ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ ਵੜਦੀ ਖਾਵੇ

ਭੈੜੀ ਗੱਲ ਗੜੱਪੇ ਲਾਵੇ

ਲੋਕੋ ਸੱਸਾਂ ਬੁਰੀਆਂ ਵੇ

ਕਲੇਜੇ ਮਾਰਨ ਛੁਰੀਆਂ ਵੇ

ਕਿੱਕਲੀ ਕਲੀਰ ਦੀ

ਪੱਗ ਮੇਰੇ ਵੀਰ ਦੀ

ਦੁਪੱਟਾ ਮੇਰੀ ਭੈਣ ਦਾ

ਘੱਗਰਾ ਨਰੈਣ ਦਾ

ਲੈ ਮਾਮਾ ਪੀਹੜੀ

ਪੀਹੜੀ ਹੇਠ ਕੀੜੀ

ਵੇਖ ਤਮਾਸ਼ਾ

ਭਾਈਆਂ ਪਿੱਟੀ ਕੀੜੀ ਦਾ

ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਦੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚੇ ਖੇਡਦੇ-ਖੇਡਦੇ ਫੱਟੀਆਂ ਸਕਾਉਂਦੇ ਅਤੇ ਸਿਆਹੀ ਪੱਕੜ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਅਨੇਕਾਂ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਫੱਟੀਆਂ ਘੁਮਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ:-

ਸੂਰਜਾ ਸੂਰਜਾ ਫੱਟੀ ਸੁੱਕਾ

ਅੱਜ ਤੇਰਾ ਮੰਗਣਾ

ਕੱਲ੍ਹ ਤੇਰਾ ਵਿਆਹ

ਆਉਣਗੇ ਜਨੇਤੀ

ਖਾਣਗੇ ਕੜਾਹ

ਸੂਰਜਾ ਸੂਰਜਾ ਫੱਟੀ ਸੁੱਕਾ

ਨਹੀਂ ਸੁਕਾਉਣੀ ਗੰਗਾ ਜਾ

ਗੰਗਾ ਜਾ ਕੇ ਪਿੰਨੀਆਂ ਲਿਆ

ਇੱਕ ਪਿੰਨੀ ਫੁੱਟਗੀ

ਮੇਰੀ ਫੱਟੀ ਸੁੱਕਗੀ

ਸੂਫ਼ ਵਾਲੀਆਂ ਕੁੱਜੀਆ ਵਿੱਚ ਕਲਮਾਂ ਪਾਈ ਕੁੱਜੀ ਨੂੰ ਪੈਰਾਂ ਨਾਲ ਦਬਾ ਕੇ, ਕਲਮਾਂ ਨੂੰ ਮਧਾਣੀਆਂ ਵਾਂਗ ਘੁਮਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਮਸਤ ਹੋਏ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ :-

ਕਾਵਾਂ ਕਾਵਾਂ ਢੋਲ ਵਜਾ

ਚਿੜੀਏ ਚਿੜੀਏ ਸਿਪਾਹੀ ਪਾ।

ਕੋਠੇ ਤੇ ਲੱਕੜ

ਮੇਰੀ ਸਿਆਹੀ ਪੱਕੜ

ਕਾਲੇ ਮੰਦਰ ਜਾਵਾਂਗੇ

ਕਾਲੀ ਸਿਆਹੀ ਲਿਆਵਾਂਗੇ

 

ਆਲੇ 'ਚ ਤੂੜੀ

ਮੇਰੀ ਸਿਆਹੀ ਗੂਹੜੀ

 

ਚਿੜੀਏ ਚਿੜੀਏ ਸਿਆਹੀ ਲਿਆ

ਆਨੇ ਦੀ ਮਲਾਈ ਲਿਆ

ਅੱਧੀ ਤੇਰੀ ਅੱਧੀ ਮੇਰੀ

ਜੇ ਤੂੰ ਮਰਗੀ ਸਾਰੀਓ ਮੇਰੀ

ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਕੂਲੋਂ ਛੁੱਟੀ ਹੋਣ ਦਾ ਕਿੰਨਾ ਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ :-

ਅੱਧੀ ਛੁੱਟੀ ਸਾਰੀ

ਮੀਏਂ ਮੱਖੀ ਮਾਰੀ

ਘੋੜੇ ਦੀ ਸਵਾਰੀ

ਘੋੜਾ ਗਿਆ ਦਿੱਲੀ

ਮਗਰ ਪੈ ਗੀ ਬਿੱਲੀ

ਬਿੱਲੀ ਦਾ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਦੰਦ

ਕਲ੍ਹ ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਬੰਦ

ਜਦੋਂ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਮੀਂਹ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਤਾਂ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਗੁੱਡੀ ਫੂਕ ਕੇ ਮੀਂਹ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੁੱਡੀ ਫੂਕਣ ਵੇਲੇ ਅਨੇਕਾਂ ਗੀਤ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ :-

ਰੱਬਾ ਰੱਬਾ ਮੀਂਹ ਵਸਾ

ਸਾਡੀ ਕੋਠੀ ਦਾਣੇ ਪਾ

 

ਕਾਲੇ ਰੋੜ ਪੀਲੇ ਰੋੜ

ਹਾੜ੍ਹੇ ਰੱਬਾ ਵੱਟਾਂ ਤੋੜ

ਕਾਲੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਕਾਲੇ ਰੋੜ

ਮੀਂਹ ਵਸਾ ਦੇ ਜੇਹੇ ਜ਼ੋਰ

ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਭਿਅਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਬਾਲ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਗੀਤ ਬਾਲ ਮਨਾਂ 'ਚੋਂ ਵਿਸਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਗੀਤ ਬਾਲ ਮਨਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਦੀ ਅਤਿਅੰਤ ਲੋੜ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡਾ ਵੱਡਮੁੱਲਾ ਸਰਮਾਇਆ ਹਨ।

ਤੇ ਨਵਾਂ ਨਿਖਾਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਦਲਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕਿਧਰੇ ਮੋਰ ਪੈਲਾਂ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਕਿਧਰੇ ਕੋਇਲਾਂ ਕੂਕਦੀਆਂ ਹਨ :-

ਰਲ ਆਓ ਸਈਓ ਨੀ

ਸੱਭੇ ਤੀਆਂ ਖੇਡਣ ਜਾਈਏ

ਹੁਣ ਆ ਗਿਆ ਸਾਵਣ ਨੀ

ਪੀਘਾਂ ਪਿਪਲੀ ਜਾ ਕੇ ਪਾਈਏ

ਪਈ ਕੂ ਕੂ ਕਰਦੀ ਨੀ ਸਈਓ

ਕੋਇਲ ਹੰਝੂ ਡੋਲ੍ਹੇ

ਪਪੀਹਾ ਵੇਖੋ ਨੀ ਭੇੜਾ

ਪੀਆ ਪੀਆ ਬੋਲੇ

ਲੈ ਪੈਲਾਂ ਪਾਂਦੇ ਨੀ

ਬਾਗੀਂ ਮੋਰਾਂ ਸ਼ੋਰ ਮਚਾਇਆ

ਅਨੀ ਖਿੜ ਖਿੜ ਫੁੱਲਾਂ ਨੇ

ਸਾਨੂੰ ਮਾਹੀਆ ਯਾਦ ਕਰਾਇਆ

ਮੈਂ ਅਥਰੂ ਡੋਲ੍ਹਾਂ ਨੀ

ਕੋਈ ਸਾਰ ਨਾ ਲੈਂਦਾ ਮੇਰੀ

ਨਿੱਕੀ ਨਿੱਕੀ ਕਣੀ ਦਾ ਮੀਂਹ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਅੰਦਰ ਸੁੱਤੇ ਦਰਦ ਜਗਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਗਿੱਧਾ ਪਾਉਣ ਲਈ ਉਤਸੁਕ ਹੋ ਉਠਦੀਆਂ ਹਨ :-

ਛਮ ਛਮ ਛਮ ਛਮ ਪੈਣ ਫੁਹਾਰਾਂ

ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਰੰਗ ਨਿਆਰੇ

ਆਓ ਕੁੜੀਓ ਗਿੱਧਾ ਪਾਈਏ

ਸਾਨੂੰ ਸਾਉਣ ਸੈਨਤਾਂ ਮਾਰੇ

ਸਾਉਣ ਦਾ ਸੱਦਾ ਭਲਾ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਨ :-

ਸਾਉਣ ਮਹੀਨਾ ਦਿਨ ਗਿੱਧੇ ਦੇ

ਕੁੜੀਆਂ ਰਲ ਕੇ ਆਈਆਂ

ਨੱਚਣ ਕੁੱਦਣ ਝੂਟਣ ਪੀਘਾਂ

ਵੱਡਿਆਂ ਘਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਈਆਂ

ਆਹ ਲੈ ਮਿੱਤਰਾ ਕਰ ਲੈ ਖਰੀਆਂ

ਬਾਂਕਾਂ ਮੇਚ ਨਾ ਆਈਆਂ

ਗਿੱਧਾ ਪਾ ਰਹੀਆਂ-

ਨਣਦਾਂ ਤੇ ਭਰਜਾਈਆਂ

ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਪਿਪਲੀ ਪੀਂਘਾਂ ਪਾਉਣ ਕਰਕੇ ਪਿੱਪਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਭਾਗਾਂ ਵਾਲਾ' ਸਮਝਦਾ ਹੈ।

ਥੜਿਆਂ ਬਾਝ ਨਾ ਸੋਹਦੇ ਪਿੱਪਲ

ਫੁੱਲਾਂ ਬਾਝ ਫਲਾਹੀਆਂ

ਹੰਸਾਂ ਨਾਲ ਹਮੇਲਾਂ ਸੋਹਦੀਆਂ

ਬੰਦਾਂ ਨਾਲ ਗਜਰਾਈਆਂ

ਧੰਨ ਭਾਗ ਮੇਰਾ ਆਖੇ ਪਿੱਪਲ

ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਪੀਂਘਾਂ ਪਾਈਆਂ

ਸਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ

ਪੀਂਘਾਂ ਅਸਮਾਨ ਚੜ੍ਹਾਈਆਂ

ਜਦੋਂ ਸਾਉਣ ਦੀਆਂ ਕਾਲੀਆਂ ਘਟਾਵਾਂ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਬਿਰਹੋਂ ਕੁੱਠੀ ਮੁਟਿਆਰ ਤੜਪ ਉਠਦੀ ਹੈ :-

ਭਿੱਜ ਗਈ ਰੂਹ ਮਿੱਤਰਾ

ਸ਼ਾਮ ਘਟਾਂ ਚੜ੍ਹ ਆਈਆਂ

ਉਹ ਤਾਂ ਕੋਇਲ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ 'ਤੇ ਚੋਗ ਚੁਗਾਉਣਾ ਲੋਚਦੀ ਹੈ:-

ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦੀ ਮੈਨੂੰ ਕਦਰ ਬਥੇਰੀ

ਲਾ ਕੇ ਤੋੜ ਨਿਭਾਵਾਂ

ਨੀ ਕੋਇਲੇ ਸਾਉਣ ਦੀਏ

ਤੈਨੂੰ ਹੱਥ 'ਤੇ ਚੋਗ ਚੁਗਾਵਾਂ

ਇਸ ਰੁਮਾਂਚਕ ਵਾਤਵਰਣ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬਣਾਂ ਦਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਤਿਉਹਾਰ 'ਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ' ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਾਵਾਂ ਨਾਲ ਉਡੀਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਿਆਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਆਪਣੇ ਪੇਕਿਆਂ ਦੇ :- ਘਰ ਆ ਕੇ ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਮਨਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ

ਮਹਿੰਦੀ ਤਾਂ ਪਾ ਦੇ ਮਾਏਂ ਸੁਕਣੀ

ਮਾਏਂ ਮੇਰੀਏ

ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਨੀ ਉਦਾਸ

ਸਾਵਣ ਆਇਆ

ਨੂੰਹਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜੀਂ ਮਾਏਂ ਪੇਕੜੇ

ਮਾਏਂ ਮੇਰੀਏ ਨੀ

ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਲਈ ਨੀ ਮੰਗਾ

ਸਾਵਣ ਆਇਆ

ਜਿਹੜੀਆਂ ਵਿਆਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਸਾਉਣ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੇਕੀਂ ਨਹੀਂ ਆ ਸਕਦੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮਾਪੇ ਤੀਆਂ ਦਾ ਸੰਧਾਰਾ ਭੇਜਦੇ ਹਨ। ਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਧਾਰੇ ਵਿੱਚ ਉਹਦੇ ਲਈ ਤਿਓਰ ਅਤੇ ਮਠਿਆਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਧਾਰੇ ਦਾ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਚਾਅ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ