دی ِاّجت پّٹن نالوں تاں تیویں جهِر کھا لوے۔

بَےنو : سبھ نُوں پتَے پِںڈ دی ِاّجت دا۔ بُّڈھیآں, جُآن تے نِّکیآں کُڑیآں نُوں جںمدیآں هی پتا هُںدَے کِ هنھےرے وِچ کی هو رِهَے۔ هر کوای دےکھدا اَے, پر منّدا نهیں۔ تیںویآں وِچ گُپت ساںجھ اَے, گُّجھے بھےت نُوں لُکااُن دی ساجِس۔ پر مَےں ِاه بوجھ نهیں بھُّل سکدی۔ نهیں جھّل سکدی ِاه بوجھ۔

بَےنو : (هںجھُوآں وِچ) نهیں مِلاںگی۔ مَےں بهُت بُری هاں۔ بهُت بھَےڑی۔ مَےنُوں مُآپھ کر دے مےریاے مااےں۔

سںتی : مےری سهُں کھاه, مےرے دُّدھ دی سهُں کھاه۔

بَےنو : تےرے دُّدھ دی سهُں, اُس نُوں نهیں مِلاںگی۔

سںتی : جے تُوں اُس پھِر کدے مِلی تاں مےرا مری دا مُوںه دےکھےں۔

بَےنو : کدے نهیں مِلاںگی هُن اُس نُوں۔ (ججبات دی سِّدت نال کںبدی هوای بَےنو ماں دی چھاتی نال لگ جاںدی هَے۔ باهر کُڑیآں دا گِّدھا مچدا هَے۔ سںتی بَےنو نُوں گھُّٹ کے جّپھی پا لَےںدی هَے۔ اُچے اُچے ساه... هںجھُوآں وِچ بھِّجیآں هِچکیآں ۔ باهروں گھوڑی دے هِنهِنااُن دی آواج۔ کاکُو تے دیپا آاُںدے هن)

کاکُو : بَےنو دی ماں, تھانےدار دی گھوڑی آ گای۔ هُنے ناال ٹھوکنے نے۔ چل دیپِآ بھّٹھی وِّچ ناال سُٹ کے پھُوکاں لا۔ (کاکُو بھّٹھی وِچوں لال سُوها ناال کڈھ کے اهِرن اُتے رکھدا هَے اتے هتھَوڑے نال سّٹاں لااُںدا هَے۔ پھِر پانی وِچ

ڈُبو کے باهر لَے جاںدا هَے۔ دیپا لالٹَےن لَے کے اُس دے پِچھے جاںدا هَے (گھوڑی دی اُّچی هِنهِناهٹ تے ناال ٹھوکن دی آواج بَےنو تڑپ کے سںتی دی هِّک نال لگ لگ جاںدی هَے تے سِسکیآں بھردی هَے۔)

اواجاں (باهروں) : جور دی پھڑ کے رّکھو! رّسا نا چھُڈا لوے! اّگے نا هوِااَو۔ مُوںه جور اَے۔ پھڑ کے رکھو۔ (گھوڑی دیآں آواجاں بںد هو جاںدیآں هن۔ سںتی رسوای وِچ کںم کرن لگدی هَے چُّلھے اُّتے توا رکھدی هَے۔ کاکُو تے دیپا آاُںدے هن۔)

کاکُو : بڑی اڑھب گھوڑی سی۔ مساں پھڑ کے رّکھی۔

سںتی: هُن روٹی کھا لَے۔ (کاکُو سراب دی بوتل کھولھدا هَے۔ گلاس وِچ پا کے پیںدا هَے۔)

کاکُو : لَے پُّت ِاک گھُّٹ تُوں وی پی لَے۔

سںتی : کھبردار جے مُںڈے نُوں پِآای تاں۔ (بَےنو چںگےر وِچوں روٹیآں کّڈھ کے تھالی وِچ پروسدی هَے تے ڈوای پھےر کے تَوڑی وِچوں ساگ کاںسی دے کٹورے وِچ پااُںدی هَے۔ کاکُو مُّکی مار کے گںڈھا بھنّدا هَے۔ دووےں پِاُ پُّت روٹی کھادے هن۔

(کاکُو سراب دا گھُّٹ بھر کے سںتی وّل دےکھدا هَے۔ پِچھےکڑ وِچ الگوجِآں دیآں سُراں)

کاکُو : مَےں سوچدا هاں, دیپا پڑھاای وِچ کمجور هَے۔ ِاهنُوں پُلِس وِچ بھرتی کروا دِآںگا ۔ ساِاد تھانےدار هی بن جاوے۔ لوها کُٹن نالوں لوکاں نُوں کُٹنا جِآدا پھاِادےمںد هَے۔

سںتی : تُوں هر وےلے کُّٹن دیآں گّلا کردَےں جاں لوهے دیآں۔

کاکُو : هور کی سِاُنے دیآں گّلا کراں ? سّچ پُچھے تاں لوها سِاُنے نالوں کِتے چںگا۔ سِاُنا نِکںمی دھات اَے-پیلا جرد رںگ, پِّلے سریر واںگ۔ نا ِاه لّکڑ وّڈھ سکے, نا دھرتی واه سکے, نا دُسمن دا وار ڈک سکے۔ تلوار لوهے دی بندی اَے, سِاُنے دی نهیں! پر ساستراں نے سِاُنے نُوں باهمن بنا دِتا تے لوهے نُوں چںڈال۔

سںتی : اےسے لای تُوں مَےنُوں لوهے دی نّتھ پاای هوای اَے۔

کاکُو : جدوں تَےنُوں وِآه کے لِآںدا تاں سونے دی نّتھ پاای سی ۔ بھُّل گای ? پِّپل-پّتیآں والی, لال منکِآں تے سهارے والی سونے دی نّتھ۔

سںتی : ِاس بھّٹھی اُّتے هَولی هَولی ِاه لوهے دی بن گای۔ دِن رات بنّھی هوای آں مَےں ِاس چںدری بھّٹھی نال۔

کاکُو : بھّٹھی نُوں گالھ نا دےه ۔ (کاکُو بھڑک کے اُٹھ کھڑا هُںدا هَے) ۔ مَےں ِاس

بھّٹھی اُّتے هی پَےدا هويا سی۔ مےرا باپ آکھری دم تیک ِاسے بھّٹھی اُّتے لوها کُّٹدا رِها۔ جدوں پلےگ پای تاں پِںڈ دے سارے لوک دَوڑ گاے تے اُهناں نے نهِر دے پرلے کںڈھے اُّتے جھُّگیآں پا لایآں۔ پر مےرا باپ ِاتھے هی رِها۔ رات نُوں اُس دے هتھَوڑے دی آواج پِںڈ وِچ گُوںجدی اُه آکھدا چُوهے لوهے دا کُجھ نهیں وِگاڑ سکدے۔ پر اںت وِچ اُس نُوں پلےگ نے لَے لِآ۔ ماں وی نال هی چل وسی۔ مَےں اُس وےلے دس ورھِآں دا ساں... سرکاری لوک آاے تے اُهناں نے پلےگ نُوں کھتم کرن لای گھراں نُوں اّگ لا دِتی۔ پِںڈ دے بهُتے گھر کھےلے بن گاے۔ مَےنُوں سِرپھ هتھَوڑا چلااُنا آاُںدا سی۔ هتھَوڑا, چھَےنی تے سنّھی هی مےرے کھِڈَونے سن۔ ِاهنا نال کھےڈدا مَےں وّڈا هويا۔ بھّٹھی اُّتے دِن رات کںم کیتا تے ِالاکے دا سبھ توں وّڈا لُهار بن گِآ۔ کبیلے وِچ لوک مےری تاکت نُوں منّن لّگے۔ روهی دے جںڈ واںگ مَےں ِاکّلا ساں, تے تاکتور۔ مےرے هتھَوڑے وِچوں چںگِآڑے اُڈدے سن۔ تےرے باپ نے مَےنُوں ِاسے بھّٹھی اُّتے دےکھِآ مےرے واڑے وِچ دو گاُوآں سن, دووےں لوےریآں۔ تے بھّٹھی اُّتے چوکھا کںم۔ تَےنُوں وِآه کے لِآںدا۔ جد تُوں آای تاں ِاس دلیج اُّتے تےل چون نُوں کوای نهیں سی, نا ماں, نا کوای بھَےن, نا بھابی۔ تےرے آاُن نال وےهڑے وِچ چانن هو گِآ.. ےاد هَے تَےنُوں پهِلی رات ? مَےں دیوا بُجھااُن لگا تاں تُوں آکھِآ اجے نهیں۔ پھےر مَےں ِاکو پھُوک مار کے دیوا بُجھا دِّتا۔ هنےرے وِچ مَےں تےرے بھروےں جِسم نُوں مهِسُوس کیتا, ِاس دی گرمی نُوں۔ تےرا ساه دھَوںکنی واںگ چّل رِها سی۔ دُوجے دِن اُٹھِآ تاں کھُسی نال ڈّکِآ هويا۔ سام نُوں دوستاں نال رّج کے شراب پیتی... تُوں مےری هَےں۔ سِر توں پَےراں تیک مےری۔

سںتی : پر تُوں کھار کھاںدا سَےں۔

کاکُو : مَےں کِس نال کھار کھانی هوای ? سگوں سارا پِںڈ کھار کھاںدا سی مےرے نال, کِاُںک تُوں سُهنی سَےں ? تے مےری۔

سںتی : هُن تُوں مَےنُوں پهِلاں واںگ پِآر نهیں کردا۔ بس سراب دی بوتل چاهیدی اَے تَےنُوں۔

کاکُو : لوها هجم کرنا کوای اسان اَے ? مَےں لوها کُّٹدا نهیں لوها پھکدا هاں۔ دھُوںآ, مّچے هواے لوهے دا بُور, اّگ... تُوں سمجھدی اَےں بگَےر سراب دے ِاهناں نُوں پچا سکداں مَےں کدے ? (بوتل مُوںه نُوں لااُںدا هَے۔) سالی سںگھ وِچوں دی لںگھدی کالجے 'چ دیوے بالدی جاںدی اَے۔

سںتی : هور نا پیوی جاه۔

کاکُو : سںتیاے ِاّک گھُّٹ تُوں وی لا لَے مےرے نال اّج۔ جدوں تُوں مُکلاوے آای سی تاں مَےں تَےنُوں آپنی سهُں کھُآ کے ِاهو چَودھواں رتن چکھايا سی۔

کاکُو : پی لَے ِاّک گھُّٹ۔

سںتی : کِتھوں سِّکھ کے آِااَےں ِاه گّلاں ? اُس بنسے هرامن توں جو مرداں نُوں سراب پِلااُںدی اَے تے جنے کھنے نال سَوںدی پھِردی هَے۔

کاکُو : سهُریاے, مرد ناتھا دھوتا گھوڑا, اُس دا کی لّتھ جاںدَے۔

سںتی : تُوں مَےنُوں کای مهینِآں توں هّتھ نهیں لايا۔

کاکُو : بھّٹھی دا کںم نهیں دےکھدی ? دِن رات لوها کُٹداں…

سںتی : مےرا جیا کردَے تُوں مَےنُوں وی لوهے واںگ کُّٹے۔

کاکُو : ٹھیک آکھدی هَےں, تیویں نُوں ِاس دی لوڑ اَے۔ رّب نے تیویں دا سریر دُوهرا تیهرا بناِااَے... بھرویآں چھاتیآں تے پّٹ تاں جو مرد دا جُلم سهِ سکن۔ (پِچھوکڑ وِچ الگوجِآں دی دھُن پھِر اُبھردی هَے۔

سںتی : تےریآں اّکھاں لال نے۔

کاکُو : ِاه لال ڈورے تَےنُوں دےکھ کے تردے نے مےریآں اّکھاں وِچ۔ بَےنو سَوں گای ?

سںتی : هاں۔

کاکُو : تے دیپا ?

سںتی : اُه وی۔

کاکُو : تے کُّکڑ تاڑ دِّتے ?

سںتی : هاں۔

کاکُو : تے هُن تُوں –

سںتی : مَےں کی ?

کاکُو : تَےنُوں ِاس ترھاں بھری بھری دےکھدا هاں تاں جی کردَے تَےنُوں وی پھّک لواں... بھّٹھی توں اُڈدے لوهے واںگ ... (کاکُو اُس وّل ودھدا هَے۔ سںتی دیوے نُوں چُک کے پھُوک ماردی هَے۔ هنھےرے وِچ سںگیت اُّچا هو جاںدا هَے)

(هنےرا)

اَےکٹ دُوجا

سین - پهِلا

(کاکُو سان اُّتے گںڈاسا تےج کر رِها هَے۔ بَےنو ساهمنے بَےٹھی گھُںمدی هوای سان دے پٹے نُوں کھِچ رهی هَے۔ گںڈاسے وِچوں چںگِآڑے اُڈدے هن۔)

بَےنو : (هّسدی هَے ۔) جی کردَے ِاهناں چںگِآڑِآں نُوں پھڑ لواں, تے کھا لواں۔ باپُو, لوهے وِّچوں چںگِآڑے کِاُں نِکلدے هن ?

کاکُو : لوهے وِّچ اّگ سُّتی پای هُںدی هَے, بَےنو۔ پّتھر دی رگڑ نال لوها چںگِآڑے چھّڈدَے۔

بَےنو : جی کردَے ِاهناں نُوں جھولی وِّچ پا لواں۔

کاکُو : اّگ نُوں کوای نهیں پھڑ سکدا۔

بَےنو : مَےنُوں اّگ توں ڈر نهیں لگدا, پر هنےرے توں ڈر لگدَے۔

کاکُو : کاهدا ڈر ? ِاس هتھَوڑے اّگے تاں بھُوت وی دَوڑدے۔ (کاکُو گںڈاسے دی دھار نُوں اںگُوٹھے نال مهِسُوس کردا هَے۔ گںڈاسا تےج هو گِآ, لَے ِاس نُوں رکھ دےه۔

(بَےنو گںڈاسا پھڑ کے سبات دے چھّپر وِچ اُڑںگ دےںدی هَے۔)

مَےں مںڈی لوها لَےن چلِآ هاں۔ تُوں پِّچھوں ِاهناں داتریآں دے دںدے کّڈھ دےویں۔ (اُه جاںدا هَے۔ بَےنو آلے وِّچوں سیسا کّڈھدی هَے, کںگھی کردی هَے تے کھِڑکی کول کھڑی باهر جھاکدی هَے۔ بچنی داکھِل هُںدی هَے۔)

بچنی : کوای هَے گھر وِّچ ? وےهڑا تاں کھالی پِآ اے۔ بھّٹھی مگھدی اَے۔ اَوه کھڑی اَے سںتی کھِڑکی کول۔ سںتیاے! کِهڑیآں سوچاں 'چ ڈُّبی کھڑھی اےں?

بَےنو : (مُڑ کے) کَون اَے ?

بچنی : تُوں کَون اَےں ? بَےنو! هااے! کِّڈی وّڈی هو گای تُوں۔ مَےں سمجھی سںتی کھڑی آ۔ اُهی کّد, اُهی کاٹھ۔ اُهی نهار, اُهی لںمی گُّت۔

بَےنو : تے تُوں ماسی ?

بچنی : هاں مَےں آں, تےری ماسی۔ تےری ماں دی سهےلی۔ پچھانِآ نهیں مَےنُوں ? پںج سال پهِلاں مَےں ِاس گھر آای ساں۔ بھُّل گای ماسی نُوں ?

بَےنو : آه ... پِچھلی وار تُوں مےرے لای بےر لَے کے آای سَےں نا ?

بچنی : هُن وی لَے کے آای هاں۔ لَے کر جھولی۔ لال لال بےر نے ملھِآں

دے۔ مَےں سمجھدی سی تُوں اَوڈی هی هووےںگی پر سُکھ نال هُن تاں مُٹِآر هو گای اےں۔

(سںتی آاُںدی هَے)

سںتی : دھنّ بھاگ تُوں آای۔ (جّپھی پا کے مِلدیآں هن۔) تَےنُوں مِل کے کالجے ٹھںڈھ پَے گای۔ تُوں اُهو جِهی دی اُهو جِهی جُآن تے هسمُکھ۔ مَےنُوں تےرا سُنےها مِل گِآ سی, پر ساڈی وهِڑکی نُوں اپھرےواں هو گِاَے۔ اسیں سوچِآ کوای سّپ سلُوٹی کھا آای اَے شاِاد۔ پر بُّڈھے سلوتری نے دّسِاَے کِ وهِڑکی نوےں دُّدھ هو گای۔ سُکر اَے۔

بچنی : مَےنُوں بهُلی بھےجےںگی ?

سںتی : لَے تَےنُوں نا بھےجُوں تاں هور کِس نُوں ? تُوں کدوں آای ?

بچنی : مےرے گھر والے دی اچانک هی ِاتھوں دی بدلی هو گای۔ پهِلے پٹواری نُوں لاه دِتا-اُه رِسوت کھاںدا سی۔ کّلھ آتھنے ساڈا گّڈا پهُںچِآ۔

سںتی : چںگا هويا تُوں ِاتھے آ گای۔ (بَےنو بےر کھاںدی هوای اںدر چلی جاںدی هَے)

بچنی : اَےنے سال هو گاے پر ِاه وےهڑا نهیں بدلِآ۔ اُهی دھَوںکنی, اُهی اهِرن, اُهی بھّٹھی۔ کُّکڑاں دا کھُّڈا وی اُّتھے هی هَے۔

سںتی : مَےں وی اُّتھے هی آں۔

بچنی : جدوں مَےں بَےنو نُوں کھِڑکی کول کھڑھی نُوں دےکھِآ تے سمجھی کِ تُوں کھڑی اَےں۔

سںتی :  هُن اُه وّڈی هو گای اَے۔

بچنی : اَےن تےرے ورگی, جدوں تُوں اٹھاراں سال دی سَےں۔

سںتی : ٹھیک آکھدی اَےں۔ کّلھ بَےنو دی جُّتی بن کے آای۔ مَےں پا کے دےکھی تاں مےرے مےچ آ گای۔

بچنی : ساویں تےری مُورت۔

سںتی : پر سُبھاا مےرے نالوں پُّٹھا۔

بچنی : وِآه کد دا دھرِاَے ?

سںتی : اگلے مهینے پَےںچویں دا ساها نِکلِاَے۔ ٹُوماں مَےںگل سُنِآر نے گھڑیآں نے۔ دِکھاواں تَےنُوں۔ (سںتی اںدر جا کے سںدُوک وِچوں لال پوٹلی لِآاُںدی هَے۔) آه دےکھ۔

بچنی : بڑی بھاری نّتھ اَے۔

سںتی : بَےنو دے باپُو نے سارا سِاُنا نّتھ اُّتے لا دِتا۔ آکھدَے نّتھ سارِآں گهِنِآں دی ملکا هَے۔ مَےنُوں گهِنِآں وِچوں نّتھ هی چںگی لگدی اَے۔ تے ِاه لال جُّتی۔ نِهالے ورگا چمِآر سارے ِالاکے وِّچ کِهڑا هونَےں۔ بڑی ریجھ نال بناای اَے اُس نے ِاه جُّتی۔

بچنی : بَےنو نُوں دےکھ کے مَےنُوں اُه وےلا ےاد آ گِآ جدوں تُوں تے مَےں کّپڑے دھون ڈھاب اُّتے جاںدیآں ساں۔ پانی وِّچ لّتاں لمکا کے بَےٹھدیآں

تے اّڈیآں کُوچدیآں۔ پانی دیآں چُولیآں بھر کے آپنے هّتھاں وِّچ سُورج دےکھدیآں۔

سںتی : پر هُن آپنے هّتھ دےکھدی هاں تاں سُآه دیآں لیکاں دِسدیآں نے۔ (ےکدم) هارے وِّچ ساگ دھر کے بھُّل گای۔ گّلاں وِّچ لّگی رهی۔ کِتے تھّلے نا لّگ گِآ هووے۔ جا کے دےکھاں۔

بچنی : وِآه دے کںم کاج لای آواںگی-گوٹا لوااُن تے تےرے نال رل کے گیت گااُن۔ (جاںدی هَے۔) (سںتی رسوای وِّچ جا کے هارے وِچ رِجھدے ساگ وِچ ڈوای پھےردی هَے۔ بَےنو نُوں هاک ماردی هَے۔)

سںتی : بَےنو۔ نی بولدی کِاُں نهیں ? بَےنو!

بَےنو : (آاُںدی هوای) هاں کی اَے ?

سںتی : ساگ رِّجھ گِآ۔ هُن تُوں هارے وِچ بّکلیآں دھر دےه۔ پاتھیآں دی اّگ تے هَولی هَولی رِّجھنگیآں۔ نی چُّپ کِاُں هو گای۔ ِاه کی لای پھِردی هَے ?

بَےنو : کّلھ گاں نے نِآنا تُڑوا لِآ سی۔ لےوا بھرِآ هويا سی۔ مَےں چون بَےٹھی تاں کِّلے نال بنّھِآ وّچھا اڑااُن لّگِآ۔ گاں اُڑک گای۔ اُس نے دو چھڑاں ماریآں تے نِآنا تُڑوا کے رںبھن لّگی۔

سںتی : پھِر تُوں کی کردی سی ِاس رّسے دا ?

بَےنو : سںڈھدی ساں۔ گھس کے بودا هو گِآ۔ مَےں سںڈھِآ تاں هَے پر ِاس نے دو دِن وی نهیں کّڈھنے۔

سںتی : تُوں سِآنی هو گای هَےں.. کُجھ گھر دا کںم کرِآ کر۔ دےکھ گھروں باهروں سارا کںم مَےنُوں هی کرنا پَےںدا هَے۔ روٹیآں تھّپن...بھّٹھی دی سُآه... کّڈھن واڑے وِّچ گُتاوا کرن دا سارا کںم... بهُت تھّک گای هاں مَےں ۔ (اُه لِّپے هواے پھرس اُّتے پّسر کے لےٹ جاںدی هَے۔ لںمی اںگڑاای لَےںدی هَے تے آکڑاں بھنّدی هَے) بَےنو ۔ دھیاے آ جرا مَےنُوں لِتاڑ دےه۔ (بَےنو رّسا سُّٹ کے نںگے پَےریں سںتی نُوں لِتاڑن لگدی هَے۔)

بَےنو : ماں, تَےنُوں مےرا بوجھ نهیں لگدا ?

سںتی : نهیں! جدوں مَےں تَےنُوں نَوں مهینے ڈھِّڈ وِّچ لای پھِردی رهی, اُدوں تےرا بوجھ نا لّگِآ تاں هُن کِاُں لّگُو۔

بَےنو : هُن ِاس لای کِ مَےں وّڈی هو گای هاں۔ تَےتھوں وی لںمی۔ ِاسے لای مَےں پولے پّبی لِتاڑدی هاں تَےنُوں۔ لگدا هَے جِوےں مَےں پولی دھرتی اُّتے تُر رهی هوواں۔

سںتی : هور بھرواں پَےر رّکھ مےرے اُّتے۔ مےرے موڈھِآں اُّتے پِّٹھ اُّتے.. لّتاں اُّتے .. مَےنُوں چںگا لگدا هَے .. (هُوںگر ماردی هوای) چَےن پَے رِها

هَے هّڈاں وِّچ۔ آرام آ گِآ مےری دےه نُوں۔ (دُوروں ڈھولکی دی آواج اُّچی هو جاںدی هَے۔ ماں دیآ هُوںگراں اُّچیآں هو جاںدیآں هن۔ هَولی هَولی اُه ساںت هو جاںدی هَے۔ اُه چَوپھال مست پای هَے نسے وِّچ۔)

بَےنو کُجھ چِر لای کھڑھی سوچدی هَے۔ گِّدھا اتے گیت پھِر اُّچا هو جاںدا هَے۔

باجرے دا سِّٹا نی مَےں تلی تے مروڑِآ... باجرے دا سِّٹا ....

رُٹھڑا جاںدا ماهیآ نی مَےں گلی وِچوں موڑِآ...

باجرے دا سِّٹا...

بَےنو سبات وِچ جاںدی هَے۔ سیسا دےکھدی هَے, گُّت کردی هَے تے هری چُنّی لَےںدی هَے۔ نویں جُّتی پااُںدی هَے۔ (ےکدم سںتی اُس نُوں دےکھ کے کڑکدی هَے۔)

سںتی : کِّتھے چّلی هَےں ?

بَےنو : پیںگھ جھُوٹن۔ ٹوبھے والے پِّپل اُّتے۔

سںتی : کھبردار جے اُّتھے گای۔

بَےنو : ساریآں کُڑیآں گایآں نے پیںگھ جھُوٹن۔ گِّدھا پااُن تے تیآں کھےڈن۔ مَےں کِاُں نا جاواں ?

سںتی : باج نهیں آاُنا ? سںگھی گھُّٹ سُّٹاںگی تےری۔

سںتی : پتا هَے تَےنُوں ? پرتاپے دی جُآن دھی نُوں دو چوبر لَے گاے سن چرھیآں دے کھےتاں وِّچ۔ اُّتھے مُوںه کالا کیتا اُس نال۔

بَےنو : کِاُں روکدی هَے مَےنُوں ? (پِچھوکڑ وِّچ گِّدھا مچدا هَے تے گیت گُوںجدا هَے۔)

گیت : باجرے دا سِّٹا نی مَےں تلی تے مروڑِآ ..

باجرے دا سِّٹا...

رُّٹھڑا جاںدا ماهیآ

نی گلی وِّچوں موڑِآ...

باجرے دا سِّٹا...

سںتی : کھڑھی کی سُندی هَےں۔ جے پیںگھ جھُوٹنی اےں تاں وِهڑے وِّچ جھُوٹ, اُس پِّپل دے ڈاهنے نال۔

بَےنو : ِاه ڈاهنا پیںگھ جھُوٹن لای نهیں۔ پھاها لَےن لای چںگا هَے۔

سںتی : کِاُں کبول بولدی هَےں ? ِاه درّکھت تےرے نال وّڈا هويا۔ ِاس دی چھاں هےٹھ تُوں جُآن هوای۔

بَےنو : مَےں ٹوبھے والے پِّپل اُّتے هی جھُوٹن جاواںگی, لںمی اُّچی پیںگھ جھُوٹن تاں جُ مےریآں تلیآں آسمان نُوں چھُوه لَےن۔ دھرتی پُّٹھی هو جاوے۔ آسمان مےرے پَےراں وِچ آ ڈِّگے۔

سںتی : (گُّسے وِچ تڑپ کے) مَےں کردی هاں تےرا ِالاج۔ سںگل پا کے رّکھُوںگی

تَےنُوں اںدر۔ کوٹھڑی وِّچ ڈّک دِآںگی تَےنُوں ڈَےنے۔ دےکھدی آں تُوں کِوےں جانی اَےں باهر!

(سںتی بُوهے وِّچوں باهر نِکلدی هَے۔ درواجا بںد کردی هَے تے باهروں کُںڈا جڑ دےںدی هَے۔ بَےنو چَوںکدی هَے۔ اُه دَوڑ کے درواجے نُوں کھوهلن دا ےتن کردی هَے۔ بںد درواجے اُّتے مُّکیآں ماردی هَے تے چیکھدی هَے۔)

بَےنو : درواجا کِاُں بںد کر دِّتا ? کُںڈا کِاُں جڑ دِّتا وِهڑے نُوں جالمے ? کھولھ درواجا۔ کِاُں تاڑ رّکھِاَے مَےنُوں ِاس وِهڑے وِّچ? درواجا کھولھ۔ هااے رّبا! مےرا پِںڈا کِاُں تپ رِهَے ? رات نُوں مںجی اُّتے پای اّڈیآں کِاُں رگڑدی هاں ? کِاُں مےریآں تلیآں وِّچوں چںگِآڑے نِّکلدے نے۔ هااے رّبا!

باجرے دا سِّٹا نی مَےں تلی تے مروڑِآ..

باجرے دا سِّٹا....

تےج لَےا وِّچ جوس تے مستی دیآں گھُںمنگھےریآں تڑپدیآں هن۔ بَےنو دَوڑ کے کّچی کںدھ دے مگھورے وِّچوں باهر جھاکدی هَے۔ کںدھ اُّتے مُّکیآں ماردی هَے۔ اُه گیت دی لَےا دے نال وال کھولھ کے کُوکاں ماردی هوای نّچدی هَے۔ ِاه نّچنا وهِسی رُوپ دھار لَےںدا هَے۔ لَےا دی تےجی نال بَےنو نُوں دںدلاں پَےن لگدیآں هن تے اُه وِهڑے وِّچ لوٹنیآں کھاںدی هَے۔ اُس دا کام-مّتا وےگ سِکھر اُّتے پُجدا هَے تے هَولی هَولی ساںت هو جاںدا هَے۔

باهر گِّدھا تے گیت بںد هو جاںدے هن۔ بَےنو دے چِهرے اُّتے پسینا تے ساه چڑھِآ هويا هَے۔ اُه هپھ رهی هَے۔ (سںتی باهروں بُوهے دا کُںڈا کھولھ کے اںدر آاُںدی هَے۔ بَےنو نُوں دےکھدی هَے۔)

سںتی : کی هو گِآ تَےنُوں, چںدریاے۔ کِاُں کلےس پايا گھر وِّچ۔ (بَےنو جمین اُّتے پای سِسک رهی هَے۔ سںتی اُس نُوں گُّسے بھریآں نجراں نال دےکھدی هَے۔ هَولی هَولی اُه ڈُوںگھی-سوچ وِّچ ڈُّب جاںدی هَے۔)

(پھےڈ آاُوٹ)

(سںتی بھّٹھی نُوں پھُوکاں لا کے بھکھااُںدی هَے۔)

دو پھالے اّگ وِّچ سُّٹدی هَے۔ بنسو لوهے دا وّڈا کڑچھا پھڑی داکھِل هُںدی هَے۔)

بنسو : اّگ مںگن آای هاں تےرے کولوں۔ مےرے کڑچھے 'چ دو چار اںگِآر پا دےه۔

سںتی : هالے بھّٹھی مگھی نهیں۔

بنسو : تُوں ویه وار مےرے تںدُور توں اّگ لَےن آای هووےںگی۔ مَےں وی کدے موڑِآ تَےنُوں ِاس ترھاں ?

سںتی : کِسے وےلے جے مَےں دو کولے لَے آای سی تےرے گھروں تاں هُن تیک پچھتااُںدی هاں۔ لوکاں تے پّٹُو پااُںدی پھِردی اَےں۔

بنسو : ساںبھ کے رّکھ آپنے مرد نُوں۔ اُس رات تُوں مےرے بُوهے اُّتے دُهّتھڑ مارے تاں مَےں آکھِآ, پِّٹی جاه آپنے کھسم نُوں۔ مار ٹّکراں کںدھ نال۔ جے اُس نے ڈّب وِّچ بوتل دے کے مےرے کول آاُنا هَے تاں تےرے ورگیآں سَو جنیآں نهیں روک سکدیآں۔ سبھ دے ساهمنے هِّک ٹھوک کے رهِںدی هاں۔ جے ِاس ترھاں نا رهاں تاں تےرے ورگیآں مَےنُوں دو دِن نا جین دےن۔ کِسے دا دِّتا کھانی آں ? روٹیآں لااُںدی هاں پر جے کوای اُّتھے پاُوآ پی کے آ جاوے تاں مےرا کی لَےںدے ? تےرے واںگ مَےں سُّچی کلی دا پوچا نهیں پھےردی۔

سںتی : مےرا وےهڑا سُّچا تے مےری دےه وی سُّچی۔

بنسو : تے تےری دھی ?

سںتی : مےری دھی وی سُّچی۔

بنسو : پھےر اُهدے سهُرِآں نے رِستا کِاُں چھّڈ دِّتا ?

سںتی : کَون آکھدَےں ? جیبھ نا وّڈھ سُّٹاں آکھن والے دی۔

بنسو : جے نهیں چھّڈِآ تاں چھّڈ دےنگے۔

سںتی : تےرے ورگیآں دا ِاهو کںم رهِ گِآ, کِسے دا گھر اُجاڑن جا رِستے توڑن دا۔ تَےنُوں دّس دےواں, پرسوں هی مُںڈے نُوں سونے دا کڑا پا کے آاے هاں۔ اُس نے مےری دھی دےکھی هَے تے آکھدَے وِآه کراںگا تاں بَےنو نال۔ کوای نهیں ٹال سکدا ِاس وِآه نُوں۔ بَےنو نُوں آپ بڑا چاا اَے ِاس وِآه دا۔ اگلے اَےتوار کُڑیآں نُوں گااُن بِٹھا دےنَے۔ ڈھولک اُّتے ساوی مهِںدی لا دےنی اَےں۔

بنسو : نی چھّڈ ِاس پکھںڈ نُوں۔ جاه جا کے واڑے وِّچ دےکھ! بَےنو دھار کّڈھن گای هَے کِ سربن نال تُوڑی والے کوٹھے وِّچ کھےه کھان۔ (چھاتی تان کے بنسو چلی جاںدی هَے۔ سںتی گُّسے وِّچ بھری پیتی تّکدی هَے۔)

(هنےرا)

 

سین - دُوجا

(سام دا وےلا۔ سںتی بھّٹھی وِّچوں سُآه کّڈھ رهی هَے۔ هّتھ سُآه نال لِّبڑے هواے هن۔ چِهرے توں مُڑھکا پُوںجھدی هَے۔ گّجن داکھِل هُںدا هَے تے سںتی ےکدم مُڑ کے اُس وّل کَوڑیآں نجراں نال دےکھدی هَے۔)

گّجن : مےرا هل تِآر هو گِآ ?

سںتی : هاں۔

گّجن : پھالا چںڈ دِّتا ?

۔ گّجن : میںه پَےن نال دھرتی نرم تے سّکر-رںگی هو گای هَے۔ ٹِّبِآں اُّتے وی باجرے دے سِّٹے جھُومنگے۔

(وکپھا)

گّجن : کاکُو کِّتھے گِآ اے ?

سںتی : پںڈِت کول گِآ سی۔ سبھ نچھّتر ٹھیک نے۔

گّجن : سںتیاے, پںڈِتاں دے کّڈھے هواے نچھّتر گھّٹ هی ٹھیک هُںدے نے۔ تارِآں دی چال دا کِس نُوں پتا ? سااُن دے بّدلاں دا کی بھروسا, کِّتھے وّسن۔ جّٹ جد هل چلااُںدا هَے تاں سااُن دے بّدلاں دی کنی بلد دے ِاّک سِںگ اُّتے پَےںدی هَے تے دُوجا سِںگ سُّکا۔ تیویں دا پِآر وی سااُن دا بّدل هَے۔ سںتیاے, مَےں ِاسے چھِّٹے نُوں اُڈیکدا رِها۔

سںتی : کی جھاکدا هَےں ?

گّجن : تَےنُوں دےکھدا هاں۔ کدے مَوکا نا مِلِآ تَےنُوں ِاس ترھاں دےکھن دا۔

سںتی : اُدوں آيا کر جدوں بَےنو دا باپُو گھر هووے۔ لوک گّلاں کردے نے۔

گّجن : کِاُں, بھّٹھی وِّچوں بدنامی دا دھُوںآ اُٹھدا دِسدَے ?

سںتی : هاں بدنامی۔ ڈھاب اُّتے مِلن دی بدنامی هُن تیک نهیں گای۔

گّجن : اُهناں نُوں مُّدتاں بیت گایآں۔ مَےں تےرے نال دِل دی گّل کرن لای سهِکدا رِها۔ جِنّا مَےں تےرے وّل ودھِآ اُنا تُوں پِّچھے هٹدی گای۔ مےرا من اُّکھڑِآ اُّکھڑِآ رهِںدا۔ کھےت اُّجڑ گِآ۔ کنک دی تھاں پوهلی اُّگ آای۔ هر چیج ویران۔ هر چیج سُنّی تےرے بگَےر۔ کای واری جیا کیتا کِ پِںڈ چھّڈ جاواں۔ پر جّٹ اُدوں پِںڈ چھّڈدَے جدوں اُه سادھ بن جااے جاں کِسے تیویں نُوں کّڈھ کے لَے جاوے۔ ِاّک واری پِںڈ چھّڈن دا مَوکا آيا سی...ےاد اَے تُوں ڈھاب اُّتے دِن چھِپے آاُن دا ِاکرار کیتا سی۔

سںتی : اُه گّل نا چھےڑ۔ اُه گّل اُّتھے هی مر مُّک گای۔ مَےں مںگی هوای ساں تے مےرا وِآه هون والا سی۔ کِوےں آاُںدی ? ِاهو جِها کارا کوای بھَےڑی تیویں هی کردی هَے۔

گّجن : مَےنُوں نهیں پتا کی چیج بھَےڑی اَے۔ اُس رات مَےں تَےنُوں اُڈیکِآ۔ تارِآں دی کھِّتی اسمان وِّچ ڈھل گای تے سرکںڈے هوا وِچ جھُومدے رهے ... پر تُوں نا آای۔

سںتی : دےکھدا نهیں هُن مےری دھی سِآنی هو گای اَے ?

گّجن : دےکھدا هاں ? تے تےرے بارے سوچدا هاں۔ همےسا تےرے هی بارے۔ ِاسے کر کے مَےں وِآه نا کروايا۔

سںتی : مَےنُوں ِاس دا مےهنا نا دےه!

گّجن : اجے وی تُوں مےری هِّک وِّچ وسی هوای هَےں۔

سںتی : هُنے جے اُه آ جاوے تاں تےرا سِر پاڑ سُّٹے۔

گّجن : اُه پںڈِت کول نهیں گِآ۔ لاگلے پِںڈ مَےںگل سُنِآر کول بَےٹھا ِاس وےلے دارُو پی رِهَے۔ ِاهو وےلا سی مےرے آاُن دا۔

سںتی : آپنا هل چُّک تے ِاتھوں تُردا بن۔

گّجن : تُوں سمجھدی اَےں مَےں ِاّتھے هل دا پھالا چںڈااُن آاُںدا هاں ? مَےں تاں ِاس وےهڑے 'چ آاُںدَےں تَےنُوں دےکھن لای۔ پِںڈ توں آاُن لّگے پںج کوه دی واٹ بس پںج کرم لگدی اَے۔ کای وار مَےں اُسے ٹوبھے اُّتے جاںدا هاں جِتھے تُوں تے مَےں ِاکّٹھے کھےڈے ساں۔ ِاکّٹھے پِّپلاں تے چڑھے ساں۔ ِاکّٹھے کَول کرار کیتے سن ۔ ِاکّٹھے باهاں تے چںد کھُنوااے سن۔ آه دےکھ مےری باںه تے هُن تیک ِاه چںد هرے رںگ وِّچ چمک رِهَے -پَےںچویں دا چںد۔

سںتی : چلِآ جاه مےرے گھروں۔ لّچا کِسے تھاں دا۔

گّجن : تُوں گالھ کڈھدی هَے, تاں هور اّگ مّچدی اَے مےرے اںدر ۔ تُوں جِنّی مرجی آاےں گالھاں کّڈھ ? مَےنُوں بُرا آکھ پر تےرے جِسم 'چ هُن وی کِتے رڑکدے هونگے مےرے هّتھ۔ ِاهناں هّتھاں نے تَےنُوں بوچ کے کای وار پِّپل دے ڈاهنے توں هےٹھاں لاهِآ سی۔ ِاک وار تےری چُنّی ٹوبھے وِّچ ڈِگ پای تاں مَےں چھال مار کے کّڈھی سی۔ ِاسے هّتھ اُتے دںدی وّڈھ کے تُوں سهُں کھادھی سی سدا مےرے نال رهِن دی۔ ِاهناں هّتھاں نُوں تُوں کِوےں بھُّل سکدی هَےں ?

سںتی : کھبردار جے مَےنُوں هّتھ لايا! مَےں وِآهی گای۔ مےری دھی جوان هو گای۔ مَےں بھّٹھی دے مالک دی سُهاگن بیوی هاں۔ اّگے ودھِآ تاں بھّٹھی وِچ بلدا هويا ِاهو لوها تےرے مّتھے وِّچ ماراںگی۔

گّجن : مار ِاه لوها مےرے مّتھے وِّچ! ِاّک نِسان هور پَے جاوےگا تےرے پِآر دا۔ ِاّک هور جُلم۔ پر تُوں کِوےں مارےںگی ? بھُّل گای اےں آپنے واِادے ? پِّپل هےٹھ کھڑھی هو کے تُوں ٹوبھے دی چُولی بھر کے کی آکھِآ سی ?

سںتی : کِاُں دّبے مُردے پّٹی جانَےں ? اُه ساریآں گّلاں اُدوں سن جدوں مَےں انجان ساں۔ مَےنُوں نهیں پتا مَےں کی آکھِآ سی تَےنُوں۔ بچپن دیآں کھےڈاں سن۔ راجے رانی دیآں کهانیآں۔ پریآں تے دےاَوآں دے کِّسے۔ جھُوٹھے سُپھنے تے جھُوٹھیآں ریجھاں۔ تیویں جدوں اّگ دُآلے مرد دا لڑ پھڑ کے تُردی هَے تاں ِاس اّگ وِچ پِچھلا سبھ کُجھ بھسم هو جاںدَے۔ ماں باپ پرااے هو جاںدے هن۔ آپنا وےهڑا بگانا۔ هر مرد اَوپرا۔ تُوں مےرے لای اَوپرا مرد هَے۔ کھبردار جے اّگے ودھِآ تاں۔

(گّجن اُسنُوں هّتھ پااُںدا هَے۔ سںتی سےرنی واںگ اُس اُّتے جھپٹدی هَے۔ اُس دے وال کھُّلھ جاںدے هن تے اُه چںڈی دا رُوپ بن جاںدی هَے۔)

سںتی : نِکل جاه کُّتِآ مےرے گھروں'۔ اّکھاں کّڈھ سُّٹاںگی تےریآں!

(اُه گّجن دے مُوںه اُّتے گھرُوٹے وڈھدی هَے تے اُس نُوں کںدھ نال ماردی هَے۔ کھُد هپھدی هوای وےهڑے وِّچ ڈِگ پَےںدی هَے۔)

نِکل جاه مےرے وےهڑے 'چوں کلجوگیآ۔ (دھرتی پِّٹ کے) ٹوٹے کروا دےواںگی تےرے جے دُبارا ِاّتھے پَےر پايا۔ (بَےنو آاُںدی هَے۔ اُه ِاّک مِںٹ رُکدی هَے, ماں وّل دےکھدی هَے۔ گّجن هل چُّک کے چلا جاںدا هَے۔)

سںتی : آپنا هل چُّکن آيا سی۔ آکھن لّگا تےرا باپُو بنسو کول جاںدا هَے۔ مَےنُوں گُّسا چڑھ گِآ تے مَےں اُس دا مُوںه گھرُوٹ دِّتا۔ کِسے دی کی مجال کِ تےرے باپُو بارے کوای ِاهو جِهی گّل آکھے۔

(بَےنو ِاّک پل کھڑھی اُس وّل دےکھدی هَے۔ سںتی هپھ رهی هَے۔ اُس دے وال کھُّلھے تے اّکھاں وِّچ وهِست۔ بَےنو سوچدی هوای کوای پھَےسلا کردی هَے تے بھڑک اُٹھدی هَے۔)

بَےنو : اُه ِاّتھے کِاُں آاُںدَے ?

سںتی : کَون ?

بَےنو : گّجن۔

سںتی : اُه آپنے کںم آاُںدا هَے۔ هل دا پھال چںڈااُن جاں داتری دے دںدے کڈھااُن۔

بَےنو : هل دا پھالا چںڈااُن کھاتِر نهیں تَےنُوں مِلن۔

سںتی : جے مےرے وّل کوای دُوجا مرد دےکھ وی جااے تاں مَےں اّکھاں کّڈھ سُّٹاں اُس دیآں۔

بَےنو : اُه تَےنُوں مِلن آاُںدا هَے۔ تَےنُوں۔

سںتی : سرم نهیں آاُںدی تَےنُوں ِاس ترھاں بکدی نُوں۔

بَےنو : کاهدی سرم ? چیکھ چیکھ کے آکھاںگی کِ اُه تَےنُوں هی مِلن آاُںدا هَے۔ مَےں آپ ِاهناں اّکھاں نال دےکھِآ تَےنُوں اُس نال گھُلدی نُوں هُنے۔ اُه تَےنُوں جھںجوڑ رِها سی۔ تُوں هپھ رهی سَےں اُس دیآں باهواں وِّچ۔

سںتی : مَےں اُس نُوں جُّتیآں مار کے کّڈھِآ هَے ِاس وےهڑے 'چوں۔ مَےنُوں نهیں سی پتا کِ اُس دے دِل وِّچ کھوٹ هَے۔ مَےں دُنیآ دی هےا رّکھی هوای اَے۔ تےرا باپُو بھاوےں دارُو پیںدا هَے تے کدے کدے مَےنُوں ماردا وی اَے پھِر وی مَےں اُسے دی هاں۔

بےنو : پر مَےں جُلم نهیں برداست کر سکدی۔

سںتی : کِس دا جُلم ?

بَےنو : تےرا جُلم۔ تےرا جُلم مےرے اُّتے۔ ِاّک ماں دا جُلم۔ تُوں مَےنُوں وی آپنے ورگا بنااُنا چاهُںدی هَےں۔ آپنی مُورت, آپنی هاری هوای باجی مےرے سِر مڑھنا چاهُںدی هَےں۔ مَےں آپنی باجی نوےں سِريوں کھُد کھےڈاںگی۔ جے هار وی جاواں تاں ِاه مےری آپنی هار هووےگی۔ ِاّک ترھاں مےری جِّت۔ مےرا آپنا ِارادا, آپنی دلیل, آپنی مرجی۔ آپنی هونی دی مَےں کھُد جِںمےوار هاں۔ تےری جُوٹھی هونی دی مَےں بھاایوال نهیں بننا چاهُںدی۔

سںتی : مےری جںمی تُوں مَےنُوں هی ِاس ترھاں بولدی هَےں ?

بَےنو : هاں! مَےں تَےتھوں وّکھری هاں ? تےرے ناڑُواے نال نهیں بنّھی هوای۔ ِاس ناڑُواے دی تںد اُدوں کّٹی گای سی جدوں مَےں جوان هوای۔ جدوں مےرے اںگاں وِّچ رّب نے ججبے دا رںگ بھر دِّتا تے پِآر دا سےک مےرے لهُو وِچ تُرن لّگا۔ اُس وےلے مےرے اںدر نویں سوچ جاگی, ِاّک اجیب سکتی, ِاّک انّھی دلےری جو جوانی وِّچ رّب ِاکو وار بکھسدا هَے۔

سںتی : مےریاے کملیاے دھیاے, ِاسے ترھاں دا اُبال مےرے من وِّچ وی آيا سی جدوں مَےں اٹھاراں سال دی سی۔ پر جدوں مےرے باپ نے مَےنُوں ور ٹول دِّتا تے ریتاں رسماں نال مےرا وِآه کر دِّتا تاں مَےں کدے سُپنے وِّچ وی دُوجا آدمی نهیں دےکھِآ۔ هُن تےرے باپُو نے تےرا ور ٹول دِّتا هَے۔

بَےنو : مَےنُوں تُوں مڑھنا چاهُںدی هَےں اُس لُهاراں دے مُںڈے نال ? بھّٹھی دی سُآه وِّچ ساری اُمر گالن لای۔ جو تُوں سَےں اُه مَےں نهیں بننا چاهُںدی۔ جِنّا مرجی اَےں روک, مَےں سربن نُوں مِلاںگی۔

سںتی : تُوں اُس نُوں پھِر مِلی سَےں ?

بَےنو : هاں۔

سںتی : تَےنُوں لّج نا آای ? ماں دے دُّدھ دی سهُں کھا کے تُوں بچن توڑِآ۔

بَےنو : مَےنُوں سارے بچن بھُّل گاے جدوں اُه مَےنُوں مِلِآ۔ سبھ سهُںآں جھُوٹھیآں پَے گایآں۔

سںتی : کدوں مِلی سی اُس نُوں ?

بَےنو : جدوں تُوں هرنامے دے گھر سِآپے تے گای سی, اُدوں۔ مَےنُوں پتا سی جُآن پُّت مرِاَے تے تُوں دو گھںٹے توں پهِلاں نهیں مُڑنا۔ اُهی مراسن اُهناں دے وےهڑے وِّچ کھڑھی سِآپا کروا رهی سی جو هُن مےرے وِآه دے گیت گااُن آاُںدی هَے۔ باپُو لاگلے پِںڈ گِآ سی تے دیپا آپنے هانیآں نال کھےڈن۔ مَےں ِاکّلی سی گھر وِّچ... کای جُگاں پِچھوں ِاکّلی... دُوروں مَےں سِآپے دی آواج سُنی۔ تےری آواج سبھ توں اُّچی سی ۔ جدوں تیویآں چھاتیآں پِّٹن لّگیآں تاں مَےں کّچی کںدھ ٹّپ کے واڑے وِّچ چلی گای۔ پهِلی وار مَےں سربن نُوں کھُّلھ کے مِلی ۔ جُگاں توں دّبی هوای اّگ مّچ اُٹھی۔ مےری کُڑتی دے بیڑے ٹُٹے... پهِلی وار اُس دے هّتھاں دا سےک مَےں آپنے اںگاں وِّچ مهِسُوس کیتا۔ اُس دا ساه مےرے ساه وِّچ مِل گِآ۔ پسُوآں دا ساه, تُوڑی دی همک مےرے والاں وِّچ کھِلر گای۔ سارے شور گُآچ گاے۔ سِرپھ سُندی سی اُس دے دِل دی دھمک... سِآپے دے بول اُّچے هو گاے۔ سربن نے پُّچھِآ, ِاه تیویآں کِس نُوں پِّٹ رهیآں نے ? مَےں آکھِآ, آپنی جوانی نُوں۔ پھِر سِآپے دی آواج رُوں رُوں وِّچ بدل گای تے پِّٹناں بںد هو گِآ۔ مَےں اُس وےلے اُّٹھی, وّچھے نُوں دھُوه کے کِّلے نال بنّھِآ تے کںدھ ٹّپ کے گھر واپِس آ گای۔ جدوں تُوں آای تاں مَےں چُّلھے وِّچ اّگ بال کے آٹا گُنّھ رهی

ساں۔ تُوں آ کے مےرا مّتھا چُںمِآ تے اسیس دِّتی کِ مَےں وےهڑے وِّچ بَےٹھی سُهنی لگدی ساں۔

سںتی : (سّناٹے وِّچ) کِهڑی ماں دا بھَےڑا دُّدھ پیتا اے تُوں چںدریاے۔ آپ وی تباه هووےںگی تے مَےنُوں وی تباه کرےںگی۔ تُوں مرن نُوں پھِردی هَےں۔

بَےنو : (گرج کے) هاں۔ ِاّتھے ِاس وےهڑے وِّچ نا پِآر هَے نا مَوت۔

سّتی : کِاُں سرم هےا لاه دِّتی چںڈالے! کردی هاں مَےں تےرا مُوںه کالا(اُه جھای لَے کے چُّلھے وّل جاںدی هَے اتے توے نُوں اُلٹدی هَے۔ پُّٹھے توے اُّتے هّتھ رگڑدی هَے تے بَےنو وّل ودھدی هَے۔ بَےنو چیکھ ماردی هَے۔ گُّسے نال پاگل هوای سںتی اُس نُوں دھّکا دےںدی هَے تے بَےنو چَوپھال ڈِگ پَےںدی هَے۔ سںتی اُس اُّتے هاوی هو جاںدی هَے تے بَےنو دا مُوںه کالا کر دےںدی هَے۔

ِاس جدو-جهِد وِّچ بَےنو کُرلااُںدی تڑپتی تے چںگھِآڑدی هَے۔ سںتی گُّسے وِّچ بھری اںدر چلی جاںدی هَے۔ بَےنو وِهڑے وِّچ نِڈھال پای هَے۔)

پِچھوکڑ وِّچ ڈمرُو وجدا هَے ۔ سارا سین بھِاںکر رُوپ دھار لَےںدا هَے۔

 

سین - تیجا

(سام دا وےلا۔ سںتی پِںجرے وِّچوں تِّتر کّڈھ کے اُهناں نُوں چوگا پااُںدی هَے۔ کُّکڑ نُوں ٹوکرے هوٹھوں کّڈھ کے دانے پااُںدی هَے۔ پھِر چُّلھے اُّتے دھری هاںڈی وِّچ ڈوای پھےردی هَے۔ بَےنو پانی دی گھڑی چُّکی آاُںدی هَے۔)  

سںتی : گلی وِّچ ِاس ترھاں بےسرمی نال نا تُرِآ کر۔

بَےنو : هور کِس ترھاں تُراں ?

سںتی : گُّت کھُّلھی تے گلمے دے بیڑے کھُّلھے۔ پھِر آکھدی اَے لوک جھاکدے نے۔

بَےنو : مَےں کی کراں جے گُّت آپے کھُّلھ جاوے, تے بیڑے بںد نا رهِن ?

سںتی : پانی دا گھڑا وی اُّپر تیک نا بھرِآ کر۔ تُردی اَےں چھلکدا اے۔ سارے کّپڑے بھِّج جاںدے نے۔ (بَےنو پانی دا گھڑا رسوای وِّچ ٹِکااُںدی هَے۔ کُڑتی چھںڈدی هَے تے گُّت کردی هَے۔)

تےرے باپُو نے اّج آپنے دوستاں نُوں بُلايا اے, روٹی اُّتے۔ تُوں آٹا گُنّھ لَے۔ (کاکُو آاُںدا هَے۔ بَےنو اںدر جاںدی هَے۔)

کاکُو : کای هّٹاں دے پھےرے مارے۔ چیجاں دے بھاا دِنو دِن چڑھ رهے نے۔ سوچِآ هُنے توں بَےنو دا داج بنا لایاے۔ درجیآں نُوں پھِر وِهل نهیں مِلنی۔

سںتی : تےرے گاے پِّچھوں مَےں بَےنو نُوں بهُت جھِڑکِآ۔ گھںٹا بھر سمجھااُںدی رهی۔

کاکُو : ِاهو جِهی بڑبولی اَولاد دا بںدا کی کرے ?

سںتی : وِآه پِّچھوں آپے اکل آ جااُو۔

کاکُو : کُّکڑ نُوں دانے پااے سن ?

سںتی : اُه چوگے بِناں رهِںدا اے ? جے نا پاواں تاں چُںجھاں مارن لگدا اے۔ کلھ وےهڑا سںبھردی ساں, اُس نُوں پرھاں هٹايا تاں جور دی ٹھُوںگا مارِآ۔

کاکُو : اُس نُوں تاڑ کے رّکھِآ کر, پھےر هی چںگا لڑُو۔ کی پکايا اے۔

سںتی : ساگ-گوست تے گُآرے دیآں پھلیآں۔ مکھنی دا کُّجا بھرِآ پِاَے۔ (تلوکا, کرما تے بارُو آاُںدے هن۔)

کاکُو : آاُ بھای آاُ! وےلے سِر هی آ گاے۔ لںگھ آاُ۔ روٹی تِآر اَے ? پر پهِلاں ِاک ِاک گھُّٹ لا لایاے۔ تھوڈے نال پین دا دُّگنا سُآد آاُںدَے۔ (اُه جُّتیآں لاه کے کھّجی دی سپھ اُّتے بَےٹھ جاںدے هن۔ کاکُو ڈّب وِّچوں بوتل کھولھدا هَے۔ چارے جنے پین لگدے هن۔)

تلوکا : (گھُّٹ بھر کے) بڑی تِّکھی اَے۔ چاننا هو گِآ ڈماک وِّچ۔

کاکُو : پهِلے توڑ دی اَے۔ روڈے سادھ دے ڈےرے توں لِآںدی اَے۔ سَوںپھ, ِالاچیآں تے لَوںگاں دا ست اَے ِاس وِّچ۔

کرما : اّکھاں کھُّلھ گایآں۔ ِاّک وار سرپںچ دا مُںڈا ولَےت توں دو بوتلاں لِآيا۔ کھُسی وِّچ اُس نے مَےنُوں وی دو گھُّٹاں پِلاایآں۔ نِرا پانی۔

تلوکا : اَواے ولَےتی دارُو تاں نِری ٹھّگی اَے۔ ساڈیآں هریآں بوتلاں دی کی ریس۔

کاکُو : اکھبار چُکی پھِرنَےں, تَےنُوں پڑھنا وی آاُںدَے ?

کرما : ِااُں نا آکھ چھےویں پھےلھ اَے تلوکا۔ سارے اکھبار پڑھدَے۔ هاں باای, سُنا پھِر کوای چوںدی چوںدی کھبر۔

تلوکا : (اکھبار کھولھ کے) سُنو! سبھ توں وّڈی کھبر تاں رُوس تے جرمن دی جںگ اَے۔ تَےنُوں پتا اے کِ جرمن هار رِها اے ?

کرما : ِاه سهُرا اُلٹی گّل هی کرُو۔ اُں آکھن نُوں کھبار پڑھدا اے پر ِااُں نهیں پتا کِ جرمن دے اُّڈنے بںباں نے اںگرےجاں نُوں بھجا دِّتا۔ هِٹلر هی ٹھیک کرُو ِاهناں گورے باںدراں نُوں ۔

بارُو : مَےں آکھدا ساں نا آپنے وی پهِلاں اُڈنے بںب هُںدے سن۔ جرمناں نُوں کِتوں سّچے وَےد هّتھ لّگے۔ آپنے کاسی دے باهمن تاں بودیآں بنّھن تے تِلک کھِچنا ای جاندے نے ۔ سںسکرِت کِسے نُوں پڑھنی نهیں آاُںدی۔

کاکُو : جںگ لّگن نال ِاّک گّل دا تاں پھاِادا هويا۔ سانُوں دوهےں وےلے چوپڑی مِلن لّگ پای۔ پهِلاں کی سی ? تڑکے توں رات تیک لوها

کُٹدا پھےر وی ڈھِّڈ بھرن نُوں انّ نا جُڑدا۔ هُن دےکھ مَوجاں نے۔

کرما : پر چیجاں بڑیآں مهِںگیآں هو گایآں۔

کاکُو : پَےسے کول هون تاں سبھ چیجاں سستیآں۔ مَےں تاں آکھداں هور چھِڑی رهے جںگ۔ پتا نهیں ِاه باپُو گاںدھی کِاُں رَولا پاای جاںدَےں۔

کرما : لوک جُ مردے نےں۔

کاکُو : اُںج نهیں مردے لوک ? اےتھے پلےگ پَے جاوے تاں لّکھاں لوک چُوهِآں واںگ رُڑھ جانگے۔ گاںدھی دا کی اَے, اُه تاں کیڑی مرن توں وی چِآںک پَےںدے تے مرن ورت رّکھ لَےںدے۔

کرما : دےکھ لویں گاںدھی نے ورت رکھ رکھ کے هی اںگرےجاں نُوں بھجا دےنَے۔ بڑا سِرڑی اَے بابا۔ هّٹھ دا پّکا۔ سارا مُلک اُس دے پِّچھے اَے۔ سُراج لَے کے مرُو۔

کاکُو : اَواے, سُراج نے ساڈا کی سںوار دےنا۔ جے سُراج مِل گِآ تاں مَےنُوں کِهڑی کُرسی مِل جااُ۔ تُوں ِاسے ترھاں کِّلے گھڑنے نے, بارُو نے کوهلُو نُوں گےڑے دِوااُنے نے تے مَےں لوها کُّٹنَے۔

تلوکا : (اکھبار پڑھدے هواے) لاَو دُوجی کھبر سُنو۔ ِاک مےم نے ولَےت وِّچ کُّتے دا وِآه کیتا تے اُس اُّتے دو لّکھ رُپایآ کھرچ کر دِّتا۔

کرما : ساڈے مهاراجا پٹِآلا نے ٹِّکا ساهِب دے وِآه اُتے ساری رِآست وِّچ دےسی گھيو دے لّڈُو وںڈے۔ موتی چُور دے لّڈُو۔ تے جدو چھے گھوڑِآں والی سُآری نِکلی تاں چاںدی دے رُپّایآں دا میںه ورھاا دِتا۔ بّلے اَواے .. مهاراج بھُپِںدر سِهاں۔ نهیں ریساں تےریآں۔

بارُو : راجِآں مهاراجِآں دے وِآهاں اُّتے تاں کھرچا هُںدا هی هَے پر ولاِات وِّچ سبھ گّلاں پُّٹھیآں۔ بھلا دّسو, کاهدے اُّتے کھرچ کر دِّتا دو لّکھ رُپایآ۔ کُّتے بھلا کوای سِهرا بنّھ کے ڈھُکدے نے۔

تلوکا : لَے, دےکھ لَے۔ چھپی هوای اَے کھبر۔ ِاه اَے مُورت کُّتے دی تے ِاه اَے مےم دی۔

بارُو : مےرے نالوں تاں کُّتا هی چںگا۔ جو گھوڑی چڑھِآ۔ (تِنّے جنے بھُوم جھُوم کے گااُںدے هن۔) جے تُوں چڑِآ گھوڑی وے تےرے نال بھراواں جوڑی وے

بارُو : اُه کُّتا رےسمی گّدِآں اُّتے سَوںدا هواُو تے بالُوساهی کھاںدا هواُو۔

تلوکا : بڑیآں لپٹاں آ رهیآں نے مسالے دیآں۔

کاکُو : تےری بھابی نے ساگ-گوست چاڑھِاَے۔ بَےنو دی ماں, روٹی لِآ۔ (دیپا چھابے وِّچ روٹیآں, تے چار کَولِآں وِّچ ساگ تے مّکھن آد لِآاُںدا هَے۔ چارے جنے روٹی کھاںدے هن۔ ڈھولک دی دھمک۔ کُڑیآں دا گیت اُّچا هُںدا هَے۔

بَےنو دوهنی چُک کے تے ساپھی چُنّی لَے کے وےهڑے وِّچوں دی باهر جاںدی هَے) بارُو : ساگ بڑا سُآد اَے۔

کاکُو : ساگ هور لِآایں, دیپِآ۔ (سںتی روٹیآں تھپدی هَے۔)

کرما : تُوں اّج تهِسیلدار دی کچهِری گِآ سی۔ گھوڑِآں دے ناالاں دا ٹھےکا مِلنا سی۔ کی بنِآں۔

کاکُو : بولی بهُت چڑھ کے ٹُّٹی۔ مُپھت دی بھکاای۔ سارِآں نے اُّپر توں هےٹھ تیک رِسوت کھادھی هوای سی۔ سرکار دے انّھے کںم۔

بارُو : جِهنے اَےنا پَےسا تارِآ هووے اُس نے وی تاں وِّچوں کُجھ کمااُنا هويا۔

کاکُو : کّچے لوهے دے وِںگ تڑِںگے ناال بنا کے اّگے تور دےنگے۔ بس کاگجی کارواای پُوری چاهیدی اَے۔ اَےوےں اُّتھے گِآ۔ مَےتھوں تاں آپنی بھّٹھی دا هی کںم نهیں مُّکدا۔ مےرا باپ آکھدا سی, پُّت آپنے اّڈے اُّتے چار پَےسے گھّٹ آ جان اُه چںگے۔ اّڈا آپنا هونا چاهیدَے۔

تلوکا : بڑا مجا آيا روٹی دا۔ (هّتھ دھوںدے هن۔ دیپا روٹی کھُآ کے بھاںڈے چُّک لَے جاںدا هَے)

کاکُو : بَےنو دی ماں۔

سںتی : (اںدروں) کی اَے ?

کاکُو : دُّدھ وِّچ بُورا نا گھول دےویں, اّج مِسری پا کے دےویں۔ بَےنو دے وِآه دا پهِلا جسن اَے آپنے دوستاں نال۔ (ڈھولک دی آواج)

کُڑیآں دا گیت اُّچا هُںدا هَے۔ کاکُو ٹوکرے هےٹھوں کُّکڑ نُوں کّڈھ کے پُچکاردا هَے۔

آ مےرا لاٹ, تَےنُوں آپنے هّتھ نال کھُآواں۔ بس باجرا تے مّکی کھاںدَے کھُس هو کے جاں چِّٹی تِلی۔ اےس نال ای تاں ِاس دے هّڈ نرواے نے۔ کھاڑے وِّچ کِسے نُوں کھڑھن نهیں دےںدا۔ دےکھے سن پِچھلی وار ِاس دے هّتھ ? گردن تان کے اجِهی تاڑ ماری کِ پھّتُو تےلی دا کُّکڑ مَےدان چھّڈ کے بھّج گِآ۔

تلوکا : کِنّی اُمر هواُو ِاس دی ?

کاکُو : پُورے ڈھاای ورھِآں دا هو جااُو چڑھدے اّسُو۔

کرما : هالے تاں پّٹھا ای اَے۔

کاکُو : اَواے سےوا کریدی اَے۔ کھُراکاں کھواایدیآں نے۔ کلگی دےکھ اےس دی-لال سُوهی۔ تے ِاس دیآں کھاراں-

کرما : بڑیآں تِّکھیآں نے۔

کاکُو : تُوں کُّکڑاں دی گّل کردَے ? ِاه تاں تگڑے بلُوںگڑے نُوں نهیں چھّڈدا۔

بارُو : پِچھلی وار گّجن دا کُّکڑ وی چںگا لڑِآ سی۔

کاکُو : اَواے اُهدے کُّکڑ نے کی لڑنا۔

بارُو : ِاه گّل نا آکھ۔ لڑدا تاں هِّک تان کے اَے۔ پِچھلی وار تےرے کُّکڑ نُوں ٹّکرِآ سی تاں پتا نهیں سی لگدا کِهڑا جِّتُوگا۔

کاکُو : پھےر جِّتِآ کَون ?

بارُو : ِاّک نے تاں جِّتنا هی سی۔ پر لڑِآ کھُوب۔

کاکُو : بَےنو دی ماں۔

سںتی : (اںدروں) آنی آں۔

کاکُو : کی هويا دُّدھ نُوں ?

سںتی : بَےنو گاں چون گای اَے۔ آاُن والی اَے۔

کاکُو : دھار دِن چھِپے توں پهِلاں کّڈھ لَےنی سی۔ دیپِآ جاه بَےنو نُوں بُلا کے لِآ۔ (دیپا جاںدا هَے۔ سںتی کُّکڑ چُّک کے اںدر چلی جاںدی هَے۔ کُڑیآں دا گیت اُبھردا هَے۔)

تلوکا : تَےنُوں پتَے آِاساں دے گھر کُڑی هوای اَے ?

کاکُو : آِاسا دے گھر کُڑی ? اُه تاں هالے آپ نِّکی جِهی کُڑی اَے۔ هالے کّلھ دی گّل اَے۔ جدوں اُه ِاّتھے آ جاںدی تے گّلھاں پھُلا کے دھَوںکنی واںگ پھُوکاں ماردی۔

بارُو : هّد هو گای۔ آِاساں دی گودی کُڑی ? ِاس هساب نال سےرُو بابا بن گِآ۔

تلوکا : بابا نهی, نانا۔

بارُو : هاں سّچ, نانا۔ ِاه کُڑیآں بڑی چھےتی ودھدیآں نے۔ دِناں وِّچ جوان هو جاںدیآں نے تے پھےر دِناں وِّچ سادی۔ (کُڑیآں دا گیت پھِر اُّچا هو جاںدا هَے۔)

کاکُو : سادی تاں هونی هی هوای۔ بَےنو نُوں وی هُن چھےتی وِآه دےنا اَے۔ مُںڈا لّبھ لِآ۔ مَےں تاں بڑا سادا جِها وِآه کرنا اَے۔ پر روٹی چںگی کرُوں۔ هُنے توں دو بّکرے لَے لاے نے ۔ مُکدے نهیں۔ بَےنو دی ماں نُوں وی رےسمی سُوٹ سِلا کے دےنَےں۔ بَےنو دیآں ٹُوماں بنوا لایآں نے ۔ نّتھ تے چُوڑیآں سِاُنے دیآں۔ تھونُوں تِنّاں نُوں تاں اّج توں هی سّدا دے دِّتا۔ بھُّليو نا۔

کرما : اَواے کاکُو, تےری دھی هوای جاں ساڈی۔ تُوں پھِکر نا کر, تےرے نال کںم کرواواںگے, دھی سبھناں دی ساںجھی۔ (دیپا دَوڑدا هويا آاُںدا هَے۔)

دیپا : باپُو واڑے 'چ بَےنو هَے نهیں۔ وّچھا سارا دُّدھ چُںگھ گِآ۔ دوهنا گاں دے پَےراں 'چ رِڑھدا پھِردا سی۔

کاکُو : هَےں ? واڑے 'چ نهیں اُه ?

دیپا : نهیں!

کاکُو : کِّتھے گای اُه ?

سںتی : کِّتھے چلی گای اُه ? (گُآںڈھن دَوڑدی هوای آاُںدی هَے) گُآںڈھن : نی سںتیاے! نی سںتیاے! بَےنو کھُوه لاگے جاںدی دےکھی سی ۔ باجرے دے کھےتاں وّل۔ ٹِّبِآں والے پاسے۔ جد مَےں هاک ماری تاں اُه هور تےج هو گای۔ اُه دَوڑ گای سربن نال۔

کاکُو : (چیکھ کے) بَےنو۔ (چَوپھےرے رَولا پَے جاںدا هَے)

سںتی : ِاس کُلهِنی نے ساڈا مُوںه کالا کر دِّتا۔ دَوڑ کے جاه اُهدے مگر۔

تِنّے : چلو! چھےتی چلو!! (کاکُو گُّسے وِّچ تڑپ کے گںڈاسا چُکدا هَے تے تےجی نال باهر نِکل جاںدا هَے۔ تِنّے دوست کمرکّسے کرکے اُس دے پِّچھے جاںدے هن۔ گلی وِّچ اُّچیآں آواجاں۔)

ِاک تیویں : دھرتی وِّچ گّڈ سُّٹو ِاهو جِهی دھی نُوں!

دُوجی تیویں : سارے پِںڈ دا مُوںه کالا کر دِّتا ِاس کلجوگن نے!

تیجی تیویں : مّتھا ڈںمھ سُّٹو ِاس چُڑےل دا!

سںتی : (چھاتی پِّٹ کے) گُّتوں گھسیٹ کے لِآویں ِاس کمجات نُوں! کوٹھے اںدر سُّٹ کے ڈّکرے کر دےویں ِاس پاپن دے۔ (واتاورن وِّچ سنسناهٹ۔ سںتی برُوهاں وِّچ کھڑھی سِسک رهی هَے۔ هَولی هَولی رَولا بںد هو جاںدا هَے۔ پیلی تے کاسنی بھاا وِهڑے وِچ پھَےل جاںدی هَے۔ هلکیآں ٹّلیآں دی آواج جِوےں کِسے دے هاُںکے هون۔ سںتی بُوهے وّل دےکھدی هَے۔ سنّاٹے وِچ کِسے دے پَےراں دی چاپ۔) (کاکُو بھاری کدماں نال تُردا بَےنوں دی لاس نُوں دوهاں هّتھاں وِّچ چُّکی آاُںدا هَے۔ کھلو جاںدا هَے تے سںتی وّل دےکھدا هَے۔)

سںتی : تُوں کتل کر دِّتا اُس نُوں ?

کاکُو : هاں, مَےں وّڈھ سُٹِآ اُس نُوں! اّدھی رات پِّچھوں جدوں سارا پِںڈ سَوں گِآ تے کھِّتیآں نے پهِرا بدل لِآ تاں مَےں ِاس نامُراد دھی نُوں چُّکی هَولی هَولی تُردا گھر نُوں پرتِآ۔ (اُه دھی دی لهُو نال لِبڑی لاس نُوں جمین اُّتے رکھ دےںدا هَے۔ سںتی گوڈے ٹےک کے لاس نُوں دےکھدی هَے۔ لںما هاُںکا بھردی هَے۔ سبر دا گھُّٹ۔ پھِر اُه آپنے ججباتاں اُّتے کابُو کرکے کاکُو وّل کهِر دیآں نجراں نال دےکھدی هَے۔)

سںتی : دےکھداں کی هَے ? کهی چّک تے ٹوآ پّٹ۔ دّب دےه ِاس کُلّچھنی نُوں وِهڑے وِّچ۔ تاں جُ مےری ِاّجت دّبی رهے دھرتی هےٹھ کِتے بھاپھ نا نِکلے ِاس پاپن دی۔

(کاکُو کهی چُکدا هَے تے پُوری سکتی نال ٹوآ پُّٹن لگدا هَے۔ پهِلے ٹّپ اُّتے هی سںتی دیآں بھُّباں نِکل جاںدیآں هن۔ پھِّکے هنےرے وِّچ کاکُو ٹوآ پُّٹ رِها هَے۔ سںتی سِسکیآں بھردی هَے۔ هنےرے وِّچ سِسکیآں اُّچیآں هو جاںدیآں هن۔ ِاّک ریت-بّدھ گتی نال سارا کارج هُںدا هَے۔ هَولی هَولی هنےرا۔ کهی نال ٹوآ پُّٹن دیآں تھپکاں اُّچیآں هو جاںدیآں هن۔ دِل سلواں سںگیت۔ بںسری دے درد بھرے سُر)

اَےکٹ تیجا

سین پهِلا

(سںتی کاکُو دا اُدھڑِآ هويا جھّگا سِاُں رهی هَے۔ بچنی اُس دے کول بَےٹھی هَے۔ تھوڑھی دےر کھاموسی رهِںدی هَے۔)

بچنی : بَےنو دی کوای اُّگھ سُّگھ مِلی ? (سںتی چَوکدی هَے۔ اُس دے چِهرے اُّتے دّبے هواے پاپ دی چھاں پھِر جاںدی هَے۔ پھِر اُه ےکدم سںبھلدی هَے۔)

سںتی : پُورا ِاّک سال هو گِآ۔ ِاسے پَےںچویں نُوں گای سی اُه۔ جے وِآه هو گِآ هُںدا تاں اُه تیآں نُوں گھر آاُںدی۔ ِاس وےهڑے وِّچ گِّدھا پااُںدی۔ پُوڑے پکااُںدی۔ پیںگھاں جھُوٹدی۔ پر چںدری نے کُجھ نا سوچِآ۔

بچنی : جد تَےنُوں ِاس ترھاں کُڑھدِآں دےکھدی آں, تاں مےرے کالجے وِّچ مُّکی وجدی اے۔ تُوں ساڈیآں ساریآں 'چوں ملُوک هُںدی سَےں۔ کھےتاں 'چوں مُڑدی تاں ڈھاب تے گھںٹا گھںٹا بَےٹھی جھاوےں نال اّڈیآں کُوچدی۔

سںتی : اُه سںتی هور سی, ِاه سںتی هور اَے۔ ِااُں لگدَے جِوےں ےُگ بیت گاے هون۔ مَےں سبھ کُجھ بھُّل گای۔

بچنی : تُوں اُهناں دِناں نُوں کِوےں بھُّل گای ? کُڑیآں وِّچوں گِّدھا پااُن نُوں سبھ توں اّگے سی تُوں۔ پِّپلاں اُّتے چڑھن لّگے سبھ توں تےج۔ ڈھاب اُّتے کّپڑے پَوںدی تاں دھُّپ دے گھےرے چمکدے۔

سںتی : هُن وی ڈھاب اُّتے تیآں لگدیآں هونگیآں۔

بچنی : هاں۔

سںتی : تے تیویںآں سِر اُّتے پیٹھی دے تھال چُّکی سااُن بھادوں وِّچ گااُںدیآں هوایآں نِکلدیآں هونگیآں۔

بچنی : هاں۔

سںتی : تے کُّبے جںڈ نُوں مّتھا ٹےکن جاںدیآں هونگیآں۔

بچنی : هاں۔

سںتی : مےرا بچپن, مےری جوانی, مےرے اُه دِن سبھ سیسے واںگ ساهمنے آ جاںدے نے تَےنُوں مِل کے۔ تَےتھوں کی لُکو۔ کای وار سوچدی آں, بَےنو نِکل گای تاں کِهڑی پرلو آ گای۔ اُسے ترھاں میںه ورھدے نے, وِآه هُںدے نے, بّچے جںمدے نے, مےلے لگدے نے۔ هر چیج اُسے ترھاں تُری جاںدی اَے۔ (دیپا باهروں دَوڑدا آاُںدا هَے تے سںتی دی هِّک نال لگ جاںدا هَے۔)

دیپا : ماں!

سںتی : کِسے نال لڑ کے آيا اےں گلی چوں ?

دیپا : آه دےکھ, ٹےکُو مےرے کھروٹ کھوںهدا سی۔ جد مَےں جِّت گِآ تاں مَےنُوں گالاں کّڈھن لّگا۔ مَےں سارے کھروٹ چُّک کے بھّج آيا۔

سںتی : نا پُّت لڑِآ نا کر۔

دیپا : پھےر اُس نے مَےنُوں گالھ کِاُں کّڈھی ?

سںتی : اُس دی جیبھ گںدی هوای, تےرا کی گِآ (سِر چُںم کے) مےرا سُهنا چنّ! بڑا سااُو اَے مےرا پُّت! تےرے باپُو نُوں تےرے تے بڑیآں آسا نے... اُوںه۔ کِهو جِهی مُسک آاُںدی اَے تےرے والاں 'چوں۔ رُوڑیآں اُّتے کھےڈدا سی ?

دیپا : نهیں ماں ? راتیں چِر تیک باپُو نال بھّٹھی اُّتے بَےٹھا پھُوکاں لااُںدا رِها۔ مّچے هواے لوهے دا بُور مےرے سِر وِّچ پَے گِآ هواُو۔

سںتی : چںگا ِااُں کروے.... هُن کِدھر چّلِآں ?

دیپا : باهر کھےڈن۔

سںتی : بتھےرا کھےڈ لِآ۔ کھروٹا نُوں ساںبھ کے رّکھ تے بھّٹھی 'چوں سُآه کّڈھ۔

دیپا : نا۔

سںتی : رِهاڑ نا کر۔

سںتی : بیبا بنیںدَے۔ تےرے باپُو نے هُنے آ جانَے۔ تَےنُوں ٹولھدا پھِرُو۔

دیپا : رات بَےٹھے بَےٹھے مےری وّکھی اںب گای۔ پھُوکاں لا لا مےرا گُّٹ دُکھن لّگ پِآ۔ مَےں تاں هُن کھےڈن جانَے۔

سںتی : تے بھّٹھی دی سُآه کَون کّڈھُو ?

 دیپا : مَےں کِاُں کراں بَےنو دے کںم ?

سںتی : هُن پھِر هور کَون کرُو ? تُوں هی کرےںگا نا جیاُن جوگِآ۔

دیپا : مَےں کِاُں کراں۔ تُوں کر بَےنو دے کںم۔ (دَوڑ جاںدا هَے۔)

سںتی : جدوں دیپا مےری هِّک نال لّگِآ, تاں اُس دے والاں 'چوں اجیب مُسک آای۔ ِاه مےرے کالجے دے هےٹھاں هی هےٹھاں اُتردی گای۔ جی گھِرن لگا۔ بهُت چِر پهِلاں جدوں مَےں ِاس گھر وِّچ پَےر پايا تاں اُس وےلے وی مَےنُوں ِاهو مُسک آای سی۔ هر گھر دی آپنی هی ِاّک کھاس مُسک هُںدی هَے هَولی هَولی دھَوںکنی دے چںم دی کّچی هواڑھ تے مّچے هواے لوهے دی مُسک آاُنوں هٹ گای۔ اّج اُّنی ورھِآں پِچھوں ِاکدم ِاه مےرے کالجے وِّچ وّجی۔

بچنی : بَےنو ےاد آاُںدی اَے ?

سںتی : هاں۔ کدے کدے اُه مےرے ڈھِّڈ وِّچ چھمکاں ماردی اَے, تے ساِاد مےرے مرن تیک ِاسے ترھاں چھمکاں ماردی رهے۔ مَےں ِاهناں نُوں جرن دی آدی هو گای آں۔ اُه چلی گای.. جدوں مَےں واڑے وِّچ دھار کڈھن جاںدی هاں تاں هنےرے وِّچ مَےنُوں بَےنو دی چھاں هِلدی دِسدی اَے... ڈںگراں دے

کوسے ساهاں وِّچ اُس دا ساه... چںدری سبھ کُجھ بنِآ بنايا پِّچھے چھّڈ گای ٹُوماں, لال جوڑا, آپنے هّتھ دی کّڈھی پھُلکاری .. دُوجے دِن مَےں اُهناں ٹِّبِآں اُّتے اُهدیآں پَےڑاں ٹولدی پھِری۔ دےکھِآ اُه لال جُّتی وی رےتے وِّچ هی چھّڈ گای سی۔ مَےں چُّک کے گھر لَے آای تے سںدُوک وِّچ ساںبھ دِّتی .. کای وار ِاںج لگدَے کِ اُه مَےنُوں نال لَے گای تے آپنے آپ نُوں پِّچھے چھّڈ گای۔ ِاک اجیب اُلجھن, تے جھاُلِآں تے پرچھاوِآں دا ٹُونا هو گِآ مےرے اُّتے۔ سمجھ نهیں پَےںدی۔ مَےنُوں نهیں پتا مےرے اںدر کی هو رِهَے۔ هر چیج هر سکل تے هر کارج پُّٹھا تُر پِآ جاپدَے۔ ِااُ لگدَے جِوےں سُورج پّچھم وِّچوں نِکل رِها هووے تے پُورب وِّچ چھِپ رِها هووے۔ کای وار مَےں چرکھا اُلٹا چلااُن لگدی آں۔ ِاس هّتھ نُوں آکھدی آں کِ دھَوںکنی وِّچ هوا بھرے۔ پر ِاه هّتھ مےرا آکھا نهیں منّدا۔ آپنے آپ نُوں ٹولدی پھِردی هاں هنےرے وِّچ۔ تیویں دی هونی کی هَے ? آپنے گھر دی راکھی کرو۔ پر جے گھر هی کھان نُوں آوے, پھےر ?

بچنی : پر تیویں دی گھر وِّچ هی گتی اَے۔ اُس دا آدمی, اُس دا ٹّبر, اُس دے بّچے۔ تُوں دیپے وّل دےکھ۔

سںتی : هاں۔ دیپا هُن سُّکھ نال تےراں سال دا هو گِاَے۔ دو چار سال هور ٹّپے, تے وِآهُن جوگا هو جااُو۔ اُس دی بهُو گھر آاُو تے چَوںکا چُّلا ساںبھ لاُو۔ هور مَےنُوں کی چاهیدَے ?

بچنی : چںگا پھِر مَےں چلدی هاں, کّلھ نُوں آاُوںگی۔ کھُوه تے چلاںگیآں۔

سںتی : مَےں وی روٹی ٹُک نُوں لّگاں۔ اُس دے آاُن دا وےلا اے۔ (بچنی جاںدی هَے۔ سںتی کاکُو دا جھّگا ساںبھدی هَے تے چّلھے وِّچ اّگ بالدی هَے۔ هاںڈی وِچ ڈوای پھےردی هَے۔ کاکُو داکھِل هُںدا هَے۔ اُه کھُسی وِّچ جھُوم کے سںتی دی پِّٹھ اُّتے دھّپھا ماردا هَے)

کاکُو : بّلے نی نابھے دیاے بںد بوتلے!

سںتی : اّج پھےر پی کے آِااَےں ? اُسے دے گھر گِآ هووےںگا۔

کاکُو : کِس دے گھر ?

سںتی : اُس هرامن بنسو دے گھر۔

کاکُو : کَون کهِںدا اَے ?

سںتی : مَےں کچهِری وِّچ نهیں کھڑی کِ کِسے دی گواهی لِآواں۔ مےرا دِل گواه هَے۔ جدوں تُوں اُس بےسوا کولوں آاُںدا هَے تاں تےرے تَور هی هور هُںدے نےں۔ مَےں تےری تور دےکھ کے هی پچھان جانی آں۔ تےری آواج وِّچ کوای دُوجی تیویں بولدی اَے۔ اّج وی اُّتھوں ای آِااَےں۔

کاکُو : وےهڑے وِّچ پَےر نهیں پايا کِ تُوں بولنا سُرُو کر دِّتا۔

سںتی : بولاں وی نا ? مےرے اںدر کی مچدَے, تَےنُوں کی پتا ? راتاں نُوں مَےں هنےرے وِّچ بَےٹھی روںدی هاں پر تُوں سراب وِّچ گُّٹ پِآ هُنَےں۔ جد تُوں مَےنُوں

پھڑدا هَےں تاں کای وار بنسو آکھ دےنَےں۔ هنےرے وِّچ مَےں تَےنُوں بنسو ای لگدی هاں۔ اُه کںجری وسی هوای هَے تےرے هّڈاں وِّچ۔

کاکُو : کھبردار جے اُهدا ناں لِآ۔

سںتی : کِاُں ناں لواں ? سَو واری آکھاںگی بنسو بنسو, بنسو اُسے دا سِآپا کراںگی ِاس وےهڑے وِّچ۔

کاکُو : کِاُں بھَوںکدی اَےں۔ (چپےڑ ماردا هَے)۔

سںتی : (چھاتی پِّٹ کے) هور مار لَے مَےنُوں تاں جُ اُس کُّتی دا کالجا ٹھںڈھا هووے۔ چلِآ جاه اُسے کول۔ اُسے بھّٹھ-جھوکنی دے گھر۔ سارا پِںڈ تماسا دےکھے تےرا۔ جاه اُسے کول۔

کاکُو : کمجاتے تیویں هو کے مَےنُوں هی گھروں کڈھنا چاهُںدی هَےں, مَےں ِاه نِّت دا سِآپا مُکا دےواںگا۔ جے نهیں رهِنا ِاس ترھاں تاں نِکل جاه مےرے گھروں۔

سںتی : کِاُں نِکل جاواں ? ِاس گھر وِّچوں تاں مےری ارتھی هی نِکلُوگی وِآه کے لِآںدی هوای آں, پھڑ کے تاں نهیں سی لِآںدی۔ جد ِاس گھر آای ساں تاں تُوں مَےنُوں ِاس گھر دی رانی آکھِآ سی۔ دوستاں نے گھُںڈ چُکاای دا سوا سوا رُپایآ ڈںبل چاںدی دا دِّتا سی۔ ِاس گھر وِّچوں مَےں کِوےں نِّکل جاواں۔ مَےں ِاس گھر وِّچ تےری بن کے رهی آں-دِن رات کںم وِّچ رُجھی هوای۔

کاکُو : اّک گای اَےں کںم توں ?

سںتی : کںم نے تاں مےری سُرت ساںبھی رّکھی اَے۔ تُوں هی دّس, سِآل دیآں لںمیآں راتاں نُوں بھّٹھی کول بَےٹھی تےریآں بںڈیآں نهیں سِاُںدی رهی ? تےرے پُرانے تهِمد کّٹ کے دیپے دے جھّگے نهیں بنااُںدی رهی ? آپ رُوں پِںج کے جُّلیآں نهیں بھردی رهی ? تَےنُوں کھُس رّکھن تے گھر دی ِاّجت نُوں ساںبھن دے سارے جتن کیتے۔ تےرے لای دھی جںمیں, پُّت جںمِآ۔ پر تُوں همےساں رڑک رّکھی ۔ سّک نُوں من وِّچ پالِآ۔ مَےنُوں ِاّک دِن وی کِتے نا جان دِّتا۔ بّس بھّٹھی نال بنّھی رّکھِآ۔ ِاّک وار مَےں آپنا پےکا گھر چھّڈِآ, دُبارا اُّتھے جان نا دِّتا۔

کاکُو : تَےنُوں کدے روکِآ پےکے جان توں ?

سںتی : هُن مَےں کیهدے کول جاواں ? کَون اَے مےرا ? نا ماں نا پِاُ۔ هاننا سن اُه سبھ وِآهیآں گایآں۔ نا کوای بھَےن نا بھرا۔ ماں دے مرن پِّچھوں مےرا اُّتھے جان نُوں کدے جیا نا کیتا۔ مےرا باپ وی ِاّک جالم لوها-کُّٹ سی - اڑھب سریکاں نال وَےر رّکھن والا, سّکی۔ ساری اُمر مےری ماں نُوں کوںهدا رِها۔ ِاّک دِن اُه کچهِری گواهی دےن گِآ۔ ساڈے وےهڑے نِںم دا درّکھت سی جِس اُّتے مَےں پیںگھ جھُوٹدی۔ اُسے پیںگھ دے رّسے نال مےری ماں نے پھاها لَے لِآ۔ مےرے باپ نے مَےنُوں تےرے نال وِآه کے آپنا هٹھ پُگايا۔ مَےں ِاّک بھّٹھی توں دُوجی بھّٹھی دی سُآه پھرولن لای ِاّتھے آ گای۔ ِاّتھے هر چیج تےرے کرڑے سُبھاا نے پیه سُّٹی ۔ لوها کُٹدے کُٹدے تُوں آپ لوها هو گِآ (رون لگدی هَے

کاکُو : تُوں کدے نهیں سمجھےںگی مرد دے کِّتے نُوں ۔ جو کںم کرو اُس وِّچ آپنی دےه ڈھالنی پَےںدی هَے۔ رون کِاُں لگ پای ? مرد دا گُّسا نِرا پانی دی جھّگ اَے۔ من اںدر کُجھ نهیں هُںدا۔ کملیاے تُوں مےری تیویں, مَےں تےرا مرد۔ آپس وِّچ دا جھگڑا وی کوای جھگڑا هُںدَے! تےرے تے مےرے وِچکار کوای هور نهیں۔ اُس سالی بنسو نُوں مَےں کی سمجھدا هاں۔ اُه تاں تےرے پَےر دی جُّتی برابر وی نهیں۔ دّس مَےنُوں, اّج میڈھیآں گُںدیآں سن, بول سںتیاے, هُن گّل تاں کر مےرے نال۔

سںتی : (هںجھُوآں وِّچ) مَےں والاں وِّچ سںدھُور بھرِآ, دںداسا ملِآ, تےرے لای۔ کرُواے دا ورت رّکھِآ هَے نا اّج مَےں۔

کاکُو : تُوں سُهنی لگدی هَےں۔

سںتی : کای مهینِآں پِّچھوں تُوں آکھی اَے ِاه گّل۔

کاکُو : کِنّے ورھے هو گاے آپنے وِآه نُوں ?

سںتی : پُورے اُّنی سال۔ چےت دا مهینا سی جدوں مَےں ِاس گھر دی دهِلیج ٹّپی۔

کاکُو : دیوے دی لاٹ وِّچ اّج تُوں هور وی سُهنی لگدی هَےں۔

سںتی : مَےنُوں هالے تیک ےاد اَے وِآه توں ِاّک دِن پهِلاں مَےں تارِآں دی چھاں وِّچ کھُوه تے پانی بھرن گای سی۔ نال مےریآں سهےلیآں۔ مَےں کورا گھڑا کھُوه توں بھرِآ تاں ماں نے آکھِآ, 'هُن تُوں اےس راه توں آپنے گھر واپِس نهیں مُڑنا۔ ِاه راه هُن تےرے لای بںد هو گِآ۔' پھِر مَےں دُوجے راه موڑ کّٹ کے گھر واپِس آای, سِر تے پانی دا گھڑا چُّکی۔ اُس دِن توں مَےں تےری هو گای ساں۔ مَےں اّج کرُواے دا ورت رّکھِآ هَے ۔ آتھن دی تَےنُوں اُڈیکدی ساں۔ تَےنُوں روٹی کھُآ کے مَےں ٹُک بھنّنا سی۔ پر تُوں دارُو پی کے گھر وڑِآ۔ تیںوی مرد لای سبھ کُجھ وار دےںدی اَے۔ آپنا گھر چھّڈ کے آپنا وےهڑا تے پِںڈ چھّڈ کے جدوں مَےں ڈولی وِّچ بَےٹھی تاں هر چیج پراای هو گای۔ بس تُوں تے بھّٹھی تے چُّلھا مےرا سُهاگ بن گاے۔ مَےں ِاهناں دی پُوجا کردی آں۔ مَےں تےری هاں۔

کاکُو : مَےنُوں پتا هَے۔ بس بھُل جاه مےریآں ماڑیآں گّلاں۔

سںتی : روٹی لِآواں ?

کاکُو : هاں, لِآ۔

سںتی : چںد نِکل آيا۔ پر مَےں ِاس نُوں دےکھنا نهیں۔ کاںسی دے تھال وِّچ پانی پا کے درسن کردی هاں چںدرماں دے۔ (سںتی پانی نال بھرے تھال وِّچ چںدرما دےکھدی هَے۔ اُه ارگھ چڑھااُںدی هَے۔ کاکُو سراب دی بوتل کھولھدا هَے تے گلاس وِّچ پا کے گٹ گٹ پین لگدا هَے۔ سںتی رسوای وِّچ جا کے روٹی لِآاُںدی هَے ۔ کاکُو سراب وِّچ گُّٹ چَوپھال پِآ هَے۔ سںتی روٹی دا تھال لای کھڑھی اُس نُوں دےکھدی هَے۔ اُس دے چےهرے دا درد گُّسے وِّچ بدل جاںدا هَے۔)

(هنےرا)

سین دُوجا

(سام دا وےلا۔ سُورج دیآں کِرناں تِرچھیآں پَے رهیآں هن۔ سںتی بھّٹھی وِّچوں سُآه کّڈھ رهی هَے۔ اُس دے وال کھِلرے هواے تے چِهرے اُّتے اُداسی ۔ اُه کھِآلاں وِّچ ڈُّبی هوای هَے۔ گّجن آاُںدا هَے۔ سںتی اُس نُوں چَوںک کے هَےرانی نال دےکھدی هَے۔)

سںتی : تُوں ? کی لَےن آياں اے اےتھے ?

گّجن : سوچِآ سی ِاس وِهڑے وِّچ کدے پَےر نهیں پااُنا۔

سںتی : چلِآ جاه اےتھوں! مَےں تےری سکل وی نهیں دےکھنا چاهُںدی۔

گّجن : مَےنُوں پتَے۔

سںتی : پھےر کِاُں آِااَےں اےتھے ?

گّجن : سَےںکڑے وار دلیلاں کیتیآں۔ پِںڈوں تُرِآ تاں راه وِّچوں هی واپس مُڑ گِآ۔ پھِر پتا نهیں کی هويا۔ تُوں من وِّچ رڑکدی سی۔ ِاه رڑک کّڈھن آيا هاں۔ مَےں چاهُںدا تُوں مَےنُوں پھےر گالھاں کّڈھےں تے پھِر ِاس وےهڑے 'چوں دھّکا دےوےں تاں جُ همےساں لای ِاه رڑک مِٹ جاوے۔

سںتی : تَےنُوں دھّکا دِّتا سی تاں جُ ساڈی دوهاں دی ِاّجت رهِ جاوے۔ تےری وی تے مےری وی۔ وِآه پِّچھوں تےرے بارے سوچنا وی پاپ سی۔ ِاس پاپ نے مَےنُوں رّج کے تپايا۔ بار بار ِاه پاپ مےرے لهُو نُوں ڈںگدا۔ ِاّک سوال بن کے مےرے اّگے کھڑھا هو جاںدا۔ مَےنُوں ِاس دا جُآب نا لّبھدا۔

گّجن : مَےں وی اّج اُهی جُآب لَےن آياں تےرے کولوں تاں جُ دُبارا کدے ِاس پِںڈ وّل نا جھاکاں۔ نا کدے ِاس گھر وِّچوں اُٹھدا دھُوںآں دےکھاں۔ نا ڈھاب تے کیتے کَول کرار ےاد آاُن۔

سںتی : ڈھاب دی گّل نا کر۔ اُّتھے سںتی دّبی پای اَے۔

گّجن : ِاسے لای مَےں ڈھاب تے جاناں بار بار۔ اُّتھے مَےنُوں دھُّپ دے گھےرے چمکدے دِسدے نے, مَےں کای راتاں آپنے کھےت دی وّٹ اُّتے کھلو کے جاگدا رِها۔ بھاں بھاں کردی رات دے هنےرے وِّچ مَےنُوں تےری آواج سُندی۔ ےاد اَے تَےنُوں ? آپا دوهاں نے پِّپل اُّتے چاکُو نال گول داِارے کھُرچے سن۔

سںتی : گول داِارے هُن وی نے اُّتھے ?

گّجن : هاں۔ سگوں وّڈے هو گاے نے۔ چنّ دی چاننی وِّچ چمکدے نے۔

سںتی : مَےنُوں سبھ کُجھ بھُّل گِآ اے ...

گّجن : پر مَےنُوں کُجھ وی نهیں بھُّلِآ۔ ِااُں لگدَے جِوےں کّلھ دیآں گّلاں هون۔

سںتی : هُن سبھ کُجھ بدل گِآ اے۔

گّجن : کُجھ وی تے نهیں بدلِآ۔ پِںڈ دے گھر, گلیآں, ڈھاب, پِّپل۔ هر

چیج اُسے ترھاں۔ تے اُه گول داِارے وی۔ تَےنُوں بھُلااُن دے مَےں جتن کیتے, پر تےری مُورت بار بار اُگھڑدی۔ کدی تےرا گُّسے والا چِهرا, کدے دُّدھ نال دھوتا هاسا۔ مَےنُوں دّس کِهڑی گھڑی سّچی اَے۔

سںتی : دووےں گھڑیآں سّچیآں نے۔ ڈھاب دے کَول-کرار وی سّچے تے تےرے نال نپھرت وی سّچی۔ کای وار مَےں سوچدی آں-

گّجن : کی ?

سںتی : جد کدے رات نُوں کنیآں اُّتر آاُںدیآں نے تے بھّٹھی گِّلی هو جاںدی اَے تے واڑے وِّچ گاں رںبھن لگدی اَے تاں مَےں کںب اُٹھدی آں۔

گجن : ِاّک وار تَےنُوں آکھِآ سی کِ مےرے کھےت آوےںگی۔ جے تُوں آوے تاں مےرے سُپھنے سّچے هو جان, مےرے کھےتاں دے بھاگ جاگ اُّٹھن۔

سںتی : نهیں, هُن ِاه نهیں هو سکدا۔ کدے وی نهیں۔

گّجن : تُوں بُجدِل اےں۔ ڈرپوک! ِاسے ترھاں کھّلاں پھُوکدی رهےںگی ساری اُمر۔ آپنی جوانی وی دھوںکھ لای رهِںدی وی دھوںکھ لوےگی۔

سںتی : (گُّسے وِّچ تڑپ کے۔) چلِآ جاه ِاتھوں۔ کھبردار جے دُبارا اےدھر مُوںه کیتا۔ نپھرت اَے مَےنُوں تےرے کولوں۔ نِکل جاه! (گّجن جاںدا هَے۔ سںتی بھّٹھی دی اّگ بھکھااُںدی هَے۔ کُجھ دےر سوچدی هَے۔ دیپا دَوڑِآ هويا آاُںدا هَے)

دیپا : ماں, ماں, بُّجھ مےری مُّٹھی 'چ کی اَے? ٹاںک کِ جِست ?

سںتی : جے بُّجھ دِتا تے پھِر کںم کرےںگا ?

دیپا : هاں۔

سںتی : بھّٹھی تے بَےٹھےںگا ?

دیپا : هاں۔

سںتی : دھار کّڈھےںگا ?

دیپا : هاں۔

سںتی : کھُوه توں پانی بھر کے لِآوےںگا ?

دیپا : هاں۔

سںتی : اّچھا, مَےنُوں ٹوهن دےه آپنی مُّٹھی۔

دیپا : لَے۔

سںتی : (ٹوه کے) جِست۔

دیپا : نهی بُجھِآ گِآ, نهیں بُجھِآ گِآ۔ دےکھ ٹاںک اَے۔ هُن مَےں جاواں? (اُه دَوڑ جاںدا هَے۔ سںتی بھّٹھی دی اّگ بھکھااُںدی هَے۔ کاکُو آاُںدا هَے۔)

کاکُو : آه جُآر دی بوری لِآںدی اَے۔ نںبردار نے دِّتی اَے۔ موٹی جُآر اَے, چُوچِآں دے کںم آاُو۔

سںتی : اُهناں دا وی چوگا مُّکِآ هويا سی۔

کاکُو : بھّٹھی تاں دگی جاںدی اَے۔

سںتی : کولِآں نُوں رتا چھےڑِآ تاں ِاه بھکھ اُّٹھے۔

کاکُو : چںگا کیتا۔ مَےں لوها تے کولے مںڈی توں هور لَے آيا هاں۔ دیپا کِّتھے اَے?

سںتی : کھےڈن گِآ۔

کاکُو : اُس نُوں آکھنا سی ِاّتھے بَےٹھے۔ سارے پھالے اّج رات نُوں ڈںگ کے سَوںنا اے۔ بّدل گھِرے هواے نے۔ (بھّٹھی کول پای کهی چُکدا هَے۔ ِاه کهی کَون رکھ گِاَے ?

سںتی : گّجن۔

کاکُو : کدوں آيا سی ?

سںتی : هُنے تےرے آاُن توں پهِلاں۔ آکھدا سی ِاس دا پّت کھُںڈھا هو گِآ, رتا چںڈنا اےں۔

کاکُو : اُس نے پھِر هل تے کهی چںڈااُن دا بهانا کرکے ِاّتھے آاُنا سُرُو کر دِّتَے۔ پر آوے وی کِوےں نا جدوں تُوں اُس نُوں سهِ دےوےں۔

سںتی : اُهنُوں کی پتا کِ تُوں گھر هَےں کِ نهیں۔

کاکُو : تَےنُوں مِلن آيا سی۔ تےرے نال گّلاں کرن۔

سںتی : مےرے نال اُس نے کی گّل کرنی سی ? مَےں تاں بھّٹھی دھُکھا رهی ساں۔ اُس نے تےرے بارے پُّچھِآ تے کهی رّکھ کے مُڑ گِآ۔

کاکُو : مَےنُوں اّگ لّگ جاںدی اَے اُس دا ناں سُن کے۔

سںتی : اَےوےں نا نھےری واںگ چڑِآ رِها کر هر وےلے۔

کاکُو : تےرے ِاهناں کارِآں نے ای تاں بَےنو نُوں پُّٹِآ سی۔

سںتی : بَےنو دی گّل نا چھےڑیں مُڑ کے۔

کاکُو : کِاُں نا چھےڑاں ? بَےنو تےری دھی سی۔

سںتی : تےری وی تاں سی۔

کاکُو : اُه تےری جنی سی۔ اُس وِّچ جنم توں هی کھوٹ سی۔ جے مےری هُںدی تاں نّسدی نا۔ ِاس پِںڈ وِّچ کدے اجِهی گّل نهیں سی هوای۔ تیویآں چُّلھے اُّتے رهیآں تے مرد سدا اهِرن اُّتے۔ جے پتا هُںدا اُه اجِهی بدجات نِکلُو تاں جںمدی دا هی گل گھُٹ سُّٹدا۔

سںتی : تاںهیاَوں تُوں اُس نُوں وّڈھ سُّٹِآ۔

کاکُو : مےرے کر کے ?

سںتی : هور کیهدے کر کے ?

کاکُو : اُس رات مَےں اُس دا پِّچھا کیتا تے ٹِّبِآں کول جا گھےرِآ۔ اُه اڑ کے کھلو گای تے اُس نے داتری کّڈھ کے مَےنُوں وںگارِآ, اُهی داتری جو مَےں اُس نُوں سان اُّتے تےج کرنی سِکھاای سی۔ گُّسے نال اُس دے تَور بدل گاے تے اُس دا مُهاںدرا تےرے ورگا هو گِآ۔ ِااُں لّگِآ جِوےں هنےرے وِّچ داتری کّڈھی تُوں کھڑھی هووےں۔ اُس دیآں اّکھاں وِّچ بدلے دی اّگ سی-دھی دا آپنے پيو توں بدلا ... آپنے کھُون دا وَےر ...

سںتی : سال لںگھ گِآ اُس نُوں ِاسے وِهڑے وِّچ سُّتی پای نُوں۔ کِسے نُوں چِت چےتا نهیں ِاس گّل دا۔

کاکُو : پر اُه اجے وی مےرے لهُو وِّچ کںڈے واںگ رڑکدی اَے۔

سںتی : مےرے لهُو وِّچ اُه گھُل گای هَے۔

کاکُو : جهِر واںگ ?

سںتی : نهیں, آپنے لهُو واںگ۔

کاکُو : اےسے لای تےرا لهُو پھِّٹِآ هوِااَے۔ تدے تےریآں اّکھاں وِّچ وںگار اَے۔ تےری مّت نُوں کِسے نے پُّٹھا گےڑا دے دِّتا اَے۔

سںتی : تَےنُوں هر چیج پُّٹھی دِسدی اَے-مَےں ِاسدا کی کراں۔ هر وےلے کھِجھدا رهِنَےں۔ تےرے من اُّتے گُّسے دی کالکھ پھِری هوای اَے, اےسے لای تَےنُوں کُجھ نهیں دِسدا۔

کاکُو : مَےنُوں سبھ کُجھ دِسدَے۔

سںتی : مّچے هواے لوهے دا بُر اُڈ اُڈ کے تےرے سریر وِّچ رچ گِاَے۔ دِن رات لوها کُٹدے کُٹدے تُوں آپ لوها هو گِاَےں-ٹھںڈھا, بےکِرک بےهِّس...اُّنی ورھے هتھَوڑے دیآں انّھیآں سّٹاں نے مےری رُوه نُوں بھنّ دِّتا اے ... پُورے اُّنی ورھے۔

کاکُو : کِاُں بُجھے هواے سِوے پھرولدی اَےں۔

سںتی : کِاُں نا پھرولاں, ِاه سِوے کدے وی نهیں سن بُجھے۔ ِاهناں هےٹھ سدا اںگار مگھدے رهے۔ جد بَےنو ِاس گھر وِّچ سی تاں مےرے اںدر دو تیویآں وسدیآں سن ۔ دووےں ِاّک دُوجی دیآں دُسمن۔ مےرا آپنا لهُو مَےنُوں ڈںگدا سی۔ بَےنو مےری سریکن سی۔ اُه ٹھیک سی تے مَےں گلت۔ اُه مےری پُورتی سی۔ مےرے سُّتے بھاگاں نُوں جگااُن دی جِںمےدار۔ مَےں آپنی دھی راهیں آپنی هونی هںڈھا لای۔ بَےنو مےرا هی رُوپ سی۔

کاکُو : بدلے-کھورا کھُون! چںدری اَولاد!

سںتی : تُوں اُس نُوں ڈرا کے رّکھِآ, نُوڑ کے, دھمکا کے۔ اُه ِاه جُلم نا جھّل سکی۔ اُه باگی هو گای۔ اُس نے تَےنُوں وںگارِآ تے تےری هَےںکڑ بھنّی۔

کاکُو : تےری ِاه مجال کِ مَےنُوں ِاه گّل آکھےں ? بےهےا اَورت! (مارن لگدا هَے۔)

سںتی : کھبردار جے مےرے اُّتے هّتھ چُّکِآ۔ تُوں اُس دے ِاس گُناه نُوں کدے مُآپھ نا کر سکِآ۔ هُن تُوں مَےتھوں اُس دا بدلا لَے رِهَےں.. هُوںه! سّچ تاں ِاه هَے کِ مَےں تَےنُوں کدے وی پِآر نهیں کیتا۔ سُهاگ دی رات نُوں سراب پی کے آيا تاں دیوے نُوں پھُوک مار کے تُوں مَےنُوں پھڑ لِآ۔ مےرے سریر نُوں جگااے بگَےر۔ تَےنُوں آپنے ڈَولِآں تے گھُمںڈ سی, آپنے هّتھاں دی سکتی 'تے جِنھاں نُوں سِرپھ لوها کُّٹن دی آدت سی۔ تُوں مَےنُوں وی لوها هی سمجھِآ۔ لوها-جِس وِّچ نا کوای ریجھ, نا سّدھر, نا تڑپ۔ تےرا پِآر ? انّھاں تے جالِم۔ سریر دی

ِاکپاسڑ تڑپ۔ تَےنُوں پتا هی نهیں سی کِ مےرے سریر اںدر کی هو رِهَے۔ مَےں کی سوچ رهی هاں۔ مےرے سریر دی آواج کی اَے۔ تُوں ِاس آواج نُوں سُنے بگَےر, ِاس دے جُآب نُوں اُڈیکے بگَےر مےرے سریر اُتے ٹُّٹ پِآ۔ دُوجے دِن جدوں مَےں اُّٹھی مےرے سریر اُّتے جھریٹاں سن تے تےریآں دںدیآں دے نِسان... آپنے تُوں آپنے دوستاں نال بَےٹھا آپنی پھتهِ دیآں سےکھیآں مار رِها سَےں۔ آپنے آنںد تے بھوگ نُوں بِآن کر رِها سَےں۔ تےرے دوست هّس رهے سن۔ مَےں اُهناں دا هاسا کوٹھے اںدر سُنِآ جِّتھے مَےں سرم نال بھِّجی بَےٹھی ساں۔ پر مَےنُوں پتا سی کِ تُوں کُجھ وی پھتهِ نهیں سی کیتا۔ جکھمی شےر واںگ تُوں آپنا هی لهُو چّٹ رِها سَےں ... سُهاگ دی رات مَےنُوں تَےتھوں ِاّک اجیب گھِرنا جِهی هوای۔ اُه گںدھ جو تُوں پِّچھے چھّڈی اُس وِّچ لوهے دی راکھ سی, دھُوںاے دی بُو, تے تےرا پشُوپن۔ اُه کستُوری کِّتھے سی ? اُه مهِںدی دے رںگ ? اُه چُوڑیآں دی چھنکار ? دو ساهاں دا تال-مےل, دو سریراں دی گُّجھی بولی ? مَےں سُںگڑی بَےٹھی ساں آپنے من اںدر تے تُوں ِاکّلا هی سی آپنے آنںد وِّچ۔ کھُدگرج تے وهِسی آنںد۔ مَےں سوچن لّگی کی ِاهو هَے مےری جِںدگی ? هَولی هَولی ِاه مےری جِںدگی بن گای - مَےں گربھوتی هو گای پھِر بَےنو جںمی۔ مَےں اُس دی دےکھبھال 'چ لّگ گای۔ نِّت بھّٹھی بھکھااُن, روٹی پکااُن تے گھر دے کںم کاج نُوں ساںبھن 'چ جُٹ گای۔ پھِر دیپا جںمِآ پُّت ... کھُسیآں مناایآں گایآں۔ تےری مردانگی نُوں مُبارکاں مِلیآں۔ تُوں پھِر دوستاں نال بَےٹھ کے سراب پیتی۔ مَےں سمجھ لِآ ِاه مےری هونی اَے۔ ِاهو مےرا پھرج, ِاهو مےرا دھرم۔ مَےں بھوِّکھ دے سُپنے دےکھدی هوای, کںم وِّچ جُٹی رهی۔ پر ِاه بھوِّکھ کدے نا آيا۔ ِاه بھوِّکھ مرگھٹ هَے ? شمشان, جِتھے بھاایچارا چںڈال واںگ کھڑھا اَے تیویں دیآں ریجھاں نُوں پھُوکن لای۔

کاکُو : تاں ِاه اَے تےری پُّٹھی سوچ ? ِاسے پُّٹھی سوچ نے بَےنو دا رُوپ دھارِآ تے اُهنے گھر دی ِاّجت پّٹ دِّتی۔

سںتی : اُه مےرے سُپھنِآں وِّچ آاُںدی اَے تے آکھدی اَے اُّٹھ آپنے کھُون دی آواج سُن۔ اُس سّچ دی جو هتھَوڑے هےٹھ کھےرُوں کھےرُوں هو گِآ۔ جدو مَےں اُٹھدی آں تاں وےهڑا سُنّا لگدا اے, اسمان نیواں, هر چیج سُںگڑی هوای ... چھوٹی... تُّچھ... تے مَےں آکاس جِںڈی۔ پر جد اّکھ کھُلھدی اَے تاں اُهی دھَوںکنی, اُهی بھّٹھی تے اُهی هتھَوڑا۔ مَےں نپھرت کردی آں ِاّتھوں دی هر چیج نُوں۔

کاکُو : (گُّسے وِّچ هتھَوڑا چُک کے) تےرا سِر پاڑ دِآںگا۔ کمجات اَورت! (اُه گُّسے وِّچ هتھَوڑا چُّکی اُسے تھاں کںبدا هويا کھڑا رهِ جاںدا هَے۔)

(هَولی هَولی هنےرا)

سین تیجا

(سام دا وےلا۔ کاکُو بھّٹھی اُّتے بَےٹھا هَے۔ لوهے نُوں پلٹ رِها هَے۔ دیپا پھُوکاں لا رِها هَے۔ تلوکا, کرما تے بارُو بَےٹھے کَولِآں وِّچوں چاه پی رهے هن۔)

کاکُو : (دیپے نُوں) ساباسے پُّت, بھّٹھی اُّتے بَےٹھ کے ِاسے ترھاں کںم کرِآ کر۔ اَوه پھڑا سنّھی۔ (سںتی دیوا بال کے لِآاُںدی هَے۔)

کاکُو : هنےرا پَےن توں پهِلاں روٹی دا کںم مُکا لَے۔ چُماسا لگِآ هوِااَے۔

سںتی : هالے تیک دھار وی نهیں کّڈھی۔ واڑے وِّچ گاں رںبھ رهی اَے۔ پهِلاں دھار کّڈھ لِآواں۔

کاکُو : چھےتی مُڑیں۔ (سںتی ٹرںک وِّچوں اُهی لال جُّتی کّڈھ کے پااُںدی هَے جو بَےنو چھّڈ کے گای سی۔ اُه کِّلی توں هری چُنّی لاه کے سِر اُّتے لَےںدی هَے۔)

سںتی : دال چُّلھے تے دھری هوای اَے۔ دیپِآ, کڑچھی پھےر دےویں کِتے تھّلے نا لگ جااے۔ دھار کّڈھ کے هُنے آای۔ (اُه دوهنا چُک کے جاںدی هَے۔)

بارُو : دھرتی پانی پی پی آپھری پای اَے۔ اںتاں دا انّ هواُو اَےتکیں۔ هور تاں هور ٹِّبِآں اُّتے وی باجرا ٹھاٹھاں ماردَے۔

کاکُو : بڑا میںه پِآ۔ ساڈی چھّت چو پای۔ تِنّ دِن بھّٹھی ٹھںڈھی رهی۔ دُبارا لِّپی پوچی۔ کںم ِاکّٹھا هو گِآ۔ دیپِآ, رتا هِںمت نال پھُوکاں لا۔

تلوکا : راتیں پھّتے دی گھوڑی نهِر وِّچ ڈُّب گای۔ میںه ورھن نال نهِر دے کںڈھے تِلکنے سن۔ وِچاری کّکھاں سمےت اںدر جا پای۔

کرما : اُه رّسے لَے کے گاے تاں هن۔ کّڈھ لای هواُو۔

کاکُو : هُوںه! کِّتھے ? نهِر دا پانی روڑھ کے لَے گِآ هواُو۔

بارُو : کالی ساه! بڑی ودھیآ سی گھوڑی رات بهُت هنےرا سی۔ مَےں وی ٹھےڈا کھا کے ڈِگ پِآ۔

دیپا : باپُو, دھَوںکنی دی کھّل ٹُّکی هوای اَے تے ِاس وِّچوں هوا نِکلدی اَے۔

کاکُو : کِّتھوں ?

دیپا : آه دےکھ, چُوهے ٹُّک گاے۔

کاکُو : اَےتکیں نویں دھَوںکنی لواںگا۔

بارُو : تےرے کول کوای کھّل تِآر اَے?

بارُو : اّج هی چھے کھّلاں ساپھ کیتیآں نے۔ لُون لا کے سُّکنیآں پاایآں نے۔

کاکُو : ِاس دھَوںکنی نُوں سَو ٹاںکے لگے هواے نے, پاٹی پای اے۔ نِّت دا جھگڑا۔ (دیپا آٹا لَے کے آاُںدا هَے۔) کاکُو : آٹا لِآںدا ?

دیپا : هاں۔

کاکُو : (آٹے دا پےڑا پھڑ کے) اُاے هّتھ نال چمےڑ لِآِااَےں ? آٹے دا پےڑا وی نهیں پھڑنا آاُںدا ? لِآ-

دیپا : باپُو, مَےں ِاه پّت چںڈ کے دِکھاواں ?

کاکُو : مےرے والی تھاں آ کے بَےٹھ تے ِاس نُوں چںڈ۔ مَےں دھَوںکنی 'تے بَےٹھدا آں۔ (دووےں تھاواں بدلدے هن۔) ِااُں کںم سِّکھیدا اَے-کھّبے هّتھ نال سنّھی پھڑ تے سّجے نال سّٹ لا۔ هاں, ِااُں۔

تلوکا : هر چیج مهِںگی هو گای۔ لوها وی سونے دے بھاا هو گِآ۔ پهِلاں ورگیآں مےکھاں ای نهیں مِلدیآں۔

کاکُو : جے پَےسا پّلے هووے تاں هر چیج سستی۔ پهِلاں مجدُوری وی کی سی ?

بارُو : مَےں وی آپنے پُّت نُوں پڑھنے نهیں پااُنا۔ پڑھاای وِّچ کی پِاَے ? اَےوےں ڈماک کھوکھلا هو جاںدے۔ نا اےدھر دا رهِںدا اَے نا اَودھر دا۔ هُنے توں آپنے نال کںم کرن لا لِآ۔

کاکُو : دیپا وی دو چار سال وِّچ کاریگر بن جااُو۔

دیپا : جدوں مَےں وّڈا هو گِآ تاں وّڈے وّڈے کڑے بنايا کرُوں۔ ِاک وار مَےں باجی پَےںدی دےکھی۔ وّڈے سارے کڑے وِّچ چھُریآں چاکُو جُڑے هواے سن تے باجیگر دا پُّت اُس وِچوں چھال مار کے لںگھ گِآ۔

تلوکا : بَےنو دی کوای کھبر مِلی ?

کاکُو : نا۔

تلوکا : تیویں دا کُجھ پتا نهیں لگدا۔

کاکُو : اسیں لوها ڈھال کے نرم بنا لَےںدے آں۔ جِوےں جیا کرے موڑ لایاے۔ پر تیویں دا من کوای نهیں ڈھال سکدا۔ پتا نهیں ِاه کِس وےلے کِهڑے پاسے مُڑ جاوے... کھبرے کِس لوهے دا بنِآ هُںدَے تیویں دا من۔

بارُو : مَےں کھّلاں باهر پا کے آيا ساں۔ بھِّج نا جان۔

تلوکا : بّدل بڑے تکڑے نے۔ ورھ کے رهِنگے۔ چلو آپاں چلیاے تے دارُو پیاے۔ (تِنّے ِاّک دُوجے دے موڈھِآں تے هّتھ رکھ کے گااُںدے هواے جاںدے هن:

نابھے دیاے بںد بوتلے

تَےنُوں پینری نسیباں والے

نی نابھے دیاے بںد بوتلے)

(بنسو آاُںدی هَے۔ اُس دے هّتھ وِّچ کاںسی دا کٹورا هَے۔)

بنسو : کاکُو! پهِلاں مَےں اّگ لَےن آاُںدی سی, پر اّج مَےں دُّدھ لَےن آای هاں۔

کاکُو : ٹھهِر جاه رتا۔ سںتی دھار کّڈھن گای اَے, هُنے آ جاںدی اَے۔

بنسو : اُس نے هُن نهیں آاُنا۔ مَےں اُس نُوں پِّپل والے ٹوبھے کول جاںدی دےکھِآ سی۔ اُه تےج تےج جا رهی سی تے باجرے دے کھےت کول جا کے گُآچ گای۔

دیپا : باپُو اُه آکھدی سی هُن تیک بَےنو مےرے کںم کردی رهی, اّج مَےں بَےنو دے کںم مُکااُن چّلی آں۔

کاکُو : (گرج کے) بَےنو دے کںم ? (گُّسے وِّچ کاکُو دے نکس بدل جاںدے هن۔ گںڈاسا چّکدا هَے پر وِهڑے وِّچ دو کدم جا کے ےکدم رُک جاںدا هَے۔ اُه چُپھےرے نجر سُٹدا هَے, آکاس وّل دےکھدا هَے تے پھِر گںڈاسے دی تےج دھار وّل۔ اُه دهاڑدا هَے, سںتیاے۔ گںڈاسا سُّٹ دےںدا هَے۔ اُس نے سںتی دی بگاوت نُوں سویکار کر لِآ هَے۔)

کاکُو : (سںتاپ وِّچ) اُه گّجن نال چلی گای۔ سدا لای۔ بنسو تُوں وی چلی جاه۔

بنسو : چلی جاواں ? کِاُں ?

کاکُو : هُن تےری لوڑ نهیں۔ کِسے دی وی لوڑ نهیں۔ جد سںتی ِاس گھر دی رانی سی تاں مَےں اُس نال دگا کردا ساں۔ ِاس دگے وِّچ آنںد سی۔ تےرے نال رِشتا وی اُسے کرکے سی۔ هُن ِاه وِهڑا سُنّا هو گِآ اُسدے بگَےر۔ ِاّتھے هور کِسے تیویں دی تھاں نهیں۔ ِاه پاپ هووےگا مےرے لای۔ چلی جاه۔

بنسو : جاںدی آں۔ آتھن ڈُوںگھی هو گای۔ هنےرا وِچھ چلِاَے۔ جا کے تںدُور تپاواں۔ (اُه وِهڑے وِّچ لںمی جھات سُٹدی هَے تے چلی جاںدی هَے۔)

کاکُو : پُّت دیپِآ, بُوها بںد کر دےه تے کُںڈا جڑ دےه۔ (دیپا اُٹھ کے کُںڈا جڑن دی کوسِس کردا هَے۔)

دیپا : باپُو, کُںڈا سکھت هَے۔ جڑِآ نهیں جاںدا۔

کاکُو : لِآ مَےں لاواں۔ (کاکُو کُںڈے نال گھُلدا هَے تے هپھدا هويا کُںڈا جڑ دےںدا هَے۔)

دیپا : باپُو, اهِرن اُتے رّکھِآ لوها ٹھںڈھا هو گِآ۔

کاکُو : تُوں دھَوںکنی چلا, مَےں کُّٹدا هاں ِاس نُوں۔ (دیپا دھَوںکنی چلااُںدا هَے ? کاکُو لوها کُّٹن لگدا هَے۔ اّگ دی سُرکھ رَوسنی وِّچ کاکُو دا چِهرا چمکدا هَے۔ هَولی هَولی هنےرا ۔ هنےرے وِّچ هتھَوڑے دیآں سّٹاں گُوںجدیآں هن۔ مِاُوجک اُّچا هو جاںدا هَے۔)