main naasatik kiaun haan

naveen samasiaa hor kharrhee ho gee hai| kee sarav shakateemaan, sarav viaapak te sarav hitakaaree rab dee hond vich meraa avishavaas mere ahankaar karake hai mainoo kade chit chetaa vee naheen see ki mainoo kise vele iho jihee samasiaa daa saahamanaa karanaa pavegaa| aapane kujh dosataan naal galabaat karan ton pataa lagaa hai ki mere kujh dosataan je dosatee daa ih daavaa galat naa hove ne mere naal thorrhe jihe mel jol magaron bhaaee ranadheer singh val ishaaraa hee ih sittaa kadt liaa ki meraa rab dee hond ton munakar honaa meree himaakat hai ate ih vee ki meraa ahankaar hee mere avisvaas daa kaaran hai| fir vee samasiaa taan ganbheer hee hai| inhaan inasaanee vateeriaan ton upar hon daa main daavaa naheen karadaa | main vee aakhar inasaan haan, eis ton vadh kujh naheen te naa hee koee is ton vadh hon daa daavaa kar sakadaa hai| mere vich vee ik kamazoree hai| ahankaar mere subhaa daa vee ik ang hai| main aapane saatheean vich taanaashaah karake jaaniaa jaandaa saan | ithon tak ki meraa dosat bee.ke. dat kadeekadee mainoo taanaasaaeh kahindaa hundaa see| kee mauakiaan ute mainoo hainkarrabaaj vee kihaa giaa| kujh dosat pooree ganbheerataa naal dos laaunde rahe ki main doojiaan te aapanee raae marrhadaa haan ate aapanee gal manavaa laindaa haan| main inakaar naheen karadaa ki ih gal kise had tak sahee hai| is noo ahanvaad vee kihaa jaa sakadaa hai| jithon tak samaaj deean roorrheevaadee ravaaeitaan de virodh daa savaal hai, main ahankaaree haan, par ih jaatee gal naheen| ih aapane vichaaraan te maan vaalee gal hai, eisanoo ahankaar naheen kihaa jaa sakadaa| abhimaan jaan keh lo ahankaar kise manakh vich lorron vadh aapane aap daa pragattaavaa hundaa hai| kee main belorre maan karake naasatik baniaa haan jaan is vishe te ddoonghaa mutaaliaa karan magaron ate ganbheer soch vichaar magaron naasatik baniaa haan eih savaal hai, jis baare main ithe charachaa karanaa chaahundaa haan, sabh ton pahile ih naberraa kar leee ki abhimaan te ahankaar do alagaalag galaan hundeean han|

mainoo is gal dee hun tak samajh naheen aaee ki belorraa maan jaan fokaa abhimaan manakh lee aasatikataa de raah daa rorraa kiven ban sakade han| main kise sacheemachee de mahaan viakatee dee mahaanataa ton munakar ho sakadaa haan, basharate ki mainoo aiven raah jaande hee suharat hath lagee hove jaan mahaan hon lee sacheemachee lorreende gun hee mere vich naa hon| ih gal samajh paindee hai, par ih kiven ho sakadaa hai ki koee aasatik aapane ahankaar karake naasatik ho jaave| siraf do galaan ho sakadeean han jaan taan manakh khud noo khudaa daa rakeeb samajhanaa shuroo kar deve jaan fer khud hee khudaa ban baitthe| dohaan haalataan vich uh sahee naasatik naheen ho sakadaa| pahilee soorat vich uh rakeeb dee haalat ton munakar naheen hundaa| doosaree haalat vich uh suchet sathaa dee hond noo manadaa hai, jo parade pichhiaun saaree prakiratee noo chalaa rahee hai| isadee saadde lee koee ahimeeat naheen ki uh khud noo khudaa samajhadaa hai jaan khudaa noo khud ton alag koee parama sathaa manadaa hai| asal nukataa ih hai| dohaan haalataan vich usadaa rab vich vishavaas kaaeim rahindaa hai| uh kise vee tarhaan naasatik naheen| iho main aakhanaa chaahundaa hai| main uparaleean dohaan kisamaan vich naheen aaundaa| main taan kise vee sarav skateemaan jaan saravoparee sathaa dee hond ton moolon hee inakaaree haan| injh kiaun hai, main ihade baare age chal ke vichaaracharachaa karaangaa| ithe main ih gal sapashatt kar denee chaahundaa haan ki main ahankaar karake naasatikataa de sidhaant daa dhaaranee naheen hoeaa| naa taan main khudaa daa rakeeb haan, naa koee rabee avataar te naa hee aap pramaatamaa haan| ik gal taan pakee hai ki ahankaar kaaran main ih sochanee naheen apanaaee| eis ilazaam daa javaab den lee main tath biaan karadaa haan| mere dosat kahinde han ki dilee banb te laahauar saajish kesaan dauaraan mainoo barree belorree suharat milee, aus kaaran mere vich fokee shaan aa gee| aao, aapaan dekhee ki unhaan de kathan kithon tak ttheek han| pichhon jihe vaapareean ghattanaavaan kaaran main naasatik naheen hoeaa, main taan udon hee rab noo mananon hatt giaa see, jad main naamaaloom nauajavaan see, jad mere uparokat dosat rab dee hond ton suchet vee naheen san | ghattoghatt kaalaj daa koee vidiaarathee enaa abhimaanee naheen ho sakadaa ki uh naasatik ho jaave| bhaaven kujh profaisar mainoo pasand karade san te kujh naa pasand, par main kade vee mihanatee munddaa naheen see| ahankaar varage vichaar rakhan daa mainoo koee mauakaa naheen miliaa see | main bahut sangaaoo subhaa vaalaa te bhavakh baare ulajhiaa rahin vaalaa munddaa see te uhanaan dinaan vich main pooraa naasatik naheen see | main aapane baabaa jee de asar hetth vaddaa hoeaa see te

auh pake aareea samaajee san| koee aareea samaajee hor taan sabh kujh ho sakadaa hai, par naasatik naheen| main aapanee praaeimaree dee parrhaaee mukaa ke laahauar de ddee.e.vee. sakool vich daakhal ho giaa te ihade boradding haaoos vich pooraa ik saal rihaa| uthe saver ate trikaal sandhiaa deean praarathanaavaan ton chhutt main ghanttiaanbadhee gaaeitree mantar daa jaap karadaa see| main unhaan dinaan vich pakaa sharadhaaloo see| fer main aapane pitaa jee naal rahinaa suroo kar ditaa| unhaan daa dhaaramik dristteekon udaar see| unhaan deean sikhiaavaan sadakaa hee main aapanee zindagee ajaadee de aadaras noo arapee| par uh naasatik naheen san| unhaan daa rab ik pakaa akeedaa see, mainoo uh har roz praarathanaa karan lee kahinde hunde san| so meree paravarash is dtang naal hoee | naa milavaratan de dinaan vich main naisnal kaalaj vich daakhal ho giaa| uthe hee main saareean dhaaramik samasiaavaan baare, eithon tak ki rab baare vee khulhe tauar te sochanaa te inhaan baare vichaara charachaa karanee shuroo kar ditee| par meraa udon vee rab vich pakaa visvaas see| udon main daarrheekes rakh le see, par taan vee main sikhee de mithihaas jaan sidhaant jaan kise hor dharam vich vishavaas naa kar sakiaa par rab dee hond vich meraa pakaa visvaas see|

fer main inakalaabee paarattee vich shaamil ho giaa| main jis pahile aagoo noo miliaa, auh rab dee hond ton inakaaree hon daa hauansalaa tak naheen kar sakadaa see, bhaaven uh ihade baare pooree tarhaan suchet naheen see| main uhade kolon rab baare puchhanaa taan uhane aakh chhaddanaan jad teraa dil kare, rab noo dhiaa liaa kar | naasatikataa de sidhaant noo manan lee jo hauansalaa chaaheedaa hai, eih uh hauansale ton binaan naasatikataa hai| main jis dooje aagoo noo miliaa, auhadaa rab vich pakaa vishavaas see | main tuhaanoo uhadaa naan dasadaamaanayog kaamaredd sacheendar naath saaniaal, jo hun karaachee saazish kes de sanbandh vich umar kaid bhugat rahe han| unhaan dee ikoek te prasadh kitaab bandee jeevan vich pahile safe ton hee rab dee shaan dee zoradaar mahimaa gaaee gee hai| is khoobasoorat kitaab de dooje bhaag de aakharee safe vich uhanaan de vedaantavaad kaaran rab dee adhiaatamak mahimaa unhaan de vichaaraan daa saar hai| isatagaase dee kahaanee mutaabak jo inakalaabee parachaa 28 janavaree 1925 noo hindosataan vich vanddiaa giaa see, auh inhaan de dimaag daa sittaa see| jiven hundaa hee hai ki gupat saragaramee vich koee ughaa aagoo vichaar pragattaaundaa hai, jo ki uhanoo barre piaare hunde han ate dooje kaarakunaan noo matabhedaan de baavajood unhaan vichaaraan naal sahimatee

pragattaaunee paindee hai|

aus parache vich ik pooraa pairhaa prameshavar te uhadeean leelaavaan baare see| ih rehasavaad hai | main aakhanaa ih chaahundaa haan ki udon inakalaabee paarattee vich rab dee hond ton inakaaree hon daa vichaar paidaa vee naheen hoeaa see| kaakoree de ughe chaar sheedaan ne aapanaa antim din praarathanaaduaa karadiaan langhaaeaa see| raam prasaad bisamil pake aareea samaajee san | samaajavaad te saamavaad de khetar vich aapane ddoonghe adhiain de baavajood raajan laaharree kolon upanisdaan de mantar uchaaran te geetaan daa paatth karan ton rihaa naa giaa| uhanaan saariaan vich main ik bandaa dekhiaa see jinhe kade vee praarathanaa naheen keetee see te uh kihaa karadaa see, dhaaramak falasafaa manakhee kamazoree jaan seemat giaan daa sittaa hai| ih bandaa vee umar kaid bhugat rihaa hai| par ihanoo vee kade aakhan dee hinmat naheen pee ki rab naheen hai|

aus arase tak main siraf romaanttak vichaaravaadee inakalaabee see| udon tak taan aseen siraf anuaaee hee saan| fer saaree zinmevaaree aapane modtiaan ute lain daa velaa aaeaa| kujh chir paarattee dee attal virodhataa kaaran ihadee hond hee khatare vich see| josh naal bhare kaamaredd hee naheen sagon aagoo vee majaak uddaaun lage| kujh chir mainoo vee sansaa rihaa ki kise din mainoo vee aapanee paarattee dee nisafalataa daa yakeen ho jaaegaa| ih mere inakalaabee jeevan vich aaeaa vaddaa morr see| adhiain karana de ahisaas deean tarangaan mere man vich ubharadeean raheean| adhiain kar, taan ki toon aapane virodheean deean daleelaan daa javaab de sakan de yog ho jaaen | aapane sidhaant dee hamaaeit vich daleelaan naal aapane aap noo lais karan lee adhiain kar| main adhiain karanaa shuroo kar ditaa| mere pahile akeede te visvaasaan vich vaddee tabadeelee aa gee| saadde ton pahilaan de inakalaabeean vich siraf tasdad de tauar tareekiaan daa romaans enaa bhaaroo see, hun uhadee thaan ganbheer vichaaraan ne lai lee| hun rehasavaad vaasate andhavishavaas vaasate koee thaan naa rahee| yathaarathavaad saaddaa sidhaant ho giaa| sakhat lorr vele taakat dee varaton jaaeiz hai par ahinsaa saareean janatak lahiraan dee attatt neetee hai| main tauaratareekiaan baare kaafee aakh chukaa haan| sabh ton ahim gal ih see ki jis aadaras vaasate aseen joojhanaa hai, auhadaa sapashatt sankalap saadde saahamane hove| kiaunk aikasn vajon koee khaas saragarameean naheen ho raheean san, eis lee mainoo sansaar inakalaab de vakhavakh aadarashaan de adhiain vaasate kaafee mauakaa mil giaa|

main araajakataavaadee aagoo baakoonin noo parrhiaa | samaajavaad de pitaamaa maarakas deean kujh likhataan parrheean ate lainin, ttaraattasakee te aapane deshaan vich safal inakalaab liaaun vaale hor viakateean noo parrhiaa| ih saare naasatik san| baakoonin dee kitaab gauadd aindd sattetta rab te riaasata bhaaven adhooree jihee hai, par ih is vishe daa dilachasap adhiain hai| is ton magaron mainoo niralanb savaamee dee likhee kitaab kaaman sainsa saadhaaran vigiaana hath lagee| is kitaab vich adhiaatamak naasatikavaad see| is vise vich meree bahut ziaadaa dilachasapee ho gee| 1926 de akheer tak meraa ih vishavaas pakaa ho chukaa see ki brahamandd de sirajan, paalanahaar te sarab shakateemaan dee hond daa sidhaant bebuniaad hai| main is vise baare aapane dosataan naal bahis karanee suroo keetee| main ailaaneea naasatik ho chukaa see | naasatik hon daa kaaran main hetthaan biaan karadaa haan|

mee 1927 vich main laahauar vich grafataar hoeaa| meree griftaaree mere lee barree hairaanee vaalee gal see | mainoo asalon hee koee saar naheen see ki pulis mere pichhe lagee hoee hai| jad main kise baag vichon dee langh rihaa see taan achaanak main dekhiaa ki pulis ne mainoo gheriaa hoeaa see| mainoo aap hairaanee hundee hai| main udon bahut tehamal naal pesh aaeaa see | mainoo koee ghabaraahatt naa hoee te naa hee main utejit hoeaa| mainoo pulis hiraasat vich liaa giaa| agale din uh mainoo relave pulis jelh vich lai ge jithe main pooraa maheenaa kattiaa| pulis afsaraan dee kine dinaan dee galabaat ton magaron main andaazaa laaeaa ki unhaan noo kaakoree paarattee naal mere sabandhaan baare te inakalaabee lahir naal sabandhat mereean kujh hor saragarameean baare jaanakaaree hai| unhaan ne mainoo dasiaa ki kaakoree mukadame dee samaaeit dauaraan main lakhnaoo vich see ki unhaan naal kaakoree mulajmaan unhaan noo faraar karan dee koee viaunt banaaee see ate unhaan dee manajooree milan magaron aseen kujh banb ikatthe keete san ate ih ki ajmaaeis vaasate unhaan vichon ik banb 1926 de dusahire de mauake ute bheerr vich suttiaa see | unhaan ne mere hit vaasate mainoo ih vee dasiaa ki je main inakalaabee paarattee deean saragarameean baare koee biaan devaan taan mainoo kaid naheen hoegee| sagon uh mainoo rihaa kar denage te inaam denage te mainoo adaalat vich vaadaa muaaf vajon pesh naheen karanage| main unhaan dee ih tajaveez ute has chhaddiaa| ih saraasar dhokhaa see| saadde vichaaraan vaale lok kade vee aapane maasoom lokaan ute banb naheen suttade| ik din savere misattar niaoomain mere kol

aaeaa, jo unheen dineen see.aaee.ddee. daa seeneear suparaddaintt hundaa see| uhane mere naal lameechauarree hamadarad galabaat magaron aapane chiton mainoo barree maarree khabar ditee ki je main unhaan dee marazee mutaabak koee biaan naa ditaa, taan uh mere ute kaakoree mukadame de sabandh vich jang chherran dee saazash ate dusahiraa banb saake de vahisee katalaan daa mukadamaa chalaaun lee majboor honage| fer uh mainoo aakhan lagaa ki mainoo sajaa divaaun te faahe laaun lee uhanaan kol gavaahee mauajood hai| uneen dineen meraa vishavaas seebhaaven main bilakal maasoom see ki pulis jo daave kar sakadee hai, auh kar vee sakadee hai| use din kujh pulis afasar doven vele rab daa naan lain lee mainoo preran lag pe | main naasatik see| main aapane aap naal faisalaa karanaa chaahundaa saan ki kee main aman chain te khushee de dinaan vich naasatik hon dee farr maar sakadaa haan jaan iho jihee aauakhee gharree vich main aapane asoolaan ute saabat kadam reh sakadaa haan jaan naheen, barree sochavichaar magaron main faisalaa keetaa ki main rab vich yakeen naheen kar sakadaa te naa hee aradaas kar sakadaa haan| main kade vee aradaas naa keetee| ih parakh dee gharree see te main is parakh vichon kaamayaab rihaa| main kade ik pal vee kise vee keemat te aapanee jaan bachaaun baare naheen sochiaa see| so main pakaa naasatik see te udon ton lai ke hun tak haan | us azamaaeish vich pooraa utaranaa koee sauakhee gal naheen see| vishavaas mushakilaan noo ghatt kar dendaa hai, eithon tak ki uhanaan noo khushagavaar banaa dindaa hai| bandaa rab vich dharavaas ate aasare daa bahut zoradaar ahisaas labh sakadaa hai| auhade ton binaan manakh noo aapane aap ute nirabhar honaa paindaa hai| jhakharrajhaanjiaan te toofaanaan vich saabatakadam rahinaa bachiaan dee khedd naheen| iho jiheean azamaaeishee gharreean vich kise vich koee haaume bachee hove taan uh kaafoor ho jaandee hai ate manakh aam visvaasaan noo ulanghan dee hinmat tak naheen kar sakadaa| je uh hinmat karadaa hai taan saanoo ih kahinaa pavegaa ki us vich nijee haaume naalon hor koee taakat vee hundee honee hai| hun bilakal ihee haalat hai| pahilaan hee changee tarhaan pataa hai ki saadde mukadame daa kee faisalaa hoegaa| hafte de vich vich faisalaa sunaa ditaa jaaegaa| main aapanee jindagee aadaras khaatar kurabaan kar denee hai, eis vichaar ton binaan meraa hor kiharraa dharavaas hai kise aasatik hindoo noo taan dooje janam vich baadashaah banan dee aas ho sakadee hai, koee musalamaan jaan eesaaee taan aapaneean mushakalaan te kurabaaneean badale savarag deean aisoeisrataan dee kalapanaa kar sakadaa hai| par main kis gal dee aas rakhaan mainoo pataa hai ki jis pal mere gal

vich faansee daa bandaa paa ditaa jaaegaa te mere pairaan hetthon takhate kholh dite ge taan uh meraa aakhree pal hoegaa| meraa jaan mithihaasik shabadaavalee vich aakhee taan meree aatamaa daa bilakal khaatamaa ho jaaegaa| is pal magaron kujh vee naheen hoegaa | je main inaam de dristteekon ton dekhan dee hinmat karaan taan saanadaar ant ton vaanjhee jadojahid bharee mukhtasar zindagee hee aapane aap vich meraa inaam hoegaa| is ton vadh kujh naheen hun jaan kade vee kujh haasal kar sakan dee kise vee khudagarajee ton binaan main kaafee belaag ho ke aapanee jindagee ajaadee de lekhe laaee hai, kiaunk mere kol is ton binaan hor koee chaaraa naheen see| jis din manakhataa dee sevaa te dukh bhaag rahee manakhataa de nazaat dee bhaavanaa naal prerit bahut saare maradaauarataan age aa ge, jiharre is bagair hor kise cheez te jeevan naheen lagaa sakade| us din ton mukatee daa yug shuroo hovegaa| uh damanakaareean, lottooaan te zaalamaan noo es galon naheen vangaaranage ki uh is jaan agale janam vich jaan mauat magaron bahishat vich baadasaaeh ban jaanage jaan uhanaan noo koee inaam mil jaavegaa, sagon manakhataa dee dhauan ton gulaamee daa joolaa laahun lee ate aazaadee te aman kaaeim karan lee hee uh is bikharre par ikoek shaanadaar maarag ute chalanage| kee aapane sache aadaras vich unhaan de maan noo ahankaar kihaa jaa sakadaa hai eiho jihee ghrinat biaanee karan dee kauan juarat kar sakadaa hai eiho jihe bande noo main moorakh jaan paakhanddee aakhaangaa| chalo aapaan is noo muaaf kar dinde haan, kiaunk uh suche aadarash vaale dil de jazabe, bhaavanaa te ahisaas noo jaan naheen sakadaa| uhadaa dil maas daa bejaan lotharraa hai | uhadee drishattee kamazor hai, kiaunk hor garazaan deean buraaeean daa unhaan ute paradaa piaa hoeaa hai| savaivishavaas noo ahankaar samajhiaa jaa sakadaa hai ih afasosanaak te tarasayog gal hai, par ihadaa koee chaaraa naheen|

tuseen prachalit vishavaas daa virodh karake dekh lo, tuseen nihakalank avataar samajhe jaande kise naaeik, kise mahaan purakh dee nukataacheenee karake dekh lo taan tuhaaddee daleel daa javaab tuhaanoo ghumanddee jaan ahankaaree aakh ke ditaa jaavegaa| ihadaa kaaran maanasik kharrhat hai| aalochanaa te sutantar sochanee inakalaabee de de laazamee gun hunde han| kiaunk mahaatamaa jee mahaan han, eis lee koee uhanaan dee aalochanaa naa karo, kiaunk uh upar utth chuke han| is lee uh raajaneetee jaan dharam, aarathikataa jaan sadaachaar baare kujh vee kahinde han taan sahee hundaa hai | tuseen manade ho bhaaven naheen manade, tuhaanoo ih zaroor

kahinaa pavegaa haan ih gal ttheek hai| ih maanasikataa saanoo pragatee val naheen lijaandee sagon ih sapashatt tauar te prateegaamee maanasikataa hai | jithon tak pahile savaal daa sabandh hai, meraa vichaar hai ki main sapashatt kar ditaa hai ki main ahankaar kaaran naasatik naheen baniaa| ih faisalaa main naheen sagon mere paatthakaan ne karanaa hai ki mereean daleelaan khubhaveean saabat hoeean han jaan naheen| mainoo pataa hai ki hun deean haalataan vich je main aasatik hundaa taan meree zindagee hun naalon aasaan honee see ate meraa bojh hun naalon ghatt honaa see ate mere rab dee hond ton inakaaree hon karake haalaat bahut hee anasukhaaven ho ge han te haalat is ton vee bhairree ho sakadee hai | thorrhaa jinaa rehasavaad is haalat noo saaeiraanaa banaa sakadaa hai| par mainoo aapane ant vaasate kise nase dee madad dee lorr naheen hai| main yathaarathavaadee haan | main tarak dee madad naal is rujhaan ute kaaboo paaun dee kosis karadaa rihaa haan| main is kosis vich hamesaan hee safl naheen hundaa| par bande daa fraj taan kosis karee jaanaa hundaa hai | kaamayaabee mauake te haalaat ute nirabhar hundee hai|

doojaa savaal ih hai ki je ahankaar naheen taan rab dee hond dee puraanee te prachalat dhaaranaa noo naa manan daa koee kaaran hovegaa| haan, main is savaal val aaundaa haan| ihadaa kaaran hai| mere vichaar anusaar jis viakatee kol thorrhee bahut shakatee hai, auh hameshaan aapane aaleduaale noo tarak dee kasavattee ute parakhadaa hai| jithe sidhe saboot naheen milade, authe falasafe daa ahim thaan hundaa hai| jiven main pahilaan hee aakh chukaa haan, meraa koee inakalaabee dosat kihaa karadaa see ki falasafaa manakhee kamazoree dee paidaavaar hai| jad saadde vaddevadderiaan kol is jagatatamaashe noo jaanan dee kaafee furasat milee te jad uhanaan noo jagat de ateet varatamaan te bhavakh te hor bahut saare savaalaan de sidhe saboot naa mile taan har kise ne is samasiaa noo aapane tareeke naal sulajhaaun dee kosis keetee| ise karake vakhavakh dharamaan de buniaadee sidhaantaan vich vadde vadde matabhed milade han, jiharre kadekade bahut virodhee roop akhatiaar kar jaande han| jithe esheeaee ate yoorapee filaasafeean vich vakharevaan hai, eithon tak ki har mahaan khetar deean vakhavakh vichaarapranaaleean vich matabhed miladaa hai| esheeaee dharamaan vich musalam dharam dee hindoo dharam naal koee saanjh naheen| siraf hindosataan vich hee budh dharam ate jain dharam braahamanavaad ton kaafee vakhare han te braahamanavaad vich vee agaanh aareea samaaj te sanaatan dharam varage virodhee mat han| chaaravaak purataan kaal daa sutantar chintak see| ihane

rab dee prabhoo sathaa noo vangaariaa see | ihanaan saare mataan vich buniaadee savaal baare matabhed han ate har koee aapane aap noo darasat manadaa hai| iho saaree buraaee hai| puraane vidavaanaan de vichaaraan ate tazarabiaan noo agiaanataa viradh saaddee aaun vaalee jadojahid daa aadhaar banaaun te is bhed bharee samasiaa daa hal labhan dee koshis karan dee thaan aseen susat, nikame, kattarr dharam dee haal duhaaee paaun lag jaande haan ate inj manakhee jaagratee vich aaee kharrhot de kasooravaar haan|

jiharraa vee manakh pragatee daa haamee hai, ausanoo laazamee tauar ute puraane vishavaas dee har gal dee aalochanaa karanee pegee, eihade vich avishavaas pragatt karanaa pegaa ate ihade har pahiloo noo vangaaranaa pegaa, prachalit vishavaas dee ikaleeikalee gal dee baadaleel punachhaan karanee hovegee| je koee daleel naal kise sidhaant jaan falasafe vich visvaas karan lagadaa hai taan uh visvaas saraahunayog hai| uhadee daleel galat jaan ukaa hee bebuniaad ho sakadee hai| par uhanoo darasat raah ute liaandaa jaa sakadaa hai, kiaunk tarakasheelataa uhadee zindagee daa dharootaaraa hundee hai| par niraa visvaas ate anhaan visvaas khataranaak hundaa hai| ih dimaag noo kud banaaundaa hai te bande noo prateegaamee pichhaanhakhachoo banaa dindaa hai| jiharraa vee bandaa yathaarathavaadee hon daa daavaa karadaa hai, auhanoo samache puraatan vishavaas noo chailanj karanaa pegaa| je ih visvaas daleel age naa kharrh sake taan ih dtahidteree ho jaanage| fir us bande daa pahilaa kam saare puraatan visvaas noo tabaah karake naven falasafe lee zameen tiaar karanaa hovegaa| ih nakaaraatamak pakh hai| is ton magaron sakaaraatamak kam suroo hundaa hai, jis vich kee puraane vishavaas dee kujh samagaree murr usaaree lee varatee jaa sakadee hai| jithon tak meraa sabandh hai, main ih tasaleem karadaa haan ki is baare bahutaa adhiain naheen kar sakiaa| esheeaee falasafe noo parrhan dee meree vaddee reejh see, par mainoo is daa vakat jaan mauakaa naheen mil sakiaa| par jithon tak nakaaraatamak pakh daa sabandh hai mainoo ithon tak yakeen hai ki main puraatan vishavaas dee pukhatagee ute kintoo kar sakadaa haan| mainoo pakaa yakeen hai ki kudarat noo chalaaun vaalaa koee paramaatamaa jaan suchetasathaa naheen hai saaddaa kudarat vich yakeen hai te samachee tarakee daa nisaanaa manakh daa kudarat ute aapanee sevaa vaasate galabaa paaunaa hai, eihade pichhon koee suchet chaalak shakatee naheen hai| ih saaddaa falasafaa hai|

nakaaraatamak pakh ton aseen aasatikaan ton kujh savaal puchhade haan

1 tuhaadde vishavaas anusaar je koee sarav skateemaan, sarav viaapak te sarav giaataa rab haitaan duneean jaan dharatee noo jisane saajiaa see, mainoo ih dasan dee miharabaanee karo ki usane dharatee saajee hee kiaun auh dharatee jo dukhaan, aafataan, anaginat anant dukhaantaan naal bharee pee hai| jithe ik vee jeea pooree tarhaan sukhee naheen hai|

miharabaanee karake ih naa aakho ki ih usadaa nem hai je uh kise nem de vas hai, taan uh sarav shakateemaan naheen| taan fer uh vee saadde varagaa gulaam hai| miharabaanee karake ih vee naa aakho ki usadaa sugal hai| neero ne taan iko rom saarr ke savaah keetaa see| us ne ginatee de bande jaano maare san| usade hathon bahut ghatt dukhaant vaapare | ih sabh us ne aapane maze lee keetaa te itihaas vich us noo kiharree thaan haasal hai eitihaasakaar usadaa zikar kiharre naavaan naal karade han saare vihule vishesn usade lee varate jaande han| zaalam, berahim, shaitaan neero dee nikhedhee karan lee laahanataan naal safiaan de safe kaale keete pe han| ik changez khaan ne majaa lain lee kujh hajaar lokaan dee jaan lee see ate aj aseen usade naan tak noo nafrat karade haan| taan fer tuseen aapane sarav skateemaan anant neero noo kiven vaajab tthahiraaoge jo aje vee har din, har gharree te har pal anaginat katal karee jaa rihaa hai tuseen us deean uhanaan karatootaan dee hamaaeit, kiven karoge, jiharreean pala palee changez deean karatootaan noo vee maat paaee jaandeean han main puchhadaa haan ki ih duneean banaaee hee kiaun seeduneean jiharree sachamachee daa narak hai, anant te talakh bechainee daa ghar hai sarab shakateemaan ne manakh kiaun saajiaa, jad ki us de kol manakh noo saajan dee taakat see einhaan saareean galaan daa tuhaadde kol kee javaab hai tuseen ih aakhoge ki agale janam vich maasoom peerrataan noo nivaajan lee ate kukarameean noo sazaa den lee usane inj keetaa achhaa taan fer, tuseen us bande noo kiven hakee tthahiraauge, jo tuhaadde sareer noo is vaasate zakhamee karadaa hai ki magaron barre piaar naal ttakoraan karegaa galaiddeettar sansathaa de hamaaeiteean te prabandhakaan daa ih kaaraa kithon taaeen sahee hundaa see, dooje uh bhukhe karopee sheraan age bandiaan noo is lee sutt dinde see ki, je uh sheraan de hathon bach ge taan uhanaan dee bahut khaataratavaj hoegee eise karake main puchhadaa haan suchet sarav uch sathaa ne ih duneean te manakh kiaun saajiaa mazaa lain lee| fer uhade vich te neero vich kee farak hai|

musalamaan te eesaaeeo hindoo darashan kol taan hor vee daleel hoegee

main tuhaadde kolon uparale savaalaan de javaab puchhadaa haan| poorabale janam vich tuhaaddaa yakeen naheen hai| tuseen hindooaan vaang maasoom peerrataan de pahile keete mande karamaan vaalee daleel naheen varat sakade| main tuhaathon puchhadaa haan ki sarav shakateemaan ne ih duneean saajan lee chhe din kiaun mihanat keetee aus ne kiaun kihaa see ki sabh achhaa hai aus noo aj hee sad | usanoo pichhalaa itihaas dikhaao| us noo mauajoodaa haalaat baare jaanan dio| fer dekhaange ki uh ih kahin dee juarat karadaa hai sabh achhaa hai|

jelhakhaaniaan deean kaalakottharreean ton gandeean basateean te jhauanparreean vich bhukhamaree de hathon mar rahe lakhaan hee lokaan noo dekh ke poonjeevaadee lokaan kolon chupachaap jaan keh lo, bevaasatagee naal aapanaa lahoo pilaa rahe lurreende mazadooraan noo dekh ke, einasaanee taakat dee barabaadee jis noo dekh ke at sadhaaran budhee vaalaa viakatee vee ddar naal kanban lag jaae ate lorravand utapaadanaan noo vanddan dee thaan vaadhoo paidaavaar samundaraan vich suttee jaandee dekh ke, einasaanaan deean haddeean naal chineean neehaan ute usare baadashaahaan de mahilaan noo dekh ke uh rataa aakhe taan sahee sabh achhaa hai| kiaun te kis kaaran eih meraa savaal hai| tuseen chup ho ttheek hai, main aapanee gal age toradaa haan|

tuseen hindoo ih aakhade ho ki aj jiharraa vee dukh jhal rihaa hai, auh poorabale janam de mande karamaan karake hai| ttheek tuseen ih vee kahinde ho ki jiharre aj lokaan noo dabaa rahe han, auh poorabale janamaan vich dharamaatamaa lok san| is karake unhaan de hath taakat hai| main taan manadaa haan ki tuhaadde vaddevaddere, barre shaatar lok san, auh aise sidhaant labhan vich lage rahe, jinhaan naal tarak te avishavaas noo khatam keetaa jaa sake | par aapaan dekhade haan ki is daleel vich kinaa ku vazan hai|

bahut ughe niaan shaasatareean daa ih vichaar hai ki kasooravaar noo jo sazaa ditee jaandee hai, ausade tin jaan chaar makasad ho sakade han te ise aadhaar ute sazaa noo vaajab karaar ditaa jaa sakadaa hai| ih makasad han badalaa sudhaar te varajan lee ddar| hun saare siaane chintak badale hoe sidhaant dee nikhedhee karade han| varajan vaale sidhaant dee vee nukataacheenee ho rahee hai| sudhaarak sidhaant hee jrooree hai ate inasaanee tarakee daa attatt ang hai| is sidhaant daa mantav ih hai ki kasooravaar sabh ton vadh kaabal te aman pasand shahiree ban ke samaaj vich vaapas aa jaave| par je aseen ih man vee leee ki bandiaan ne poorabale janam vicha paap keete honage, taan rab jiharree unhaan noo sazaa dindaa hai,

auh kiho jihee hai tuseen aakhade ho ki uh uhanaan noo gaan, bilee, darakhat, jarrhee boottee jaan jaanavar de roop vich janam lain lee bhejadaa hai | tuseen inhaan sazaavaan dee ginatee 84 lakh dasade ho| mainoo ih daso ki is daa manakh ute koee sudhaarak asar paindaa hai tuseen aise kine ku janiaan noo mile ho, ki uh paap karan kaaran pichhale janam vich gadhe dee joon pe san koee naheen miliaa honaa| aapane puraanaa de birataant dee lorr naheen| main tuhaaddeean mithihaasik kahaaneean daa zikar tak naheen chhoohanaa chaahundaa| is ton binaan tuhaanoo is gal daa pataa hai ki duneean vich sabh ton vaddaa paap gareeb honaa hai| gareebee paap hai, sazaa hai| tuseen iho jiheean sajaavaan tajaveej karan vaale kise aparaadha vigiaanee, kise kaanoonadaan jaan kaanoonasaaz dee kinee ku sifatasalaahee karoge, jis naal manakh hor vadhere gunaah karan lee mazaboor hundaa hai kee tuhaadde rab ne is gal baare pahilaan naheen sochiaa see jaan uh vee ih galaan manakhataan deean akeh dukhatakaleefaan dee keemat ute tazarabiaan raaheen sikhadaa hai| tuhaaddee jaache kise chamaar jaan bhangee de anaparrh parivaar vich jame bande dee kee honee hoegee auh gareeb hai, eis lee uh parrhaaee naheen kar sakadaa | khud noo change samajhan vaale dooje inasaan usanoo nafarat karade han te dhirakaarade han, kiaunk uh ucheree jaat vich paidaa hoe san | usadee agiaanataa usadee gareebee te jiharraa salook usade naal hundaa hai, einhaan saareean galaan kaaran samaaj taaeen usadaa dil sakhat ho jaaegaa| faraj karo ki uh koee paap karadaa hai, taan isadaa khamiaazaa kauan bhugategaa rab jaan paap karan vaalaa jaan samaaj de gunee giaanee bande aunhaan lokaan noo mileean sazaavaan baare tuseen kee aakhoge jinhaan noo hirasee te hankaaree braahamanaan ne jaan bujh ke agiaanataa deean gaaraan vich suttiaa see| unhaan daa kasoor iho see ki unhaan paapeean ne tuhaadde giaan deean potheean vedaan deean kujh sataraan aapane kaneen sun leean san ate tuseen uhanaan de kanaan vich sikaa dtaal ke paa ditaa see, je unhaan ne koee kasoor keetaa see taan isadaa zinmevaar kauan see te bipataa kis de sir painee see mere piaare dosat ih saare sidhaant khaas adhikaaraan de maalakaan deean kaadtaan hee han, einhaan sidhaantaan sadakaa hee uh aapanee luttee hoee taakat daualat te utamataa noo vaajab tthahiraaunde han| haan shaaeid apattan sinakalear ne kise thaan likhiaa see ki bande noo aatamaa dee amarataa vich yakeen karan laa dio ate fer usade kol jo kujh vee hai, auh lutt lo| uh sagon has ke tuhaaddee madad karegaa| dhaaramik upadeshakaan te hukamaraanaan ne milee bhugat karake jelhaan, faaheean, korarre te inhaan

sidhaantaan dee kaadt kadtee see|

mainoo ih daso ki tuhaaddaa sarab shakateemaan rab har kise bande noo kasoor jaan paap karanon varajadaa kiaun naheen ausade lee taan ih kam bahut sauakhaa hai| usane jangabaazaan noo kiaun naa jaanon maariaa jaan unhaan de jangee paagalapan noo maar ke vaddee jang naal manakhataa ute aaee paralo noo kiaun naa rokiaa auh angarez lokaan de manaan vich koee ajihaa jajbaa kiaun naheen bhar dindaa ki uh hindosataan chhadd ke chale jaan auh saare saramaaedaaraan de manaan vich ih jazabaa kiaun naheen bhar dindaa ki uh paidaavaaree saadhanaan dee saaree jaaeidaad noo chhadd den te saare mihanatakash tabake noo hee naheen sagon saare manakhee samaaj noo poonjeevaad de bandhan ton chhuttakaaraa paa den| tuseen bahis karanaa chaahoge kee samaajavaadee sidhaant laagoo ho sakadaa hai jaan naheen, main is noo laagoo karan daa zinmaan tuhaadde paravaradigaar ute suttadaa haan | jithon tak aam lok bhalaaee daa sabandh hai, lokaan noo samaajavaad de gunaan daa pataa hai| uh is daa virodh is nukate ton karade han ki ih laagoo naheen ho sakadaa | chalo, tuhaaddaa rab aave te sabh kujh baakaaeidaa tareeke naal kar deve| hun tuseen daleel vichon daleel kadtan dee koshis naa karanee| main tuhaanoo dasadaa haan hindusataan ute jo barataanaveen hakoomat hai taan ih rab dee marazee kaaran naheen hai, sagon is kaaran hai ki saadde vich is daa virodh karan dee hinmat naheen hai| uh rab dee madad naal saanoo gulaam naheen rakh rahe sagon uhanaan ne bandookaan, topaan, banbaan, goleean, pulis, fauaj dee madad naal saanoo gulaam banaaeaa hoeaa hai ate saaddaa kasoor kee hai ki uh manakhee samaaj viradh sabh ton vadh ghinaaunaa gunaah ih kar rahe han ki ik kauam hathon doojee kauam luttee jaa rahee hai| kithe hai rab auh kee kar rihaa hai kee uh manakhataa deean inhaan saareean dukh takaleefaan daa mazaa lai rihaa hai auh neero hai, auh changez khaan hai| rab muradaabaada

tuseen mainoo ih puchhoge ki is duneean daa te manakh daa aaranbh kiven hoeaa see| chaaralas ddaaravin ne is vishe baare chaananaa paaun dee kosis keetee hai| us daa mutaaliaa karo | soham savaamee dee kitaab kaamanasainsa saadhaaran giaana parrho| tuhaanoo is savaal daa kujh had tak javaab mil jaaegaa| ih kudarat daa visaa hai| vakhavakh padaarathaan de itafaakeea mel naal dharatee te boole de roop vich paidaa hoee see | kadon eih jaanan lee itihaas parrh| eis amal vich jaanavar te fer akheer vich manakh paidaa hoeaa see| tuseen ddaaravin dee kitaab orijan aaf sapeeseeza parrho ate usaton magaron jo

vee unatee hoee, auh manakh dee kudarat naal lagaataar ttakar te manakh valon kudarat ute kaaboo paaun dee koshis vajon hoee see | dharatee de aad baare ih sabh ton sankhep jihaa veravaa hai|

tuhaaddaa agalaa savaal ih ho sakadaa hai ki pichhale janam vich maarre karam naa keete hon taan bachaa anhaan jaan langarraa kiaun jamadaa hai jeeva vigiaaneean ne is samasiaa daa zikar keetaa hai ki ih jeevavigiaanak vishaa hai| is de kaaran bache maan piau de jeevaeitihaas vich hee hunde han|

kudaratan tuseen ik hor savaal puchh sakade ho bhaaven ki ih niraa bachakaanaa savaal hee hai| uh savaal ih hai ki je rab naheen see taan fer lok usanoo manan kiven lage meraa javaab sapashatt te sankhep hovegaa| jiven lok bhootaan pretaan noo manan lag pe see, auven hee uh rab noo manan lag pe| farak siraf inaa hai ki rab vich vishavaas takareeban saravaviaapak hai te is daa darasn kaafee vikasit hai| kujh parivaratanakaareean raiddeekalaza vaang meraa ih vichaar naheen hai ki rab aad luttakhasatt karan vaaliaan dee karatoot see, taan ki uh saravauch sathaa dee hond daa prachaar karake aapaneean gadeean kaaeim rakhan lee lokaan noo gulaam rakh sakan| bhaaven ki uhanaan naal meraa is zarooree nukate naal koee matabhed naheen hai ki saare dhaaramik mat, dharam, sidhaant te hor iho jiheean sansathaavaan aakharakaar jaabar, damanakaaree sansathaavaan, viakateean deean jamaataan deean hamaaeitee ho hee nibarreean han| har dharam ih kahindaa hai ki baadashaah viradh bagaavat karanaa hamesaa hee paap hundaa hai|

rab de aad baare meraa aapanaa vichaar ih hai ki jad manakh noo aapaneean seemaavaan kamazoreean te kameean daa ahisaas ho giaa taan us ne rab dee kaalapanik hond banaa lee, taan ki imatihaanee haalat daa drirrataa naal saahamanaa karan lee manakh noo hauansalaa mile taan ki saare khatariaan daa javaamaradee naal mukaabalaa kar sake ate khushahaalee te ameeree dee haalat vich aapaneean ichhaavaan te kaaboo paa sake | manakh ne rab noo ihade nijapoorak nemaan te paalanahaar gunaan de roop vich chitaviaa see te chitariaa see| uhadee karopee te nijaroopak nemaan noo vichaaran vele uh taarranaa daa kam dindaa see taan ki manakh samaaj vaasate khataraa naa ban jaave| uhade paalanahaar gunaan vich uh maan, pitaa, bhain, bhaaee, dosat te madadagaar see taan ki us haalat vich jad bande noo aauakhe vele har koee chhadd jaave taan us gharree vee bande noo ih dharavaas rahe ki uhadee madad karan lee uhanoo dtaaras den lee sadaa salaamat rahin vaalaa

sachaa mitar rab hai| aad kaal vich rab sache arathaan vich samaaj lee laahevand see| aauakhee gharree vele rab daa vichaar bande lee madadagaar hundaa hai|

samaaj ne jiven but poojaa te dharam de tanganazar sankalap viradh larraaee larree see, ause tarhaan samaaj noo rab de vishavaas viradh larranaa painaa hai | ise tarhaan bandaa jad aapane paireen hon dee kosis karan lagaa te yathaarathavaadee hon lagaa taan uhanoo rab daa visvaas laanbhe suttanaa pegaa ate har muskal, har aafat te har tarhaan dee haalat daa ddatt ke mukaabalaa karanaa pegaa| is vele meree haalat bilakal ihee hai| mere dosat, meraa ih koee ahankaar naheen hai| main aapanee sochan vidhee naal hee naasatak baniaa haan| meraa khiaal naheen ki rab vich vishavaas karan naal te har roz aradaas karan naal jiharraa ki main manakh daa sabh ton vadh khudagarajee karan vaalaa te ghatteea kam samajhadaa haan meraa kujh sor sakadaa hai jaan ihade naal meree haalat hor vee bhairree ho jaavegee| main unhaan naasatikaan baare parrhiaa hai, jinhaan ne bahut ddatt ke saareean mushakalaan daa mukaabalaa keetaa see| ise lee main akheer tak faansee de takhte te vee, marad vaang sir taan ke saabat kadam rahin dee koshis kar rihaa haan|

dekhee main is te kinaa ku pooraa utaradaa haan| mere kise dosat ne mainoo aradaas karan lee kihaa see | jad main usanoo dasiaa ki main taan naasatik haan, taan uh kahin lagiaa dekheen aapane akheeree dinaan ch rab noo manan lag jaaengaa| main agon kihaa, naheen piaare janaab jee, eis tarhaan haragiz naheen hon lagaa| inj karanaa mere lee barree ghatteea te pasatee vaalee gal hovegee| khudagarajee vaasate main aradaas naheen karanee | paatthako te dosato, kee ih haumain hai| jo ih hai taan main is lee drirrh haan|

bhagat singh