eik kraanteekaaree dee sirajanaa daa dasataavez

mottarasaaeekal ddaaeiree dee guveraa de likhe uh dasataavezee safaree verave han, jiharre usane disanbar 1951 ton agasat 1952 dee dakhanee amareekee mottarasaaeekal yaataraa dauaraan likhe | uhanee dineen uh yooneevarasittee aaf biaoonas aaeiras de maiddeekal sakool de vidiaarathee vajon parrh rihaa see | sachee gal taan ih hai ki uh saare maahaual ton akiaa piaa see | uh rutteen ton parhe bhaj ke ghumakarree, betarateebee te rumaanch raaheen duneean noo dekhanaa chaahundaa see| 1950 vich 21 saal dee umar vich usane aapanee pahilee mottarasaaeekal yaataraa madhaarajanatteenee khetar vich keetee| ih safar 4 hazaar kilomeettar lamaa see| is safar dauaraan usane sanyukat raaj amareekaa de laateenee deshaan vich vadhade aarathik prabhaav te isade bhairre nateejiaan noo mahisoos keetaa | safr de ant te uh koraddobaa vich aapane mitar tomaash te alabaratto garenaaddo noo miliaa| alabaratto us naalon chhe saal vaddaa see te koharr rog te ddaakattareekhoj naal jurriaa hoeaa see| ihee alabaratto chee daa mottarasaaeekal ddaaeiree vaalee yaataraa daa saathee baniaa|

ddaaeiree vich varanit yaataraa dauaraan chee te alabaratto dakhanee amareekaa de kee deshaan vich ge| arajanatteenaa ton suroo ho ke chilee, peroo, kolanbeea, vainazooelaa te pairaaguve aad deshaan vich uh ge| laa pedarosaa maaddal daa mottarasaaeekal chilee vich hee unhaan daa saath chhadd giaa, par unhaan aapanee ghumakarree jaaree rakhee| chee ne laateenee amareekee deshaan de mool sabhiaachaar noo samajhiaa, mool nivaaseean dee bhaashaa te sansakritee noo tabaah keete jaan de basateekaaree prabhaavaan noo samajhiaa| udayogeekaran de naan hetth ho rahee kudaratee te aarathik vaseeliaan dee lutt noo jaaniaa te amareekaa valon inhaan desaan vichon hoonjhee jaa rahee poonjee te vanddeean jaa raheean bimaareean noo nerrion dekhiaa| usane alabaratto naal chilee te peroo deean koharrabasateean daa dauaraa keetaa| te is tarasanaak haalaat pratee ghrinaa naal bhar ke badalaa de paitarriaan te vichaar keetee| damen kaaran badatar sareerak haalat de baavajood chee ne ih yaataraa pooree keetee te vishes tarhaan dee aoorajaa naal bhar ke vaapas paratiaa|

eih ddaaeiree us samache yaataraabirataant noo pesh karadee hai|chee guveraa

eih kitaab main do ku saal pahilaan parrhee| udon ton hee isade anuvaad dee ichhaa man vich angarraaeean rahee see | is kitaab de anuvaad ton prakaashan tak mere bahut saare sahikarameean, dosataan te muhabatee lokaan dee preranaa miladee rahee| kujh naavaan tak seemat karake main bhaavanaa daa anaadar naheen karanaa chaahundaa| ih keval mahisoos karan te maanan vaalee bhaavanaa hai| sirajanaa, sameekhiaa te anuvaad mere lee iko kaaraj de tin paasaar han| is pusatak de prakaashit hon te mainoo tasalee daa ahisaas hai|

jagavindar jodhaa

mottarasaaeekal ddaaeiree

laateenee amareekee yaataraa de anubhav

eis tarhaan aseen jaaniaa ik doosare noo

eih kahaanee kise laajavaab naaeikatav dee jaan kise sanakee de birataant naheen| ghatto ghatt meree likhat daa ajihaa koee udesh naheen hai| ih unhaan do lokaan de jeevan dee jhalakee hai jo kise khaas samen samaantar jeeve jadon unhaan deean aasaavaan te bhavakh de supane iko jihe san|

manakh aapanee zindagee de nauan maheeniaan vich bahut saareean cheejaan baare soch sakadaa hai| uh aapane aap noo sire de daarashanik vichaaraan te ikaagar karan ton lai ke aapane pett dee sathitee mutaabak soop de piaale dee hetthale daraje dee ichhaa tak sabh kujh soch sakadaa hai| ate haan, jekar naal hee uh viakatee romaanchak praviratee vaalaa vee hai taan uh baakee janiaan lee kujh jeevant prasangaan noo saamhane liaa sakadaa hai| jo aam varanit veraviaan varage hee honage|

eih bilakul uven hai, jis tarhaan koee sikaa havaa vich uchhaaliaa jaave taan uh kee vaar sidhaa ddigadaa hai te kee vaar ulattaa| aadamee, jo saareean cheezaan daa sabh ton vaddaa paimaanaa hai, auh aadamee jisanoo main aapaneean akhaan naal dekhiaa hai, meree zubaan raaheen, meree bhaashaa vich aapanee gal kahindaa dikhaaee de rihaa hai| ih bilakul use tarhaan hai, jis tarhaan sike daa sidhaa paasaa aaun deean das sanbhaavanaavaan vichon main keval ik noo dekhiaa te pesh keetaa hove| jaan fir tuseen is ton ikadam ulatt sathitee hon dee kalapanaa vee kar sakade ho| is dee asal vich sanbhaavanaa vee hai ate mainoo is daa koee afasos vee naheen hai kiaunk bulh uhee varanan kar sakade han jo akhaan ne dekhiaa hove| kee ise karake hee saaddaa dristteekon kade vee sanpooran naheen ho sakadaa, kiaunk ih vadhere karake asathaaee ate pooree tarhaan soochanaatamak naheen hundaa | kee aseen aapane faisaliaan noo lai ke gaira samajhauataapooran ravaeea rakhade haan ttheek hai, par ihee sabh ton vaddaa kaaran hai ki ttaaeeparaaeettar uhee kujh likhadaa hai jo mereean ungaleean raaheen usade akharaan vich parivaratat hundaa hai te uh bhaavanaavaan hun mritak han| vaddee gal ih hai ki is dee zinmevaaree koee naheen laindaa|

jis viakatee ne ih nottis likhe uh use pal mar giaa see jad usade pairaan ne arajanatteenaa dee mittee noo chhohiaa| jis bande ne inhaan nottisaan noo

fottograafee de kise vee kitaabache vich tuseen chaandanee raat vich khicheean geean saaf tasaveeraan baare sapashatt tauar te jaan sakoge| is de naal dite ge| soochanaatamak paatth vichon tuseen shaam de dhundalake de rehasaan baare vee jaan sakade ho| par is kitaab de paatthakaan noo meree drishattee dee sanvedanaseelataa naal ziaadaa vaakafee naheen hovegee, mainoo vee isadaa ahisaas mushakal naal hee hundaa hai| is lee paatthak ih naheen jaan sakanage ki ttheek us samen hee fottograafik palett de khilaaf kee kihaa giaa jadon asal vich meree har fotto khichee gee see taan tuseen mere te yakeen vee kar sakade ho te naheen vee| mere lee ih ziaadaa maane naheen rakhadaa, jadon tak tuseen us drish noo naheen jaananaa chaahunde jis dee fottokaaree main aapane nottisaan vich keetee hai| main tuhaanoo jo sachaaee dasan jaa rihaa haan, ausadaa badal talaashanaa tuhaadde lee bahut muskil hovegaa| par, hun main tuhaanoo us bande naal chhaddadaa haan jo main honaa chaahiaa see|

0

samundar dee bhaal

samundar de saamhane puniaan daa chan chaandee range prateebinbaan deean chamakeeleean lahiraan paidaa karadaa chamak rihaa see | aseen aapaneaapane khiaalaan dee gahiraaee vich gavaache retale kinaare te baitthe is de javaarabhaatte noo nihaar rahe saan| mere lee samundar sadaa ton hee hauasalaa den vaale piaare mitar vaang rihaa hai| gujhe bhedaan noo seene andar samo lain te kade pragatt naa karan vaalaa dosat, hameshaa sachee salaah den vaalaa, jisadeean bhaavapoorat avaazaan dee jiven chaaho uven hee viaakhiaa keetee jaa sakadee hai| alabaratto lee ih navaan hairaaneejanak drish see| usadeean gahireean te baichen akhaan barre ahisaan naal har lahir noo paidaa hundiaan, aubharadiaan te saahil te aa ke maradiaan dekh raheean san| teehaan de kareeb alabaratto pahilee vaar attalaanttik mahaansaagar noo dekh rihaa see te aapanee is khoj te maanamataa mahisoos kar rihaa see, jiharree is gal noo chihanat karadee see ki har paase ton aaunde kee rasatiaan dee manzil dharatee hee hai| taajaa havaavaan man noo samundar de mijaaj ate taakat de ahisaas naal bhar raheean han, einhaan dee chhoh naal har cheez roopaantarit ho jaandee hai | ithon tak ki kamabaika noo vee, jis dee vigee jihee nikee thoothan hiladee ate ik pal vich kee vaar usade chamakeele feetiaan noo hilaa dindee|

kamabaik ik rakhavaalaa vee hai te ik prateek vee| mere vaapas aa ke punaramilaap dee ichhaa daa prateek, te aapanee maarree kisamat daa rakhavaalaa jo mottarasaaeekal ton do vaar ddigiaa | ik vaar taan aapane baig samet pichhion udd hee giaa doojee vaar jad us noo dasat lage hoe san te uh ik ghorre valon lagabhag kuchal hee ditaa giaa see|

aseen maar ddel palaattaa de utar vich gaasel vilaa vich haan| mere chaache de ghar aapane pahile 1200 kilomeettar de safar dee thakaavatt laahundiaan te usadee praahunachaaree daa anand maanadiaan| bhaaven ih safr sukhaalaa hee rihaa par

nike jihe kute noo aranaisatto chee guveraa valon ditaa angarezee naan, jisanoo uh miraamaar vich chhutteean bitaa rahee aapanee sahelee chichaaeenaa lee liaaeaa see|

eis dooree karake saadde mezabaanaan ne saanoo bahut ijt ditee| saanoo uthe jaan jaan naan jaan baare koee andaajaa naheen see, par saanoo ih pataa see ki uthe jaanaa aauakhaa hovegaa| ghatto ghatt is samen aseen ih sochade haan| alabaratto baareekee naal tiaar keetee yaataraa yojanaa te hasadaa hai jis de mutaabik saanoo is vele aapane safar de aakharee marahale te honaa chaaheedai, jadak aseen taan haale shurooaat hee keetee hai|

aapane chaache valon ddabaaband meett te sabazeean daan vich praapat karake aseen gaasel ton vidaa hoe| turade samen us ne baareeloche chon ttaileegraam bhejan lee kihaa, jadon aseen uthe pahunch ge| taan ki uh is ttaileegraam de nanbar naal ddaakalaattaree dee ttikatt khareed sake| ih saadde lee thorrhee jihee haan vaachee preranaa jaapee| kujh horaan ne saadde mottarasaaeekal dee haalat te viang karadiaan kihaa ki ih mottarasaaeekal paidal chalan lee changaa bahaanaa hovegaa| aseen ajihe lokaan noo galat saabit karan lee drirrh sankalapat saan | ih kudaratee tauar te paidaa hon vaalaa sandeh hee see jis ne saadde ik doosare upar yakeen noo banaaee rakhiaa|

samundar kandte dee sarrak te jaandiaan hoeaa kamabaik aapanee uddaaree dee bhaavanaa noo barakaraar rakh rihaa see, jo ik vaar fir sir ttakaraaun de baavajood salaamat bach giaa see | mottarasaaeekal noo kanttarol karanaa aauakhaa hai, kiaunk gurataa khich de kendar ton pichhe vaadhoo bhaar ladiaa hoeaa hai jo agale chake noo chukee jaa rihaa hai| inj saaddee rafataar vich lagaataar rukaavatt pai rahee hai| aseen ik jhattakee dee dukaan te ruke ate bhunan lee kujh meett te kute lee dudh khareediaa, jo is noo sunghegaa vee naheen| dudh lee kharache paisiaan ton vadh main is nike jihe jeev dee sihat noo lai ke chintat haan | meett ghorre vaang sakhat ho giaa hai| ih inaa mitthaa hai ki aseen is noo khaa hee naheen sakade | main meett dee ik bottee havaa vich uchhaalee te kute ne ih havaa vich hee boch lee| main ik hor bottee uchhaalee te fir uhee vaapariaa| dudh te usadaa hak inj jaandaa rihaa| kamabaik naal is shugal mele dauaraan hee main miraamaar vich praves keetaa jo ik.....

0

piaar tarasaveen rok

eis ddaaeiree daa haragiz ih iraadaa naheen ki miraamaar de unhaan dinaan noo dubaaraa chete keetaa jaave, jithe kamabaik noo ik ghar mil giaa ate jithe de ik nivaasee noo kamabaik de naan ne vishes tauar te moh liaa| saaddaa safar anishachitataa de is savarag vich tthahiriaa hoeaa see| main unhaan sbadaan de vas vich saan jinhaan ne sahimatee de ke is rok noo paidaa keetaa see|

alabaratto ne khatare noo bhaanpiaa te uh aapane aap de amareekaa deean sarrakaan ute ikalaa hon dee kalapanaa kar rihaa see | bhaaven usane ih kade bol ke naheen kihaa| sangharash taan mere ate us kurree vichakaar see| ik pal lee jiven hee main jetoo roop vich utthiaa, jaan jadon main ajihaa sochiaa, ottero silavaa deean sataraan mere kanaan vich goonj uttheean....

kishatee te chhittiaan dee aavaaz sunee

ausade nange pair

ate saadde chihariaan te mahisoos hoeaa

bearaam dhundalakaa

meraa dil, ausadee hond

ate bihabal rasatiaan vich jhool rihaa,

kithon liaavaan uh taakat

ki usadeean akhaan chon aazaad hovaan

te usadee baahaan chon vee

baarish samen seese uhale uhadaa ronaa

hanjhoo te haukiaan pichhe lukee

achaanak ronaa rukiaa

ruk main tere naal

turan lee aaee

haalaank us ton baad mainoo shubhaa hoeaa ki paanee vich veh ke aaee kise lakarree noo ih kahin daa hak hai meree jit hoee, jadak lahiraan usanoo

miguan ottero silavaa 1908 vich janamiaa vainazuelaa daa khabepakhee kavee te naavalakaar

eichhat kinaare te liaaundeean han| par ih taan baad dee gal hai, jisadaa varatamaan naal koee sanbandh naheen| mere viaunte do din rabarr vaang fail ke atth dinaan vich vatt ge| ant aapane kusaile savaal vaale alavidaaee saah laindiaan main mahisoos keetaa ki main rumaanch deean havaavaan te savaar ho ke anadekhee duneean de supaniaan naal bhar giaa haan | uthe main onaa hee oparaa hovaangaa jinee uh duneean mere lee oparee hovegee| mainoo lagiaa uh sathiteean mere lee vadhere subhaavik te kudaratee honageean|

mainoo uh din yaad hai jad meraa mitar samundar dee kaid vichon meree aazaadee lee, mere bachaa vich aaeaa see | samundar daa kandtaa ikadam bejaan te reteelaa see ate tthandteean samundaree havaavaan chal raheean san| meraa sir dharatee dee nighee godee vich piaa see, aaleduaale dee har cheez isanoo sahaaraa de rahee see| pooree kaaeinaat mereean antaraaavaajaan dee sahimatee mutaabak ateet vich laiabadh gote lai rahee see| achaanak havaa daa taakatavar bulhaa samundar dee vakharee aavaaj lai ke aaeaa te main hairaanee naal aapanaa sir chuk liaa| bhaaven ih kise jhootthe jihe sanket ton binaan kujh vee naheen see | main aapane supaniaan dee piaar bharee godee vich vaapas paratiaa| use vele main samundar dee chetaavanee aakharee vaaree sunee| isadee vishaal te bhiankar garajanaa mere andar de kile dee saantee noo aatankit kar rahee see|

aseen tthar ke kinaare ton chale ge, par meree baichenee mainoo ikalaa chhadd hee naheen rahee see| is chhotte jihe kinaare kol samundar jiven vachatar tareekiaan naal nach rihaa see, aapane saare niyamaan noo ulanghadaa, jiven koee chetaavanee de rihaa hove | par piaar vich ddubiaa ik inasaan bhaaven alabaratto ne is lee vadhere khulhaa ate saaf sabad varatiaa see kudarat dee ajihee chetaavanee sunan dee haalat vich naheen see| kise biaook de vadde dtidda vich meree hond de burajuaa hise aje niramaanakaaree vich hee san|

kise rabee aadesh vaang khojee lee pahilaa udes hai, ausadee muhinm do bindooaan vichakaar failee hove| pahilaa bindoo hai yaataraa te ravaanagee ate doosaraa vaapasee | jekar tuhaaddaa aashaa doosare sidhaantak bindoo noo vaapasee de asal arath naal jorr ke dekhanaa hai taan saadhanaan baare haragiz naa socho| kiaunk yaataraa asal vich ik vith hai jo udon hee samaapat hundee hai jadon vith muk jaave ate yaataraa de one hee saadhan hunde han, jine isadee samaapatee de tareeke| inj kihaa jaave taan saadhan, beant han|

eithe dee aapanee premikaa de ameer baap val sanket kar rihaa hai jo amareekan mottaraz janaral maarakeett daa ameer biaook see|

mainoo yaad hai alabaratto dee salaah see, auh kangan lai|

naheen taan toon uh naheen jo toon khud baare sochadaa en|

chichaaeenaa daa hath mere hathaan de chhalaave vich see|

chichaaeenaan uh kangan kee main ihanoo aapane raah disere te teree yaad vajon rakh lavaan

vichaaree kurree| mainoo pataa see, auh kujh vee kahin par us sone dee koee vukat naheen see| kangan farree ungaleean us piaar noo maap raheean san, jis de vas main ih mangiaa see| ghattoghatt main imaanadaaree naal ihee sochadaa haan | alabaratt ne kihaa mainoo jaapiaa bahut hee sharaaratee tareeke naala tereean naazuk ungaleean noo ih poore 29 kairett daa bhaar chukan dee lorr naheen piaaree|

0

aakharee sanbandh daa ttuttanaa

aseen agale parraa nikocheea val chal pe| jithe alabaratto daa yooneevarasittee vele daa ik dosat praikattis karadaa see | aseen suvakhate hee saaraa rasataa asaanee naal taia kar liaa ate bilakul dupahir de khaane tak uthe puj ge| usade mitar ne taan saaddaa garamazosee naal savaagat keetaa par mitar dee beevee ne uh utashaah naheen dikhaaeaa| saaeid usane saadde malang kraanteekaaree tareekiaan karake saanoo khataranaak samajh liaa see|

tere ddaakattar dee yogataa haasal karan vich keval ik saal rahindaa hai te toon ghunman tur piaa| tuhaadde vaapas paratan daa vee koee andaazaa naheen| aisaa kiaun bee

aseen usade niraashaajanak savaalaan daa koee nigar utar naheen de sake te es gal ne usanoo hor ddaraa ditaa| uh saadde naal nimar see, par usadee talakhee vee saaf zaahir ho rahee see| is tath noo jaanadee hon de baavajood ghatto ghatt mainoo lagadai uh jaanadee hee see ki jit usadee hee hovegee| kiaunk usadaa patee taan saadde chhuttakaare de vichaar ton parhe see|

maaraddol palaattaa pahunch ke aseen alabaratto de ik ddaakattar dosat noo mile, jiharraa aapaneean saareean riaaeitaan samet peronisatta paarattee vich shaamil ho giaa see| nikocheea daa ih ddaakattar aapane aap pratee vafaadaar rihaa, jad ki saadde varage hor jujhaaravaadee ik ton doosare hathaan vich kheddade rahe| raajasee tauar te jujhaarooaan dee hamaaeit mere lee kade vee niaansheel naheen rahee see, jad ki alabaratto ik samen inhaan de bahut nerre reh chukaa see te kujh khaarrakoo aagooaan dee izat karadaa rihaa see|

jadon aseen dubaaraa mottarasaaeekal te savaar hoe, ate tine vadheea dinaan lee us jorre de dhanavaadee hoe, aseen baaheea balaakaan val vadhe| aseen

poronisatt saabakaa arajanatteenee raashattarapatee juaan poron dee madhamaaragee raajasee paarattee see| anuvaadaka

thorrhe jihe ikale par changee gal vadhere aazaad saan | saadde kujh mitar saanoo uddeek rahe san ate unhaan nighee mejbaanee lee peshakas keetee see | aseen dakhanee kandte te kujh din bitaae ate mottarasaaeekal ttheek karake shir vich bevajhaa ghunmade rahe| ih uh aakharee din san, jadon aseen paisedhele baare naheen sochiaa| baad vich taan aapane nirantar ghatt rahee maaeaa karake sakhatee naal meett, daleea ate rottee dee bajhaveen khuraak tak seemat honaa piaa| rottee daa savaad ik chetaavanee bhare lahije vich sanket dindaa, budte aadamee, hun main tere kol chhetee naheen aaunaa| ate is noo hor josh naal chabaaunde| aseen aootthaan vaang agalee yaataraa lee aapane raakhaven bhanddaar bhar lainaa chaahunde saan|

ravaanagee ton pahilee raat mainoo bukhaar ate khangh ne dab liaa, sitte vajon aseen baaheea balaankaan vich hee ik din pachharr ge| aakhirakaar baad dupahir tin vaje karrakadee dhup vich aseen ture | jadon aseen meddaanos kol retale kinaariaan te puje garamee hor vadh chukee see| buree tarhaan lade hoe bhaar kaaran mottarasaaeekal behoodaa dtang naal niyantaran ton baahar ho rahee see, pahee lagaataar ghunm rahe san| alabaratto dee zid ret naal sakhat sangharash kar rahee see| us vele de haalaat mutaabak saanoo ih gal pataa see ki aseen khusk jmeen upar pujan ton pahilaan chhe vaar rete upar ruk ke aaraam keetaa see| aakhirakaar aseen kar vikhaaeaa, aseen baahar nikal aae| meddaanos upar jit praapat karan lee mere saathee daa sabh ton vaddaa daavaa ihee see|

eithon main niyantaran aapane hath vich lai liaa te guaach ge keematee samen dee pooratee lee rafataar vadhaa ditee| ik morr noo ret ne bahut changee tarhaan dtakiaa hoeaa see, tthaah denee saaddee yaataraa daa badatareen dhamaakaa hoeaa| alabaratto noo taan jhareett tak naheen aaee par meraa pair fas giaa te mottarasaaeekal de silanddar naal buree tarhaan jhulas giaa| is tarhaan ddigan naal meree lat te ik bhiaanak yaad chinh bahut der tak lee chhap giaa, kiaunk barraa chir zakham naheen bhariaa|

eis vele bhaaree meenh ne saanoo pashooaan de ik vaarre vich panaah lain lee majaboor kar ditaa, par uthe tak jaan lee vee lagabhag 300 meettar chikarr vaalaa raah paar karanaa piaa| is ton baad aseen do vaar hor ddige| ih shaanadaar savaagat see, par kacheean sarrakaan upar kul milaa ke saaddaa pahilaa anubhav khataranaak chetaavanee den vaalaa see, aseen ik din vich nauan vaar ddige saan| kainp

0

faloo lee bisataraa

binaan kise duraghattanaa ton enaa lamaa rasataa taia karan ton baad mottarasaaeekal jiven akeven naal te aseen bakaavatt naal choor ho ge saan | pathareelee sarrak upar ddaraaeiving ne sukhad ahisaas noo vee katthin kaaraj vich badal ditaa| raat vele, saaraa din, morraan upar niyantaran lee badal talaashadiaan aseen thak ke sauan dee mahaanatam ichhaa naal bhar ge saan, bajaae isade ki aapanaa safar cholechol naan de vaddere kasabe lee jaaree rakhade, jithe saadde tthahiran dee mufat vivasathaa de poore aasaar san | aseen baijaamin zorolaa vikhe relave satteshan kol ik kamare vich tthahir ge| aseen is tarhaan sute jiven duneean saadde lee khatam ho gee hove|

agalee saver aseen chhetee utthe, par jadon main mett banaaun lee paanee lain baahar giaa taan mere jisam vich anokhaa jihaa ahisaas hoeaa, jis pichhon chhetee hee mainoo lamaa kaanbaa chhirr giaa | das mintt baad main is tarhaan bearaamee naal kanb rihaa saan| jiven kise de oparee shaia vas vich hovaan| mereean kuneen deean goleean naal vee is samen koee farak naheen piaa| meraa sir is tarhaan vaj rihaa see jiven koee dtol noo vachatar taal vich kutt rihaa hove | saahamane dee deevaar te anokhe rangeen aakaar dikhaaee de rahe san te mainoo hare rang deean ulatteean aa raheean san| main aapanaa pooraa din ise haalat vich guzaariaa, kujh vee khaana peen vich asamarath| shaam tak main is yog ho giaa saan ki mottarasaaeekal te savaar ho sakaan ate alabaratto de modte te sir rakh ke sauan giaa| aseen cholechol puje | aseen uthe ddaa. bareraa noo mile, jo ik nike jihe hasapataal daa niradeshak ate sansad mainbar see| us ne saaddaa saanadaar savaagat keetaa ate foran ik kamaraa sauan lee de ditaa| us ne mainoo painasaleen naal ilaaj dee tajaveez ditee, chaar ghanttiaan vich hee meraa bukhaar khaar ghatt giaa| par jiven hee aseen jaan dee gal keetee taan ddaakattar ne sir hilaaeaa te kihaa faloo lee bisataraa | eih usadaa ilaaj daa tareekaa see, jis naal uh kise noo vee ttheek kariaa karade sana ithe aseen kee din bateet keete jithe saaddee shaahee ttahil hoee|

alabaratto ne hasapataal vich mereean kujh tasaveeraan khicheean| main us lee prabhaavashaalee dris banaae| vadhee hoee daarrhee, bhaareean laal akhaan, kamazor

eik saver ddaakattar ne aapane jaanepachhaane andaaz vich sir naheen hilaaeaa| ih kaafee see| ik ghantte de andaraandar aseen pachham dishaa vich jheelaan de aapane agale ttikaane val chal pe| mottarasaaeekal hun sangharas kar rahee see| jaapadaa see ki isadee samarathaa ton jiaadaa varaton ho rahee hai| vises tauar te isadaa baaharee dtaanchaa buree haalat vich see, jisanoo ikatthaa rakhan lee aseen lagaataar alabaratto de pasandeedaa puraze taar naal koshis kar rahe saan | mainoo naheen pataa kithon par usane kition ih ttook chukee hoee see jo uh aasakar gaalavaz de naan naal jorradaa see, jekar taar daa ik ttukarraa kise pech dee thaan varatiaa jaa sakadaa hai, taan mainoo taar hee diau| kiaunk ih surakhiat hai| saadde libarre hath ate saaddeean gandeean painttaan pake tauar te isadaa saboot san ki aseen ghatto ghatt taar de maamale vich taan gaalavaz naal sahimat see|

raat pooree tarhaan utar aaee see, par aseen aje vee kise manakhee vasebe tak pahunchan de yatan vich saan| mottarasaaeekal dee haiddalaaeett kam naheen see kar rahee ate khulhe vich raat bitaaunaa koee vadheea vichaar naheen jaapadaa see| aseen haualeehaualee ik ttaarach dee rauashanee vich age vadh rahe saan ki mottarasaaeekal vichon ik anajaanee uchee aavaaz aaee, jis noo aseen pahichaan naheen sake| ttaarach dee roshanee is aavaaz daa kaaran jaanan lee kaafee naheen see te saadde kol jithe us vakat aseen saan uthe hee tanboo laa ke raat tthahiran ton binaan hor koee chaaraa naheen see| aseen uthe hee jinee ku vee changee tarhaan sanbhav see, tanboo laa ke us vich dubak ge| saanoo aas see ki saaddee bhukhapiaas saanoo sataaegee naheen othe nerreterre kite paanee naheen see naa hee saadde kol meett see aseen thak ke choor hoe sauan ge| thorrhaa hee samaan beetiaa see ki shaam dee sukhad havaa aatankee hanheree ban gee| ih haneree saaddaa tanboo ukhaarr ke saanoo bhiaanak tthandt vich beaasaraa kar rahee see| aseen mottarasaaeekal ttaileefon de ik khandde naal banh ke aapane tanboo naal dtak ditaa| kol hee aseen lame pai ge| is jhakharr ne saanoo tanboo de bisatare dee varaton karan yog vee naheen see chhaddiaa| kul milaa ke ih ik aauakhee raat see| aseen aakhar tthandt te havaa noo pachhaarr ke sauan ge ate savere nauan vaje utthe jadon sooraj saadde siraan tak charrh aaeaa see|

aasakar gaalavaz arajanatteenaa daa jetoo railee kaar chaalak

din dee rauashanee vich aseen jaaniaa ki uh anasukhaaveen aavaaz mottarasaaeekal de agale hise vichon farem de ttuttan kaaran aa rahee see| saanoo hun isanoo onaa ku ttheek karanaa hee painaa see, jinaa ku aseen us samen kar sakade saan te nerre de kise shahir ton ttutte saree dee vailadding karaaun daa prabandh karanaa painaa see| saaddee dosat taar ne aarazee tauar te masalaa hal kar ditaa| aseen saare samaan noo samett ke binaan ih jaane hee uthon tur pe ki agalaa vasebaa ethon kinee ku door hai| saaddee hairaanee dee had naa rahee jadon doosare hee morr te aseen ik ghar dekhiaa| unhaan changee tarhaan saaddaa savaagat keetaa te bhune hoe lele de maas naal saaddee bhukh shaant keetee| uthon lai ke aseen 20 kilomeettar pedaraa ddel agauraa naan dee jaghaa tak paidal ture ate vailadding daa prabandh kar sake| tad tak bahut der ho jaan karake raat misataree de ghar hee guzaaran daa faisalaa keetaa|

do vaar halakaa jihaa ddigan ton binaan, jinhaan karake mottarasaaeekal daa vadhere nukasaan naheen hoeaa see, aseen aaraam naal sentt maarattin ddee laas enddeez val vadhanaa jaaree rakhiaa| aseen lagabhag uthe puj hee chuke saan| main mottarasaaeekal chalaa rihaa see, jadon aseen dakhan vich pahilee vaar ik pathareele morr te bulabuliaan vaalee bhaaf karake buree tarhaan tilake| is vaar laa podarosaa maaddal de mottarasaaeekal daa dtaanchaa enee buree tarhaan ttuttaa ki saanoo rukanaa piaa| sabh ton buree gal jis ton aseen ddarade saan pichhalaa paheea panchar see| isanoo ttheek karan lee saanoo saaraa samaan laahunaa painaa see, shikanje naal bajheean taaraan noo kholhanaa painaa see, te us ton baad paheean de dtakan naal joojhanaa painaa see | chapatte hoe ttaaeiraan dee ttiaoob badaladiaan main manadaan aalas naala aseen do ghantte lagaa dite| der shaam aseen ik tabele vich pahunche jisade maalak bahut nighe jaraman mezabaan san| ithe ik duralabh itafaak see ki mere ik chaachaa jee unhaan kol aa chuke san | mere uh chaachaa bahut pake ate drirr yaataree san te main unhaan dee misaal daa anukaran hun kar rihaa saan| unhaan ne saanoo vaarre de kol hee vahinde dariaa vichon machheean farran diteean| alabaratto ne aapanee ddoree vichhaa ditee te is ton pahilaan ki uh jaan sake kee ho rihaa hai usane aapanee kunddee vich sooraj dee rauasnee vich kujh chamakadaa dekhiaa te chhaal lagaa ditee| ih ik satarangee ttaraitt see| ik khoobasoorat ate suaadalee machhalee jadon aseen aapanee bhukh mittaaun lee usanoo pakaaeaa taan uh hor vee savaadalee see jadon main us machhalee noo pakaa rihaa sree, alabaratto aapanee pahilee jit ton utashaahit aapanee ddoree vaar vaar vichhaaundaa rihaa| ghanttiaan badhee kosis karan ton baad vee uh ik chhottaa sikaar haasal naa kar sakiaa| udon tak hanheraa pai giaa see te saanoo aapanee raat mazadooraan dee rasoee vich bitaaunee pee|

saanoo raj ke chaireean khaan daa mauakaa ditaa giaa, eis ton vee ziaadaa aseen beraan davaale ho ge | main bahut vadhaacharrhaa ke ate jhootth keh rihaa hovaangaa jekar main kahaan ki uh saare aseen pachaa le| alabaratto ne iven khaadhaa ki uh oparaa naa lage| rukhaan ute charrh ke aseen kaahalee naal khaadhaa, jiven saadde dovaan vich koee horr lagee hove| ik faaram maalak daa bettaa do ddaakattaraan noo iven besabariaan vaang khaandiaan dekh rihaa see, jinhaan ne bhade kaparre paae san te jo bhukhamaree de shikaar jaapade san| par uh chup rihaa te saanoo leharr ke khaan ditaa| aseen enaa ziaadaa khaa liaa see ki hun pett te bhaar pain de ddaron doven haualee haualee tur rahe saan|

aseen savaaree noo addee laaee, ausadeean nikeeamotteean samasiaavaan noo door keetaa ate sen maarattin ddee laas enddeez val chal pe jithe aseen hanheraa hon ton ttheek pahilaan pahunch ge|

0

sen maarattin ddee laas enddeez

madhareean pahaarreean vich sap vaang val khaandee sarrak enddeez dee mahaan parabat larree de aaranbh daa sanket hai| ih pahaarreean jaaree rahindeean han jad tak tuseen gair aakarashit ate bhade jihe kasabe vich naheen pahunch jaande, jo aapane aale duaale kharrhe khoobasoorat sanghane darakhataan vaale pahaarraan ton ukaa hee ulatt hai| sen maarattin hare peele rang dee dtalaaveen zameen te sathit hai jo siraf 35 meettar chauarree ate 500 kilomeettar lamee laagunaa lakaar dee neelee gahiraaee vich jaa ke samaa jaandee hai| jis din ton is shahir noo yaatareean de ttikaane vajon khojiaa giaa ate isade mauasam ate aavaajaaee naal sanbandhit samasiaavaan daa hal keetaa giaa is shir de nirabaah deean dikataan hal ho geean|

sathaanak kaleenik upar saaddaa pahilaa jatan pooree tarhaan felh ho giaa te saanoo ihee jugataan raashattaree paarak de dafatar vich varatan lee kihaa giaa| is paarak de suparaddaintt ne saanoo sand rakhan vaale saidd vich rahin dee ijaazat de ditee| chauakeedaar aaeaa, eik vaddaa bhaaraa 140 kilograam daa aadamee, chiharaa kil varagaa sakhat, par usane saadde naal bahut changaa vihaar keetaa te saanoo aapanee jhauanparree vich khaanaa banaaun dee ijaazat de ditee| ih pahilee raat aaraam naal gujr gee| aseen use chhapar hetthaan, aaraamadaaeik te nighee paraalee upar sute | ih us thaan bahut zarooree see kiaunk uthe raataan vishes tauar te tthanddeean thaan hundeean san|

aseen kujh beef gaan daa maasa khareediaa ate jheel de kandte ttahilan lee ge| ik vadde rukh de parachhaaven vich, jithe jaangaleepune ne sabhiakavikaas noo aapane kalaave vich liaa hoeaa see, aseen aapanee yaataraa samaapat hon ton baad us jaghaa aapanee prayogashaalaa sathaapit karan dee yojanaa banaaee| aseen vaddeeanvaddeean khirrakeean dee kalapanaa keetee jinhaan vichon saaree jheel dikhaaee deve, saradeean vich baraf dee safed chaadar vich dtakee zameen saaddee kalapanaa vich see, eik chhottee kishatee jiharree aseen ik kandte ton doosare tak jaan lee isatemaal karaange| aseen ik nikee jihee kistee vich baitth ke achhoh jangal tak jaan ate machheean farran baare vee chitaviaa|

tathaan naal ik daivee itafaak jorr ke hun main jaanadaa haan ki yaataraa meraa mukadar see, balak ih kahinaa vadhere ttheek rahegaa ki yaataraa saaddee honee see, kiaunk main te alabaratto ik hee saan | hun vee ajihe kee pal han jadon main dakhanee khetar de unhaan khoobasoorat ilaakiaan baare gahiraaee naal khud noo jurriaa mahisoos karadaa haan| shaaeid ik din, main duneean ghunmadaa thak jaavaan, main arajanatteenaa vaapas parataangaa ate aiddeean jheelaan kol vas jaavaangaa| jekar pakee tarhaan naheen taan ik vakafe lee jis vich main duneean baare ik samajh ton doosaree vich tabadeel ho rihaa hovaan|

aseen ghusamuse vele pichhe murre ate jadon aseen puje haneraa ho rihaa see| saanoo hairaanee bharee khushee hoee jadon aseen chauakeedaar ddaan peddaro olett noo baarabekiaoo tiaar karadiaan dekhiaa| aseen aapane puraane roop vich vaapasee lee sraab liaandee te kisamat naal mile bhojan noo seraan vaang khaadhaa| aseen charachaa kar rahe saan ki meett kinaa suaadalaa baniaa see ate aseen kinee chhetee bhojan upar fazool kharachee karan de yog naheen rahaange, jis tarhaan arajanatteenaa vich keetee see| udon ddaan peddaro ne saanoo dasiaa ki aaun vaale aitavaar noo ik mottar res de ddaraaeivaraan lee usanoo ajihaa hee baarabekiaoo tiaar karan lee kihaa giaa hai| usanoo do sahaaeikaan dee lorr see te usane is kam lee saanoo peshakas ditee| yaad rakho main tuhaanoo bhugataan naheen kar sakadaa, par tuseen aapane agale safar lee kaafee maas jamhaan kar sakade ho|

eih changaa lagadaa vichaar see | aseen kam dee uh peshakas saveekaar kar lee te arajanatteenee baarabekiaoo de daade de pahilaa ate doojaa sahaaeik ban ge |

doven sahaaeikaan ne ik dhaaramik jihe utashaah naal aaun vaale aitavaar dee uddeek keetee| us din savere chhe vaje, aseen aapanaa kam aaranbh keetaa| ik ttarak vich lakarraan ladeean te inhaan noo baarabekiaoo vaale sathaan te lai ge| savere 11 vaje tak aseen lagaataar kam karade rahe jadon tak ki chhuttee daa siganal naheen ho giaa ate har koee haabarriaan vaang suaadaleean haddeean val vadhan lee dhakaamakee naheen karan lag piaa|

eik bahut ajeeb viakatee saanoo aadesh de rihaa see jisanoo main bahut ziaadaa ijt dinde hoe har vaar sreemaan shabad naal sanbodhit ho rihaa saan|

ddaan painddan kauan hai main uven puchhiaa jiven koee asabhiak bachaa puchhadaa hai| utar aaeaa ddaan painddan ik sanamaanit viakatee hai| is gal ne mainoo tthaar ditaa, par ziaadaa der tak naheen|

jiven hameshaa baarabekiaoo te hundaa hai, authe har kise lee vaadhoo maas see, so saanoo aootth vaang raj ke aapanee chhuttee daa aanand maanan ditaa giaa| aseen saavadhaanee pooravak banaaee agaleree yojanaa noo amal vich liaandaa| main bahut ziaadaa peetee hon ate ulattee daa dikhaavaa keetaa ate udon hee main raidd vaaeen dee ik botal aapanee chamarre dee jaikatt vich luko lee| dil patt hon de ajihe panj hamaliaan ton baad aseen ene hee littar sharaab ik rukh deean jarrhaan vich lukaa ke jamhaan kar lee| jithe uh paanee vich tthandtee vee rahee| saaraa kam samaapat hon ton baad jadon ttarak vaapas shir lijaan lee ladiaa giaa, anamane man naal kam karadiaan te ddaan peddaro naal jhagarradiaan main aapanee bhoomikaa nibhaaee| aapanaa kam khatam karake main ghaah te sidhaa lett giaa | jiven ik vee pair puttan yog naa hovaan| alabaratto sache dosat vaang vihaar kar rihaa see, mereean gusataakheean lee maafee mang rihaa see ate thak jaan pichhon meree dekhabhaal lee uthe reh giaa| jadon ttarak de injan dee aavaaz door ho ke madham hoee, aseen fattaafatt utthe te moorakhaan vaang sharaab val bhaje jo nischit tauar te saaddee ayaashee daa pakaa prabandh see|

alabaratto pahilaan pahunchiaa te usane darakhat thale chhaal hee maar ditee| usadaa chiharaa kise haasafilam de kiradaar varagaa jaap rihaa see | uthe ik vee botal naheen see pee| jaan taan meraa piakarree dikhaavaa kise noo moorakh naheen see banaa sakiaa, jaan kise ne mainoo uthe sharaab lukondiaan dekh liaa see | sach ih see ki aseen hamesaa vaang thak chuke saan, par halakeean musakaanaan naal aapane khaalee dimaagaan noo tasaleean den dee koshis vich saan| is dukhaant dee koee parat labh rahe saan taan ki chor noo pachhaaniaa jaa sake | par uthe koee naheen see| makhan te paneer de kujh ttukarre jo saanoo mile san, ton binaan kujh kilograam maas saadde kol raat lee see| saanoo tur ke shahir vaapas jaanaa painaa see| aseen changee tarhaan khaadhaapeetaa hoeaa see, par aseen aapaneean poochhaan chauaddiaan vich dabaaeean hoeean san, sharaab karake naheen balak unhaan valon saanoo bevakoof banaaun karake| ih sbadaan vich biaan naheen keetaa jaa sakadaa|

agalaa din barasaat vaalaa te tthandtaa see te saanoo lagadaa see ki uh dauarr naheen ho sakegee| aseen baarish hattan dee uddeek kar rahe saan taan ki jheel te jaa ke

jadon aseen age vadhan lee vadheea sarrak baare soch de aseen baindd de daravaaze te kharrhe mett pee rahe saan ki ik jeep aa ke rukee| is vich kaanasaipakian ddel tteeo varage kareebakareeb mithihaasak sathaan ton alabaratto de kujh dosat aae san, aseen kujh nigheean jafeean saanjheean keeteean ate fauaran aapaneean antarreean noo vishes paranparaa de anusaar jhagadaar drav naal bharan chale ge|

aunhaan ne saanoo joonin ddee laas enddeez shahir aaun daa sadaa ditaa, jithe uh kam karade san te aseen aapanee mottarasaaeekal daa bhaar ghatt karan lee aapanaa samaan shaidd vich laah ke tur pe|

0

chakaradaar khoj

joonin ddee laas enddeez aapane jheel kandtale bharaa naalon ghatt bhaagashaalee shir hai, sabhiataa de ik bhulaa dite ge kone ch sathit, aapanee sithal zindagee daa akevaan door karan ton asamarath | is de baavajood shahir vich jeevantataa kaaeim karan dee kosis vich kujh rihaaeisee kottharreean banaaeean geean han, jithe saadde mitar kam kar rahe san| main saadde mitar taan kihaa kiaunk thorrhe samen vich hee uh mere vee nerroo ho ge|

pahilee raat aseen vilaa kaanasepakian de puraane vakat baare sochadiaan bateet karan daa faisalaa keetaa| raidd vaaeen deean anaginat botalaan dee mauajoodagee ne saadde is moodd noo utashaahit keetaa| abhiaas dee kamee karake mainoo peen daa ih maich vichaale chhaddanaa piaa te bisatare noo pahil dindiaan main lakarr dee golee vaang sutaa|

agalaa din aseen kanpanee de varakashaap vich kam karade aapane dosataan naal aapane mottarasaaeekal vich aaeean kharaabeean door karan vich bateet keetaa| us raat unhaan ne saanoo bhune hoe gaan ate lele de maas, baraidd, taree ate shaanadaar salaad naal arajanatteenaa ton yaadagaar vidaaee ditee| kee din deean paaratteean ton baad aseen agale safar lee tur pe ate bahut saareean jafeean ton chhutt ke ik hor jheel de khetar kairooee de raah pai ge| rasataa bahut dusvaar see te vichaaree saaddee mottarasaaeekal ret vich faraatte maaran lagadee| udon hee mainoo sahaaeitaa karanee paindee ki ih retale ttibiaan vichon baahar nikal sake| pahile panj kilomeettaraan noo paar karan vich hee ddedt ghanttaa lag giaa | baad vich sarrak dee haalat ttheekatthaak aa gee te aseen binaan kise hor jhattake de kairooee cheeko pahunch ge| ih ik chhottaa jihaa neelee haree jheel te vadde darakhataan te pahaarraan naal ghiriaa shahir see| jis shir ton baad kaittooee graindd naan dee ik failee hoee jheel see par afasosanaak gal ih ki is jheel de nerreterre mottarasaaeekal te savaar ho ke jaanaa asanbhav see kiaunk uthe jaan lee ikamaatar rasataa tasakaraan de adhikaar vich see, jisanoo ih chilee jaan lee varatade san|

aseen aapanee mottarasaaeekal paarak de rakhavaale de kamare vich chhadd ditee, jo us samen aapane ghar naheen see, te jheel de saahamane vaalaa pahaarr charrhan lage | dupahir de khaane daa samaan kareebakareeb ho giaa te saadde kol paneer de kujh ttukarre rakhe hoe san|kolon ik batakh guzaree ate jheel te uddan lagee| alabaratt ne batakh dee dooree dee minatee keetee, kise rakhavaale dee gairahaazaree vich te juramaane vagairaa de khatare dee anahond vich, golee chalaa ditee | changee kisamat batakh dee naheen naal shaanadaar nisaanaa lagiaa te batakh jheel vich ddig pee| foran vichaar hoee ki isanoo lain kauan jaaegaa | main haar giaa te chubhee maar ditee | iven lagiaa jiven barafeeleean ungaleean ne mere jisam noo chuferion jakarr liaa hove te mere hilanajalan dee taakat kareeban khtam ho gee| tthandtaa hon naal meree tthandt ton puraanee ailarajee de lachhan jaagrit ho ge| alabaratto de sikaar noo lain 20 meettar barafeele paanee vich jaan te fir vaapas aaun lee usane mere naal begharaan vaang vihaar keetaa| jiven hee batakh pooree tarhaan bhunee gee usadee mahik ne hameshaa vaang saaddee bhukh vadhaa ditee, kinaa shaanadaar bhojan see ih|

dupahir de khaane ton vihale ho ke aseen dugane josh naal charrhaaee charrhan lage | baharahaal, aaranbh ton lai ke hee kujh makheean saadde aale duaale udd raheean san| jadon unhaan noo mauakaa miladaa saadde ddang maaradeean| ih charrhaaee thakaa den vaalee see, kiaun saadde kol zarooree samaan ate lorreende anubhav dee ghaatt see| par kujh akaa den vaale ghanttiaan baad aseen sikhar te pahunch hee ge| aseen niraash hoe kiaunk ithe koee dilakhachavaan dris naheen see jo hauasalaa vadhaaundaa| aasa paam de pahaarraan ne sabh kujh lukoeaa hoeaa see | aseen jidhar vee dekhade ucheean chotteean hee dikhaaee dindeean| kujh pal aseen baraf ladeean chotteean noo barafeele mukatt keh ke mazaak karade rahe| par chhetee hee ih mahisoos karadiaan ki raat hon vaalee hai aseen pahaarr ton utaran lage | pahilaa hisaa sukhaalaa see, par fir saaddee utaraaee vich sahaaeitaa karadaa vahaa tez dhaaraa vich badal giaa jis naal tilakan, silh ate tikheeanukeeleean chattaanaan te turanaa aauakhaa ho giaa| saanoo kinaariaan te kharrhe darakhataan naal dee raah banaaunaa pai giaa| akheer aseen us thaan te puj ge jithe sanghane te khtaranaak sarakarre san| jivenjiven raat ho rahee see lagadaa see jiven aseen hazaaraan anajaan aavaajaan vich ghir ge hoeee| naal hee us khaalee jaghaa te har kadam naal sareer noo kanbaneean aa raheean san| alabaratto ne aapaneean ainakaan kite sutt leean te meree paintt de cheetharre ho ge san| aakhirakaar aseen rukhaan vaale khetar vich puj ge ate har pair saavadhaanee

ddoonghe chikarr vich pahaarree ttrening de is namoone naal aseen jaan liaa see ki vahaa kairooee jheel val jaandaa hai | ttheek use samen rukhbootte gaaeib ho ge te aseen padharee zameen te puj ge saan | vahaa de naalanaal ik hiran de vadde aakaar te thirrakeean tez saahaan de naal usadaa jisam chan dee dudheea chaananee vich dikhaaee ditaa te haualee jihee jhaarreean vich alop ho giaa | kudarat de ih sanket saadde dilaan noo kanbaa rahe san | aseen jangalee khetar dee shaantee bhang hon de ddaron haualeehaualee tur rahe saan te is khetar naal saaddaa saath hun jurr rihaa see|

aseen goddegodde paanee dee tthandtee dhaaraa vich utar ge| isade chhoohan naal hee mainoo unhaan barafeeleean ungalaan daa teebar ahisaas fir hoeaa, jinhaan noo main bahut ziaadaa nafarat karadaa see| aseen rakhavaale de kamare dee panaah vich pahunch ge| uh enaa diaaloo see ki usane saanoo garam mett pesh keetee, te bhedd deean khalaan diteean jinhaan vich aseen agalee saver tak sauan sakade saan | us samen raat de 1235 ho chuke san|

aseen haualeehaualee dubaaraa chal pe| jheelaan kolon dee langhadiaan kairooee de mukaabale duganee khoobasooratee daa ahisaas hoeaa| aakhirakaar aseen sen maarattin puj ge| jithe ddaan painddan ne saanoo baarabekiaoo vich kam karan badale 1010 peso dite| us ton baad aseen dakhan val agaanh vadh ge|

0

piaaree maan

janavaree 1952

baareeloche de rasate vich

piaaree maan

jis tarhaan tainoo mere valon koee soochanaa naheen milee, ttheek uven hee mainoo vee lanbe samen ton teree koee khabar naheen| main chintat haan | saadde naal jo kujh vee vaapariaa uh tainoo dasanaa inhaan kujh sataraan daa udesh naheen| main keval ihee kahinaa hai ki baaheean balaankaa ton turan de do dinaan baad main 40 ddigaree bukhaar daa shikaar ho giaa saan te ik din manje te piaa rihaa| agalee saver main cholechol de khetaree hasapataal tak jaan lee hee utth sakiaa| uthe mainoo jaanee pachhaanee davaaee painsaleen dee khuraak ditee gee te main chaar dinaan baad ttheek hoeaa|

aseen sen maarattin ddee laas enddeez puje, saaree vaatt chinbarreean raheean hazaaraan mushakilaan noo aapane praapat saadhanaan naal sulajhaaunde hoe| ithe bahut hee khoobasoorat jheel te khoobasoorat achhoh jangal hai| toon isanoo jroor dekheen| mainoo pak hai tainoo vadheea lagegaa| saadde chihare koliaan vaalee bhatthee naal milan lag pe han| aseen jis ghar vich vee ge, authe bageechaa taan zaroor hundaa see | aseen bhojan, samaan te hor sahoolataan pesh karan vaale dee talaas karade| saaddee khoj daa ant von puttanemaras de tabele vich hoeaa| uh vises tauar te hameshaa sraabee rahin vaalaa te sabh ton changaa peronavaadee jorag daa mitar see| main uthe khoparree de pichhale hise vich ik gilattee dee jaanch keetee jo sanbhaavee tauar te kainsar mool dee lagadee see | saanoo ih dekhan lee itazaar karanaa pavegaa ki kee vaaparadaa hai| aseen agale do tin dinaan baad baareeloche lee nikalaange te ik araamadaaeik gatee naal yaataraa karan dee koshis karaange| je ih khat 10 jaan 12 faravaree tak tuhaanoo mil jaave taan is vich likhe pate te mainoo patar bhej denaa| maan, main is khat daa agalaa safaa chichaaeenaan lee likh rihaa haan | sabh noo dter saaraa piaar deeen ate pake tauar te mainoo daseen ki pitaa jee dakhan vich ge han ki naheen tere putar valon piaar ghuttanee|

0

sat jheelaan daa raah

aseen baareeloche noo sat jheelaan vaale rasate thaanee jaan daa faisalaa keetaa, eis rasate daa ih naan shahir vich pujan ton pahilaan raah vich aaun vaaleean jheelaan dee ginatee kaaran piaa hai| aseen aapane mottarasaaeekal te pahile kujh kilomeettar dee yaataraa sabh ton shaantamee gatee naal keetee| hun tak koee vaddee makaanakee kharaabee vee naheen aaee see| raat vele ttuttee haiddalaaeett vaalee saaddee puraanee tarakeeb vee kam naa aaee| so, aseen sarrak mazadoor dee jhauanparree vich hee sauan sake| ih ik chhalaavaa hee saabit hoeaa, kiaunk us raat saradee aam naalon ziaadaa katthor see | tthandt enee jiaadaa see ki ik yaataree chhetee hee kujh kanbal udhaar mangan aa giaa| uh te usadee patanee ne jheel kinaare tanboo laaeaa see, par uh tthar ge san| aseen us daler jorre naal mett saanjhee karan lee ge jo jheel de kandte ik tanboo ate aapane pitthoo bisatare samet tasalee naal kujh samen tak tthahiriaa hoeaa see | usadee sahaaeitaa naa karan karake aseen sharamindaa hoe|

aseen vaapas chal pe | puraane jangalaan naal valeean jheelaan dee vilakhanataa dekhadiaan| jangal dee mahik saaddeean naasaan vich varradee jaa rahee see| par barree ajeeb tarhaan jheel daa ih drish, eih jangal ate ih change bageeche vaalaa ikalaa jihaa ghar sataaun lag pe| is tarhaan de bhoodrish noo oparee padhar ton dekhanaa ikaroopee neerasataa paidaa karadaa hai, eih tuhaanoo us jaghaa naal ikasur naheen hon dindaa jis ton baad tuseen uthe ziaadaa din ruk sako|

aakhirakaar asee laago naahooal hipee de utaree kinaare te puj ge| bahut saaraa bhuniaa bhojan khaan ton baad bharebhare ate tripat hoe isade kandtiaan te sute| par jiven hee aseen sarrak te dubaaraa charrhe mottarasaaeekal de pichhale pahee vich ik panchar saadde pesh aaeaa| udon ton lai ke pichhalee ttiaoob naal ik thakaa den vaalaa sangharas aaranbh ho giaa| har vaar aseen ik paase panchar laaunde, dooje paase hor panchar ho jaandaa| jad tak aseen saare panchar laa paaunde saanoo use jaghaa rahin lee majaboor honaa piaa| ik aasattareean jo javaanee vele

aapanee ttutteefattee sapenish vich usane saanoo dasiaa ki is khetar vich ik pahaarree cheetaa ghunmadaa hai| pahaarree cheete bahut badakaar hunde han, jo lokaan upar hamalaa karan ton jhijakade naheen| unhaan dee dhauan te vadde bhoore vaal hunde han|

daravaazaa band karadiaan aseen mahisoos keetaa ki ih taan bahut sathir hai| is daa hetthalaa hisaa hee band hundaa hai| main aapanaa rivaalavar sirahaane kol rakh liaa| ajihaa pahaarree cheete karake keetaa jis daa parachhaavaan saaddeean sochaan vich beh giaa see| faisalaa keetaa ki adhee raat noo usade achaanak hamale lee vee tiaar rihaa jaave | din charrhan hee vaalaa see jadon daravaaje te kujh khurache jaan dee aavaaz sun ke main jaag piaa| alabaratto ddaradaa maariaa chup karake kol hee piaa rihaa| mere hath vich tiaar rivaalavar see | darakhataan dee chhaan vich do chamakadaar akhaan mere te gaddeean hoeean san | bileean varageean akhaan age vadheean ate kaalaa bhaaree jisam daravaaze te pragatt hoeaa|

eih shudh praviratee see, jadon akal ne kam karanaa band kar ditaa| main aatam rakhiaa dee koshis vich ghorraa dab ditaa | lanbe samen tak bijalee garajee, ate kandhaan kanbeean| ih udon hee rukiaa jadon daravaaze vichon ik ttaarach dee rauashanee pragatt hoee te koee saadde upar buree tarhaan chilaaun lag piaa| par is samen dauaraan hee aapanee sankochee chup naal aseen andaajaa laa liaa ki kee vaapariaa hai| isadaa kaaran see rakhavaale deean bhiaanak cheekaan te usadee patanee deean sisakeean, jo aapane tez taraar paalatoo kute de mritak sareer upar ddigee pee see |

alabaratto us aasattareeaee noo manaaun us kol giaa te main soch liaa ki mainoo raat hun baahar hee bitaaunee pavegee| kiaunk main us gharon bisataraa mangan jogaa naheen rihaa saan, jis ghar lee aseen hatiaare saan| change bhaageen saaddaa mottarasaaeekal nerre hee kise hor sarrak mazadoor de ghar kharrhaa see| usane mainoo aapanee rasoee vich ik dosat kol sauan ditaa|

adhee raatee main baarish de kharrake noo sun ke utthiaa te ik tarapaal naal mottarasaaeekal noo dtakan daa faisalaa keetaa| par ajihaa karan ton pahilaan main aapane dame de inahelar saah vaale yantara raaheen kujh saah lain dee sochee| main bhedd dee us kholh ton aauakhaa saan jisadee varaton aapane sirahaane vajon kar rihaa saan| jiven hee mere

khaamosh ho giaa| mainoo usadaa jisam kanbal hetth katthor hundaa jaapiaa| usane hun vee chaakoo noo sakhtee naal

aapane hath vich farriaa hoeaa see te saah roke hoe san| pichhalee raat daa anubhav aje vee taazaa see| kol

pe bande de hath vich chaakoo hon de ahisaas naal main chup rahin daa faisalaa liaa| ih naa hove raat vaalee

ghattanaa ret chhal vaang edhar vee vaapar jaave|

shaam tak aseen sen kaaralos dde baareeloche puj ge| agalee raat aseen chilee dee seemaa tak kistee dee yaataraa

lee mauaddesattaa vikattoreea dee uddeek karadiaan pulis thaane vich bateet keetee|

0

te hun main mahisoos karadaan aapaneean

jarrhaan ukharreean, aazaad ate....

aseen baahar bhiaanak tabaahee machaaunde toofaan ton bachan lee pulis thaane dee rasoee vich panaah lee hoee see| main us laajavaab khat noo vaaravaar parrhiaa| is tarhaan lag rihaa see jiven ghar baare mere saare supane unhaan akhaan naal jurr ge san, jinhaan ne mainoo miraamaar vich vidaa kihaa see, hun binaan kise kaaran de tabaah ho ge san| ik bhiaanak khaaleepan ne mainoo gher liaa see te main sutauneendee haalat vich saan| main ik ghumakarr kaidee dee jeevant galabaat sun rihaa saan, jisane badeshee sraab baare hazaaraan kahaaneean gharreean hoeea san, jo usade sarotiaan dee chup vich saanbheean jaa raheean san| main usade bharamaaoo vaarataalaap de nigh noo torr sakadaa saan, jadak usade aaleduaale de lok usadeean anadaseean kahaaneean dee khich kaaran nerre noo sarak aae san|

bhaaven chaare paase sanghanee dhund dee chaadar see, fir vee main us amareekan ddaakattar noo boladiaan dekh sakadaa see, jisanoo aseen baareeloche vich mile saan mainoo lagadai tuseen uh sabh haasil kar sakoge, jo tuseen chaahunde ho, tuhaadde vich hauasalaa hai| par main sochadaan tuhaanoo maikaseeko vich kujh samaan rukanaa chaaheedai| ih shaanadaar des hai|

achaanak main aapane aap noo zameen ton door jahaaj vich udd rihaa mahisoos keetaa, aapanee zindagee vich vaapare haaleea naattak ton door| mainoo sakhat kisam dee bechainee mahisoos hon lagee| main mahisoos keetaa ki main kujh vee sochan de asamarath haan| main aapane aap ton ddar mahisoos karanaa shuroo keetaa ate hanjhooaan bhariaa ik kht likhan lagaa | par main likh hee naheen sakiaa| kosis karanaa vee bekaar see| saadde aale duaale pasaree adhooree rosnee vich parachhaaven udd rahe san par auh dikhaaee naheen ditee| mainoo aje vee yakeen see ki main usanoo us pal tak vee piaar karadaa saan, jadon main ih sach jaaniaa ki main kujh vee mahisoos naheen keetaa|

main usanoo aapane man vich hee vaapas bulaaundaa rihaa, main usade lee sangharash karadaa rihaa, auh meree hai meree hai| main sauan giaa|

kasattam ton pahilaan uh chhottee jihee jal yaataraa see| chilee dee imeegareshan chauakee koraddeelairaa de doosare paase see ate zameen de us hise ton kaafee neeveen jaghaa te sathit see| uthe aseen ik hor jheel paar keetee jiharree reeo ttaroneddaro naan de kudaratee javaalaamukhee ton aaunde paanee naal banee hai| esameraaladdaa naan dee ih jheel arajanatteenee jheelaan ton vakharee see, kosaa paanee nahaaun dee kiriaa noo anandamee te nighee banaa dindaa hai| koraddeelairaa kol kaasaa peraa naan dee ik uchee jihee jaghaa ton chilee daa khoobasoorat drish dikhaaee dindaa hai| ih ik chauaraahe vaang disadaa hai jo us samen mere andar vee see | main chilee deean nikeean rukaavattaan vichon bhavakh baare soch rihaa saan | age kee hai, eih sochadiaan otteraa silavaa dee kavitaa mere man vich ghunm rahee see|

0

anokheean vasatooaan

saadde mottarasaaeekal noo lijaa rahe puraane ttabanumaa berre de har chhek vichon paanee sinm rihaa see| main panp te baitthaa aapanee laia ttheek kar rihaa see jadon din de supane mainoo kite door lai ge | piaoolaa ton yaataree kishatee vich vaapas parat rihaa ik ddaakattar us thaan kolon age langhiaa jithe saaddee savaaree banhee hoee see| aseen aapane mathe ton murrhakaa poonjhade aapane ate mottarasaaeekal lee age vadhan daa rasataa banaa rahe saan | saanoo aapanaa samaan saanbhadiaan ate panp de tel ate paanee vich bhijiaan dekh ke usade chihare te utasukataa de bhaav paidaa hoe|

aseen aapanee is yaataraa dauaraan bahut saare ddaakattaraan noo mile saan, jinhaan vichon kujh ik noo taan aseen koharravigiaan baare bhaashan hee de dite san| enddeez de doosare paase de aapane saatheean noo utasaahit karan lee aseen is vise noo vadhaa charrhaa ke pes keetaa| uh prabhaavit hoe, kiaunk udon tak koharr chilee vich koee samasiaa naheen see| uh is rog baare kujh vee naheen san jaanade, auh man ge ki unhaan ne aapanee zindagee vich koee koharree dekhiaa hee naheen see| unhaan ne saanoo ik chhottee koharree basatee baare dasiaa jo eesattar ttaapoo vich sathit see| uthe kujh koharree rahinde san| ih bahut sundar ttaapoo see, aunhaan de dasan ton baad saaddeean vigiaanak dilachasapeean jaag peean|

ddaakattar ne saanoo lorr pain te kise vee sahaaeitaa dee peshakas prasanataapooravak keetee| ih vee kihaa ki aseen bahut dilachasap yaataraa kar rahe haan| par chilee de dakhanee hise dee yaataraa de unhaan khus dinaan vich jadon saadde dtidd raje hoe san ate aseen aje pooree tarhaan besram vee naheen hoe saan, mushakil naal usanoo eesattar ttaapoo dee mitaramanddalee de pradhaan naal vaakafee karaaun lee kihaa jo usade kol hee velapareseeo vich rahindaa see| binaan sk uh bahut khus hoeaa|

jheel daa ih rasataa pettaruhe vich samaapat hoeaa, jithe aseen sabh noo alavidaa kahee| is ton pahilaan kujh kaaleean braazeelee kurreean ne saaddeean tasaveeraan khicheean jo inhaan tasaveeraan noo dakhanee chilee deean aapaneean yaadaan de

eis nike kasabe vich ik ajihaa kiradaar vee see jo satteshan vaigan osorano lijaanaa chaahundaa see, jithe aseen jaa rahe saan | usane mainoo puchhiaa ki kee main ajihaa karaangaa| alabaratto ne mainoo gear badalan sanbandhee furatee naal kujh sabak dite| main aapanee saaree ganbheerataa naal is naveen zinmevaaree te nikal piaa| par asal vich kise kaarattoon vaang alabaratto de zinme bahut saareean aashaavaan te jhattake chhadd ke tur piaa| jisane mottarasaaeekal chalaa ke aaunaa see| har morr ik taseehe vaang see| barek, kalach, pahilaa, doojaa, madad, maan....| ih sarrak khoobasoorat penddoo khetaraan vichon langhee| osorano laagunaa duaale ghunmee, jisade pichhe ise naan daa vaddaa juaalaamukhee pahiredaar vaang kharrhaa see | maarre bhaageen duraghattanaa dee sanbhaavanaa vaalee is sarrak te gaddee chalaaundiaan main is sathitee vich naheen saan ki khoobasoorat nazaariaan noo maan sakaan | ik maatar ttakar udon hoee jadon aseen pahaarree ton thale utar rahe saan taan ik jangalee soor achaanak gaddee age aa giaa| barek laaun ate kalach dee varaton dee kalaa vich mere maahir hon ton ih pahilaan dee ghattanaa see|

aseen osorano pahunch ge | uthe aseen masateean karade rahe, fir osorano noo chhadd ke chilee de penddoo ilaakiaan val utaree dishaa vich vadh ge| ih ilaakaa chhottechhotte ttukarriaan vich vanddiaa hoeaa see| har hise te khetee keetee hoee see | tthos roop vich kahaan taan saadde dakhan naalon bilakul bhin | chilee de lok bahut dosataanaa ravaeee vaale han| aseen jithe vee ge unhaan saaddaa nighaa savaagat keetaa| aakhirakaar aseen ik aitavaar tak vailaddiveea dee bandaragaah te puj ge | aseen shahir duaale aavaagauan hee ghunmade rahe| fir uthon de ik sathaanak akhabaar koreo dee vailaddiveea val chale ge| barree diaalootaa naal unhaan saadde baare ik lekh likhiaa| vailaddiveea aapanee sathaapanaa dee chauathee staabadee daa jasn manaa rihaa see| aseen vee is shir dee aapanee yaataraa us mahaan jetoo soorame noo samarapit keetee jisade naan upar is shir daa naamakaran hoeaa see| unhaan ne saanoo shir de mear maualeenaas luko de naam ik khat likhan lee raazee kar liaa, jis naal usanoo eesattar ttaapoo de aapane jhamele lee tiaar keetaa jaa sake |

cheezaan naal tusee pee bandaragaah saadde lee ikadam anajaan see, jis manddee vich uh aapaneean cheezaan vechade san| chilee de ravaaeitee lakarree de ghar,

eisadaa kaaran baaeid ih hai ki par rasamaan ate muhaavare vich enddeez de inhaan patale bharaavaan de saadde ton ubharaven vakhareviaan de baavajood ik antararaashattaree pukaar saanjhee see| mereean khuchaan tak mere pajaame noo dekhadiaan hee unhaan de savaagatee sbad ihee san inhaan noo paanee dio| ih meree nijee ruchee daa masalaa naheen balak paaeaa jaan vaalaa ik faisn hee hai, ki je chhottaadhooraa taan dosat |

0

maahir

chilee de lokaan dee mezabaanee laajavaab hai| main ih kahindiaan kade thakadaa naheen, eisadaa ik kaaran ih hai ki saadde is guaandtee desh dee yaataraa kinee aanandaaeik hai ate aseen isadaa bharapoor aanand maaniaa| chaadar thalion haualee jiheejaagade samen main change bisatare dee vukat noo jaaniaa ate pichhalee raat de khaane vichaleean kailareean daa hisaabakitaab lagaaeaa| main taazaa ghattanaavaan baare dubaaraa sochiaa, mottarasaaeekal de pahee daa bhiaanak panchar, jis de kaaran aseen varhade meenh vich ujaarr thaan fas ge saan, raaool dee diaalootaapooran sahaaeitaa, jiharraa us bisatare daa maalik hai aseen hun jis vich sute pe haan ate ttaimooko de ik akhabaar al aauasattaral noo ditee inttaraviaoo| raaool pashooeilaaj daa ik vidiaarathee see, bhaaven uh is sanbandhee vishes sanjeedaa naheen lagadaa, jisane saadde vichaare mottarasaaeekal noo aapane ttarak vich lad ke chilee de vichakaar is khaamosh shir tak puchaaeaa| imaanadaaree naal kahaan taan ik jaan do pal aise vee honage jadon saadde is dosat ne sochiaa hovegaa ki uh saanoo kiaun mil piaa, jadon aseen usadee neend hee kharaab kar chhaddee see| par is lee uh khud hee zinmevaar see| aauarataan upar kharache paisiaan dee shekhee maaradiaan usane saanoo ik raat kaibare dekhan daa sadaa ditaa| jiharraa binaan shak usade kharache te hee honaa see| is sade daa ik kaaran ih vee see ki aseen pichhale kujh samen ton paabalo neroodaa dee dharatee te saan ate aiseean shekheean vich saamil reh chuke saan| binaan sk aakhirakaar uh saaddee sabh ton vaddee samasiaa dhan dee kamee saamhane haar giaa ate saanoo dilachasap sathaan te jaa ke manoranjan karan de aapane vichaar noo mulatavee karanaa piaa| muaavaze vajon usane saanoo rahin ate sauan dee jaghaa muhaeea karavaaee| so, saver vele aseen jithe vee saan, savaisantushattee mahisoos kar rahe saan ate mez te mauajood har cheez chhak ge saan | ih vee kaafee see par aseen baad vich aaeaa samaan vee khaa liaa| is ton baad aseen aapane mejbaan daa bisataraa hee mal liaa, kiaunk usade pitaa dee badalee saantiaago dee ho gee see ate ghar vich ziaadaa faraneechar naheen bachiaa see|

ahil piaa alabaratto sooraj dee dhup valon usadee neend vich vighan paaun deean koshisaan de virodh vich see| jadon ki main haualee haualee tiaar hoeaa|

do arajanatteenee koharr rog maahiraan daa mottarasaaeekal te laateenee

amareekaa daa dauaraa

eis ton baad chhotte akharaan vich chhapiaa see

auh ttaimooko vich han te raapaa nooee jaanaa chaahunde han

eihee saaddee daleree daa khulaasaa see | aseen maahir amareekaa vich koharr vigiaan de khetar deean mahaan hasateean, vishaal anubhavaan samet tin hazaar ton jiaadaa mareejaan daa ilaaj kar chuke, koharr de khetar vich sabh kendaraan vich jaane pachhaane is khetar de mahaan khojaarathee vagairaa, ne is chhottepachharre kasabe dee yaataraa daa man banaaeaa| saanoo aas see ki kasabe de lok kasabe prat saaddee bhaavanaa daa pooran sanamaan karanage | par ih sabh ajihe tath san, jinhaan baare saanoo pataa hee naheen see| chhetee hee saaraa kunabaa khabar de duaale ikatthaa ho giaa te khbar vich daseean galaan daivee anaadar vaang lagan lageean| so, aseen is saaree prashansaa daa nigh maanade hoe unhaan lokaan noo vidaa kahee jinhaan baare aseen kujh vee naheen jaanade, aunhaan de naan tak vee naheen|

aseen kasabe ton baaharavaar rahinde ik viakatee dee gairaaj vich aapanee mottarasaaeekal rakhan dee aagiaa mangee ate uthe ttik ge| hun kise avaaraa ghumakarr jorre vaang mottarasaaeekal noo gharreesan dee lorr naheen see | hun aseen maahir vee naheen saan| ise anusaar hee saanoo vihaar karanaa painaa see | aapanaa saaraa din aseen baaeek noo ttheek karade rahe te fir pake rang dee nauakaraanee naashataa lai ke aaee| ttheek panj vaje saadde mezabaan valon parosee dupahir baad dee savaadee chaah ton baad aseen ttaimooko noo vidaa aakhee te utar val vadh ture|

0

vadhadeean mushakilaan

ttaimooko ton saaddee ravaanagee shahir ton baaharee sarrak te pahunchan tak ttheeka tthaak hee rahee| baahar nikalade hee aseen dekhiaa ki pichhalaa paheea panchar hai, so saanoo ruk ke ttheek karanaa pavegaa| aseen bahut josh naal kam kar rahe saan, par jiven hee aseen raakhavaan paheea dekhiaa havaa is vichon nikal rahee see, eih vee panchar see| saanoo lagiaa ki ih raat hun baahar khulhe vich hee guzaaranee pavegee, kiaunk raat samen muramat daa savaal hee naheen see paidaa hundaa| par hun aseen aire gaire lok naheen balak maahir saan | chhetee hee saanoo rel maarag daa ik mazadoor mil giaa, jo saanoo aapane ghar lai giaa ate saanoo raajiaan vaang rakhiaa|

agale din suvakhate aseen ttaaeir te ttiaoob lai ke ik gairaaj vich ge| ttiaoob vich khubhe dhaatoo de kujh ttukarriaan noo baahar kadtiaa te panchar laae| jadon aseen ture taan raat hon hee vaalee see | par chalan ton pahilaan chilee de ravaaeitee khaane daa sadaa saveekaar kar liaa| ih ttraaeep varagaa hee koee bhojan see, bahut masaaledaar jisanoo aseen chalant jihee sharaab naal andar langhaaeaa| hamesaa vaang chileean praahunachaaree ne saanoo moh liaa see|

bhaaven aseen 80 kilomeettar ton vee ghatt dooree taia keetee hovegee ki ik rakhavaale de ghar sauan lee ruke jisanoo bakhashees dee ichhaa see | jadon aseen bakhsees naa de sake taan agalee saver usane saanoo naaste ton koraa javaab de ditaa| inj aseen buree manodasaa naal ture ki kite ag baal ke thorrhee jihee mett banaa lavaange| aje kujh kilomeettar hee age ge hovaange, main rukan lee kise maakool thaan noo dekh rihaa saan jadon mottarasaaeekal noo ik vaddaa jhattakaa binaan kise chitaavanee de lagiaa te aseen havaa vich uddade hoe zameen te aa ddige| main te alabaratto surakhiat rahe| aseen utth ke baaeek daa muaaeinaa keetaa| aseen dekhiaa ki hainddal daa ik hisaa ttutt giaa hai te sabh ton khataranaak gal gear baakas tabaah ho giaa hai| hun is noo chalaa ke jaanaa asanbhav see| iko kam jo keetaa jaa sakadaa see, auh see ttharame naal kise ttarak dee uddeek karanee jis vich lad ke aseen kise agale shahir tak mottarasaaeekal samet pahunch sakade|

aulatt dishaa val jaandee ik kaar rukee ate isadeean savaareean ne baahar aa ke dekhiaa kee vaapariaa hai, aunhaan aapaneean sevaavaan dee peshakas

aunhaan vichon ik ne kihaa, kee tuhaanoo pataa hai, main taan tuhaanoo dekhadiaan hee pachhaan liaa see, main tuhaaddee fotto akhabaar vich dekhee see naa taan karake|

par aseen unhaan ton kujh naheen puchhiaa| sivaae isade ki aseen doosare paase val jaan vaale ttarak dee uddeek vich haan| aseen unhaan daa dhanavaad keetaa ate mett banaaun lee tiaaree karade rahe| udon hee nerre dee ik jhauanparree daa maalak aaeaa te saanoo aapane ghar aaun lee sadaa ditaa| aseen usadee rasoee vichon kujh leettar mett taan ddaf hee ge| uthe aseen ik sangeetak saaz charaango vekhiaa| ih kareeban do meettar lanbeean tin jaan chaar taaraan noo ik boradd upar do khaalee tteenaan noo kas ke banaaeaa giaa see | saajindaa ik khaas kisam dee dhaatoo ton banee kunjee dee varaton naal kise khiddauanaa gittaar vaang aavaajaan kadtadaa see | 12 vaje de kareeb ik vain aaee jisadaa ddaraaeivar bahut taraliaan ton baad saanoo agale shahir laaotaaro tak chhaddan lee raazee ho giaa|

aseen ilaake dee sabh ton vadheea gairaaj vich ik jaghaa labhee ate ik aisaa viakatee vee jo gandtatap kar sake| ik nikaa ate dosataanaa munddaa loonaa ik do vaar saanoo dupahir de khaane lee ghar vee lai giaa| aseen aapanaa samaan mottarasaaeekal ttheek karan ate gharaan vichon kujh khaan lee labhan de kamaan vich vandd liaa| khaanaa unhaan lokaan kolon praapat karade jiharre lok saanoo jigiaasaa vas gairaaj vich dekhan aaunde| gairaaj ton agale daravaaze te ik jaraman parivaar jaan jaraman mool de kujh lok rahinde san, jinhaan saadde naal sugharr vihaar keetaa| aseen sathaanak bairakaan vich sauande rahe|

mottarasaaeekal maarraamottaa ttheek ho giaa see te aseen agale din uthon turan daa faisalaa keetaa| ihee kaaran see ki jadon kujh naven vaakafaan ne saanoo peen daa sadaa ditaa taan aseen sabh saavadhaaneean havaa vich uddaa diteean| chilee dee sharaab saanadaar hai te main beyakeen kaahalee naal pee rihaa saan| is de baavajood aseen pindd de naach dekhan lee ge ate main duneean jitan lee tiaar mahisoos karan lagaa | saam suhaavane tareeke naal age vadh rahee see te aseen aapane dtidd te sir sraab naal bharee jaa rahe saan | ik vises tauar te dosataanaa misataree ne mainoo usadee beevee naal nachan lee kihaa kiaunk uh kee sharaabaan milaa ke pee giaa see te changaa mahisoos naheen see kar rihaa| usadee patanee bahut utejit see ke sapastt tauar te lahir vich jaapadee see| uh chilee dee sharaab naal ttalee see| main us daa hath farriaa te usanoo baahar lijaan lag piaa| uh vee binaan kise itaraaz de mere

naach karan vaaliaan de hajoom de pichhe dauarran ton baad aseen pindd val bhaj pe| raah vich dauarrade samen alabaratto us sharaab de nukasaan de rone rondaa rihaa jo us aauarat daa patee saanoo naal lijaan lee de sakadaa see|

0

laa pedarosaaeee dee antim yaataraa

mottarasaaeekal dee muramat noo antim chhohaan den lee aseen chhetee utthe te us thaan ton nikal pe jiharree hun saadde lee vadheea mezabaanee vaalee naheen see rahee| par gairaaj de kol hee rahin vaale parivaar daa dupahir de khaane daa sadaa saveekaaran ton baad|

kise agetee sooh de kaaran alabaratto baaeek chalaaunaa naheen see chaahundaa| so mainoo agalee seett te baitthanaa piaa | aseen aje kujh kilomeettar hee ge saan ki saanoo kharaab gear baakas ttheek karanaa pai giaa | thorrhee hee door jadon aseen ik tikhe morr te tez rafataar naal murr rahe saan taan pichhalee barek daa pech nikal ke ddig piaa| morr de doosare paase ik gaan daa sir najree piaa, fir hor te fir bahut saareean gaavaan| fir mainoo hath barek laaunee pee, eih barek vee fauaran ttutt ke aauah gee| kujh samen lee main jaanavaraan de dhundale aakaar chaare paasion pichhe val jaande vekh rihaa saan | jadak vichaaraa pedarosaa utaraaee val vadhadaa hor tez hoee jaandaa see| kise chamatakaar vaang aseen is vich kaamayaab rahe ki keval aakharee gaan de pair te hee ik jhareett aaee| kujh hee dooree te ik dariaa pooree rafataar naal saadde saamhane veh rihaa see| main sarrak vaale paase noo ghunmiaa te akh de jhamakaare vich hee mottarasaaeekal do meettar uche pahaarree ttile te charrh giaa| aseen do patharaan vichaale fas ge, par naal hee vaalavaal bach ge|

prais valon saadde lee ditee sifaarashee chitthee kaaran kujh jaramanaan ne saanoo chukiaa te saadde naal vadheea varataa keetaa| raat de dauaraan mainoo pisaab lee utthanaa piaa jadon main bisatare hetthale bhaandde vich ajihee koee nisaanee chhaddan dee sramindagee ton bachanaa chaahundaa saan | aakhirakaar main khirrakee te charrh giaa te aapanee saaree takaleef hanere noo sauanp ditee| agalee saver main aapane raat vaale kam de prabhaav dekhan lee baahar jhaakiaa| uthe do meettar hetthaan tteen dee ik chaadar upar dhup kujh gile dhabiaan noo sukaa rahee see | ih prabhaavashaalee tamaase vaang see| aseen tezee naal uthon nikal ge|

1941 maaddal daa mottar saaeekal jis upar ih yaataraa shuroo hoee see|

pahilee nazare bhaaven ih duraghattanaa chhottee jihee dikhaaee de rahee see, par chhetee hee sapashatt ho giaa ki aseen nukasaan noo ghatt karake dekh rahe saan| pahaarr te charrhadiaan mottarasaaeekal ajeeb tarhaan pesh aa rahee see| malaiko de sikhar te aa ke, jithe chilee vaaliaan ne amareekaa daa sabh ton uchaa rel maarag vichhaaeaa hai, mottarasaaeekal ne bilakul javaab de ditaa see | pooraa din aseen kise daanee aatamaa noo uddeekade rahe, jo saaddaa bojh ttarak vich lad ke lijaa sake| us raat aseen kuleepulee shahir vich sute ate lifatt milan dee ichhaa naal jaladee chal pe| ik anajaaniaa ddar saadde vajood te chhaaeaa hoeaa see | pahaarree sarrak deean kee dtalaanaan vichon pahilee te hee laa pedarosaa noo aakhirakaar panaah mil gee| ik ttarak saanoo laas enjalas tak lai giaa, jithe aseen savaaree noo ik faaeir satteshan te chhadd ditaa| aseen chilee dee fauaj de ik laifatteenaintt de ghar sute, jo saadde desh arajanatteenaa vich mile change vihaar kaaran bahut dhanavaadee dikhaaee ditaa| saanoo khus karan lee uh taan vee bahut kujh naheen kar sakiaa| mottar te savaar saadde chitarraan lee ih aakharee din see | agalaa parraa mottar ton bagair chitarraan lee behad mushakil hon vaalaa see|

0

aganeekaame, mazadoor ate kujh hor masale

jithon tak main jaanadaa haan chilee vich koee vee gairasavaisevee ag bujhaaoo dal naheen hai| is de baavajood ag bujhaaoo dalaan deean sevaavaan bahut hee shaanadaar han, kiaunk jithejathe ziliaan ate kasabiaa vich ih dal kaarajasheel han, einhaan dee vaagaddor bahut hee samarath lokaan de hathaan vich hai| ithe ih yakeen karanaa mushakil hai ki sidhaantak tauar te ih koee nauakaree hai, ghattoghatt desh de is dakhanee hise vich, jithe ag hairaaneejanak tareeke naal lagaataar lagadee rahindee hai| mainoo naheen pataa ki mool sahaaeik tath kee hai kee ih is lee ki ithe ziaadaatar imaarataan lakarree deean han jaan lokaan de behad neeven sabhiaachaarak padhar karake hai, jis karake lok vadhere parrhelikhe naheen, jaan koee hor kaaran hai jaan ih saare kaaran ikatthe hee zinmevaar han | ih pakaa hai ki jiharre tin din aseen ithe aganee kendar vich rahe unhaan dinaan vich do vaddeean ag deean ghattanaavaan vaapareean ate ik chhottee ghattanaa vaaparee haalaank mainoo naheen pataa ki aauasatan ajihaa hundaa hai ki naheen, main taan is noo tathaan vajon lai rihaa haan

main sapashatt karanaa bhul giaa ki laifatteenaintt de ghar raat guzaaran ton baad, aseen aganee kendar jaan daa faisalaa kar liaa | is daa kaaran uthe de raakhe deean tin kurreean prat khich vee see| uh khoobasoorat jaan badasoorat jo vee hon chilee dee naaree sundarataa deean prateek san| unhaan vich subhaavikataa te taazagee dee aakarashak chamak see| par main aapanee mool hai gal ton bhattak rihaa haan... 1 aunhaan ne saanoo ik kamaraa ditaa jis vich aseen aapane kainpabisatare lagaa ke us upar ddig ke aapanee aadat mutaabik mauat varagee neend vich guaach ge| matalab aseen ghugooaan dee aavaaz naheen sunee| kam kar rahe aganee kaamiaan noo koee andaajaa naheen see ki aseen andar hee haan| uh aapane ag bujhaaoo yantaraan naal dauarr bhaj kar rahe san| jadon aseen savere der tak sute utthe fir saanoo pataa chaliaa ki kee vaapariaa hai| saanoo unhaan valon vaadaa keetaa giaa ki agalee ag dee ghattanaa vich aseen vee bujhaaun vaale dal daa hisaa banaange| inhaan do dinaan vich aseen ik ttarak labh liaa jo saanoo mottarasaaeekal samet ghatt kiraae vich saantiaaree

aseen ithe ik makabool jorraa ban ge saan | is daa kaaran laifatteenaintt deean betteean ate savaisevee karamachaareean naal saaddeean niravighan galaan san| laas enjalas de din jhatt langh ge| ateet deean ghattanaavaan noo ikasur karadeean te unhaan de chitar banaaundeean mereean akhaan vich is shahir dee prateekaatamak prateenidhataa ag deean bhiaanak laattaan hee karaneean| saaddee vidaaeigee vaale din raj ke ddabal rottee de seke ttukarre khaan ate aapaneean sundar bhaavanaavaan pragattaaun ton baad aseen sauan lee aapane kanbalaan vich katthe ho ke pai ge | raat samen der ton uddeeke jaa rahe ghugoo dee aavaaz goonj utthee, kam karade te aavaazaan maarade savaisevee karamachaaree sunaaee dite| jiven hee ih aavaajaan alabaratto kol pujeean, auh furatee naal manje ton utthiaa| chhetee hee aseen chilee sapen naan de ag bujhaaoo injan te lorreendee pakarr naal aapane morache sanbhaal le| ih injan nheree dee rafataar naal satteshan ton nikaliaa| isade ghugoo dee uchee aavaaz hun kise noo hairaan naheen see karadee, kiaunk ih akasar sunaaee dindee see|

paanee deean tez fuhaaraan jiven hee gharaan de pinjaraan upar paindeean lakarree de dtaanche hil jaande | ag daa kusailaa dhoonaan kise khataranaak rukaavatt vaang ag bujhaaoo kaamiaan de kam vich vighan paa rihaa see | haasiaan de fuhaariaan vichakaar ih kaame aasapaas de gharaan dee ag bujhaaun lee paanee te hor tareekiaan dee varaton kar rahe san| ik ghar vich ag deean laattaan ik chhotte hise tak naheen pahunch sakeean san| use hise vichon ag ton ddaree bilee deean aavaajaan aa raheean san| uh lagaataar miaaunmiaaun karee jaandee see te thorrhe jihe bache hise raaheen langhan ton ddar rahee see| alabaratto ne khatare noo ik takanee naal hee bhaanp liaa ki laattaan ton 20 saintteemeettar upar fasee is jaan noo ik hee chhalaang naal usade maalakaan lee bachaaeaa jaa sakadaa hai| aapane adabhut naaeikatav lee vadhaaeean saveekaar karadiaan usadeean akhaan udhaar mang ke paae vadde hailamatt thale khushee naal chamak raheean san|

sabh kam nipattan ton baad laas enjalas ne saanoo aakharee vidaa kahee| chhottaa chee te vaddaa chee main te alabaratto ne aakharee dosataanaa hathaghattaneean keeteea jiven hee ttarak ne aapanee jaanadaar pitth te laa pedarosaa de pinjar noo lad ke saantiaago lee aapanee yaataraa aranbh keetee|

aitavaar de din aseen saantiaago puje, te aapane pahile kaaraj vaang sidhe aasattin gairaaj ge| saadde kol gairaaj de maalak de naan tuaarafee chitthee vee see, par saanoo ih dekh ke niraashaapooran hairaanee hoee ki gairaaj band see| uthon de rakhavaale ne mottarasaaeekal noo uthe rakhanaa saveekaar kar liaa ate aseen aapane

maithiaan ton paseene poonjhade yaataraa de is hise daa kiraaeaa adaa karan lee nikal ture|

thaanbadalooaan de tauar te saadde kam de kee parraa san, pahilaa taan vishes tauar te dilachasapee vaalaa see| is vich ghar de maalak dee gairahaazaree vich rikaaradd samen vich harek valon dode kilo angooraan noo khaanaa see | doosare hise vich maalak dee aamad ton baad kujh bhaare kam karane san| teesare parraa te alabaratto dee ih khoj ki ttarakachaalak de sahikaramee vich lorr ton vadh haumain hai vishes kar ke usade sareer de sanbandh vich| uh vichaaraa uh saareean srataan jit giaa jiharreean aseen us naal saadde dovaan ate maalak naalon ziaadaa faraneechar chuk ke lijaan de maamale vich laaeean san, baad vich aseen vaahayaat tareeke naal usanoo moorakh banaaunde rahe|

aakhirakaar aseen aapane raaj prateenidhee kauansalara noo labh hee liaa jo dafatar vich kam karadaa karadaa pathar jihe sakhat chihare vaalaa ho giaa see aitavaar de nazaree ton uh kaafee jachadaa see | usane saanoo viharre vich sauan ditaa| naagarikaan de tauar te saadde farajaan pratee lanbe akaaoo bhaashan ton baad usane 200 peeso den daa prasataav rakhadiaan aapanee suhiradataa pragattaaee| ih sahaaeitaa saadde lee kise dharam virodhee gunaah vaang see, so aseen manhaa kar ditaa | je uh ihee peshakas tin maheene baad karadaa taan ik vakharee kahaanee hundee| bach giaa uh|

saantiaago maarremotte farak naal kaaraddobaa varagaa hee hai| haalaank is de rozaanaa jeevan dee gatee vadh tej te ttaraifik bahut jiaadaa hai| ithon deean imaarataan, galeean dee khasalat, eithon daa mauasam, eithon tak ki lokaan de chihare saanoo saadde bhoomadh saagaree shahiraan dee yaad divaaunde san | aseen ziaadaa changee tarhaan is shir noo naheen jaan sake, aseen ithe kujh hee dinaan lee saan ate is dabaa vich vee saan ki aapanee ravaanagee ton pahilaan bahut saare kam niberrane han|

peroo de raaj prateenidhee ne saanoo arajanatteenaa de raaj adhikaaree dee chitthee ton bagair veezaa den ton manhaa kar ditaa| arajanatteenee adhikaaree ne chitthee den ton ih keh ke naanh kar ditee ki sanbhaavee tauar te mottarasaaeekal uthe naheen jaa sakegee| sahaaeitaa lee dootaavaas tak saaddee nasabhaj vee samaapat ho gee| us nike farishate noo ilam naheen see ki saaddee mottarasaaeekal daa taan bhog pai chukaa hai par aakhirakaar uh naram hoeaa ate chilee de 400 peeso fees den ton baad veezaa jaaree karan lee raajee ho giaa| saadde lee ih vaddee rakam see| unhaan dinaan vich sakooeea kaaraddobaa dee nadee daa naan vaattar pole tteem kaaraddobaa ton saantiaago pahunchee hoee see| is tteem de bahute khiddaaree saadde mitar san| jadon uh maich khedd rahe san taan aseen unhaan noo dosataanaa aavaaz ditee| unhaan vichon ik ne

aakhirakaar mehatavapooran din aa hee giaa| prateekaatamak tauar te do hanjhoo alabaratto deean galhaan te veh ture| laa pedarosaa noo aakharee vidaa kahindiaan gairaaj vich hee chhadd ditaa giaa| aseen velapareso lee aapanee yaataraa dee shurooaat keetee| aseen khoobasoorat pahaarree rasatiaan thaanee jaa rahe saan | sabh ton sundar sabhiataa dee tulanaa asalee kudaratee ajoobiaan naal keetee jaa sakadee hai jo manakhee tabaahee ton bache hoe hona| aseen us ttarak te savaar saan, jis te saadde varageean mufat savaareean daa bhaaraa bojh ladiaa hoeaa see|

laa jeekonaddaa dee musakaan

aseen aapanee saahasee muhinm de naven dauar vich pravesh kar chuke saan| aapane ajeebo gareeb kaparriaan ate laa pedarosaa dee banatar ate dame de rogee varagee ghuraghur kaaran aapane mezabaanaan de dhiaan noo aakarasit karan de aseen aadee ho ge saan| kujh nischit arathaan vajon asee sarrak de soorabeer saan | saaddaa sanbandh praacheen prachalit raatthasaahee ghumakarrapune naal see jo taash de patiaan noo ajeeb naavaan naal sanbodhit karade san| ih sabh hun baakee naheen see rihaa| hun aseen keval pitthooaan vaale do mufat yaataroo saan| saadde vajood naal chinbarriaa sarrakaan daa niradeepunaa saadde raatthasaahee ateet daa parachhaavaan maatar lagadaa see|

ttarak chaalak ne saanoo shahir de uparale hise de mukh duaar te chhadd ditaa| aseen thake kadamaan naal aapanaa samaan galeean vich gharrees rahe saan te lokaan deean ajeeb nazaraan saamhane manoranjan bane age vadhe rahe saan | thorrhee hee door berreean dee dilakash jhalak bandaragaah dee das paaundee see | kaalaa samundar saanoo bulaaundaa saadde lee ro rihaa see | isadee bhoosalee duragandh saaddeean naasaan vich varr gee see| aseen rottee khareedee, eih kaafee mahingee see, par jadon aseen utar val vadhe taan ih vee sasatee jaapee, te hetthaan val turade ge| alabaratto subhaavik tauar te bahut thakaavatt daa shikaar see | main bhaaven isadaa dikhaavaa naheen see kar rihaa par main vee onaa hee thakiaa hoeaa saan | so jadon hee ik ttarak saadde lee rukiaa aseen saamhane vaale noo aapane dukhee chihariaan naal hairaan kar ditaa| usane jaan hee liaa hovegaa ki saantiaago de lame katthor maarag te saadde upar keekee dukh ttutte honage| so usane saanoo lakarree de fattiaan upar kujh parajeeveean naal sauan ditaa, jinhaan de naam dee samaapatee hominis naal hundee see| par saadde siraan upar ghattoghatt ik chhat taan see|

aseen vadhere drirrhataa naal sauan lee pahunche | saadde uthe pahunchan dee khabar saadde ik deshavaasee de kanaan vich vee pee jo ik sasate jihe raisattoraintt vich lagiaa hoeaa see| ih raisattoraintt ttarelar paarak de nerre hee see| uh saanoo milanaa chaahundaa see| chilee vich usade milan daa arath see nischit tauar te kujh praahunachaaree daa mauakaa te saadde dovaan vichon koee vee is devee tauar te mile mauake noo

laa jeekonaddaa de daravaaziaan noo chhetee hee kholh ditaa giaa te aseen ithe aapanee mett peetee| saaddee yaataraa vich dilachasapee rakhan vaale maalak naal aseen bahut galaan keeteean| us ton baad aseen shahir dekhan ge| vailapareso bahut hee dilakas drisaan vaalaa shir hai| samundar kinaare vasiaa te uparon dekhiaa kise khaarree vaang lagadaa hai| ih failiaa, pahaarreean val vadhadaa giaa jiharreean thale val aapane ant tak samundar naal lagadeean san | betarateeb miaoozeeam dee khoobasooratee isade naaleedaar lohe dee ajeeb kaareegaree vich hai jis noo raseean te pauarreean naal ik larree vich jorriaa giaa hai jo sheese varage neele rang dee khaarree upar jhuke rangabirange gharaan ton virodhaabhaas daa ahisaas karaaundaa hai| isanoo tasalee naal dekhan lee aseen isade gande jharokhiaan vich jhaak ke dekhiaa, bhikhaareean deean herrhaan naal galabaat keetee| taan kite jaa ke aseen shahir deean gahiraaeean te us vich lukee sarrhaand noo mahisoos kar sake | saaddeean naasaan udaas kar den vaalee gareebee dee hamak naal ful geean|

aseen thale bandaragaah te ih dekhan ge ki jekar koee eesattar ttaapoo jaa rihaa hove | par khabaraan diladtaau san| kise kishatee noo odhar giaan chhe maheene ho ge san| aseen ik uddaan baare aiven jihee jaanakaaree katthee keetee jo maheene vich ik vaar jaandee see|

eesattar ttaapoo jithe kalapanaa dee uchee uddaan is vichaar te putthee chhaal maar jaandee hai, authe kise daa goraa premee honaa barre maan dee gal hai; kam aah uthe aauarataan sabh kujh karadeean han, tuseen taan siraf khaanaa, sauanaa te unhaan noo raazee rakhanaa hundaa hai| kinee khoobasoorat jaghaa hai ih| ithe daa mauasam bharapoor hai, aauarataan bharapoor han, khaanaa vee laajavaab hai te kam vee isadee aanandamee anahond vicha kee hovegaa jekar aseen ithe ik saal tak ruke parrhaaee, kam, parivaar dee kaahadee chintaa| ik dukaan de vaddee saaree kekarraa machhalee dekhee, saadde val dekh rahee see, salaad de bisatare te pe usade jisam ne saanoo dasiaa, main eesattar ttaapoo ton haan| jithe bharapoor mauasam hai te jithe deean aauarataan vee bharapoor han ....

aseen aapane hamavatan dee ttharame naal laa jeekonaddaa de daravaaze de rasate te uddeek kar rahe saan | par usadee aamad daa koee lachhan naheen see disadaa| udon hee usade maalak ne saanoo dhup ton parhe bulaa liaa ate aapane shaanadaar

aseen paittarahoee de ddaakattaraan naal galabaat dee koshis keetee, par kam ton vaapas aa ke vaadhoo samen dee anahond vich uh rasamee tauar te kade vee raazee naa hoe| ghatto ghatt saanoo maarraa mottaa taan pataa hee see ki uh kithe han| dupahir ton baad aseen vakhare vakhare rasatiaan te ge| alabaratto ne ddaakattaraan daa pichhaa keetaa| main dame dee shikaar ik budtee aauarat magar giaa jo laa jeekonaddaa dee ik gaahak see| ih vichaaree buree haalat vich see| aapane kamare vich bhairree hamak ate dhoorr bhare kadamaan de nisaanaan vich saah lain lee majaboor | usade ghar vich ik maatar ayaasee dee cheez aaraam kuraseean daa jorraa see jo buree tarhaan dhoorr naal bhariaa hoeaa see| damen dee sikharalee avasathaa vich vee usane dil naheen see chhaddiaa| usadee sathitee ajihee see jadon koee ddaakattar aapanee bevasee mahisoos karadaa hai| uh tabadeelee dee ichhaa karadaa hai| ajihee tabadeelee jo sisattam de aniaan noo rokiaa jaa sake| aakhirakaar siraf ik maheenaa pahilaan ih gareeb aauarat sevakaa de tauar te kujh kamaa rahee see| kanbadee ate gharagharaaundee par maan naal jee rahee see| is tarhaan de haalaat vich gareeb parivaaraan de viakatee jo aapanaa kharachaa naheen utthaa sakade, kiaunk ik aise vaataavaran vich ghire hoe han jo lukee hoee talakhee ate kurratan naal bhariaa hoeaa hai| uh pitaa, maan, bhain, bharaa hon dee thaan zindagee de sangharash lee bilakul naanhavaachee tath ban jaande han| haualeehaualee uh samaaj de sihatamand lokaan lee vee uh kurratan daa somaa ho nibarrade han jo inhaan deean bimaareean te khijhade han| ih lok unhaan sihatamand lokaan lee nijee beezatee daa sabab ban jaande han, jinhaan ne inhaan dee sahaaeitaa karanee see| bilakul aisaa hee aakharee samen te unhaan lokaan naal vaaparadaa hai, jinhaan lee sabh ton door daa dumel vee bhalak hee hundaa hai| ih ghaatak traasadee saaree duneean de proletaareean vich paaee jaandee hai| mere saamhane unhaan mar raheean akhaan vich maafee lee yaachanaa see te naal hee use tasalee lee ik sahaaraa vee jo sun vich kite gavaach chukee see bilakul use tarhaan jiven uhanaan de sareer chhetee hee

main us beemaar aauarat lee ziaadaa kujh naheen see kar sakadaa| main usanoo saadhaaran salaah ditee ki uh vadheea khuraak lave, kujh mootar varadhak davaaeean dee sifaarash keetee te dame lee kujh goleean likh ke diteean| mere kol jhumaamaaeen deean kujh goleean san, jo main us noo de diteean| jadon main uthon turiaa taan us aauarat ne mainoo kujh piaar bhare shabad kahe, dooje paase parivaar dee beparavaah kisam dee nazar vee meraa pichhaa kar rahee see|

alabaratto ne ik ddaakattar noo labh liaa see| aseen agalee saver nauan vaje hasapataal pahunchanaa see| ise dauaraan laa jeekonaddaa de ik gande kamare, jo rasoee, raisataraan, dhuaaee ghar, khaane de kamare ton binaan kutiaanbaliaan de hagana mootan dee jaghaa vee see, vich bhinabhin tarhaan de lok maalak naal mil ke baitthe san| maalak aapane mool darashan samet haazar see| ddonaa kerolinaa naan dee ik piaaree bolee te madadagaar jisane saaddee mett vaalee ketalee khaalee kar ditee see, eik kamazor dimaag sharaabee maapooche aadamee jo ik mujarim vaang disadaa see | do maarre motte sahij gaahak te is ikatth dee raanee ddonaa rosittaa jo bilakul sanakee see| saare ikatth dee galabaat us ddaraaunee ghattanaa upar kendarit see, jo ddonaa ne dekhee see| usane dekhiaa see ki ik aadamee ne lame chaakoo naal rozaa dee guaandtan noo maar ghatiaa see|

ddonaa rosittaa, kee teree guaandtan cheekee see

haan, haan, auh cheekeechalaaee see, kauan naheen cheekegaa| us aadamee ne jiaundiaan usadee khal udherr ditee| ihee bas naheen fir usanoo uh samundar val lai giaa te gharrees ke paanee vich sutt ditaa taan ki paanee usanoo kite door lai jaave| haae rabaa| us aauarat deean cheekaan, chilaahattaan main jo chitte din vich suneean, tuseen naheen sun sakade |

tuseen pulis noo kiaun naheen dasiaa rosittaa

auh kiaun bee tuhaanoo yaad naheen jadon mere chachere bharaa noo kuttiaa giaa see main jadon riporatt likhavaaun gee see taan tuseen mainoo paagal kihaa see| unhaan mainoo dhamakaaeaa see ki jekar main khoj karanee band naa keetee taan uh mainoo andar band kar denage, yaad hai hun main is baare unhaan noo ziaadaa naheen dasaangee|

chilee te arajanatteenaa de dakhanee hise vich rahin vaale moolanivaasee

eih galabaat paramaatamaa de paiganbar val murr gee| ik sathaanak aadamee jo paramaatamaa valon diteean shakateean dee varaton karake goonge, bole, bimaar te hor dukhee lokaan noo ttheek karan daa daavaa karadaa see | ih dhandaa horaan de mukaabale enaa vee buraa naheen lagadaa| bhaaven ithon deean chuvarakeean saadhaaran hundeean han| kiaunk lok bholebhaale han| is tarhaan daa see ih saaraa kujh| unhaan sabh ne us gal daa mazaak uddaaunaa jaaree rakhiaa jo ddonaa ne poore yakeen naal dekhee see|

ddaakattaraan daa vihaar bahutaa ziaadaa dosataanaa taan naheen see par aseen aapanaa udesh haasil kar liaa| unhaan ne vailapareso de mear naal saaddee jaan pachhaan daa sabab banaa ditaa| aseen ithon rasamee chhuttee lee ate ttaaoon haal puje| ddaisak te baitthe us viakatee upar saaddee thakee ate nidtaal hoee dikh de pradarashan daa lorreendaa prabhaav naheen piaa, par usane saanoo andar aaun lee kihaa|

saikattaree ne saaddeean chittheean de javaab vich likhee chitthee dee nakal dikhaaee| usane dasiaa ki saaddee yojanaa asanbhav hai, kiaunk eesattar ttaapooaan noo jaan vaalaa ik maatar jahaaz jaa chukaa hai ate agalaa jahaaj ik saal tak jaan dee koee sanbhaavanaa hee naheen hai| aseen ddaa. molinaas de shaanadaar dafatar vich ge, jisane suhiradataa naal saaddaa savaagat keetaa| usane kise naattak de kiradaar vaang ikaeik shabad de uchaaran te dhiaan dindiaan saanoo vichaar magan hon daa prabhaav ditaa| eesattar ttaapoo baare gal karadiaan uh josh vich aa giaa jiharraa usane chilee naal is ttaapoo de sanbandhaan noo saabit karake angarezaan kolon khohiaa see| usane saanoo ih yojanaa jaaree rakhan dee salaah ditee te kihaa ki uh agale saal saanoo uthe lai jaaegaa| usane kihaa, main bhaaven is dafatar vich naa rahaan, par main eesattar ttaapooaan de dosataan dee sabhaa daa pradhaan haan | ih gojaaliz viddelaa dee aagaamee chonaan vich hon vaalee sanbhaavee haar daa ik tarhaan ikabaal see| jiven hee aseen ture ddaisak te baitthe viakatee ne saanoo aapanaa kutaa lijaan lee kihaa| saadde dekhan te usane ik katooraa dikhaaeaa jisane ddiaoodtee de galeeche upar aapanaa kam kar ditaa see te hun uh kurasee de paave noo chab rihaa see| kute ne shaaeid saadde ghumakarree pahiraave karake saaddaa pichhaa keetaa see te darabaan ne isanoo saadde fakarapune daa ik hisaa jaan ke andar aa lain ditaa see| khaira us vichaare jaanavar naal saaddaa ik ristaa ban giaa| us viakatee ne kute te pichhavaarre ik lat maaree te chaoon chaoon karade noo baahar sutt ditaa| ih jaananaa hamesaa tasalee dindaa hai ki kujh jeevat cheezaan daa vadheea jeevan saaddee surakhiaa te nirabhar karadaa hai|

eis samen saadde man vich pakee tarhaan vasiaa see ki samundaree yaataraa utaree chilee de maaroothalee khetar ton saaddaa bachaa kar sakadee see| aseen jahaazee

0

bettikatt samundaree safar

aseen binaa kise samasiaa daa saamhanaa keetiaan kasattam ton langh ke bahaadaree naal aapanee manzil val vadhe| jiharree kishatee dee aseen chon keetee see, ausadaa naan sen anttoneeo see te uh bandaragaar vich rujheviaan daa kendar see| isade chhotte aakaar karake karenaan daa is kishatee upar jaanaa sahee naheen see ate is kistee ton jahaazaan de ghaatt vichakaar kee meettaraan dee vith see | so saadde kol is ton binaan hor koee raah naheen see ki aseen tad tak uddeekee jadon tak saadde vaalee berree ravaanaa hon ton pahilaan ghaatt de nerre aave | so aseen daarasnikaan vaang aapane samaan kol baitth ke sahee mauake dee talaas karan lage | adhee raat vele sifatt badalan naal hee kistee is paase aaee | bandaragaah daa afasar bahut hee ghatteea kiradaar vaalaa see | usade chihare ton hee usadaa sakhat mijaaj dis rihaa see| uh aaun jaan vaale takhte upar kharrhaa ho ke khud majdooraan dee jaanch kar rihaa see| karen chaalak, jisanoo aseen udon tak dosat banaa liaa see, ne saanoo salaah ditee ki aseen dtukaven mauake daa intazaar karee| usane dasiaa ki bandaragaah daa ih afasar bahut haraamee kisam daa hai| so, aseen lamee uddeek dee shurooaat keetee jo raat bhar chalee | karen vich hee aseen aapane aap noo bhaaf naal chalan vaale ik puraane yantar dee madad naal nighe rakhiaa | sooraj charrhan tak aseen aapane basatiaan samet ghaatt te hee baitthe saan | kishatee raaheen choree jaan deean saaddeean aasaan lagabhag samaapat ho chukeean san jadon bandaragaah de kapataan ne ik navaan takhataa lagaa ke sen anttoneeo daa ghaatt naal sanbandh banaaeaa| karen chaalak deean changeean hadaaeitaan anusaar aseen sarakade hoe kistee vich pahunch chuke saan| aseen aapanaa sumaan ate aapane aap noo adhikaareean de gusalakhaane vich band kar liaa|aus ton baad aseen kujh fusafasaa ke naasikee aavaazaan raaheen keval ihee kihaa see maaf karanaa, andar naheen aa sakade tuseen jaan fir is vich pahilaan hee koee hai jadon adhee darajan ton ziaadaa vaar kise ne daravaajaa kholhan dee koshis keetee|

chhetee hee din de baaraan vaj ge te kishatee chal pee| par saaddee khusee bahut jaladee kaafur ho gee kiaunk gusalakhaane vich kujh samaan band rahin naal asahinayog badaboo tang kar rahee see te garamee vee bahut vadh gee see| dupahir

sach ihee see ki aseen is baare kujh vee naheen see sochiaa| usane jahaaz de tthekedaar noo bulaa ke saanoo koee kam te kujh khaan lee den daa hukam ditaa| aseen jhatt aapanaa raashan chattam kar ge par jadon pataa chaliaa ki mainoo saanjhe ttatteekhaane dee safaaee karanee pavegee taan khaanaa mere sangh vich hee attak giaa| jiven hee sahun chukan vaaliaan vaang main bulh meettee thalhe giaa alabaratto dee manoranjak chhavee dikhaaee ditee jisanoo aaloo chhilan daa kam sauanpiaa giaa see | main saveekaar karadaan ki main mitarataa baare likhe saare kaaeidiaan noo bhul ke kamaan dee adalaa badalee dee benatee keetee| par ithe vee koee inasaaf naheen hoeaa, ausane gandagee de anbaar vich kaafee vaadhaa keetaa te main usanoo saaf keetaa|

pooree rooh naal saadde kam khatam hon ton baad kapataan ne saanoo dubaaraa talab keetaa| usane tajaveez ditee ki aseen aapanee pichhalee mulaakaat baare kise noo kujh naheen kahaange te inj uh pakaa karegaa ki berre de aithofagaasattaa pahunchan te saadde naal kujh naa vaapare| usane saanoo chhuttee te ge kise adhikaaree de kamare vich sauan ditaa te use raat kaanaasattaa kheddan te ik do jaam peen lee sadaa ditaa| ik dubaaraa javaan karan vaalee neend ton baad aseen is vaak noo amal vich saveekaar karade hoe ki, naven jhaarroo safaaee naal sanbharade hana utth pe| aseen aapanee yaataraa daa mul taaran lee vadhere eemaanadaaree ate samarapan naal kam vich jutt pe| haalaank din de adh vich jaa ke aseen mahisoos keetaa ki lorr ton vaadhoo kam kar rahe haan ate shaam tak aseen changee tarhaan mahisoos kar liaa ki ithe sabh ton khare lokaan dee jorree haan | saanoo lagiaa saanoo raj ke sauanaa chaaheedaa hai taan ki aseen aaun vaale din vich bharapoor kam lee tiaar ho jaaeee| aseen aapane gande kaparriaan dee dhuaaee baare dhiaan naheen de sake | kapataan ne dubaaraa saanoo pate kheddan lee bulaa ke saaddeean changeean ichhaavaan noo maar ditaa|

jahaaz daa tthekedaar kaafee khushak bandaa see| usane saanoo aapanaa kam suroo karan lee upar lijaan vich kareeb ik ghanttaa laa ditaa| meraa kam mittee de tel naal jahaaj de ddaik dee safaaee karanaa see| ih aisaa kam see jis vich main

kaanaasattaa dee thakaa den vaalee khedd ton baad raat noo aseen safaid dhabiaan ate hare prateebinbaan vaale samundar noo dekh sake| aseen doven jangale te kol kol kharre saan, par ik doosare ton bahut door saan | aapaneaapane khiaalaan te savaar ho ke iko vaayoomanddal vich uddade| tad saanoo yaad aaeaa ki saaddaa kitaa, saaddaa asal kitaa duneean de samundaraan ate dharateean dee attalataa naal jurriaa hoeaa hai| hameshaa jagiaasoo, jo vee saahamane aaundaa usanoo dekhade ate har kone noo sunghade | par halake jihe tareeke naal| kise vee thaan te jarrhaan naheen jamaaunde, naa hee ziaadaa der rukade haan, cheezaan noo gahiraaee vich samajhan lee| saaddee galabaat deean saareean bhaavanaavaan noo samundar prerit kar rihaa see| utarapoorab val kujh hee dooree te aithonfagaasattaa deean bateean disaneean shuroo ho geean san| ih saaddee bettikattee yaataraa de rumaanch dee samaapatee see | jaan is tauakhale daa ant see ki saaddee kistee kite vailapareso noo vaapas taan naheen murr rahee|

0

eis vaaree museebat

main usanoo saaf tauar te dekh sakadaa see ki aapane baakee adhikaareean vaang hee kapataan nashe vich rajiaa hoeaa hai| kol hee kharrhe vaddeean muchhaan vaale kistee de maalak noo vee dekhiaa jaa sakadaa hai, jis dee gusekhor dikh buree sharaab daa nateejaa see| saaddee lamee yaataraa noo yaad karade hoe uh jangalee haasaa hasiaa, dekho oe ih sher han, hun ih zaroor berre te han| tuseen jadon samundar ton baahar ge taan inhaan noo labh lio| kapataan ne vee aapane mitar dee gal dee prorrataa karadee koee gal hee aapane sahikarameean noo kahee|

aseen unhaan vichon kise noo vee naheen jaanade saan | yaataraa shuroo hon ton ghanttaa pahilaan hee aseen aapane aap noo kee ttan mahikadaar hadavaaniaan hetth moorakhaan vaang luko liaa see | aseen malaahaan baare galaan kar rahe saan | uh bahut change san| unhaan vichon kise ik dee madad naal aseen kistee vich charrhe saan te is surakhiat thaan te lukan vich kaamayaab vee rahe saan| ttheek udon hee aseen ik gusail aavaaz sunee ate pataa naheen kithon khataranaak muchhaan saamhane aa geean| is naal aseen fir fariaadeean dee bhoomikaa vich aa ge| bahut hee changee tarhaan chhile hadavaaniaan de khaparraan dee kataar shaant samundar vich door tak failee hoee see | ih sabh kujh bahut bure tareeke vaalaa vihaar see | baad vich saanoo jahaajee ne kihaa, munddio main taan usanoo ethon parhe lai giaa see, par usane hadavaane dekh le te uh hameshaa vaang hadavaaniaan de dter te ddandde varhaaundaa kahin lagaa koee bachake naa jaave, te fir uh thorrhaa sharamindaa ho ke boliaa, tuhaanoo ene hadavaane naheen khaane chaaheede san|

sen anttoneeo vich hee aa rahe saadde ik yaataree saathee ne aapane jeevan darashan noo ik muhaavare raaheen pes keetaa, aapaneean bevakoofeean upar maan karanaa band karo | aapanaa aap lai ke aapane moorakh desh vaapas chale jaao| ih lagabhag uhee kujh see jo aseen keetaa see| aseen aapane basate chuke ate chiaookamaattaa dee prasadh taanbe dee khaan val tur pe|

par ih koee sidhaa rasataa naheen see| is lee ik din dee rukaavatt pee| is rukaavatt daa kaaran ih see ki aseen khaan de adhikaareean valon uthe jaan lee aagiaa dee uddeek kar rahe saan | ise dauaraan saanoo bakalaan de malaahaan valon utashaahee vidaaee ditee gee|

khaanaan val jaan vaalee sunee sarrak ute do chaananakhanbhiaan de lise jihe parachhaaviaan thale lettiaan aseen din daa vadheea hisaa guzaariaa| is

authe ik viaahutaa jorraa saaddaa dosat ban giaa | ih chilee de kaame san jo kamiaoonisatt san | ikalee momabatee de chaanan vich mett peendiaan ate rottee de ttukarre paneer naal khaandiaan us bande daa bhooteea aakaar bahut saare rehas ate taras daa vaataavaran siraj rihaa see | saadee te prabhaavashaalee bhaasaa vich uh tin maheene de aapane jelhavaas dee gal kar rihaa see| naal hee usane is dauaraan kareeban bhukhamaree dee sikaar rahee patanee baare dasiaa jo misaalee prateebadhataa naal zindagee vich ddattee rahee | aapane bachiaan baare vee usane dasiaa jinhaan noo ik diaaloo guaandtee kol chhaddiaa see | usane aapaneean asafal teerath yaataraavaan dee gal keetee, jiharreean usane kam dee talaash vich keeteean san te naale aapane us saathee daa zikar keetaa jo rehasapooran tareeke naal gavaach giaa see te jis baare kihaa jaandaa see ki uh samundar deean ddoonghaaeean vich kite samaa giaa hai|

tthandt naal ih jorraa sun hoeaa maaroothalee raat vich ik doosare noo chinbarriaa hoeaa see| ih jorree duneean de kise vee hise de proletaaree dee jeevant prateenidhataa karadee see| unhaan kol khud noo dtakan lee koee halakaa jihaa kanbal vee naheen see| is lee aseen aapane kanbalaan vichon ik unhaan noo de ditaa | doosare naal main te alabaratto ne khud noo changee tarhaan dtak liaa | ih meree zindagee daa sabh ton tthariaa hoeaa samaan see par naal hee ih mere lee aisaa samaan vee see jis vich main ik anajaan jorre lee bhaaeechaarak saanjh mahisoos keetee jo mere lee manakhee jeev san|

agalee saver atth vaje ik ttarak labh giaa, jisane saanoo chiaookamaattaa kasabe tak lijaanaa see | ithon hee aseen us jorre ton vidaa hoe jo pahaarraan vich salafar deean khaanaan vich kam karan jaa rihaa see | uthe mauasam behad kharaab see te jeeaun deean sathiteean bahut katthor san | eneean katthor ki uthe kam karan lee tuhaanoo kise paramitt dee lorr naheen see te naa hee koee tuhaaddee raajasee vichaaradhaaraa puchhadaa see| ithe iko hee cheez maaeine rakhadee see uh see josh | is naal hee kaame aapanee sihat noo tabaah karake kujh rottee de ttukarre kamaaunde san, jo mushakil naal hee unhaan noo zindaa rakhade san|

bhaaven vichharr ke thorrhee dooree te hee uh jorraa saadde lee dhundalaa jihaa ho giaa see, par aseen aje vee us bande daa patalaa drirrh chiharaa dekh sakade saan| saanoo

chilee dee kamiaoonisatt paarattee upar paabandee laa ditee gee see ate bahut saare mainbaraan noo 194858 de lokatantar dee rakhiaa de akhauatee kaanoon adheen farr liaa giaa see|

ausade khulhe sauade vee yaad san, aao kaamaredd| katthe khaande haan| main vee taan aavaaraagarad hee haan| inj usane saaddee udeshaheen bhattakan de parajeevee subhaa pratee aapanee ghiranaa vee pragatt kar ditee see|

eih bahut tarasanaak see ki uh is tarhaan lokaan daa daman karade han| samoohavaad de naare de baavajood kamiaoonisatt badamaashee sahij zindagee lee khataraa hai|aunhaan deean aadaraan kutaradaa saamavaad ik change samaaj dee sirajanaa lee ik kudaratee taangh ton jiaadaa kujh vee naheen hai| duneean dee nirantar bhukh de khilaaf sangharas is ajanabee sidhaant lee khich paidaa karadaa hai, jisadee mool bhaavanaa tak bhaaven uh lok naa pahunch sakan, par us sidhaant de anuvaad bhukhiaan lee rottee noo uh samajhade han te sabh ton zarooree ih sidhaant unhaan noo aasavand rakhadaa hai|

eithon de maalakaan suniharee vaalaan vaale yog te ghamanddee prabandhakaan ne saanoo puraanee sapainish vich dasiaa, eih koee ghunman vaalee thaan naheen hai| main tuhaanoo ik gaaeedd labh diaangaa, jiharraa adhaa ghanttaa tuhaanoo khaanaan de aaleduaale de ilaake vich ghumaa devegaa| par us ton baad miharabaanee kario te saanoo ikale chhadd dio| saaddaa bahut saaraa kam karan vaalaa piaa hai| ithe harrataal hon vaalee see| fir vee yakee maalakaan de vafaadaar kute saadde gaaeedd ne dasiaa, eih bevakoof gadhe harrataal hon te hazaaraan peeso roj daa nukasaan taan jhal lainde han par kise gareeb majdoor noo kujh saittaavos jiaadaa naheen de sakade| jadon meraa janaral ibaanej sataa vich aaeaa, eih sabh khatam lio| ik foramain kavee ne kihaa, taanbe daa vadheea darajaa har inch dee khudaaee lee zinmevaar hai| tuhaadde vaang bahut saare lok maithon takaneekee savaal puchhade han, par shaaeid hee koee puchhadaa hai ki is kam ne kineean zindageean khaa leean han| ddaakattaro main tuhaaddaa javaab naheen de sakadaa| par puchhan lee tuhaaddaa dhanavaad|

eithe shaant ayogataa te nipunsak roh hathonehath prasaarit hundaa hai kiaunk vaddee khaan vich vee jeen deean mudtaleean sahoolataan paidaa naa hon kaaran nafarat pasaree hoee hai| dooje paase saaddaa anumaan hai ki aseen dekhaange ki ik din kujh kaame khusee vich aapanee gaintee chukanage te suchet aanand naal aapane fefarriaan vich zahir bhar lainage| uh kahinde han ki sabh kujh daa aaranbh ithon hee hovegaa| bharrak rahee laal chingaaree pooree duneean noo rauasn karegee| uh ihee kahinde han par mainoo naheen pataa|

0

kaaralos ithaanez ddee kaimapo 19521958 tak chilee daa raashattarapatee see| uh makabool netaa see jis ne vaadaa keetaa see ki jo uh jit giaa taan kamiaoonisatt paarattee noo maanataa de devegaa|

chiaookamaattaa

chiaookamaattaa aadhunik naattak de kise drish vaang hai | tuseen ih naheen keh sakade ki is vich sundarataa dee ghaatt hai | par ih sundarataa khich ton koree hai| aaropit ate barafeelee | jiven hee tuseen khaan de kise hise de kareeb jaande ho saaraa bhoodris simattiaa lagadaa hai| padharee dharatee de aale duaale saah ghuttan daa ahisaas hundaa hai| 200 kilomeettar baad aisaa koee pal aaeaa jad fikaa haraa jihaa kasabaa kaalamaa dikhaaee ditaa| ih kasabaa iko tarhaan dee bhoosalee dikh noo khanddit karadaa see ate man noo khushee naal bhar dindaa see | maaroothal vich nakhalisataan vaang lagadaa see ih shir| ithe maaroothal vee kiaa saanadaar see| chookee nerre maakattejoomaa vich mauasam nireekhanashaalaa isanoo duneean de sabh ton khusk hise vajon biaan karadee hai| pahaarr, jinhaan upar ghaah dee ik tirrh naheen ug sakadee kiaunk mittee vich naaeettrett dee bahulataa hai| ih pahaarr havaavaan ate paanee de hamaliaan saahamane bevas han| inhaan dee bhooree dikh tataan dee larraaee vich lorr ton pahilaan budtee hoee lagadee hai, jad ki inhaan pahaarraan deean jhurarreean inhaan dee asal bhoogolik umar naheen das sakadeean| inhaan pahaarraan de aasapaas inhaan de prasadh bharaavaan de dtidd vee inhaan vaang keematee cheezaan naal bhare pe han te jiven uh roohaheen baahaan ate bhaaree masheenaan dee uddeek kar rahe hon, jo unhaan de andar ddoonghaaee tak utar sakan manakhee jaanaan laazamee tauar te inhaan noo suaadalaa banaa sakan | gareebaan deean jaanaan jo larraaee de gunmanaam naaeik han| jiharre unhaan hazaaraan kurrakeean vich fas ke maare ge jiharreean kudarat ne aapane khajaaniaan dee rakhiaa lee lagaaeean san| ih udon vaapariaa jadon uh aapaneean rottee kamaa rahe san|

chiaookamaattaa mukh tauar te taanbe daa vishaal pahaarr hai| isade 20 meettar uche chabootare isade vadde kinaariaan noo katt ke banaae ge han taan ki ithon khodee hoee dhaatoo noo aasaanee naal rel raaheen baahar bhejiaa jaa sake| is vachatar banatar daa arath hai ki sanparak bilakul shareaam hundaa hai| is naal bhaaree maararaa vich kachee dhaatoo roopee sosn sanbhav banadaa hai| is kachee dhaat vichon siraf ik

eih taanbaa utapaadan dee prakiriaa daa mottaamottaa saar hai| ihee chiaookamaattaa dee aabaadee deean tin hazaar jindageean daa rujgaar hai| par ih prakiriaa keval aakasaaeedd kachee dhaatoo de arak naal jurree hoee hai| chilee aikasapaloreshan kanpanee ik navaan palaantt banaa rahee hai jithe salafett kachee dhaatoo de misran ton taanbaa tiaar ho sakegaa | ih palaantt aapanee tarhaan daa sansaar daa sabh ton vaddaa palaantt hovegaa| isadeean 96 meettar ucheean do chimaneean han te bhavakh vich hon vaale lagabhag saare utapaadan noo aapane kabaze vich lai lavegaa| vaise vee puraanaa palaantt band hon dee kagaar te hai kiaunk aakasaaeedd roopee kachee dhaatoo khatam hon de nerre hai| ithe kache maal daa vishaal zakheeraa hai jo naveen dtalaaee lee samagaree banegaa ate 1954 vich naveen prakiriaa aaranbh hovegee jadon palaantt shuroo hovegaa|

chilee vishav daa veeh feesadee taanbaa paidaa karadaa hai| aj de anischit sangharasaan de dauar vich taanbaa behad mehatavapooran aadhaarasamagaree hai, jis ton kee kisam de maaroo hathiaar banade han| is tarhaan chilee vich ik aarathik ate raajasee sangharash suroo ho giaa hai| ih sangharas raasttaravaadeean ate khabe pakhee samoohaan de gatthajorr, jo khaanaan de raashattareekaran de hak vich han ate unhaan lokaan

eis sangharash vichon jo kujh vee nikale, eih sabh kujh is galon changaa hovegaa ki khaanaan de kabarisataan valon sikhaae sabak noo yaad rakhanaa pavegaa| lagaataar shosn de kaaran ithon dee mittee te pahaarree mauasam narak daa namoonaa ban giaa hai| jis ne bhaaree ginatee vich manakhee zindageean daa balee lee hai|

0

meelomeel banjar dharatee

hun saaddee paanee vaalee botal gavaach pee| paidal tur ke regisataan paar karan dee samasiaa badatar ho gee see | taan vee binaan, kise ddar ton aseen ravaanaa hoe| aseen chiaookamaattaa kasabe dee jooh darasaaunde naake ton baahar aa ge| kasabe de rihaaeishee ilaakiaan dee had tak taan saaddee gatee behad tez rahee, par baad vich veeraan enddeez de khulhe khetar vich sooraj dee tej dhup saaddeean garadanaan te pain lagee te saaddeean pitthaan upar lade betarateeb jihe bhaar ne saanoo hakeekat dee duneean vich liaa dhariaa| saaddaa ih saaraa kaaraj kis parraa upar naaeikatav vaalaa see, saanoo naheen pataa par ik pulis vaale ne ih kihaa taan aseen khud te shak karan lage| mainoo bahut nigar kaaranaan naal lagadaa hai, saanoo ditaa ih vishesn moorakh shabad varage kujh ddoonghe arath aapane vich samoee baitthaa see |

lagaataar do ghantte 10 kilomeettar paidal turan ton baad aseen ik dishaa khanbhe dee chhaan thale ruk ge, eih kahinde hoe ki mainoo kujh naheen pataa kee hai eih boradd hee ik maatar cheez see jo sooraj dee tej dhup ton saanoo chhaan roopee kujh raahat de rahee see| aseen saaraa din ruke rahe | ghatto ghatt aapaneean akhaan noo chhaan vich rakhan lee idhar udhar hilade rahe|

aapane naal liaandaa littar paanee jaladee hee pee ge ate baad dupahir tang kar rahee piaas ton haar ke shahir dee jooh te banee chauakee val vaapas parat aae|

eithe aseen chhotte jihe kamare vich sharanaaratheean de tauar te raat bitaaee| halakee jihee ag ne baahar dee tthandt de mukaabale barraa sukhad taapamaan banaaee rakhiaa| chauakeedaar ne chilee dee prasadh mezabaanee mutaabik aapanaa bhojan saadde naal vandd liaa | saaraa din bhukhe rahin ton baad ih bahut hee tarasanaak daavat see| par kujh naa hon naalon taan changaa hee see|

agale din tarrake ik sigaratt kanpanee daa ttarak uthon guzariaa te saanoo saadde sathaan de kareeb lai giaa | par jadon aseen ttokopilaa dee bandaragaah val

do jaan tin ghantte baad jadon saadde sareeraan vichon tinatin littar paanee paseene de roop vich nikal chukiaa see, eik chhottee jihee foradd gaddee jis vich tin shahiree savaar san, kolon langhee | saare sharaabee hoe pe san ate kiaookaasa gaa rahe san| uh maagaddelenaa deean khaanaan de harrataalee kaame san | ih lok betarateebee vich lokaan de saanjhe hitaan dee jit dee khusee aapane tareeke naal manaa rahe san| sraabee saanoo vee sathaanak relave sattesn tak lai ge| uthe saanoo mazadooraan dee ik ttolee milee jo virodhee tteem naal futtabaal maich dee tiaaree kar rahee see|

alabaratto ne aapane pitthoo vichon dauarran vaale boottaan daa jorraa kadtiaa te sabh dee aavaaz band karanee shuroo kar ditee| nateejaa saanadaar rihaa| saanoo agale aitavaar de maich lee saamil kar liaa giaa| ivaj vich, bhojan, rihaaeish ate aaeikak tak yaataraa daa prabandh ho giaa|

aitavaar vich aje do din baakee san, jis din saaddee tteem ne shaanadaar jit daraj karanee see| ise dauaraan alabaratto ne bakaree de maas de baarabekiaoo banaae arajanatteenee bhojan pakaaun dee kalaa dekhan lee aas paas kaafee bheerr jamhaa ho gee| aseen faisalaa keetaa ki inhaan do dinaan vich aseen chilee de us ilaake vich naaeettett shudheekaran palaantt dekhan lee jaavaange |

duneean de is hise vich khaan kanpaneean lee khanij ameeree noo praapat karanaa koee bahutaa aauakhaa kam naheen hai| dharatee dee uparalee sathaa noo khodan ton binaan ziaadaa kujh naheen karanaa paidaa| praapat khanijaan noo vaddevadde talaabaan tak lijaa ke bahut hee saadhaaran tareeke naal naaeettrett, loon ate mittee noo vakh karan dee prakiriaa pooree hundee hai| pahilaanpahil is kam dee chhott jaramanaan noo milee| par baad vich unhaan de palaanttaan noo vaddee padhar te hun de barataanavee maalakaan valon hathiaa liaa giaa| mauajoodaa samen vich do vaddeean khaanaan de kaamiaan te utapaadanee kamaan de mazadooraan valon harrataal keetee gee see| ih khaanaan saadde kolon dakhan vaale paase san, so aseen uthe naa jaan daa faisalaa keetaa| is dee thaan aseen vadde palaantt

chilee de lok naachaan naal gaaeaa jaan vaalaa geet|

vich ge jis daa naan laa vikattoreea see | is khaan de praveshaduaar te hee ik chhottaa lagaa hoeaa see| ih fattaa dasadaa see ki ih uh jaghaa hai jithe hekattar sapeekee seddes dee mauat hoee see| haikattar uroogave daa mahaan kaar railee chaalak see| uh ithon ik thaan ruk ke tel bharavaa rihaa see ki pichhon ik hor chaalak ne usanoo ttakar maar ditee see|

lagaataar mile ttarakaan te aseen is ilaake tak te aakhirakaar aaeikak tak pahunch hee ge | aseen lasan ghaah de garam kanbalaan vich lapette hoe saan| ttarakaan de kaafale ne saanoo aakhree parraa tak puchaa hee ditaa| saaddee aamad vele pitth pichhe sooraj charrh rihaa see| saadde prateebinb saver de budh neele samundar vich dis rahe san| ih sabh kujh alif lailaa deean kahaaneean varagaa prabhaav see| ttarak ik jaadooee kaaleen vaang lagadaa see | bandaragaah deean chattaanaan kise chihare daa akas jaapadeean san | pahile gear naal haualee hoee rafataar ne saaddee uddaan noo thale utaariaa te aseen dekhiaa jiven ki saaraa shahir saanoo milan lee aaeaa hai|

aaeikak vich ik vee kishatee naheen see| naa arajanatteenee naa koee hor| so bandaragaah te rukanaa fazool see| is haalat vich aireekaa jaan vaale pahile ttarak ton hee panaah mangan daa faisalaa keetaa|

0

chilee yaataraa dee samaapatee

aaeikan ate aireekaa vichakaar meelaan lamaa rasataa pooraa samaan charrhaaeean te utaraaeean vaalaa see| aseen ujaarr patthaaraan ton chale ate vaadeean val jaa rahe saan| poore rasate de naalanaal paanee dee ik patalee dhaaraa veh rahee see| kinaariaan te ugeean jhaarreean te chhotte pauadiaan lee isadaa paanee kaafee see | saaraa din ithon de ujaarr maidaan bhaaree garamee paidaa karade han | par saare maaroothalaan vaang raat daa mauasam kujh tthandtaa ho jaandaa hai| is vichaar ne saadde upar ddoonghaa prabhaav paaeaa ki raah vich vailaddeeveea aaundaa hai jithon de mutthee bhar lok paanee dee talaash vich binaan ruke rozaanaa 5060 kilomeettar turade han| din de sabh ton garam palaan vich ih lok jhaarreean dee chhaaven panaah lainde han | baashindiaan baare ih jaanakaaree unhaan dhaarraveean ne failaaee jiharre sapenee basateevaadeean de roop vich vailaddeeveea noo kuchalan lee aae san| ih binaan sk amareekee itihaas de uchatam dhaarravee san, jinhaan ne ameer riaasataan dee khoj keetee te aapaneean daleraanaa jangaan khatam karake ithon de paseene noo sone vich badal liaa see|

vailaddeeveea deean kaaravaaeean dharateean te kaabaz hon dee manakh dee atripat ichhaa daa prateek han| kiven uh kabajaa karan lee aapanee saaree taakat dee varaton kar sake| ik kahaavat seejr dee vishestaa pragattaaundee hai| is vich dasiaa hai ki uh rom de dooje daraje de nimar adhikaaree hon naalon pahile daraje daa adhikaaree honaa pasand karegaa| ih muhaavaraa ghatt hankaar par vadh prabhaavasaalee tareeke naal chilee deean muhinmaan vich duharaaeaa giaa| jekar hamalaavaraan noo kite araakaanee kaaoopolikana hathon faahe vee laganaa piaa taan vee uh sikaaree jaanavar vaang roh vich naheen aae| mainoo unhaan dee jindagee daa mulankan karadiaan koee sk naheen, vailaddeeveea mahisoos karadaa hovegaa ki usadee mauat bilakul sahee hai| uh manakhaan dee vishes jamaat naal sanbandhat san, ajihee prajaatee naal sanbandhit jis vich aseemat taakat praapat karan dee teebar ichhaa hundee hai| is ichhaa lee unhaan noo har takaleef kudaratee lagadee hai| inj hee uh ik larraakoo desh de saasak bane san|

kaaoopolikan mauat 1558 maapuche pramakh ate chilee te hamalaa karan vaale basateevaadeean viradh larran vaalaa netaa|

airikaa chhottaa jihaa piaaraa bandaragaah hai| ithon isade puraane maalak peroo deean yaadaan aje mitteean naheen| ih do deshaan daa milan bindoo vee hai| so bhoogolik sameepataa te saanjhe ateet de baavajood bhin hai| ithe daa ttilaa jo kasabe daa gorav hai 100 meettar sidhee parrhee chattaan hai| khajoor de rukh, garamee ate baazaar vich vikade khushak meve is shir noo ik kairebeean shir varagee dikh pradaan karade han jo ithon de hor dakhanee shiraan ton bilakul vakhare subhaa vaalaa hai|

eithe ik ddaakattar ne saaddee use tarhaan beeizatee keetee jiven koee sathaapit ate aarathik roop vich majboot burajooaa, ghumakarraan dee upaadhee rakhan vaaliaan dee kar sakadaa hai| is de baavajood usane shahir de hasapataal vich saanoo sauan dee aagiaa de ditee| agale din aseen us naa chaahun vaale sathaan ton tarrake hee peroo dee sarahad val chal pe| is ton pahilaan aseen paisefik saagar noo saaban te hor cheezaan samet nahaa ke alavidaa kahee| is naal alabaratto vich saalaan ton sutee ik laalasaa jaag pee, samundaree bhojan khaan dee laalasaa| aseen ttharame naal sipeean te hor samundaree cheezaan dee talaash karan lag pe| kujh namakeen ate lijalijeean cheejaan khaadheean, par is naal naa saaddee bhukh mittee ate naa hee alabaratto dee laalasaa shaant hoee| ih bhojan taan kise kaidee noo khus karan yog vee naheen see| lijalijeean cheezaan chikarr varageean ghinauaneean san te inhaan vich kujh vee naheen see| sabh bekaar see|

pulis thaane ton khaanaa khaa ke aseen mithe samen te chal pe| samundar de kinaare aapane pairaan de nishaan chhaddade seemaa tak ge| khair | ik vain ne saanoo chukiaa ate aseen seemaa chauakee tak aaraam naal pahunch ge | saanoo ik kasattam adhikaaree miliaa jisane kade arajanatteenaa dee sarahad te kam keetaa see| uh mett peen lee saadde utashaah ate janoon ton prabhaavit hoeaa| usane saanoo garam paanee te kujh bisakutt dite ate sabh ton changee gal ttaakanaa tak saadde lee savaaree labh ditee| pulis mukhee ne sarahad upar saaddaa saanteepooravak savaagat keetaa ate peroo vichale arajanatteenee lokaan baare fokeean ddeegaan maaradiaan hath milaaeaa| aseen chilee dee dharatee dee saanadaar mezabaanee noo vidaa aakhiaa|

0

dooron chilee dee ik jhaakee

jadon main garamee ate utashaah naal bhariaa ih yaataraa varanan likh rihaa saan main kujh ajiheean galaan likheean jo bharrakeeleean san ate kujh cheezaan noo aapanee vigiaanakachetanaa karake mittaa ditaa| te saaeid ih varanan likhe jaan ton ik saal baad ih ttheek naheen lagadaa ki main chilee baare aapanee fauaree raae devaan | main likhan lee inhaan raavaan dee dubaaraa sameekhiaa noo pahil devaangaa|

saaddee muhaarat de khetar davaaeean ton shuroo karadaa haan | chilee vich sihat sevaavaan de pakh ton bahut kujh hon dee aje aas hai haalaank baad vich main mahisoos keetaa ki main jinhaan desaan noo jaaniaa hai unhaan de mukaabale ithe sihat sevaavaan kite bitahar hana| mufat sarakaaree hasapataal behad duralabh han| ithon tak ki unhaan posattaraan vich is tarhaan de biaan disade han ki, je tuseen hasapataal dee saanbha sanbhaal vich yogadaan naheen paaunde taan aapane ilaaj sanbandhee shikaaeit kiaun karade ho aam tauar te dekhiaa jaave taan utar vich sihat sanbandhee salaah mufat hai, par mareez noo hasapataal vich rahin daa kharachaa denaa paindaa hai te ih nigoonee raashee ton lai ke vadde samaarakaan jinaa hundaa hai| is ton choree daa aabhaas hundaa hai| chiaookamaattaa deean khaanaan de beemaar jaan jkhamee kaamiaan noo sihat sanbandhee suvidhaavaan ate hasapataal dee suvidhaa lain lee ik din de panj chileean aisakuddains dene painde han| par jiharre khaanaan vich kam naheen karade unhaan noo bhugataan vajon 300 ton 500 aisakuddos prat din dene painde han| hasapataalaan kol paisaa naheen hai te unhaan kol davaaeean te hor buniaadee sahoolataan dee vee ghaatt hai| aseen bahut hee gande apareshan kamare dekhe jinhaan vich ghatteea rauasnee see| ih haal chhotte kasabiaan daa hee naheen sagon vailaporeso varage shiraan daa vee see| uthe sarajaree lee dtukaven aauazaaraan dee vaddee ghaatt see| gusalakhaane bahut gande san, safaaee sanbandhee chetanaa dee kamee see| ih chilee daa rivaaj hai baad vich main dekhiaa ki ih poore dakhanee amareekaa vich hee paaeaa jaandaa hai ki ttaaeilatt peparaan noo ttaaeilatt vich naa sutt ke farash te jaan is lee bane ddabiaan vich suttiaa jaandaa hai|

chilee daa jeevan padhar arajanatteenaa de mukaabale neevaan hai| sabh ton upar ih ki dakhan vich ujarat bahut ghatt adaa keetee jaandee hai te beruzagaaree bahut

ziaadaa hai| adhikaaree majdooraan noo bahut hee ghatt surakhiaa upalabadh karavaaunde han bhaaven ih mahaandeep de utaree khite de mukaabale bihatar hai| chilee de lokaan de bhinabhin jhundd arajanatteenaa vich paravaas lee lagaataar ghunmade rahinde han| ih jhundd sone vaang dantakathaavee shahiraan dee talaas karade han| inddeej de pachham vich rahin vaaliaan valon ih bharamaaoo raajaneetak prachaar keetaa jaandaa hai| is des de utaree khetar vich taanbe, naaeettrett, sone ate gandhak deean khaanaan vich kam karade mazadooraan noo bihatar majdooree miladee hai, par ithe jeenaa vadhere mahigaa hai| naal hee lok, lorr deean saadhaaran cheezaan dee kamee ate jaalam pahaarree mauasam daa vee saamhanaa karade han| mere dimaag vich aa rihaa hai ki chiaookamaattaa de ik mainejar ne arathapooran dtang naal modte hilaaundiaan mere ik prashan daa utar ditaa| is prasn vich main sathaanak kabarisataan vich dafan keete 10,000 mazadooraan de parivaaraan lee muaavaje sanbandhee puchhiaa see|

raajasee drish behad bharamaaoo hai ih unhaan chonaan ton pahilaan likhiaa giaa see jis vich ibaanez jite sana ithe raasttarapatee pad lee chaar umeedavaar han| inhaan vichon kaaralos ibaanej ddel kainpo de jitan de jiaadaa aasaar han| taanaasaahee pravirateean vaalaa ik sevaa mukat sipaahee jo peron vaang raajaneetik mehatavakaankhiaavaan naal bharapoor hai| uh kise naaeik vaang aapane lokaan noo utasaahit karadaa hai| usadee taakat daa aadhaar makabool soslisatt paarattee hai jis de pichhe bahut saare samooh ikatthe ho ge han| jithe tak main dekh sakadaa haan kataar vich doosare nanbar te paiddarik ainarik alafaanson hai| uh sarakaaree umeedavaar hai te raajaneetak tauar te asapashatt, te shakee vichaaraan vaalaa hai | uh amareekanaan pratee mitarataapooran vihaar rakhadaa hai, te baakee saareean paaratteean dee chaapaloosee karadaa hai| sajiaan daa umeedavaar aarattooro maitte lauareean hai, jo saabakaa raashattarapatee alasaandaree daa javaaee hai| eis noo janasankhiaa de prateekiriaavee tataan dee hamaaeit haasil hai|eis soochee de akheer te lokapriy morache de umeedavaar salavaaddor alaanddee hai| is noo kamiaoonisattaan daa samarathan praapat hai| haalaank usadeean 40,000 vottaan ghatt geean han| kiaunk unhaan lokaan noo kamiaoonisatt paarattee naal sanbandhit hon kaaran vott de adhikaar ton vaanjhe kar ditaa giaa hai|

einj lagadaa hai ki ibaanez dakhanee amareekeevaad dee raajaneetee noo samaanage te sanyukat raaj amareekaa pratee nafarat noo aapanee lokapriyataa lee

alaanddee 1970 ton 1973 tak chilee daa raashattarapatee chuniaa giaa| usanoo sanyukat raaj amareekaa daa samarathan praapat see te usane janaral pinochatt dee taanaasaahee khatam keetee see |

varat ke taanbe deean khaanaan te hor cheezaan daa raashattareekaran karanage bhaaven tath ih hai ki sanyukat raaj dee peroo de visaal khanijabhanddaar te maalakee hai te vihaarak tauar te uh inhaan dee khudaaee lee tiaar hai| taan vee meraa yakeen hai ki chilee deean khaanaan daa raashattareekaran sanbhav hovegaa, ghatto ghatt thorrhe jihe vakafe vich hee naal hee ibaanez rel pattarreean daa vee raashattareekaran karanage te is naal chileearajanatteenaa de vapaar vich vaadhaa hovegaa|

chilee ik aisaa desh hai jo is des lee kam karan vaale har viakatee lee aarathik bharosaa dindaa hai, basharate uh proletaaree naa hove | meraa matalab uh lok jinhaan noo sikhiaa ate takaneekee giaan dee nischit khuraak milee hundee hai| is dharatee vich bahut saare jeevaan viseskar bheddaan noo salaamat rakhan dee samarathaa hai ate lokaan deean an deean lorraan pooreean kar sakan dee vee| des noo ik udayogak skatee de tauar te vikasat karan lee lorreende khanij lohaa, taanbaa, kolaa, tteen, sonaa, chaandee, maiganeez ate naaeettrett vee is desh vich milade han| chilee noo sabh ton vaddee jo kosis karan dee lorr hai, auh hai aapanee asahijataa noo chhaddanaa, aapadaa pichhaa yenkee mitar ton chhuddaaunaa | mainoo pataa hai ki ih ik vaddee muhinm hai| kiaunk ithe nivesh vajon sanyukat raaj de ddaalaraan lee vaddee maataraa varatee gee hai te jadon usade aarathik hit khatare vich pe uh chilee dee aarathik kangarorrh torr devegaa|

0

ttaarattaa, eik naveen duneean

kasabe dee jooh darasaaun vaalee surakhiaa chauakee ton kujh hee meettar door mushakil naal hee ge hovaange par saadde pitthoo aapane asal bhaar ton sainkarre gunaan bhaare mahisoos hon lag pe san | dhup saanoo behaal kar rahee see, par aseen hameshaa vaang din de is hise vich aapane aap noo bahut saare kaparriaan vich lapettiaa hoeaa see, bhaaven baad vich saanoo bahut tthandt vee lagee | chhetee hee charrhaaee shuroo ho gee ate binaan kise deree de aseen uh piraamidd paar kar liaa jo saanoo pindd ton dikhaaee de rihaa see| ih piraamidd unhaan peroo vaaseean noo sradhaanjalee den lee banaaeaa giaa see jo chilee naal janga vich maare ge san| aseen faisalaa keetaa ki saadde pahile parraa ate langhade jaande ttarakaan prat aapanee kisamat azamaaun lee ih vadheea jaghaa hovegee| asee dekh sakade saan ki sarrak dee disaa vich banjar pahaarree dris see| is veeraane vich muskil naal hee koee hariaalee see| thorrhee jihee dhoorr naal bhareean galeean ate laal mittee vaaleean chhataan vaale makaanaan vaalaa saant shir ttaakanaa jisadee uddeek aseen dooron kar rahe saan, hun saanoo ddaraaunaa lagan lag piaa see| idharon langhan vaale pahile hee ttarak ne saadde andar khalabalee bhar ditee| aseen jaane pachhaane dtang naal aapane angootthe saahamane keete taan hairaan ho ge ki chaalak ne saadde saahamane ttarak rok liaa| is muhinm dee agavaaee alabaratto ne keetee| usane sathitee sapashatt karan lee jiharre sbadaan dee varaton keetee unhaan ton main bhaleebhaant vaakaf ho chukaa saan| saaddee yaataraa daa udes dasiaa ate lai jaan lee puchhiaa| chaalak ne sakaaraatamak dtang naal sir hilaaeaa jis daa matalab see ki saanoo inddeeanaan de poore jhundd naal ttarak de pichhe charrh jaanaa chaaheedaa hai|

ahisaan de bhaar thale paagal hoe aapane basate sanbhaalade aseen charrhan hee lage saan, jadon chaalak ne saanoo kihaa, ttaarattaa tak panj solaz peroo dee karansee laganage| pataa hai naa tuhaanoo alabaratto ne khijh ke puchhiaa ki usane pahilaan

chilee ne naaeettrett jang vajon jaanee jaandee 187983 dee larraaee dauaraan khanijaan naal bharapoor maaroothal te adhikaar kar liaa|

ajihaa kujh naheen kihaa, jadon us kolon mufat lijaan baare puchhiaa see chaalak ajihaa karaae lijaan de arathaan baare nishachit naheen see, par usadaa arath see ki ttaarattaa tak panj solaz hee lagade han.

kee unhaan vichon saare lok hee aise honage, khijhe hoe alabaratto ne puchhiaa| usade is saadhaaran vaak dee saaree khijh mere val see, kiaunk usanoo pahilaan hee kihaa see ki shahir ton baahar jaan lee kise kolon lifatt lain lee uddeekan dee thaan tur ke jaanaa chaaheedaa hai| ih pal faisalaakun ban giaa| aseen vaapas jaa sakade saan, jisadaa matalab haar man lainaa hovegaa| jaan fir aseen turade rahee, jo hundaa hai hon deeee| aseen doosaraa vikalap chuniaa ate turanaa shuroo kar ditaa| chhetee hee pataa chal giaa ki saaddaa ih faisalaa koee siaanap vaalaa naheen see| sooraj pooree tarhaan charrh chukaa see ate tez dhup vich chaare paase jindagee gairahaajr ho gee see taan vee saanoo lagaataar ihee lagadaa rihaa ki aseen kise pindd de bahut kareeb haan jithe kujh rihaaeis hovegee jaan hor vee kujh | ise vahim dee lagaataarataa vich aseen turade rahe|

chhetee hee haneraa hon lag piaa te aabaadee daa koee nikaamottaa chinh vee saanoo nazar naheen see aaeaa| badatar haalat ih see ki saadde kol mett banaaun jaan kujh hor pakaa lain lee paanee hee naheen see | tthandt bahut vadh gee see| aseen jis uchaaee te puj ge saan, authe mauasam ne aapanaa mizaaj badal liaa| see | aseen beyakeenee dee had tak thak chuke saan| is daa hal ih keetaa ki aapane kanbal zameen upar vichhaae ate saveraa hon tak sauan lee pai ge| masiaa dee kaalee raat see| aseen kanbalaan noo aapane duaale lapett ke aapane aap noo vadh ton vadh changee tarhaan kaj liaa see |

panj mintt hee beete honage ki alabaratto ne mainoo dasiaa ki uh tthandt naal aakarr giaa hai| main javaab ditaa ki meraa kamazor shareer taan hor vee tthariaa hoeaa hai| ih faraj vich baitthan daa koee mukaabalaa naheen see, so aseen sathitee daa saamhanaa karan daa faisalaa keetaa| is lee aseen chhotteean ttahineean dee khoj karanee shuroo keetee taan ki ag baal ke hath seke jaan| nateejaa binaan kise hairaanee ton tarasanaak rihaa| aseen mutthee bhar chhatteean hee ikattheean kar sake te maarree jihee ag hee jalaa sake jiharree sabh kujh garamaaun de yog hee naheen see| bhukh naal jaan nikal rahee see par sabh ton ziaadaa aauakh tthandt ton see| is bindoo te bache hoe chaar angiaariaan noo dekhade aseen aapane aap naal hor jhootth naheen bol sakade saan| saanoo aapanaa samaan banh ke hanere vich hee age jaanaa painaa see| pahilaanpahil aseen garam hon lee tezatej turan lage par chhetee hee saaddaa saah fulan lag piaa| main aapanee jaikatt thale paseenaa vahindaa mahisoos keetaa jad ki mere pair tthandt naal tthare pe san| tej havaa saadde chihariaa noo chaakoo vaang katt rahee see| de ghanttiaan baad jadon meree gharree raat de saadte baaraan daa samaan das rahee see, aseen buree tarhaan thak chuke saan| ik aasavand andaaze mutaabik aje panj ghantte hor raat de saadde

savere chhe vaje aseen sarrak kinaare do jhauanparreean dekheean jo tarrake dee bhooree rauashanee vich sapastt nazar aaeean| aakharee kujh meettar taan aseen akh de for vich taia kar le jiven saaddee pitth te koee bhaar hee naa hove | is tarhaan lagiaa jiven aise dosataanaa bhaav naal kade saaddaa savaagat hoeaa hee naa hove naa hee aseen kade is tarhaan dee rottee te paneer khaadhaa see jis tarhaan daa unhaan saanoo vechiaa| naa hee kade ajihee mett peetee see| aseen unhaan saade lokaan lee devatiaan vaang saan | alabaratto ne aapane ddaakattaree de saratteefikett naal unhaan upar roab paaeaa te is ton vee vadhere gal ki aseen unhaan lee ik shaanadaar des arajanatteenaa ton aae saan, jithe peron aapanee patanee eveettaa naal rahindaa hai| jithon de gareeb lok vee ameeraan vaang rahinde han| uthon de sathaanak vasaneekaan naal vee is desh vaang gulaamee vaalaa vihaar naheen keetaa jaandaa| alabaratto ne unhaan lokaan de hazaaraan savaalaan daa javaab ditaa jo saadde des te uthon dee tarajejindagee baare san | raat dee tthandtak saaddeean haddeean dee gahiraaee vich pravesh kar chukee see te saaddee gulaabee rang vaalee kalapanaa ne arajanatteenaa noo ateet de manamohak des vich tabadeel kar ditaa see| saaddeean bhaavanaavaan noo cholaan dee sankochee diaalootaa ne sikhar te pahunchaa ditaa see| nerre hee aseen ik suke dariaa dee ret noo aapanaa bisatar banaaeaa, aus upar aapane kanbal vichhaae ate charrhade sooraj dee palosadee rauashanee vich aaraam naal sute|

12 vaje aseen dubaaraa chal pe| aseen khush saan, pichhalee raat deean dushavaareean bhulaa chuke saan| budte vizakaajaadee salaah manade hoe age val

sathaanak nivaasee inddeean

arajanatteenee lekhak jos haranaanddez dee mahaankaavik kavitaa maarattin fiero daa ik paatar|

vekh rahe saan| sarrak door tak lamee disadee see te aseen aapanee jaaneepachhaanee vidhee naal chhetee hee rukaruk ke turan lage| dupahir ton baad aseen aaraam karan lee panj ton vadhere thaavaan te ruke| inj door ton aa rahe ttarak val vee aasavandee naal jhaakade saan| ik ttarak dooron dikhaaee ditaa, eis upar hameshaa vaang manakhaan dee ik bheerr savaar see| saaeid ih uthe sabh ton munaafe vaalaa dhandaa see| par saadde lee hairaanee vaalee gal see ki ttarak ruk giaa| aseen dekhiaa ki us vich savaar ttaakanaa daa pahiredaar saadde val khusee naal aapanaa hath hilaa rihaa see te saanoo ttarak te savaar hon lee sadaa de rihaa see | binaan shak is sade noo duharaaun dee lorr hee naheen pee| ttarak de pichhale hise vich savaar aamaaraa inddeean lok saadde val jigiaasaa naal dekh rahe san, par uh saadde kolon kujh puchhan dee hinmat naheen juttaa paa rahe san | alabaratto ne kujh lokaan naal galabaat dee shurooaat karan dee kosis keetee, bhaaven unhaan dee sapenee bhaashaa bahut buree see | ttarak lagaataar ik banjar pahaarree ttile te charrh rihaa see| ithe zindagee de lachhanaan vajon kujh kanddiaaleean jhaarreean hee disadeean san| tad, achaanak hee ttarak dee garragarraahatt ne sanket keetaa ki uh sikhar te pahunchan hee vaalaa hai| is naal sukh daa saah aaeaa kiaunk aseen patthaar de samaantar aa ge saan | aseen esattaak naan de kasabe vich pravesh keetaa| ih dris laajavaab see| utasaaeh naal bhareean saaddeean akhaan saahamane de bhoe dris te kendarit ho geean| us ton baad aseen aapane duaale disadeean cheejaan de naam ate arathaan noo samajhan lag pe| ttarak vich savaar aasaar mushakil naal hee saaddee gal samajh rahe san, par unhaan ne aapane sanketaan te bharamaaoo sapainish raaheen jo prabhaav saanoo ditaa uh aasapaas pratee bhaavuk hungaare varagaa see| aseen ik prasadh te mahaan vaadee vich saan, jisadaa vikaas kee sau saal pahilaan ton hee mulatavee keetaa giaa see| aseen 20veen sadee de khushakisamat lok saan ki saanoo aj ih dekhan daa subhaag miliaa see| ikaa valon aapane lokaan dee bihataree lee banaae sinchaaee chainal pahaarraan ton veh ke vaadee tak aaunde san| ih hazaaraan chhotte jharaniaan daa niramaan karade san ate sap vaang val khaandee sarrak de naalanaal veh ke hetthaan val vadhade san| pahaarraan deean chotteean saadde saamhane hee neeven badalaan vich luk geean| kujh ku nitareean hoeean thaavaan te aseen pai rahee baraf noo vee nihaar sakade saan| bahut ucheean chotteean noo ih baraf haualeehaualee safed kar rahee see| pahaarraan vich hee pauarreedaar khetaan vich inddeean lok kee tarhaan deean fasalaan saavadhaanee pooravak paidaa karade han| is drish vich aseen banasapatee vigiaan de naven pasaar dekhe, jinhaan vichon okaa, kiaooshivaa, rokott, mauakaa aad| is kudaratee vaataavaran vich vee inddeean lokaan ne vaisee hee poshaak pahinee hoee see, jaisee ttarak te savaar lokaan dee see| unhaan

saadde saamhane galeean vich ture firade lok haaree hoee nasal naal sanbandhit san| aunhaan dee dekhanee daboo jihee hai, ddaree hoee ate baaharee duneean ton ikadam belaag | kujh lokaan ne taan ih prabhaav ditaa ki uh ik aadat vaang jee rahe han, kiaunk koee badalaa sanbhav naheen hai| pahiredaar saanoo sathaanak thaane lai giaa, jithe unhaan lokaan ne saaddee rihaaeish daa prabandh keetaa ate kujh adhikaareean ne khaane lee sadaa ditaa| aseen shir vich ghunmade rahe ate us ton baad udon tak aaraam karade rahe jad tak tarrake de tin naheen vaj ge| ik savaareettarak te aseen poono lee nikal pe| is mufat savaaree lee pahiredaar daa dhanavaad keetaa|

0

paachaamaamaa de ilaake vich

peroo pulis de kanbalaan ne tarrake tin vaje aapanee keemat mahisoos karaaee jadon inhaan dee garamee vich saanoo murrhakaa aa giaa| udon hee pahire vaale sipaahee ne saanoo utthaa ditaa kiaunk ik ttarak ilaav val jaa rihaa see| aseen unhaan noo pichhe chhadd ke jaande samen thorrhe jihe udaas mahisoos karan lage | bhiaanak saradee de baavajood raat bahut shaanadaar see| saadde lee vises sahoolat vajon baitthan lee kujh takhate de dite ge, eis naal aseen bahut bhairree badaboo ate pisooaan naal bhare manakhee jhundd ton add ho ge| us jhundd kolon jaanavaraan vaalee tez par nighee duragandh aa rahee see | jadon ttarak ne aapanee rafataar farree taan udon saanoo aapanee sathitee dee sukhainataa daa ahisaas hoeaa | aseen badaboo ton bach ge saan te pisoo vee saadde tak uchhal ke naheen aa sakade san | dooje paase tthandtee havaa vich chhetee hee saadde jisam jam ge| ttarak ne charrhaaee te charrhanaa jaaree rakhiaa ate guzarade har pal naal saradee hor vee vadh rahee see| aapane aap noo ddigan ton bachaaun lee saanoo aapane hathaan noo thorrhaabahutaa kanbalaan ton baahar rakhanaa paindaa see| saadde sir ttarak de pichhale hise naal ttakaraa rahe san, eis lee aapanee jaghaa noo maarraamottaa badalanaa vee asanbhav see| saveraa hundehunde ttarak de kaaraborettar vich koee nukas pai giaa, jis karake ttarak noo rukanaa pai giaa| aseen sarrak de sikharale bindoo de aasapaas hee saan jithe uchaaee 5,000 meettar see| asamaan de kise kone vich sooraj udai ho rihaa see, jis dee halakee rauashanee ne saadde vichakaar pasare hanhere dee jaghaa lai lee see| sooraj dee rauasnee daa manovigiaanak prabhaav vee kamaal hundaa hai| sooraj aje dumelaan te pooree tarhaan dikhaaee vee naheen ditaa see ki aseen anandadaaeik mahisoos kar rahe saan te kalapanaasheel saan ki jaladee hee dhup daa nigh vee aavegaa|

sarrak de ik paase ug raheean aradhagolaakaar khunbaan is khetar dee ik maatar hariaalee san| aseen inhaan dee sahaaeitaa naal lisee jihee ag jalaaun dee koshis vee keetee, par ih thorrhee jihee baraf noo paanee vich badalan jogee garamee hee paidaa kar sakee| saanoo dovaan janiaan noo peen lee kottee cheez tiaar karadiaan dekhanaa inddeean lokaan lee onaa hee achanbhe vaalaa see, jinee hairaaneejanak saadde lee unhaan dee ravaaeitee poshaak see |

eik pal vee naheen beetiaa|

hun sooraj tap rihaa see te jiven jiven aseen utaraaee ton hetthaan aa rahe saan taapamaan vadhadaa jaa rihaa see| ih bilakul us nadee vaang hee see, jisanoo aseen pahaarraan upar shuroo hundee dekhade haan te baad vich change khaase aakaar vich badal rahee see| ttarak jiven jiven thale val noo jaa rihaa see saanoo pahaarraan deean baraf naal dtakeean sikharaan chaare paase dikhaaee de raheean san te naal hee laamaa ate alapaakaa de jhundd aam dikhaaee de rahe san jo binaan kise hairaanee de dekhade, jadon ttaraik kolon dee langhadaa| is de naal hee kujh asabhiak vikoonaa dauarr ke rukaavatt paa ge san|

sarrak ute bahut saareean thaavaan te rukan ton baad ik jaghaa ik ghabaraaeaa hoeaa inddeean aapane bette naal saanoo ttakariaa| munddaa bahut changee sapainish bol laindaa see| usane saadde kolon hairaaneejanak peron dee dharatee baare puchhanaa shuroo keetaa| is rasate te safar karadiaan shaanadaar nazaariaan naal saaddee kalapanaaseelataa jaagarit ho chukee see| hun ih saadde lee bahut sauakhaa see| ki aseen gair saadhaaran mauakiaan noo aapanee marajee mutaabak gharrh ke pes karee| kaapo deean karatootaan noo sarotiaan dee ichhaa mutaabak sunaaeee te aapane des dee sundar jindagee daa alankrit tareeke naal vikhiaan karee| us viakatee ne aapane mundde de jree arajanatteenee sanvidhaan dee kaapee dee mang keetee jis vich

dakhanee amareekaa vich paae jaan vaale jaanavar

bazuragaan lee vishes adhikaaraan daa jikar hai| aseen bahut jos naal usanoo ik kaapee bhejan daa vaadaa keetaa| jadon aseen dubaaraa aapanee yaataraa dee surooaat keetee taan us bajurag ne aapane kaparriaan vich lukoee ik bhukh dee ichhaa jagaaun vaalee makee dee chhalee saanoo bhentt keetee| aseen lokatantaree tareeke naal isanoo aapo vich vandd liaa ate tejee naal is chhalee noo khatam kar ditaa|

dupahir baad de vichakaarale jihe samen dauaraan, jadon asamaan te sanghane bhoore badal chhaae hoe san, aseen ik vachatar sathaan de kolon dee guzare | ithe bhon khor ton bachaa lee sarrak de naalanaal bahut vaddevadde gol patharaan noo jaageeroo yug de kiliaan vaang ttikaaeaa giaa see| unhaan kiliaan varageean vaddeean kandhaan vichon paranaale hairaaneejanak dtang naal saadde val vekh rahe san | ih sanrachanaavaan kise dio de ttikaaniaan vaang kharrheean mejbaanaan noo uddeek raheean jaapadeean san | ih sabh dekhadiaan ise sathaan de kee mithakakiradaaraan daa chetaa aaundaa rihaa| halakeehalakee boondaabaandee jisane saadde chihariaan noo kiaun ditaa see, hun tez ho gee see te baarish vich badal gee| udon hee chaalak ne arajanatteenee ddaakattaraan noo aapane kol age kaibin vich bulaa liaa, jithe binaan shak vadhere aaraam see| chhetee hee aseen poono de ik sakool adhiaapak noo aapanaa mitar banaa liaa jisanoo sarakaar ne nauakaree ton barakhaasat kar ditaa see, kiaunk uh amareekan paapoolar raiveliaooshanaree ailaaeins daa mainbar see| saaf tauar te uh shudh desee nasal vaalaa see te is ton vee ahim gal ki uh ik aiparisattaa see| saadde lee isade chaahe koee arath naa vee hon us kol raidd inddeean kahaaneean te rasamaanrivaajaan de naalanaal jaanakaareean daa khazaanaa see| us bande ne aapane poorabajaan ate adhiaapak de tauar te yaadaan dee peshakaaree naal saanoo khus kar ditaa| inddeean nasal daa kaho jaan te usane aapane aaeimaaraa hon dee gal kahee| usane ih keh ke is ilaake vichale vishesgaan deean kade khatam naa hon vaaleean bahisaan naal tuaaraf karaaeaa| ih bahisaan unhaan kauamaan de khilaaf hundeean han, jinhaan noo buzadil laarinos kihaa jaandaa see|

eis bande ne saveresavere saadde valon dekhe us karamakaandd baare vee saanoo dasiaa| pahaarr dee sikhar te pahunchan ton baad inddeean aapane saare dukh te udaasee paachaamaamaa yaanee dharatee maan noo bhentt kar dinde han| is de prateek vajon uh ik pathar noo suttade han jiharre haualeehaualee us piraamidd vaang ban jaande han, jis noo aseen saveresavere dekhiaa see | jadon sapenee lok is thaan te kabazaa karan

sapainish bolan vaale laateenee amareekee is sbad naal sapenee tauaratareeke apanaaun vaale inddeeanaan noo sanbodhit karade han|

lee ithe aae taan unhaan ne fauaree tauar te ajiheean kujh rasamaan noo khatam karan lee koshis keetee par uh kaamayaab naheen hoe| so sapenee paadareean ne inhaan rivaajaan noo saveekaar karan daa faisalaa keetaa te unhaan ne patharaan de har dter upar ik karaas lagavaa ditaa| ih sabh kujh chaar sadeean pahilaan vaapariaa| jiven ki gaaraseelaaso ddee laa vegaa ne dasiaa hai gaaraseelaaso noo ikaa gaaraseelaaso vee kihaa jaandaa hai| usadaa janam ik ikaa raajakumaaree ate ik hamalaavar de sangam naal hoeaa see | uh jetooaan daa ik lekhak see par inhaan dhaaramik viakateean kaaran bahutee tabadeelee naheen aaee| aavaajaaee de aadhunik saadhanaan de aaun naal yakeen karan vaale pathar suttan dee jaghaa chabaaeean hoeean kokaa pateean noo suttade han te ih kiriaa unhaan deean takaleefaan noo paachaamaamaa tak pahunchaa ke unhaan noo nijaat divaaundee hai|

jadon vee uh adhiaapak inddeeanaan baare jaan unhaan dee kise samen vidarohee rahee aaeimaaraa nasal baare gal karadaa, jinhaan ne ikaa deean fauajaan noo rok ditaa see, taan usadee utashaah naal bharee aavaaz uchee ho jaandee| te jadon uh inddeeanaan dee varatamaan dashaa baare gal karadaa taan ihee aavaaz gahiraaee vich gavaach jaandee | uh dasadaa ki kiven ih nasal aadhunik sabhiataa ate usade prasaarakaan valon failaae zulam daa shikaar banee hai| is vich jaalamaan daa saath maisatteejoaan ne vee ditaa| jiharre do duneean vichakaar lattake hon dee sathitee daa badalaa sathaanak aaeimaaraa ton lainde rahe han| usane sakool sathaapit karan dee lorr te zor ditaa jis naal ithon de lok aapanee duneean baare vadhere jaagarook ho sakanage te aapane desh vich laabhakaaree bhoomikaa nibhaa sakanage| naal hee us adhiaapak ne varatamaan sikhiaa de mool dtaache vich badalaa te vee zor ditaa jiharree mushakil naal hee inddeeanaan lee koee mauakaa muhaeea karaa paaundee hai sakhiaa praapatee keval gore lokaan dee suvidhaa dee anusaaree hai | ih sathaanak lokaan noo sram te ghatteeaapan de ahisaas naal bhar den vaalaa tath hai| ise karake uh inddeean lok ik doosare dee sahaaeitaa de samarath vee naheen rahe| uh aapas vich jhagarrade han jad ki gore samaaj vich unhaan lee koee thaan naheen hai| inhaan naakhus lokaan dee honee chhotteeamotteean prasaasakee nauakareean te ttike rahin te aapane bachiaan lee aas karanaa hai| ih lok aapaneean naarraan vich dauarrade basateevaadee khoon de kujh tupakiaan de jaadooee asar lee dhanavaadee banade han, jiharraa ih aas naheen maran dindaa ki uh maran ton pahilaan aapanaa tteechaa haasil kar lainage | us adhiaapak dee kasee hoee mutthee ton koee vee unhaan atiaachaaraan daa anumaan laa

maisatteez yoorap te amareekaa de misharan naal paidaa hoee nasal de lok

sakadaa hai jo usade mukadar vich likhe ge san | naal hee uh lokaan upar aapaneean dhaaranaavaan tthosan dee parikalapanik praviratee dee pakee udaaharan hai| kee uh bandaa us sikhiaa pranaalee daa ravaaeitee utapaad naheen see, jiharree viakatee daa pakh sunan dee samarathaa noo tabaah kar dindee hai| kee uh khoon de katare de jaadooee asar hetth naheen chaahe uh vee dogalee nasal dee kise gareeb aauarat noo kise raajaneetak aagoo noo vechan ton paidaa hoeaa hove jaan fir kise inddeean nauakaraanee naal usade sapenee maalak valon keete balaatakaar ton paidaa hoeaa hove|

aus naal saaddee yaataraa kareeban samaapat ho gee see jadon uh adhiaapak chup hoeaa| sarrak de murran naal hee aseen use dariaa te bane pul noo paar keetaa jisanoo savere chhotte jihe naale de roop vich dekhiaa see | ilaav doosare kinaare te see|

0

sooraj dee jheel

paavan jheel aapane jalaua daa ik chhottaa jihaa hisaa hee pragattaaundee see| dharatee daa nikaa jihaa hisaa jiharraa poono dee khaarree de duaale hai, eis drish ton naheen disadaa| narriaan ton baneean chhotteean kisteean saant paanee vich indhara udhar khilareean disadeean han, eisade naal hee machheean farran vaaleean kujh berreean jheel de daakhale te dikhaaee diteean | havaa bahut ziaadaa tthanddee te saah ghuttan vaalee see | bojhal asamaan jiven saaddee dimaagee sathitee dee nakal kar rihaa see| aseen beshak poono tak sidhe binaan ilaav vich ruke aae saan ate aapane rottee paanee te asathaaee ttikaane daa prabandh ik sathaanak bairak vich kar chuke saan| par lagadaa see ki saaddee kisamat saadde ton pichhaa chhuddaaun dee taak vich see| kamaandding afasar ne bahut sapasttataa naal ih kahinde hoe saanoo baahar jaan daa rasataa dikhaaeaa ki ih seemaa dee chauakee hai te badesee naagarikaan de ithe raat tthahiran dee sakhatee naal manaahee hai|

aseen jheel daa anand le binaan naheen jaanaa chaahunde saan, so is aas naal patan val ge ki shaaeid koee berree saanoo bitthaa lave te is jheel dee samachee khoobasooratee daa aanand maan sakee | is kaaraj noo sire charrhaaun lee ik dubhaasee dee sahaaeitaa lee kiaunk uthe saare machhere aaeimaaraa jaatee de san te kise noo vee sapenee bhaasaa naheen aaundee see| panj solo dee nigoonee rakam badale aapane naal chinbarre hoe gaaeedd sane dovaan janiaan ne ih prabandh kar liaa| pahilaan taan aseen jheel vich nahaaun daa vichaar vee banaaeaa see, par aapaneean chhotteean ungalaan de pottiaan raaheen taapamaan noo mahisoos karan ton baad ih vichaar tiaag ditaa ise dauaraan alabaratto ne aapanee jutee te kaparre utaaran te fir pahinan lee barraa tamaashaa keetaa

thorrhee hee door jaan ton baad jheel dee satah upar nazar aaunde chhotte chhotte bhoore ttimakane ttaapooaan vich vattan lag pe| saadde gaaeedd ne saanoo machheriaan dee jindagee baare visathaar vich dasiaa| jinhaan vichon shaaeid hee kise ne kade gore rang de viakatee noo dekhiaa hove, jiharre puraane taraz dee jindagee jee rahe san, puraane tareeke naal khaandepeende san, 500 saal puraaneean takaneekaan naal machheean farrade san te aapane rasamaanrivaaj te ravaaeitaan noo zindaa rakh rahe san|

rihaaeish dee saaddee samasiaa daa hal naagarik surakhiaa chauakee te ho giaa| uthe ik dosataanaa vihaar vaale laifatteenaintt ne saadde rahin daa prabandh davaakhaane vich kar ditaa| saadde dovaan lee iko bisataraa see par tasalee ih ki ih bisataraa nighaa te aaraamadeh see| us ton agale din kaitheddaral tak de barre piaare te dilachasap safar ton baad saanoo kuzako noo jaan vaalaa ik ttarak mil giaa| poone de hee ik ddaakattar ne saanoo kujko vich reh rahe ik saabakaa koharr maahir ddaa. haramosaa de naan tuaarafee patar de ditaa see|

0

duneean dee dhunee val

ttarak chaalak valon saanoo juliaakaa chhaddan tak saadde safar daa pahilaa dauar vadhere lamaa naheen see| uthon hee aseen utar dishaa val jaan vaale kise ttarak dee bhaal karanee see| poono de naagarik rakhiak dee salaah mutaabak aseen pulis baane ge jithe nase vich buree tarhaa rajiaa hoeaa ik sipaahee miliaa| usane saadde val bharapoorataa naal dekhiaa te saanoo daaroo peen lee sadaa ditaa| usane beear mangaaee| mere ton binaan sabh ne iko jhattake vich beear mukaa ditee jad ki meree botal mez te bharee pee see|

kee gal hai, mere arajanatteenee mitar kee toon naheen peendaa

naheen, eih gal naheen mere desh vich aseen aam tauar te edaan naheen peende| buraa naa manee| aseen kujh khaande hoe hee peende haan|

ausane aapane nak vichon tikhee dhunee uchaaree, jo saadde desh vich upanaamaan dee nakal samen kadtee jaandee see, par chee ee ee ... toon pahilaan kiaun naheen dasiaa| usane taarree vajaa ke paneer sainddavich liaaun lee hukam ditaa| main inj pooree tarhaan santushatt saan | is ton baad uh pulis vaale aanandapooran tareeke naal aapanee bahaadaree de naaeikatavee kisiaan te is ilaake de lokaan vich mashahoor usadee nisaanebaazee baare sekheean maaran lagaa| ih saabit karan lee usane aapanee bandook khichee te alabaratto noo kihaa, dekho chee veeh meettar door aapane moonh vich sigaratt lai ke kharrhaa ho jaah je main pahilee hee golee naal ih sigaratt naa jalaa ditee taan main tainoo panjaah sol devaangaa| alabaratto ne ene ku paise noo pasand naheen keetaa te uh kurasee ton hiliaa vee naheen| chal vee chee, chal sau lai laveen| alabaratto fer vee ahil rihaa|

jad usadee bolee 200 solaz tak vadh gee taan alabaratto deean akhaan hairaanee naal jhapakan lageean, par usadee savaisanjam dee shakatee kamaal dee see te uh aje vee naheen hiliaa see| is mauake saarajentt ne aapanee ttopee laahee, sheese vich dekhadiaan ttopee uchhaalee te ttopee te golee chalaa ditee| ttopee taan aje vee ttheekatthaak haalat vich hee see par pichhalee kandh dee haalat buree ho gee see| sharaabakhaane daa maalak tezee naal baahar nikaliaa te furatee naal thaane vich sikaaeit daraj karavaaun lee havaa ho giaa|

saanoo savaaree vaasate ik hor ttarak labh giaa| is vich leemaa ton do nauajavaan aa rahe san | saaree yaataraa dauaraan uh saanoo ihee darasaaunde rahe ki uh unhaan khaamosh inddeeanaan naalon kine ziaadaa vadheea han, jiharre unhaan deean tticharaan noo nazar andaaj karade rahe| pahilaan taan aseen hor paase dekh ke unhaan noo najr andaaj karan dee koshis karade rahe par aseem maidaanaan dee kujh ghanttiaan dee akaaoo yaataraa ne saanoo majaboor kar ditaa ki aseen naal yaataraa kar rahe gore lokaan naal kujh sbadaan dee adalaabadalee karee| inddeeanaan vichon kujh ik lokaan naal hee aseen galabaat kar sake jinhaan ne maan vich saadde savaalaan de sune jihe utar hee dite| asal vich leemaa ton aa rahe mundde kaafee ttheek san| unhaan dee kosis keval unaan ate inddeeanaan vichakaar saaf antar noo ujaagar karanaa hee see| saadde naven bane mitaraan ne saadde lee kokaapateean daa prabandh keetaa| aseen bahut utasaaeh naal unhaan pateean noo chabaaeaa| is ton baad saadde ate saadde mashakook mitaraan vichakaar naach ate sangeet daa harrh hee aa giaa see|

pichhalee raat aseen aayaavaree naan de pindd vich pahunch ge saan| uthe saadde hottal vich rukan daa kharachaa naagarik rakhiakaan de mukhee ne chukiaa| usanoo saadde kamazor jihe inakaar viradh hairaaneejanak haavabhaav naal kihaa, do arajanatteenee ddaakattaraan noo is lee bearaamee naal sauanaa pave, ki unhaan kol paise

ause ttarak vich aseen agale din tarrake hee sikuaanee lee chal pe, jithe aseen bhukh, tthandt ate meenh de bhane hoe baad dupahir de vichakaar jihe pahunche| hameshaa vaang aapanee raat naagarik rakhiaa chauakee vich guzaaree te hamesaa vaang unhaan ne saaddaa bahut khiaal rakhiaa| vilakaanottaa naan daa ik mandabhaagaa jihaa dariaa sikuaanee pindd vichon langhadaa see| saanoo isade paanee vichon kujh samen lee taan langhanaa hee pavegaa, jo chikarr daa ik dariaa hai|

sikuaanee de baazaar vich aseen duneean de vibhin rangaan ton vaakaf hoe| ih rang baajaar deean dukaanaan, dukaanadaaraan naal ho raheean bahisaan, eikasureean cheekaan te bheerr de uchee bolan de san| udon hee aseen dekhiaa ki ik kone vich lokaan dee bheerr jamhaa ho rahee hai ate aseen jaanch lee uthe pahunche|

lokaan lee sanghanee bheerr vich valiaa ik shaant jaloos chaliaa aa rihaa see| ageage rang birange kaparre paaee ik darajan de kareeb paadaree chal rahe san| pichhe kaale kaparre pahine kujh ganbheer te patavante disade lok ik taaboot chukee aa rahe san| rasamee tauar te uh is janaaze vaale jaloos de ant noo pesh kar rahe san, jinhaan pichhe bahut vaddee bheerr binaan kise tarateeb jaan niradesh de chal rahee see| jaloos ik thaan achaanak rukiaa te kaalekaparriaan vaalaa ik viakatee achaanak saamhane chhaje te pragatt hoeaa| usade hath vich kaagaz te likhiaa hoeaa see, eih saaddee zinmevaaree hai jis tarhaan aseen is mahaan te mehatavapooran bande noo alavidaa kihaa hai| koee vee hor... vagairaa| usadee is alankrit barrabarraahatt de mukan ton baad ih jaloos age ik hor bhavanasamooh val vadhan lagaa| uthe vee kaale kaparriaan vaalaa ik bandaa chhaje te haajr see| kise vee hor bande dee mauat ho jaandee hai, par usade change kamaan te usadee bedaag imaanadaaree, sachaaee deean yaadaan.... vagairaavagairaa| is tarhaan uh budtaa jo koee vee hove aapane aakharee aaraam sathaan lee tur sakiaa| par usade saathee pindd vaaliaan dee nafarat usadaa pichhaa kar rahee see, jiharre har morr te aapane bhaav shabadaan de vahaa raaheen pesh karake aapane dil daa bojh ghattaa rahe san |

fir ik hor din daa safar, bilakul use tarhaan jiven hundaa aaeaa see| te aakhirakaar aseen pahunche kuzako|

0

dhunee

kuzako shahir dee sabh ton pooran viaakhiaa lee sbad hai jajbaatee ubhaar| isadeean achhooteean galeean kise hor hee yug dee dhoorr mittee naal dtakeean mahisoos hundeean han| jadon tuseen inhaan de tal noo chhoonhade ho taan iven lagadai jiven kise ne chikarr bharee jheel de tal dee mail noo bearaam kar ditaa hove| ithe do jaan tin kujko han, jaan ih kahinaa bihatar hovegaa is shahir noo samajhan de do jaan tin rasate han| jad maamaa okalo ne dharatee upar aapanaa sunahiree kil suttiaa taan uh binaan kise yatan de ddub giaa | tad pahile inkaa noo ih pataa lagaa ki ih jaghaa veeraakonchaa ne aapane lokaan de rahin lee chunee hai| fir unhaan ne aapanaa khaanaabadosee jeevan tiaag ditaa ate uh niradhaarat sathaan te jetooaan de roop vich aa ge| jivenjiven unhaan daa saamaraaj failiaa unhaan ne naven disahadiaan val noo visathaar keetaa unhaan lokaan ne hameshaa chaare paase ghire dhundale pahaarraan dee rukaavatt ton paar dekhiaa| khaanaabadosaan ton roopaantarit hon vaaliaan ne aapane aap noo taahaanatinasio de roop vich pes keetaa| unhaan ne aapane jite hoe kendar duneean dee dhunee kahe jaan vaale kuzako vaang is khetar noo kile band keetaa|

eithe hee riaasat dee zarooree surakhiaa lee saakasaahamaan daa niramaan keetaa giaa| jis naal shahir te uchaaee ton prabhaav banaaee rakhiaa jaa sakadaa see ate riaasat de dushamanaan ton mandaraan ate mahilaan dee surakhiaa ho sakadee see| kuzako daa ih afosanaak dris jaahil, anaparrh ate berahim sapenee hamalaavaraan valon tabaah keete kilhiaan de khanddaraan, mandaraan dee bhiaanak tabaahee ate hinsaa daa shikaar hoeean nasalaan de roop vich saamhane aaundaa hai| ih uh kuzako hai jo tuhaanoo rakhiaa lee larraakoo banan lee bulaaundaa hai, hathaan naal hath milaa ke eikaa jeevan dee rakhiaa lee sadadaa hai|

maamaa okalo maanako kaapaak dee bhainapatanee see jo ik dant kathaa mutaabik pahilaan ikaa raajaa see| ih doven ttitteekaanaa jheel de kol paidaa hoe te pale| inhaan noo taakat te naareetav de prateek kihaa jaandaa hai| veeraakonchaa ikaavaan daa devataa see| chaar hisiaan vich vanddiaa| taahaanaatinasio ikaavaan daa sansaar see, jisadaa kendar kuzako see|

shahir dee uchaaee ton ik hor kuzako dikhaaee paindaa hai| ih puraane tabaah hoe kilhiaan dee thaan te sathit hai| is kuzako dee chhat rangeen ttaaeelaan vaalee hai| is dee saadhaaran saadagee dee viaakhiaa baaraak shailee de kupolaa charach dee tulanaa raaheen keetee jaa sakadee hai| jiven jiven shir door hundaa jaandaa hai is shir deean bheerreean galeean ate rangeen pahiraaviaan vich ithon de dosee lok hee dikhaaee painde han| ih kujko tuhaanoo ik sangaaoo yaataroo de tauar te bulaaundaa hai| arathaat saradeean de paaradarashee jihe asamaan dee sundarataa hetthaan cheezaan noo unhaan de aabhaasee roop vich gujaaran maatar lee|

te ithe hee ik hor kuzako hai| ik jeevant shahir, jisadeean yaadagaaraan sooramiaan de ajat saahas deean gavaah han ate inhaan sooramiaan ne sapen de naan te is khetar upar jit praapat keetee see| is kuzako noo ajaaeib ghar ate laaeibareree vich, charach de agale hisiaan vich ate sapashatt roop vich unhaan gore aagooaan de roop vich dekhiaa jaa sakadaa hai jiharre inhaan jitaan te aj vee maan karade han| ih kuzako tuhaanoo tuhaadde jraabakatar ate hathiaar dhaaran karan ton baad kise taakatavar ghorre te savaar hon lee kahindaa hai ate prerit karadaa hai ki unhaan nange inddeeanaan de samooh noo dararrade hoe rasataa banaa liaa jaave, jinhaan dee manakhee kandh dteh gee hai|

har kuzako dee addaadd tarhaan naal prashansaa keetee jaa sakadee hai ate aseen aapane parraa lee harek vich rukan daa faisalaa keetaa|

0

einkaavaan dee dharatee

chaare paasion pahaarreean naal pooree tarhaan ghiriaa hoeaa kuzako ithon de nivaaseean lee ik khatare naalon ghatt surakhiaa noo chihanat karadaa hai| inhaan nivaaseean ne aapanee surakhiaa lee bhaaree ginatee vich kilhiaan daa niramaan keetaa| kahaanee daa ih drishatteekon ghatto vadh satahee jaanakaaree dindaa hai| bahut saare kaaranaan karake main is pakhadristteekon noo naheen manadaa| haalaank ih bilakul sanbhav hai ki inhaan kiliaan noo aaranbh vich shir de kendaraan vajon usaariaa giaa hove | khaanaabados jeevan dee samaapatee ton fauaran baad vaale dauar vich jadon ikaavaan dee haiseeat kise taangh vaalee janajaatee ton jiaadaa kujh vee naheen see te jad ginatee pakhon bihatar dusmanaan de roop vich ithe vas chukee janasankhiaa dee rakhiaa lee sakasaavaaman dee usaaree hoee hovegee | shir te kilhe dee ih dooharee bhoomikaa hee isade niramaan pichhe luke hoe kujh tarakaan dee viaakhiaa karadee hai| is daa ih arath haragij naheen ki shir noo hamalaavar dusmanaan ton bachaaun lee dooje paasion usanoo asurakhiat chhadd ditaa giaa hovegaa| ih bearath hai ki kilhiaan dee usaaree is taraj te hoee hai ki ghaattee vich sathit shir ute niyantaran rakhiaa jaave| aareenumaadandedaar kandh daa arath ihee hai ki jadon dusman halaa bolan taan uh tin paasiaan ton ghir jaan te jadon uh fas jaan taan doosaree te teesaree kandh unhaan de saamhane hove| rakhiakaan de kamare, aunhaan dee tiaaree ate javaabee hamale dee kaaravaaee lee suvidhaavaan de tauar te banaae ge han|

eih sabh kujh shahir lee maan vaaleean imaarataan han| inhaan ton ih bhaav miladaa hai ki kochuaa soorame aapane naalon samarath dusmanaan naal larrade hoe vee aapane kiliaan dee rakhiaa karan vich safal rahe san| naal hee kilhiaan dee viauntabandee bahut khojee kisam dee praviratee val isaaraa karadee hai jo ganit vich muhaarat rakhan vaale vee san| mere nazaree anusaar ih poorav ikaa parraa dee sirajanaa hai| padaarathak jeevan pratee khich ton pahilaan daa parraa| ik sabhiak nasal vajon vikasit hunde hoe kochooaa sabhiaachaarak uchataa dee sathitee tak naheen pahunch sake, par unhaan ne niramaan ate kalaa de khetar vich hairaaneejanak tarakee keetee| kochooaa soorame lagaataar aapaneean jitaan naal aapane virodheean noo door

eithon tak ki aj vee jetoo bheerr valon jit noo sadeevataa pradaan karan lee unhaan de har kaaraj vich jit dee khushee ate pasoopune dee pooree larree noo dekhiaa jaa sakadaa hai| ikaa jaatee noo bahut pahilaan hee gaalab skatee ton vaanjhe keetaa jaa chukaa hai, par unhaan de pathareele bhavan aj vee ik bujhaarat vaang shahir de saahamane kharrhe han| inhaan upar vakat de hale vee beasar saabit hoe han| gore sipaaheean deean ttoleean ne pahilaan ton hee lutte ge shir noo hor luttiaa, aseem laalach tahit ikaa mandaraan te hamale keete| sone de laalach noo ikatthaa keetaa, jis naal sooraj de mandar deean kandhaan marrheean hoeean san | inhaan lutteriaan ne khushahaal ate aanand bharapoor lokaan de prerak prateek noo doojiaan noo dukh den vaale aapane sukh naal vattaa liaa| intee sooraja de mandar ate usadeean kandhaan noo dtaah ditaa te inhaan neenhaan te hee naven dharam dee neenh rakhee gee| kaitheddaral daa niramaan tabaah keete ge saanadaar mahil de khanddaraan upar keetaa giaa ate sooraj mandar de khanddaraan te charach aaf sentto ddomingo dee usaaree hoee| ih sabh hankaare jetoo lokaan valon haareean nasalaan noo sabak sikhaa ke ditee gee sazaa see| te hun vee akasar amareekaa daa dil roh naal kanb utthadaa hai| enddeej dee vaapasee dee kaahal hundee hai ate ttheek use samen dharatee dee sathaa te tikheean tarangaan hamalaa karadeean han| tin vaaree sentto ddomingo de hankaar daa prateek kupolaa tabaah ho chukiaa hai te ihee haalat charach deean kandhaan dee vee hoee hai| par isadee neenh bilakul oho jihee hee hai| sooraj mandar de mahaan hisiaan de vadde pathar dooron prachhaane jaa sakade han| bhaaven inhaan ute imaarat noo tabaah karan vaaliaan ne bhiaanak hamale keete par uh ik vee vadde pathar noo thaan ton naheen hilaa sake|

par kaan daa badalaa is bhaaree beadabee saamane chhottaa hee see| aapane rakhiak devataa saamhane benatee dee shakal vich sutte jaande bhoore pathar ithe vadhade ge taan ki badesee dhaarraveean daa naas hove| par aj ih pathar bejaan thakaavatt daa prateek hee han| ih thorre jihe sailaaneean dee taareef hee haasil kar paaunde

aapane devatiaan dee apaar kirapaa uddeekade jigiaasoo inddeeanaan ne charachaan daa ubhaar dekhiaa| is naal unhaan de ateet daa gauarav tak nashatt hai giaa| ikaa rokaa mahil deean chhe meettar ucheean kandhaan jinhaan noo hamalaavaraan ne aapane basateevaadee mahil lee ik bhaar samajhiaa asal vich haare yodhiaan de kamaal de patharaan ton bane dtaanche san|

par jis nasal ne oletteee dee rachanaa keetee usane kuzako noo patharaan de dter ton jiaadaa ateet de gauarav vajon pesh keetaa| vilakaanottaa ate uroobaanbaa nadeean de naalanaal ik sau kilomeettar ton jiaadaa dooree tak ikaa sabhiataa de chinh khilare pe han| inhaan lachhanaan vichon sabh ton ahim hamesaa vaang pahaarree chotteean te han, jithe unhaan de kilhe achaanak hon vaale hamaliaan ton surakhiat san| do ghanttiaan dee lamee charrhaaee ton baad aseen ttedtemedte te aauabharre rasate raaheen pisaak dee chottee te puje| saadde ton bahut pahilaan ithe sapenee talavaaraan pahuncheean san, jinhaan ne pisaak deean fauajaan, rakhavaaliaan te mandaraan noo vee tabaah kar ditaa see| ugharradugharre pe patharaan noo dekh ke koee vee samajh sakadaa hai ki ithe kade rakhavaalee lee koee dtaanchaa jaan surakhiaa mauajood see| ise thaan te hee inteevataanaa mauajood see te uh dupahir samen sooraj noo farradaa te ban dindaa see | ithe hee pujaareean de matth vee han| ih sabh kujh maarraamottaa hee bachiaa hai| vilakaanottaa de raah te turadiaan te kujh gairazarooree thaavaan ton gujradiaan aseen olaataaeetaanb puj ge| ih vishaal kilhaa hai| ithe hee maako doosare ne sapeneean viradh hathiaar chuke san, haranaanddo pisaaro deean ttukarreean daa virodh keetaa see ate chaar ikaavaan de sankhep vansh dee sathaapanaa keetee see| ih vans sapenee saamaraaj naal tad tak sangharas karadaa rihaa, jad tak isade aakharee prateenidhee dee kuzako de mukh churaahe te vaaeisaraae toladdo de hukam naal hatiaa naheen kar ditee gee|

eik chattaanee pahaarree jo sau meettar ton ghatt uchee naheen see rio vilakaanottaa vich samaa gee| kilhe daa ohee hisaa bachiaa see jo sikhar te see| ih hisaa

eikaa janaral olaanttaa daa ik mahaankaav naattak, jis vich naaeik noo ik ikaa raajakumaaree naal ishak kaaran maar ditaa giaa| lekhak menddagano|

sooraj de maap dee thaan

1536 vich sapeneean khilaaf vidaroh karan vaalaa ikaa yodhaa

aasapaas de pahaarraan ton aaunde bheerre rasatiaan naal jurriaa hoeaa see| is dee rakhavaalee aaleduaale de pathar karade han| is rasate dee banatar ajihee hai ki jekar hamalaavar rakhavaaliaan naalon taakatavar hon taan unhaan de raah vich aasaanee naal rukaavatt paidaa keetee jaa sakadee hai| is poore dtaanche daa hetthalaa hisaa pooree tarhaan rakhiaa de udesh lee baniaa hai| uparale hise vich sipaaheean lee kaimare bane han te sabh ton upar mandar| ithe hee saaeid lutteea geean keematee dhaatooaan rakheean jaandeean san| patharaan naal mandir daa baniaa dtaanchaa ithon hattaa ditaa giaa hai| te hun usadee yaad vee bachee hoee naheen|

kuzako val vaapas paratadiaan ithe ikaa deean ravaaeitee imaarataan dee ik misaal mauajood hai| mere lee ih hairaaneejanak see | saadde gaaeedd mutaabak ih ikaavaan de nahaaun dee thaan see | kujko dee is thaan ton dooree noo bhaanpadiaan ih asanbhav jihee gal see| ho sakadai ih jaghaa kise raajasee rasam lee varatee jaandee hove| jekar ih najreea sahee hai taan puraane ikaa shaasakaan dee chamarree unhaan de vaarisaan naalon jiaadaa sakhat hovegee, kiaunk ithe paanee peen lee taan vadheea hai par bahut ziaadaa tthanddaa hai| is jaghaa de upar val aapas vich jurre hoe tin chaturabhuj aakaar de aaraamaghar han, jinhaan daa udesh te savaroop asapastt jihaa hai| inhaan noo taanbomache vee kahinde han te ih ikaa ghaattee de pravesduaar te han|

par is khetar vich jo sathaan puraatatav ate sailaanee kendar vajon har cheez naalon vadh dhiaan khichadaa hai, auh maachoopeechoo hai| sathaanak bhaashaa vich isadaa arath hundaa hai puraanaa pahaarr| ih naan vasebe ton pooree tarhaan ulatt bhaav pes karadaa hai, kiaunk ithe aazaad samooh de aakharee mainbaraan noo panaah milee see| amareekee puraatatav vigiaanee bingham, jisane is thaan dee khoj keetee, lee ih jaghaa hamalaavaraan ton panaah lain vaalee thaan ton kite vadhere mehatavapooran see | sagon us mutaabak ih thaan mool kochooaa nasal de lokaan dee pakee rihaaeish te pavatar sathaan see| sapenee jit de dauar vich vee ih jaghaa haaree fauaj de lukan lee varatee jaandee see| ithe bahut saare lachhan pahilee nazar vich hee dis jaande han, jinhaan ton lagadaa hai ki uh puraatatav vigiaanee sahee see| misaal vajon olaataaeetaanbo rakhiaa de lihaaj naal sabh ton ahim niramaan maachoopeechoo ton door hai| ithon tak ki pichhale paase dee dtalaan vee ziaadaa sidhee naheen taan ki hamale samen dtukaveen surakhiaa yakeenee ban sake| ik hor sanket ih vee hai ki is khetar noo baaharee lokaan ton bachaa ke rakhiaa giaa hai, auh vee udon jadon saareean bagaavataan dabaaeean jaa chukeean hon| aakharee ikaa maachoopeechoo ton bahut door farriaa giaa see | ithe bingham noo jo vee manakhee pinjar mile han, auh takareeban saare hee aauarataan de han jo

eithe tuseen pindd de vibhin samaajak varagaan vichakaarale antar noo aasaanee naal pachhaan sakade ho| inhaan samaajik varagaan vich harek ne aapanee ikatarataa karake vishes sathaan haasil keetaa see | te baakee lokaan naalon maarremotte farak naal aazaad san| ih tarasanaak hai ki unhaan noo ghaah foos dee chhat banaaun ton binaan kise hor samagaree baare ilam hee naheen see| hun ithe chhataan deean koee misaalaan bacheean hoeean naheen, ziaadaa vilaasee sathaanaan te vee naheen | par imaaratasaazaan, jinhaan noo mahiraabaan dee sanrachanaa baare koee jaanakaaree naheen see, lee is samasiaa naal najatthanaa barraa aauakhaa see| yodhiaan lee raakhaveen imaarat vich, aseen pathar deean kandhaan vich jharokhe dekhe| kitekite chhotte te kite ene vadde ki bande dee baanh vee aarapaar nikal jaave | ih sareerak taseehe den dee jaghaa hovegee| jithe doshee noo jharokhiaan vichon aapaneean doven baanhavaan baahar kadtan lee kihaa jaandaa hovegaa te udon tak pichhion dhakaa ditaa jaandaa hovegaa jadon tak ki usadeean haddeean ttutt naa jaan| main taseehe dee is vidhee naal pooree tarhaan santustt naheen saan| so main unhaan jharokhiaan vich aapaneean doven baahavaan rakheean te alabaratto ne mainoo pichhion halakaa jihaa dhakaa ditaa| maarre jihe dabaa naal hee bahut tez darad te sanasanee honee suroo ho gee| jekar meree chhaatee noo dabaaunaa jaaree rahindaa taan meraa jisam pooree tarhaan paatt jaandaa|

par tuseen do sau meettar uche huyaan peechoo javaan pahaarra ton shahir de khilaare dee prasnsaa keete binaan naheen reh saan peech javaadee varaton kise tarhaan dee

asal vich is gal daa koee matalab naheen ki shahir daa mudtalaa ubhaar kee hai| har lihaaz naal ih bahis puraatatav vigiaaneean te chhadd denee chaaheedee hai| sabh ton zarooree ate attal cheej ih hai ki aseen ithe amareekaa dee sabh ton taakatavar desee nasal deean shudh abhiviakateean noo dekh sakade haan| is nasal daa jetoo sansakriteean naal koee sidhaa sanbandh naheen see| inhaan kandhaan vich manakhee sabhiataa daa anamol khajaanaa see, jo is akaaoo maahaual vich hee dab ke mar giaa| bahut dilakash bhoodrisaan ne kilhe noo chaarepaasion gheriaa hoeaa hai| ihee dris ghumakarr yaatarooaan noo aapane patharaattaan de maadhiam raaheen aakarasit karade han| utaree amareekaa de yaataroo vihaarak visv dristteekon karake ithe vasade kabeeliaan de havaale naal us sabhiataa noo samajhan dee kosis karade han jo inhaan kandhaan vich vasadee see|

0

bhoochaal daa devataa

jadon ton kaitheddaral vich pahilee vaar maareea engolaa dee aavaaz goonjee udon ton hee ithe bhoochaal aa rahe han| ih ithe sathit sabh ton vaddee ghanttee baare prasadh dantakathaa hai| is ghanttee dee banaavatt vich 27 kilograam sone dee varaton hoee hai| maniaa jaandaa hai ki is ghanttee noo maareea angoolo naan dee ik aauarat ne daan keetaa see, par kiaunk usade naam noo laia vich uchaaran dee dikat see, eis lee usadaa naan thorrhaa jihaa badal ditaa giaa|

1950 de bhoochaal vich barabaad hoe kaitheddaral de gharriaal deean meenaanraan daa kharachaa janaral farainko dee sarakaar ne chukiaa te is shukaraane noo adaa karan lee is charach de baindd noo sapen daa raasttaree gaan gaaun daa hukam ditaa giaa | jadon aje is gaan deean pahileean sataraan hee gaaeean jaa raheean san ki bisp daa vises laal chogaa is tarhaan ulajh giaa ki uh katthaputalee vaang keval aapaneean baahaan hee hilaa paa rihaa see| rukoruko ausane burraburraa ke kihaa ih garrabarr ho rahee hai| udon hee sapenee dee roh bharee aavaaz aaun lagee, kam te do saal lage te inhaan ne ih vajaaeaa mainoo naheen pataa ki ih jaan bujh ke keetaa giaa jaan ho giaa see, par baindd ne sapenee aavaaz daa gaan band kar ditaa|

dupahir samen usane kaitheddaral dee aapanee shaanadaar rihaaeis chhadd ditee| bhoochaal de saadde devataa dee mooratee eesaa de kaale bhoore roop naalon ziaadaa kujh naheen hai|ausane poore shir dee parikaramaa keetee te ih dhaaramik yaataraa mukh girajiaan te khatam hoee| uh shahir vichon jidharon vee langhadaa ik dooje noo midhadee bheerr muttheean vich ful bharabhar ke us upar suttan de mukaabale vich paindee rahee| ih ful nerreterre deean pahaarree dtalaanaan te ugade san | desee lokaan ne inhaan fulaan daa naam noochoo rakhiaa hoeaa see| goorre soohe rang de ful, goorrhe taanbe rang daa bhoochaal daa devataa te chaandee rangee paalakee chukee turadaa ih jaloos ihee prabhaav paidaa karadaa hai ki ih but poojaa daa melaa hai| ih bhaavanaa hor pakee ho jaandee hai |

janaral farainko 1936 ton 1975 tak sapen daa fauajee taanaashaah

jadon aseen raidd inddeeanaan noo rangabarange kaparre paaee dekhade haan| unhaan ne ih kaiparre aapane sreshatth mauake te pragattaave lee pahine hoe han, jis naal uh aapane sabhiaachaar te jeevanajaach noo pragattaa sakan te is mauake te aapane jeevanamalaan dee numaaeish kar sakan| is ton ulatt inddeean lokaan daa ik jhundd yoorapee taraz de kaparre pahinee thake hoe chihariaan naal age vadh rihaa see| inhaan dee thakaavatt unhaan kochooaa lokaan dee tasaveer pes kar rahee see, jinhaan ne maako doosare dee pukaar noo anaddatth kar ditaa see| aapane aap noo pizaaro naal pakee tarhaan jorr liaa see te aapanee haar dee badanaamee naal ik aajaad nasal de maan noo dtak liaa see|

chhottee jihee chugaatth de iradagirad bahut saare inddeean langhade jaloos noo dekhan lee ikatar ho ge san, jinhaan vich koee viralaa hee bhoore vaalaan vaalaa utaree amareekee jhalakadaa see, te jo aapane kaimare te khiddaareean vaalee kameez naal ikaa saamaraaj de alagaav noo doosaree duneean naal jorradaa patarakaar lagadaa see asal vich aisaa see vee

0

jetoo dee maatabhoomee

kise samen ikaa saamaraaj dee shaanadaar raajadhaanee ne kee saalaan tak aapanee saan te roab noo aaleduaale kaaeim rakhiaa| hun isade chaare paase aapanee ameeree daa pradarasn karade lok kise zamaane vich baraabaree de ameer san| ik samen unhaan ne is khetar de chaare paase faileean sone te chaandee deean khaanaan de aasapaas naa siraf aapane aap noo jiaundiaan rakhiaa sagon tarakee vee keetee| hun sabh ton vaddaa antar ih aaeaa hai ki kuzako duneean dee dhunee vaale vishesn naal akiaa hoeaa naheen, sagon ih usadee baaharee had daa ik hor bindoo hai| ithon de khajaaniaan noo samundar de rasate saamaraajavaadee darabaaraan dee saan vadhaaun lee bhejiaa jaandaa rihaa| inddeean hun banjar dharatee te lagan naal kam naheen karade| hun jetoo vee inhaan dee jmeen upar rojroj larran naheen aaunde balak naaeikee kaarajaan te saadhaaran laalach naal sauakheean lorraan dee pooratee hit aaunde han| haualeehaualee kujko haarade te haasee te dhake jaande rahe, aapaneean seemaavaan vich guaachade rahe | par udon hee prasaant mahaansaagar de kandtiaan te ik navaan virodhee ubhariaa| leemaa peroo dee raajadhaanee karaan tthanesa dee us raasee upar vadh ful rihaa see jo chalaak vicholiaan duaaraa peroo ton baahar dhan lijaan lee paidaa keete jaa rahe san| bhaaven peroo vich aisee koee bipataa naheen aaee see jis naal is roopaantaran noo dekhiaa jaa sake| inkaa raajadhaanee usade maarre dauar vichon gujr chukee hai, yaadaan de avases hee keval baakee han| hun ithe taajaataajaa kujh imaarataan uttheean han, par basateevaadee imaarataan daa jalavaa barakaraar hai|

kaitheddaral shahir de ain vichaale changee tarhaan sathit hai| is dee mazabootee aapane yug dee udaaharan hai, jo charach naalon vadhere kise kilhe daa prabhaav paaundee hai| is dee andaroonee sajaavatt isade shaanadaar ateet noo pes karadee hai| pichhaleean kandhaan te ukare saanadaar chitaraan vaang charach de andaroonee haal dee samaradhee daa andaazaa naheen lagaaeaa jaa sakadaa, par koee vee cheej ithe oparee naheen lagadee| vises kar ke sant krisattofar daa paanee ton baahar aaun daa chitar meree samajh mutaabik bahut laajavaab hai| naal hee ithe bhoochaal dee bhiaanak tabaahee de manjr

kuzako daa ik hor gahinaa sen balaas daa baiseelikaa mahaamandara hai, jo har yaataroo lee laazamee anubhav hai| is upar keetee nakaashee ton binaan kujh vee dekhan vaalaa naheen, par jiven hee tuseen is noo dekhade ho ih drish tuhaanoo samohit kar laindaa hai te kaitheddaral de gaaeik manch dee tarhaan ih vee do virodhee par ik dooje deean poorak nasalaan de samaaves dee peskaaree karadaa hai| ih saaraa shir ik visaal pradarasnee vaang hai| charachaan ton binaan ithe har ghar, galeean val khulade chhaje, ateet daa chinh prateet hunde han| binaan shak ih saare iko varag de naheen jadon hun main us kaal ton door unhaan baare likh rihaa haan te mere udon le hoe nottas fike ate nakalee lagade han, main ih dasan de yog naheen haan ki kis ne mainoo ziaadaa prabhaavit keetaa see | aseen jinhaan charachaan vich vee ge unhaan de gharriaalaan te kandhaan de dhundale tarasanaak binb hee mainoo yaad aa rahe han| belen de charach dee meenaar taan bhoochaal ne tabaah kar ditee see te pahaarree upar vadt ke paae ge kise jaanavar vaang lattak rahee see|

saavadhaanee naal ghokhan ton baad kujh hee kalaakaaree sookhamataa de ghere vich aaundee hai| kuzako isade chitaraan karake dekhiaa jaan vaalaa shahir naheen hai| asal vich ih samach vich saanteepoorak shir hai jo kadekade asaant lagadaa hai| is kol sabhiataa de kendar hon daa gauaravasaalee ateet hai|

0

sidhe kuzako

jekar dharatee uparon har uh cheez mittaa ditee jaave, jis naal kuzako daa niramaan hoeaa te isadee jaghaa itihaas mukat ik chhottaa pindd vikasit ho jaave, taan vee us kol is sabhiataa baare kahin noo bahut kujh hovegaa, jis tarhaan aseen kaakattel noo milaaunde samen aapane saare prabhaavaan noo misharat kar lainde haan| do hafatiaan de saadde us jeevan khandd vichon saaddee saaree yaataraa daa kendaree nukataa ghumakarree hee see| ddaa. haramosaa lee saanoo ditaa giaa tuaarafeekhat behad laabhakaaree saabit hoeaa| par sach ih hai ki uh us tarhaan daa bandaa bilakul vee naheen see jis tak pujan lee saanoo kise rasamee patar dee lorr paindee| us lee ih jaan lainaa hee kaafee see ki alabaratto ne amareekaa de sabh ton kaabil koharrarog maahir ddaakattar faranaanddeez naal kam keetaa see| alabaratto vee aapanee jaaneepachhaanee muhaarat naal is pachhaan daa laahaa lainaa chaahundaa see | ddaa. haramosaa naal hoee khulhee charachaa ne saanoo peroo dee jindagee baare jaanan daa mottaamottaa mauakaa ditaa te naal hee ih mauakaa vee miliaa ki aseen usadee kaar vich ikaavaan dee vaadee de duaale ghunm sakee | uh saadde lee bahut diaaloo see te usane saanoo maachoopeechoo lee rel deean ttikattaan khareed ke diteean san|

khetaree rel gaddeean dee aauasat rafataar 10 ton 20 kilomeettar prat ghanttaa hai| gaddeean dee ih bhairree sathitee is ilaake dee charrhaaee te utaraaee kaaran paidaa hundee hai| gaddee jadon hee kise shahir noo chhaddadee hai us noo ik bahut hee aauakhee charrhaaee noo sar karanaa paindaa hai| rel maarag dee banatar hee aisee hai ki gaddee kujh pal tez chaladee hai te fir achaanak hee koee charrhaaee aa jaandee hai te rafataar haualee ho jaandee hai| is utaraaee charrhaaee naal joojhadiaan aseen ik sikhar te pahunchade haan| ithe hee vilakaanottaa nadee daa aaranbh bindoo hai| is yaataraa dauaraan saaddaa mel chilee de ik tthag jorre naal hoeaa jo jarrheebootteean vechade ate bhavakh dasade san| uh saadde naal bahut hee dosataanaa san| unhaan ne saadde naal aapanaa bhojan vanddiaa jadon aseen unhaan noo mett peen lee sadaa ditaa| padhare maidaan vich pujan ton baad saaddee mulaakaat kujh futtabaal khiddaareean naal hoee jinhaan saanoo kheddan lee bulaaeaa| mere kol gend noo bochan dee aapanee kalaa dikhaaun daa mauakaa see|

eithon jaan samen saanoo ik sukhad udaasee ne gher liaa see| aseen sener sotto valon banaaeaa kaafee daa aakharee piaalaa peetaa te kuzako lee 12 ghantte de lame safar lee chhottee rel gaddee te ravaanaa ho ge| ajiheean gaddeean vich teeje daraje daa ik ddabaa hundaa hai jo einddeeanaan lee raakhavaan rahindaa hai| ih ddabaa bilakul use tarhaan hundaa hai jis tarhaan daa arajanatteenaa vich jaanavar dton lee varatiaa jaandaa hai| haalaank ithon dee tulanaa vich pashooaan de gohe ate mootar dee duragandh manakhaan de malamootar dee badaboo naalon changee hundee hai| is maamale vich desee lokaan de tauaratareeke te vihaar pasooaan varage hee han | unhaan noo safaaee te mariaadaa dee koee paravaah naheen| binaan kise ling bhed de uh aapane hagan, mootan de saare kam sarrak te hee naberr lainde han| aauarataan aapanee safaaee ghagare naal kar laindeean han jad ki maradaan noo isadee koee paravaah hee naheen hundee| bachiaan vaaleean inddeean aauarataan de andaroonee vasatar asal vich malamootar de godaam hunde han| ithe aaun vaale sailaanee aaraamadaaeik ddabiaan vich yaataraa karade han te ithon deean sathiteean baare dhundale vichaar ikatthe karade han| saaddaa vee ihee haal see| gaddee rukan vele hee aseen unhaan dee zindagee noo kujh nerrion dekh paa rahe saan| sach ih hai ki amareekee puraatatav vigiaanee bigham hee san, jinhaan ne inhaan khanddaraan noo khojiaa te sauakhee tarhaan samajhe jaan vaale lekhaan vich is labhat noo pesh keetaa| ise karake hun maachoopeechoo saadhaaran lokaan vich bahut prasadh hai te bades jaan utaree amareekaa ton aaun vaale sailaanee ithe zaroor aaunde han| uh sidhe leemaa lee jahaaj farrade han, fir kuzako aaunde han, khanddaraan vich ghunmade han te ghar parat jaande han| is ton binaan kujh vee dekhanaa unhaan lee laabhakaaree naheen hundaa

kuzako daa puraatatav ajaaeib ghar bahut buree haalat vich hai| jadon sanbandhit adhikaareean ne ithon de mahaan khajaane dee tasakaree val dhiaan ditaa jo hor thaavaan te puchaaeaa jaa rihaa see, taan bahut der ho chukee see| choraan, yaatarooaan

0

huaanbo

lokaan de daravaaziaan deean ghantteean vajaaun de saadde mauake khatam ho ge san, so gaaradila dee salaah manadiaan aseen utar val moonh keete| abaanke majabooree vich rukanaa piaa kiaunk ithon hee huaanakaraamaa lee ttarak chalade han, jo huaanbo dee koharrabasatee ton pahilaan aakharee kasabaa hai| ithe aaun ton pahilaan tak manjaa te bisataraa mangan de saadde jaanepachhaane tareeke vich koee badalaa naheen aaeaa see naagarik rakhiak te hasapataala| naa hee yaataraa karan de tareekiaan vich koee farak piaa see| bhaaven saanoo is vaar do din dee uddeek is lee karanee pee see ki eesattar karake ttarakaan dee aavaajaaee rukee hoee see| aseen pindd de duaale bemakasad ghunmade rahe saan, kujh vee dilachasapee vaalaa uthe saanoo naheen miliaa| saaddee bhukh mittaaun lee vee kujh naheen see, hasapataal vich taan bhojan bahut hee duralabh see| ik koolh de kol hee ik khet vich lettiaan aseen asamaan val dekhiaa, shaam noo badaladiaan takiaa, puraaneean yaadaan te beeteean muhabataan yaad keeteean te asamaan vich udd rahe har badal vichon aapane bhojan daa akas dekhade rahe|

thorrhee der sauan lee pulis chauakee paratadiaan aseen nikarasataa chuniaa te raah ton pooree tarhaan bhattak ge| khetaan deean vaarraan vichon langhadiaan aseen ik ghar dee ddiaoorree age baitth ke aaraam karan lage| ik kute te usade maalak noo dekhadiaan hee pathar dee kandh te charrh ge| chand dee chaandanee vich uh doven bhootaan varage lag rahe san par saanoo andaazaa hee naheen see ki saadde aakaar raat vich guaache hoe te bhiaanak han| jadon main rasamee tauar te shubh saam kihaa taan isade javaab vich kujh ugharradagharreean, asapashatt aavaazaan suneean| saaeid main sbad veeraakochaa suniaa| fir uh aadamee te usadaa kutaa saaddeean maafeean te dosatee deean aavaazaan noo najrandaaj karadiaan ghar andar chale ge| aseen ghar de saamhane jaan vaale rasate te chupachaap tur pe jo is vele saanoo bilakul sahee rasataa jaap rihaa see|

kaaralos gaaradil prasadh arajanatteenee adaakaar te ttaingo sangeetakaar

akeven de unhaan palaan dauaraan aseen ik sathaanak rasam noo dekhan lee giraje vich chale ge| vichaare paadaree daa upadesh tin ghantte tak chalanaa see te is vichon ddedt ghanttaa hee beetiaa see ki usade saare sbad samaapat ho chuke san| uh sabhaa val bechaaragee naal dekh rihaa see, auh khaaleekhaalee hathaan naal giraje de hor hisiaan val ishaaraa karake bol rihaa see, dekho dekho prabhoo saadde kol aae han, aunhaan dee aatamaa saanoo upadesh de rahee hai| ik pal ton baad uh aapanaa visaa badal ke hor paase aa giaa te jadon lag rihaa see ki uh chup rahegaa usane fir aapaneean moorakhaanaa harakataan suroo kar diteean| jadon panjaveen jaan chheveen vaaree usane sabhaa noo tasalee sahit eesaa naal vaakaf karaaeaa taan saanoo jiven guse daa dauaraa jihaa piaa te aseen kaahalee naal uthon nikal ture|

aus samen mainoo damen daa dauaraa kiaun piaa main is sanbandhee ttheekattheek naheen keh sakadaa| bhaaven mere kol ttheek anumaan dee vajhaa hai| jadon aseen huaanakaraamaa puje main mushakil naal hee aapane pairaan te kharrhe hon yog rihaa see | mere kol meree davaaee vee naheen bachee see te dame dee haalat lagaataar buree hundee jaa rahee see| pulis de kanbal vich lipattiaa main barasaat dekhadaa, kaaleean sigarattaan ik ton baad ik peendaa rihaa jis naal meree thakaavatt thorree jihee ghatt hoee| sooraj charrhan de vele kite jaa ke meree akh lagee| savere main pahilaan naalon kujh bihatar mahisoos kar rihaa saan te alabaratto ne kitiaun aiddareenil naan dee davaaee vee labh gee see| is naal main thorrhee jihee aisaparin lai lee ate ikadam tarotaazaa mahisoos keetaa|

pindd de laifatteenaintt varage adhikaaree kolon aseen do ghorriaan dee mang keetee taan ki nerre dee koharreebasatee tak jaa sakee| us dosataanaa subhaa vaale viakatee ne saadde naal changee tarhaan pesh aaundiaan vaadaa keetaa ki do mintt dee uddeek pichhon uh saadde lee ghorriaan daa prabandh kar devegaa| ghorriaan dee uddeek karade samen aseen munddiaan de ik ttole noo us sipaahee dee nigaraanee hetth kasarat karade dekhade rahe jo pichhale din saadde prat bahut diaaloo see| saanoo aaundiaan dekh ke usane barre maan naal saloott keetaa te aapane maatahitaan noo tarhaantarhaan dee kasarat de sakhat aades dene jaaree rakhe| peroo vich yog umar de panjaan vichon keval ik nauajavaan noo sainik sevaavaan lee chuniaa jaandaa hai| baakee bache hoe aitavaaree maskaan lee bhej dite jaande han| saadde saahamane is tarhaan dee mask vich kujh lok e san| asal vich uh saare sikaar san, hukam manan vaale aapane nigaraan de hukamaan daa te hukam den vaalaa aapane shaagiradaan de aalaseepan daa| unhaan vichon bahute usadee sapenee bhaa daa naheen samajhade san, naa hee is tareeke de mool mehatav noo samajhade san| is tarhaan uh aapane afasar dee sipaahee de shikaar bane hoe

ghorre aa ge te naal hee us sipaahee ne saadde lee ik gaaeedd daa prabandh vee kar ditaa jo kochuaa bhaashaa ton binaan kujh vee naheen boladaa see| saaddaa rasataa pahaarree ddanddee naal suroo hoeaa| ih aisaa safar see jisanoo ghorre ton binaan kise hor tareeke naal taia keetaa hee naheen jaa sakadaa see| saaddaa gaaeedd age age paidal hee chal rihaa see te muskal thaavaan te uh ghorre dee lagaam farr laindaa see| aseen do tihaaee rasataa taia kar chuke saan jadon saanoo ik bazurag aauarat ate ik munddaa dikhaaee dite| unhaan ne ghorriaan deean lagaamaan khoh leean te ik lamee aavaaj paidaa keetee jis vichon aseen iko shabad sun sake jo ghorre vaang uchaariaa jaandaa see| pahilaanpahil aseen samajhiaa ki shaaeid uh lok baint deean ttokareean vechan vaale han, kiaunk budtee aauarat ne vaddee ginatee vich uh ttokareean chukeean hoeean san| main khareedanaa naheen chaahundaa, main khareedanaa naheen chaahundaa| main usanoo kahindaa rihaa| main ih kahindaa hee rahindaa jekar alabaratto mainoo yaad naa karaaundaa ki saaddaa dubhaasheea kochooaa hai| uh ttaarazan jaan vanamaanas naheen hai| aseen aakhirakaar ik viakatee dekhiaa jo ulatt disaa ton saadde val aa rihaa see| usane sapenee bhaasaa vich saanoo samajhaaeaa ki ih inddeean lok ghorriaan de maalak han| ih laifatteenaintt gavaranar de ghar agion ghorriaan te charrhe jaa rahe san jadon inhaan kolon ghorre lai ke saanoo de dite ge| unhaan vichon ik mere ghorre daa maalak, eik fauajee rangaroott see jo aapaneean fauajee sevaavaan nibhaaun sataveen leeg ton aaeaa see| uh budtee aauarat us ton ulatt dishaa vich rahindee see jis disaa vich aseen jaa rahe saan | aseen is samen uh keetaa jo koee vee changaa bandaa is sathitee vich karadaa| ghorriaan ton utare ate paidal hee turan lage| saadde age chal rahe gaaeedd ne pitth te saaraa samaan ladiaa hoeaa see| koharree basatee tak de rasate daa aakharee hisaa aseen ise tarhaan paar keetaa| uthe pahunch ke aseen gaaeedd noo mihanataane de tauar te ik sol ditaa| ih bahut hee nigoonee raashee see, par fir vee us bhalemaanas ne udaarataa naal saaddaa dhanavaad keetaa|