ਵਾਂਗ ਤੁਹਾਡੀ ਹੋਂਦ ਵਿਚੌਂ ਪਾਰ ਲੰਘ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਸੂਏ ਦਾ ਵਾਰ ਤੁਹਾਡਾ ਡਰਾਉਣਾ ਸੁਫਨਾ ਤੋੜ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਪਿਆਰਾ ਆਦਮੀ ਸੀ ਵਿਟਜੰਸਟੀਨ। ਆਕਸਫੋਰਡ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਾਸਫੀ ਦੀ ਸਨਮਾਨਯੋਗ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਹੋਈ, ਉਸ ਨੇ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਪਿਆਰ ਹੈ ਉਸ ਨਾਲ। ਖੇਤੀ ਕਰਦਾ ਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਫੜਦਾ। ਆਦਮੀ ਅੰਦਰਲਾ ਸੁਹੱਪਣ ਇਹੋ ਹੁੰਦੈ। ਯਾਂ ਪਾਲ ਸਾਰਤਰ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਹੋਂਦ ਹੈ ਉਹਦੀ ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਵਿਟਜੈਸਟੀਨ ਨੇ ਹੋਂਦਵਾਦ ਬਾਰੇ ਕਦੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਹੋਂਦਵਾਦ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ, ਇਹ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਹੈ ਜੋ ਜੀਵਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹੋਰ ਕੋਈ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ।

ਵਿਟਜੈਸਟੀਨ ਨੇ ਕਿਤਾਬ ਉਦੋਂ ਲਿਖੀ ਜਦੋਂ ਜੀ.ਈ.ਮੂਰ ਅਤੇ ਬਰਟਰੰਡ ਰਸਲ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੇ ਦੋ ਮਹਾਨ ਫਿਲਾਸਫਰਾਂ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਦਾ ਜਰਮਨ... । ਟ੍ਰੈਕਟੈਟਸ ਲਾਜਿਕੋ ਫਿਲੋਸੋਫੀਕਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਵਾਸਤੇ ਇਹੋ ਕੁਝ ਕਾਫੀ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਟਾਈਟਲ ਦੀ ਟ੍ਰਾਂਸਲੇਸ਼ਨ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਲਿਖਾਂਗੇ ਵਿਟਜੰਸਟੀਨ, ਮੂਰ ਅਤੇ ਰੱਸਲ। ਮੇਰਾ ਵਸ ਚਲਦਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮੂਰ ਅਤੇ ਰਸਲ ਦੀ ਥਾਂ ਵਿਟਜੰਸਟੀਨ ਨੂੰ ਗੁਰਜਿਣ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਵਿਚ ਬਿਠਾ ਦਿੰਦਾ। ਇਹ ਸਹੀ ਥਾਂ ਸੀ ਉਸ ਵਾਸਤੇ ਪਰ ਖੁੰਝ ਗਿਆ। ਅਗਲੀ ਵਾਰ... ਯਾਨੀ ਕਿ ਅਗਲੇ ਜਨਮ ਵਿਚ ਇਹੀ ਠੀਕ ਰਹੇ, ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ, ਉਸ ਵਾਸਤੇ। ਮੇਰੇ ਵਾਸਤੇ ਇਹੋ ਜਨਮ ਕਾਫੀ ਹੈ, ਅਖੀਰਲਾ। ਇਕ ਜਨਮ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਰਜਿਫ, ਚਾਂਗ ਸ਼ੂ, ਬੋਧੀਧਰਮਾ ਦੀ ਸੰਗਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ, ਮੂਰ ਅਤੇ ਰਸਲ ਦੀ ਨਹੀਂ, ਵਾਈਟਹੈਂਡ ਦੀ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ। ਮਾੜੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਪੈ ਗਿਆ। ਭਲਾ ਆਦਮੀ ਬੁਰੀ ਸੰਗਤ, ਬਰਬਾਦ ਹੋਣਾ ਹੀ ਸੀ ਫਿਰ।

ਮੇਰਾ ਤਜਰਬਾ ਹੈ ਸਹੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਬੁਰਾ ਬੰਦਾ ਵੀ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਮਾੜੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਭਲਾ ਬੰਦਾ ਮਾੜਾ ਹੋ ਜਾਂਦੈ। ਇਹ ਗੱਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਲਿਆਂ ਬੁਰਿਆਂ ਉਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਗਿਆਨੀ ਉਪਰ ਅਸਰ ਨੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਗਿਆਨੀ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਸੰਗਤ ਕਰ ਸਕਦੈ, ਈਸਾ ਕੋਠੇਵਾਲੀ ਮੰਗਡੇਲਨਾ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ, ਬੁੱਧ ਕਾਤਲ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ ਉਸ ਕਾਤਲ ਨੂੰ ਜਿਸਨੇ 999 ਬੰਦੇ ਮਾਰੇ ਹੋਣ। ਹਜ਼ਾਰ ਬੰਦੇ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਸੀ ਉਸਦਾ, ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਵੀ ਮਾਰਨਾ ਸੀ ... ਤਾਂ ਹੀ ਬੁੱਧ ਕੋਲ ਆਇਆ।

ਕਾਤਲ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਉਂਗਲੀਮਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਂਗਲੀਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਪਹਿਨੀ ਰਖਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਤਰੀਕਾ ਸੀ ਬੰਦਾ ਮਾਰ ਕੇ ਉਸਦੀਆਂ ਉਂਗਲਾ