ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਦੇ ਲੋਕ ਹਸਦੇ ਅਜੀਬ ਹੈਂ ਤੂੰ, ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਦੈ, ਰਾਤੀਂ ਪੜ੍ਹਨ ਚਲਾ ਜਾਨੰ। ਤੇਰੇ ਨਾਮ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਸਹੀ ਨੇ, ਇਹ ਸਿਧ ਕਰਨ ਲਗਿਆ ਕੀ?

ਹੁਣ ਮੈਂ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇ ਸਕਦਾਂ। ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਦੇ ਮਾਇਨੇ ਸਹੀ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਚੰਦਰਮਾ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਸੁਹਣਾ ਹੋਰ ਕੌਣ ਹੋ ਸਕਦੈ? ਸੋ ਉਨ੍ਹੀਂ ਦਿਨੀ ਇਸ ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਨੂੰ ਸਾਰਾ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ। ਗਰੀਬੀ ਜਾਂ ਅਮੀਰੀ ਕੀ ਕਰੇਗੀ, ਮੈਂ ਹਾਂ ਈ ਸੰਦਾਈ ਜਦੋਂ।

ਮੰਗ ਮੰਗ ਕੇ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨੀਆਂ ਮੈਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਸੱਚ ਪੁੱਛੇ ਮੈਨੂੰ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵਿਚੋਂ ਕਿਤਾਬ ਇਸੂ ਕਰਵਾਉਣ ਤੋਂ ਨਫਰਤ ਹੈ। ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਕੋਠੇਵਾਲੀ ਔਰਤ ਜਾਣੋ। ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਵਾਕਾਂ ਹੇਠ ਲਕੀਰਾਂ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ, ਹੋਰ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਾ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਬੁਰੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਨੇ। ਮੈਨੂੰ ਤਾਜ਼ੀ ਕਿਤਾਬ ਚਾਹੀਦੀ ਐ, ਦੁਧ ਚਿਟੀ ਤਾਜ਼ਗੀ ਵਾਲੀ।

ਟਰਸ਼ਿਅਮ ਓਰਗਾਨਮ ਮਹਿੰਗੀ ਕਿਤਾਬ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਉਦੋਂ ਮੇਰੀ ਤਨਖਾਹ 70 ਰੁਪਏ ਮਹੀਨਾ ਸੀ, ਇਤਫਾਕ ਸਮਝੌ, ਕਿਤਾਬ ਦੀ ਕੀਮਤ ਵੀ 70 ਰੁਪਏ ! ਪਰ ਮੈਂ ਖਰੀਦ ਲਈ। ਬੁੱਕਸੈੱਲਰ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਕਹਿੰਦਾ- ਸਾਡਾ ਤਾਂ ਕੋਈ ਅਮੀਰਜ਼ਾਦਾ ਨਾ ਏਨੀ ਮਹਿੰਗੀ ਕਿਤਾਬ ਖਰੀਦੇ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਵੇਚਣ ਲਈ ਧਰ ਰਖੀ ਐ, ਪੰਜ ਸਾਲ ਹੋ ਗਏ, ਗਾਹਕ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਲੋਕ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਦੇਖਦੇ ਨੇ, ਮੁੱਲ ਪੁੱਛਕੇ ਧਰ ਦਿੰਦੇ ਨੇ। ਤੂੰ ਦਿਨੇ ਕੰਮ ਕਰਦੈ, ਰਾਤੀਂ ਪੜ੍ਹਦੇਂ, ਯਾਨੀ ਕਿ ਦਿਨ ਰਾਤ ਲੱਗਾ ਰਹਿਨੇ, ਤੂੰ ਕਿਵੇਂ ਖਰੀਦ ਲਈ ਇਹ ?

ਮੈਂ ਕਿਹਾ- ਜਿੰਦਗੀ ਵੱਟੇ ਲੈਣੀ ਪਏ ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਮੈਂ ਤਾਂ ਵੀ ਨਾ ਛੱਡਾਂ। ਇਹਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਹੀ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਾਫੀ ਐ। ਜੋ ਮਰਜੀ ਕੀਮਤ ਹੋਏ, ਲੈਣੀ ਈ ਲੈਣੀ ਐਂ।

ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਮੁਖਬੰਧ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜ੍ਹਿਆ ਵਾਕ ਇਹ ਸੀ- ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਇਹ ਤੀਜਾ ਗ੍ਰੰਥ ਹੈ ਤੇ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ ਕੁਲ ਤਿੰਨ। ਪਹਿਲਾ ਅਰਸਤੂ ਦਾ ਹੈ, ਦੂਜਾ ਬੇਕਨ ਦਾ ਤੇ ਤੀਜਾ ਇਹ ਮੇਰਾ।

ਉਸਪੈਂਸਕੀ ਦਾ ਇਹ ਵਾਕ ਪੜ੍ਹਕੇ ਮੈਂ ਦੰਗ ਰਹਿ ਗਿਆ - 'ਮੇਰਾ ਇਹ ਗ੍ਰੰਥ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਗ੍ਰੰਥ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਹੈ।' ਇਸ ਵਾਕ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸੀਨੇ ਵਿਚ ਗੋਲੀ ਦਾਗ ਦਿੱਤੀ।

ਬੁੱਕਸੈਲਰ ਦੀ ਹਥੇਲੀ ਤੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਤਨਖਾਹ ਰੱਖੀ। ਤੁਸੀਂ ਮੰਨਣਾ ਨੀ, ਇਸ ਸੌਂਦੇ ਕਾਰਨ ਮੇਰਾ ਪੂਰਾ ਮਹੀਨਾ ਫਾਕਾਕਸ਼ੀ ਵਿਚ ਬੀਤਿਆ। ਇਹੋ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਉਹ ਸੁਹਣਾ ਮਹੀਨਾ ਹੁਣ ਕਿਹੜਾ ਮੈਨੂੰ