سُرگ نرک تاں بھلے بُرے کرماں دا پھل هُںدا هَے پر مُکتی جاں سدگتی گِآن دی مُهتاج هَے اتے گِآن بِناں گُرُو دے اسںبھو منِّآ گِآ هَے۔ نِگُرے دی گتی هو هی نهیں سکدی ۔ گُرُو دی نِگاه پَےںدِآں هی جنم جنماںتراں دے پاپ دھوتے جاںدے هن ۔ گُرُو رب اتے بںدے دے وِچکار ِاک پُل هَے, جِس نال سںسار ساگر نُوں پار کیتا جا سکدا هَے۔ مٹھاں دے مهںت, گُساایں, پرم هںس, بابا جی, اکھاڑِآں تے جاگیراں دے مالک گّدیآں اُّتے کبجا جماای بَےٹھے هن ۔ وَےسنو, جَےن, رادھا سوامی مٹھاں وِچ بڑا جور هَے اتے دکھن وِچ جگت گُرُو سوامی سںکراچارے دا بهُت بڑا مٹھ هَے جِس نال لکھاں کروڑاں دی وکپھ جاِاداد هَے ِاس نُوں اُهو مان پراپت هَے جو ےُورپ وِچ پوپ آپھ روم نُوں هاسل هَے۔ پںجاب وِچ بھی ِانھاں دیآں ساکھاں هن۔ کای گّدیدار اَےسے هن جو اپنے بجُرگاں دی ماری هوای تےگ دا پھل کھا رهے هن ۔ بےدی اتے بھّلے گُرُو کھاس تَور تے مسهُور هن۔ مےرے بجُرگاں نے بھی بےدی باوِآں نُوں گُرُو منِّآ هويا سی ۔ ِاک ِاک گُرُو نال هجارها چےلے هُںدے هن۔ اےه لوک هر سال سِکھی سےوکی وِچ دَورا کر کے کار بھےٹ کٹھی کر لِجاںدے هن تے گھر بَےٹھے آنںد ماندے هن ۔ مےرے پاس ِاک بےدی بابا کار بھےٹ لَےن آےا, سرابی, جُآریآ تے پّکا گُںڈا سی مَےں ِاک دو سوال کر بَےٹھا, جواب مِلِآ “گُر کهِآ سا کار کماواُ ۔۔ گُر کی کرنی کاهے دھاواُ۔۔” مُڑ کے اُه مےرے پاس کدے نهیں آيا۔

ِانھاں سںتاں مهںتاں, گُرُوآں گُساایآں دی پُوجا اَےنی

-ا-

سردھا نال هُںدی هَے, مانوں کِ اَوه پرمےسر دا پرتّکھ رُوپ هن۔ ِانھاں دی مانتا وِچ بهُت سارا هِّسا انپڑھ  ِاستریآں دا هَے, جِنھاں نُوں مُکتی, سکتی دا تاں اَےنا پھِکر نهیں هُںدا, پر اَولاد دے واستے ماریآں ماریآں پھِردیآں هن۔ مرداں دی ساری کماای پُتر دی اسیرواد لَےن واستے جِتھے بھی دّس پاے, جھوک دےںدیآں هن۔ پر جِهڑیآں ماایآں رّب رجاایآں (تھوڑیآں سُهاگناں تے باکی سبھ وِدھواواں) اَولاد دے پھِکر توں وِهلیآں هو جاںدیآں هن, اَوه آپنی ِاک وکھری گِآن گودڑی بنا کے ِانھاں مٹھ جو دھاریآں دیآں چولیآں بن جاںدیآں هن اتے اپنے پرلوک واسی مرداں دا دھن جِنّا بھی کابُو آ جاوے, سِّدھا هردُآر جاں متھُرا بِںدرا بن پهُںچا کے بھگوان دے نام تے ارپن کر دےںدیآں هن تے اُتھوں دے مهںتاں نُوں مُکھتار کُل بنا دےںدیآں هن۔ جو کُجھ پرمےسر ارپن هو گِآ, اُس دا هِساب پُچھن دی لوڑ نهیں ۔

دےس دا اَےنا دھن کُربان کر کے اَےنی تسّلی تاں هو جاںدی کِ اُس نُوں کِسے چںگے ارتھ لايا جاںدا هَے۔ پر دُکھ دی گّل ِاه هَے, کِ اےه لوک آپنے چلن نُوں بھی سںبھال نهیں سکدے۔ تسویر دا اُپرلا پاسا بڑا روسن تے پِچھلا پاسا بِلکُل سِآه۔ لّکھاں کروڑاں دی جاِاداد دے مالک بن کے تے ساهانا سان پا کے اُس دھن نُوں انّھے واه اُجاڑنا سُرُو کر دےںدے هن پر اَےسی هُسِآری نال کِ دُوجے کنّ کھبر بھی نا هووے ۔

جِنّے بھی دےس دے ریپھارمر تے سُدھارک آاُںدے رهے

-ا-

اَوه ِاسے تراں دی مّکاری, دںبھ اتے پاکھںڈ نُوں نںگا کرن دا جتن کردے رهے ۔ ِاس سںبںدھ وِچ کبیر ساهِب تے گُرُو نانک دا نام کھاس تَور تے لِآ جا سکدا هَے۔ اَےسے لوکاں دی کرتُوت اُنھاں نے بڑی دلےری نال جاهر کیتی۔ اےه لوک جے کدے اےنی دلےری هی دِکھا سکدے کِ مهاراج ! کلجُگ دا جمانا هَے, اسی سِو سںکر تاں هَے نهیں, کِ کامدےو نُوں بھسم کر سکیاے, تد دُنیآ دی تسّلی هو جاںدی۔ اَوه ارام نال گرهستھ مارگ وِچ داکھل هو جاںدے تے آپنی پُوںجی بچِآں دے هوالے کر جاںدے پر پھِکر اُنھاں نُوں ِاه هَے, کِ اگوں اُنھاں دی اُپجیوکا رُک جااےگی۔

ساڈی دان پرنالی دے اےوگ ورتااُ نال ِاک هور انےاِا نِرِاچھت تریکے نال هو رِها هَے۔ هردُآر متھُرا بِںدرابن آدِک تیرتھاں اُتے لکھوکھا بھِکھ مںگے لوک ےاتریآں دی هَوسلا اپھجاای نال ودھدے جا رهے هن۔ اُنھاں نُوں باکاِادا تے منمرجی دی کھُراک نا مِلن کر کے نرواے نهیں رهِںدے, سُورتاں کوجھیآں تے اَولاد وِںگی, چِّبی پَےدا هو پَےںدی هَے۔ آلس دے مارے, نا کںم دی روٹی نا سُآد دا کپڑا جُڑدا هَے۔ مِهنت کر کے کمااُن دی ریجھ هی مر گای هَے۔ جے اُنھاں هی استھاناں تے کوای دستکاری دے دھرم ارتھ سکُول کھولھے جان, جاں کوای لابھداِاک ِاںڈسٹری جاری کر دِتی جاوے تاں ِاهو لوک کمااُو کِرتی بن کے دےس دے هُسن تے کھُسهالی نُوں ودھا سکدے هن ۔

 جے سِرپھ متھُرا بِںدرابن دا اُه دھن, جو ٹھاکُر جی دے بھوگ واستے مُستکِل جاگیراں دی سکل وِچ پبلِک

--س--

اتے هِںدُو رجواڑِآں ولوں وکپھ کیتا هويا هَے, کِسے سُهنے ارتھ لگايا جاوے, تاں بڑے داوے نال کِها جا سکدا هَے, کِ سارے ےُو. پی. وِچ مُپھت پراِامری تالیم جاری هو جاوے ۔ ِاس دھن نال بنارس دی هِںدُو ےُونیورسٹی توں بھی وڈےری ےُونیورسٹی چلاای جا سکدی هَے ۔

هِںدُوآں دی پُراتنتا پرستی دا دُکھداای پهِلُو سُورج گرهن تے چںدر گرهن دا سوال هَے۔ سَےںکڑے ورِهاں توں راهُو کےتُو مار دِتے گاے هن, سکُولاں دے نِکے نِکے بّچے ماں نُوں ِانھاں گرهناں دی اسلیات سمجھاںدے هن پر جد بھی مَوکا آوے کُرکھےتر آدِک تیرتھاں تے کروڑها رُپاے رےلاں دے بھاڑِآں وِچ اُجڑ جاںدے تے هجارهاں بںدِآں دی جان بھیڑاں وِچ مِدھی جاںدی هَے۔ ِاهو هال کںبھاں ادھکُںبھی دِآں مےلِآں اُتے هُںدا هَے۔ گل کی اج توں چار پںج هجار ورهے دے پُرانے وِسواس اج تک ساڈے گلاں نال چںبڑے هواے هن, هالاں کے اُه وےلا ِانسانی کِآساں دے بچپن دا سی ۔ ِاس وےلے دُنیآ بهُت اگے نِکل آای هَے, بهِلاں, رتھاں تے ٹپریآں دے ےُگ توں لںگھ کے اسی رےلاں تے هواای جهاجاں تے وڈے وڈے مهّلاں والے ےُگ وِچ پهُںچ گاے هاں۔ پھاسلے اَےنے گھٹ گاے هن کِ تار, بےتار ٹَےلیپھون تے رَےڈیاَو نال پل پل دی کھبر آ جاںدی هَے ۔ ٹَےلیویےن دی اُّڈیک هو رهی هَے; جِس نال هجاراں میلاں تے بَےٹھے دو آدمی سَےنتاں کر کے هس هس کے گّلاں کر سکنگے۔ نیاُوےارک وِچ بَےٹھا آدمی لںڈن دا سِنےما دےکھ سکِآ کرےگا ۔

-ه-

 

هِںدُستان وِچ تیسرا وِسواس کِسمت دا هَے, کِ پِچھلے کرماں دے پھل رُوپ وِچ کِسمت لِکھی جاںدی هَے۔ ساری دھرتی وِچوں هِںدُستان هی ِاک اَےسا بدکِسمت دےس هَے, جِس دے هِّسے بھُکھ نںگ تے درِدر آاے هواے هن ۔ آلس دے مارے هواے کِسمت تے ساکر بَےٹھے هن, هالاں کِ هور ساری دُنیآ پُرسارتھ نال کھُسهال هُںدی جا رهی هَے۔ ِاس تراں دے وِسواس بھرپُور تے سربںس دانی دےس اُتے بھی وِدھاتا نُوں ترس نا آاُنا, ساپھ دسدا هَے کِ ِاس سِّدھاںت دے مِتھن والے پاسوں کوای بُنِآدی بھُل هوای سی ۔ بھاو ِاه کِ بھارت ورس دی آرتھِک هالت اُتے بھی کںٹرول اُسے براهمن کلاس دا هَے۔ سُتی هوای کِسمت نُوں جگااُںن دے اُپااُ بھی هون, ےّگ, گرهِ پُوجا, دےو پُوجا, دُرگا پُوجا آدِک دّسے جاںدے هن تے گریباں دی رهی سهی کماای نُوں اےس تریکے نال چُوس لِآ جاںدا هَے۔ ایسر (جِس نُوں کِ سارے سںسار دا پالنهارا منِّآ جاںدا هَے) نُوں پرسنّ کرن دا نُسکھا بھی دان هی دسِآ جاںدا هَے تے دان دا ادھِکاری سِوااے براهمن دے هور کوای نهیں, کِاُںک اُه ایسر دا مُکھ هَے۔ سُودر گریب دا هِّسا تے کِتے رِها, چھتری تے وَےس بھی دان نُوں چھُه نهیں سکدا۔

پرماتما

اُںج تے جُگاں جُگاںتراں توں پرماتما سںبںدھی سوال هل هو هی نهیں سکِآ, نا اُس دی اُمر دا پتا لگا هَے تے نا اُس دے تانے پےٹے دا هِساب هو  سکِآ هَے, پر

--ک—

سدھارن تَور تے ِاه منّ لِآ گِآ هَے, کِ اُه ِاک مهاں برهم هَے. وَےراٹ سرُوپ هَے, جِس دے اںترگت ارباں کھرباں تارے هن تے اُنھاں نُوں ٹّپ کے هور بھی بهُت کُجھ هَے, جِس نُوں بڑی توں بڑی دُوربین لبھ نهیں سکدی۔ ساڈی ِاه دھرتی ِاس برهماںڈ وِچ ِااُں هَے جِوےں سرهوں دے وڈے سارے بوهل وِچ ِاک دانا هُںدا هَے ۔ سُورج دھرتی نالوں بهُت وڈا هَے تے برهماںڈ دے هور ارباں کھرباں ستارے سُورج نالوں بھی بهُت وڈےرے هن۔ پرماتما ِاس سارے نجام نُوں چلا رِها هَے۔ اُه ِاّکو هَے, لاسانی هَے, ارُوپ هَے, اکھںڈ هَے, ِاک رس هَے, انادی اتے انںت هَے۔ سِپھت سُن کے پرسنّ نهیں هُںدا تے نِںدا سُن کے گُّسے وِچ نهیں آاُںدا, بدلے نهیں لَےںدا۔ کُدرت اُس دا ِاک کھےل هَے۔ ِاس دھرتی دے جیو جںتُو پسُو تے منُکھ کُدرت دے کارکھانے وِچ ِااُں جںمدے مردے هن جِستراں جل وِچوں بُلبُلے اُٹھدے تے پل بھر لای جی کے پاٹ جاںدے هن۔ ِاک مِٹدے هن تاں دُوجے هور پَےدا هو جاںدے هن, جل آپنے تھاں جِاُں کا تِاُں رهِںدا هَے۔

ِاسے سچاای تے سِدھاںت نُوں سُوپھی لوکاں نے همه اَوست کهِ کے منِّآ هَے۔ سارا سںسار ِاسے سچاای دا کاِال هُںدا جا رِها هَے ۔ کوای ِاس وِسواس نُوں دِل وِچ دّبی بَےٹھا هَے تے کوای کھُل کے کهِ دےںدا هَے۔

اںجیل وِچ سںسار اُتپتی دا جِکر هَے, اُس دے پَےروکاراں وِچوں ڈاروِن نے پَےدا هو کے سارے کِآس گلت سابت کر دِتے ۔ پر هِںدُوآں وِچوں کوای اجےها دلےر پَےدا

-کھ-

نهیں هويا جو کھوج کر کے دس سکے کِ کِستراں ناراِان دے نابھ کںول وِچوں برهما دی پَےداِاس هوای, سمُںدر کِستراں رِڑکِآ گِآ تے گںگا نُوں کِس تراں اکاس توں پرِتھوی اُتے اُتارِآ گِآ ۔ باهر دی دُنیآ هِںدُستان دے انوکھے کِآساں نُوں سُن کے ےا پڑھ کے مُوںه وِچ رُمال لَے رهے هن پر ساڈی دھرتی اُتے اَےسی جِهنیات مَوجُود هَے جو سّچی گل سهار نهیں سکدی تے "مجهب کھترے وِچ" دا رَولا پا کے اَوپری سرکار دی مدد نال کِتاب نُوں جبت کرااُن نُوں تِآر هو جاںدی هَے۔

پھِرکےداری

رب بھاوےں ِاکو هَے, پر اُس دے پُوجکاں دے کای پھِرکے بنے هواے هن۔ ِانھاں دی پَےداِاس روٹی دے سوال نال هوای سی۔ جِس دِن دےس دی آرتھک هالت ٹھیک هو گای, پھِرکےداری آپنی مَوتے آپ هی مر جاوےگی۔ نا کوای ملےچھ رهےگا نا کاپھر ۔ نا بےِاتباری رهےگی نا نپھرت ۔

ِاستری جاتی

مرد نے اج تک ِاستری نُوں ِاس واستے گُلام بناای رکھِآ هَے, کِ اُه نِربل هَے, نِراسا هَے, مرد دی کماای بگَےر جی نهیں سکدی۔ ِاه سوال هور دےساں وِچ تاں هل هو چُکا هَے نِرا هِںدُستان باکی هَے جِتھے

--گ--

ِاستری نُوں ڈںگراں واںگ وےچِآ کھریدِآ جاںدا هَے تے اُس نُوں کھِڈااُنا سمجھ کے هںڈايا جاںدا هَے۔ پر جلدی هی اُه دِن آاُن والا هَے جدوں ِاستری آپنے پَےراں اُتے کھلو جاوےگی ۔ ِاستری نُوں وِدھوا هون کر کے نرک وِچ نهیں سُٹِآ جاوےگا۔ وِدھوا وِآه هِںدُوآں وِچ بھی وَےسا هی ادرايا جااےگا جَےسا هور کَوماں وِچ ۔

سماج راج

پُرانے جمانے وِچ پوپ راج ےا پروهت راج پردھان سی, جاتی تے جنم دے هںکار وِچ آکڑے پھِردے سن ۔ پر هُن سماج کھُد اُنھاں دے چال چلن دی پڑتال کرےگا جاتیں رام ن ریجھِآ, کرم کرے سو سیجھِآ ۔ ِاک وار دی چون سدیوی چون نهیں رهےگی, هر تیجے ےا پںجوےں سال دِآنتداری دا مےےار مُڑ کے پڑتالِآ جااےگا ۔ پھِرکےداری دے ڈھکوسلے نُوں کوای آسرا نهیں دِتا جااےگا ۔ گُن کرم سُبھاو دے آدھار پر هر کِسے نُوں آپنا مُّل سماج (جمهُور) پاسوں پُآنا هووےگا۔ جِهڑا لیڈر سماج دی آرتھِک کھُسهالی واستے مِهنت نا کرےگا, اُس دیآں ٹّلیآں تے گھڑِآلاں دی آواج آپنے آپ بںد هو جااےگی ۔ سرب سںسار ساںجھی سّبھتا دے ادھار پر کںم هون گے ۔ دَولتمںدی ےا نسلی اُچاای دا کوای مُل نا پاےگا ۔

اےه جِنّے بھی هِںدُستان دے روگ مَےں گِنااے هن

--گھ--  

اُنھاں سارِآں دا مُول کارن ِاه هَے, کِ دےس وِچ وِدِآ تے واکپھیات دی تھُڑ هَے۔ سَو وِچوں دس باراں پڑھے لِکھے هن تے باکی سارے مُورکھ انپڑھ ۔ اںگرےج هکُومت نُوں ِاس دا پھِکر کوای نهیں, اُس نُوں تاں بھرتی واستے آدمیآں دی لوڑ هَے پڑھے هون جاں انپڑھ ۔ سو جد تک دےس سُتںتر نا هووے, وِدےک ترّکی ول کدم نهیں اُٹھ سکدا۔ اُه دِل بھی هُن بهُت دُور نهیں رِها, آجادی آپ هی آ کے پَےر چُںمےگی۔

جو کُجھ مَےں پِچھے دس چُکا هاں اُس نال اُنھاں لوکاں نُوں جِنا دی روٹی کھترے وِچ پَےںدی هَے, جرُور دُکھ پهُںچےگا, پر ِاه مےرے وس دی گل نهیں, مےرا لُوں لُوں پّچھِآ هويا هَے۔ مَےں ِاه هالتاں سُن سُنا کے جاں باهر بَےٹھ کے نهیں دےکھیآں, اںدر وڑ وڑ کے ٹوهیآں هن۔ اُنھاں لوکاں دا هک هَے, مےری ِاس کِتاب نُوں نا کھریدن, نا پڑھن, نا هتھ لااُن۔ مےری ِاه رچنا سِرپھ نرواے تے اگے ودھُو کھِآلاں والے پڑھے لِکھے نَوجواناں دے واستے هَے, جِنھاں دی دلےری تے نِڈرتا دے بھروسے اُتے مَےں هِںدُستان دے ساندار بھوِس دا سپنا لَے رِها هاں۔

پںجابی دے کُجھ ساهِّت سمالوچکاں دا وِچار هَے کِ مےریآں کوِتاواں وِچ روماںس دا ابھاو هَے ۔ هووےگا بھاوےں ِاسے تراں هی, پر مےرے آپنے آپ نُوں تاں سارے آلے دُآلے اگ لگی هوای دِس رهی هَے۔ جے مےری کوِتا نے دےس دا کُجھ سُآرنا هی نهیں, تاں ِاس دا هونا بھی کِس کںم, ِاس نُوں پھُوک دےنا بِهتر هَے۔

---نگ—

ِاس گلت پھهِمی دا کارن مَےں ِاه سمجھدا هاں کِ ےُورپین کویآں دی روماںٹِک رچنا توں پربھاوِت هواے هِںدُستانی گرَےجُواےٹاں نُوں مےرے اںدر اُسے نمُونے دا روماںس نهیں مِلدا ۔ پر مےرا ترجے بِآن سارا اےسِآٹِک تے کھاس کر هِںدُستانی هَے, اتے اُه هِںدُستان وِچ چلدے پھِردے آم لوکاں دیآں سُّتیآں نساں نُوں تڑپااُن واستے پےس کیتا جا رِها هَے۔ هو سکدا هَے کِ اگااُو ۲۰ ورِهاں وِچ هِںدُستانی ساهِّت وِچ ےُورپ دے مےےار دا روماںس پَےدا هو جاوے پر ِاس وےلے دے هالات نے مَےنُوں کُجھ لِکھن دا هَوسلا دِّتا هَے ۔

اںت وِچ مَےں هِںدُستان دے بھوِس بابت کُجھ پےشین گوایآں کردا هاں جو اگااُو ۲۰ سالاں دے اںدر آاُن والی نسل دے هّتھیں پُوریآں هو جانگیآں ۔

(۱) رب تے بںدے دا سِّدھا سںبںدھ هووےگا, وِچولا کوای نا رهےگا۔ بںدا رب دی جِس تراں دی بںدگی چاهے اںدر بَےٹھ کے هی کر لاےگا۔ کِسے نُوں دکھل دےن دا هک نا رهےگا۔ پُرانیآں کیمتاں سبھ گلت هو جانگیآں۔

(۲) جادُو, ٹُونا, مںتر, جھاڑا, جِنّ بھُوت, کرامات, ور سراپ سارے وِسواس ٹُٹ جانگے۔ کِسمت دا ڈھکوسلا نِکل جااےگا۔ جنِتا رل کے اپنی اپنی نهیں سمُچے دےس دی کِسمت بنااےگی ۔

(۳) سارے جهان دا رب ِاکو هووےگا تے مجهب منُکھتا هووےگا اُس دی نیںه ِاکھلاک اتے سچاای اُتے دھری جااےگی ۔

--چ—

(۴) کوای انپڑھ, بھُکھا نںگا, بھِکھاری, وِهلڑ نا رهےگا, سارے کمااُو هونگے۔ هرےک نُوں رجویں روٹی مِلےگی۔

(۵) مںدراں تیرتھاں گُرُوآں گُساایآں دی منتا نا رهےگی ۔ چڑھاوِآں دا دھن دےس دی سرب ساںجھی بھلاای دے کںم آوےگا۔

(۶) ِاستری سُتںتر هووےگی, من مرجی دی سادی کرےگی اَولاد واستے اسیرواداں دی تھاں دواواں ورتےگی۔ کُڑی مُںڈے دے هک برابر هو جان گے ۔

(۷) سُرگ نرک دا سوال سّچا سابت نهیں هووےگا۔ اےسے دُنیآں نُوں بهِست بنايا جاوےگا۔ سرادھ تے کِرِآ کرم دی لوڑ هی نا رهےگی۔

(۸) سںتاں سادھُوآں, مهںتاں نُوں سادی کرن دی پُوری آجادی هووےگی۔

(۹) دےوی دِاُتِآں اُتے سردھا نا رهےگی۔ جوتس نال دھرم دا کوای لگااُ نا رهےگا ۔ دان دا ادھِکاری گریب هووےگا, پر گریبی رهِن نا دِتی جاوےگی ۔

(۱۰) راج هِںدُستانیآں دا هووےگا۔ مجارٹی مجُوراں کِساناں دے هتھ هووےگی۔ سُآرتھی نُوں نپھرت نال دےکھِآ جااےگا ۔

(۱۱) مَوت نُوں مامُولی گھٹنا سمجھِآ جااےگا۔ سِآپے پھُوڑیآں, دُورھِآں چُوریآں بںد هو جانگے ۔

(۱۲) سبھ کاروبار نَےسنل بِهتری دے آدھار پر هونگے۔ چوناں ساںجھیآں هونگیآں۔

૨૫- ۹ -૧ ۹ ૪૫                                                     دھنی رام چاترِک

--چھ –-

نواں جمانا

سماں لِآوے نویاَوں نویآں,

پردے تے تسویراں ۔

هر سوےر نُوں پاسا پرتن,

بدلدیآں تکدیراں ۔

پُوںجھے گاے پُرانے ناوےں,

وٹدے گاے اکیدے,

دّبے مُردے نهیں جِوانے,

آ کے پیر پھکیراں ۔

____________

هُسن تےرے دی نویں سماں تے,

اسی هواے پروانے ۔

کھوٹے هواے کِآسی سِّکے,

کھُلھ گاے کھوج کھجانے ۔

سجنی, سےج, سراب, سُراهی,

پُنر جنم وِچ آاے ۔

رِںداں دی مهِپھل وِچ بهِ گاے,

سُرگاں دے دیوانے ۔

 

نویآں لیهاں

اُٹھ سُّتیآں رُوهاں جگا سجنا ۔

ِاک نواں جهان وسا سجنا ۔

۱-سُٹ پرے پُرانیآں لیراں نُوں,

نکلی کھِچیآں تسویراں نُوں,

ڈھاه مستک دیآں لکیراں نُوں,

تکدیراں نُوں پلٹا سجنا ۔

اُٹھ سُّتیآں......

۲-تُوں سُرگ دی سو تے پھُل گِآ اےں,

پر اپنا آسن بھُل گِآ اےں,

وهِماں وِچ پھسِآ رُل گِآ اےں,

اسلیات نُوں اجما سجنا ۔

اُٹھ سُّتیآں.......

۳-تَےنُوں متلبیاے چمکا رهے نےں,

بھاایآں توں پاڑی جا رهے نےں,

نپھرت دا جال وِچھا رهے نےں,

بچ بچ کے پَےر ٹِکا سجنا ۔

اُٹھ سُّتیآں رُوهاں......

ِاک نواں جهان......

پںجابی دا سُپنا

کِسے ٹاپُو وِچ بَےٹھے پںجابی دا آپنے وتنی بھرا نال مےل

____________

۱-پںجابوں اَوںدِآ ویرنِآ !

کوای گّل کر آپنے تھاواں دی۔

مےرے پِںڈ دی, مےرے ٹّبر دی,

همساياں بھَےن بھراواں دی ۔

پھسلاں چںگیآں هو جاںدیآں نےں ?

میںه وےلے سِر پَے جاںدا هَے ?

گھِاُ سستا, انّ سوّلا اے ?

سبھ رج کے روٹی کھاںدے نےں ?

پربھات رِڑکنے پَےںدے سن ?

چھاه وےلے بھّتے ڈھُکدے سن ?

بھٹھیآں تے جھُرمٹ پَےںدے سن ?

ترِنجناں وِچ چرکھے گھُکدے سن ?

پردےساں اںدر بَےٹھِآں نُوں,

کوای ےاد تے کردا هووےگا,

ماں, بھَےن تے نار کِسے دی دا,

دِل هَوکے بھردا هووےگا۔

۲-پںجابیآں وِچ کوای چا بھی هَے ?

پںجاب دی سان بنااُن دا ?

پاٹے هواے سینے سیاُن دا ?

نِکھڑے هواے ویر مِلااُن دا ?

هِںدُو, مومن, سِکھ, ایساای,

گھِاُ کھِچڑی هو گاے هوون گے۔

کِرسان, بپاری تے کِرتی,

ِاک تھااےں کھلو گاے هوون گے۔

۳-اسی جد دے اےتھے آاے هاں,

ساڈے تے هلیاے هی وٹ گاے نےں۔

ساڑے تے کینے نِکل گاے,

ول وِںگ پُرانے هٹ گاے نےں ۔

جی چاهںدا هَے پںجاب نُوں بھی,

اَےتھوں ورگا رںگ لا لایاے ۔

پِںڈ پِںڈ وِچ ساںجھاں پا لایاے,

پکیآں سڑکاں بنوا لایاے ۔

هّتھاں وِچ برکت پَے جاوے,

دھرتی سونے دی هو جاوے ۔

آ کے کوای روڑھ مجُوری دا,

بھُّکھ نںگ دے دھونے دھو جاوے ۔

 

آستک-ناستک

۱. رّب دِآ پُوجکا !

رّب دِآ وارسا !

سّچمُچ رّب نُوں رّب هَےں سمجھدا ?

پھےر ِاه دّس کھاں,

اُس تےرے رّب نے,

تَےنُوں هی آپنا آپ کِاُں سَوںپِآ ?

۲. جے تےری راِا وِچ,

ِاهو گل ٹھیک هَے,

تاں تے تُوں رّب نُوں ٹھیک نهیں سمجھِآ ۔

گرج دا رّب, تُوں آپ هَے گھڑ لِآ۔ '

آستک هون دا نِرا ِاک ڈام هَے۔

هورناں رّب دِآں بںدِآں واستے,

تےرے وِچ کوای نهیں چِنگ ستکار دی۔

تُوں اُنھاں نُوں کوای هّک نهیں بکھسدا-

اںدرے بَےٹھ کے,

آپنے رّب نُوں

جِس ترھاں چاهُن اَوه; کهِ سکن دِل دیآں۔

۳. ِاّک ِانسان,

جو نےک هَے, پاک هَے,

چاهُںدا اے رات دِن بھلا سںسار دا,

دُوجِآں سارِآں واںگ هی سااُو هَے۔

چاهے هَے مُسلماں,

چاهے ایساای هَے,

آرےا, پارسی,

جَےن جاں وَےسنو,

تُوں اُهنُوں وےکھ کے کُڑھن کِاُں لگ پاےں ?

جو تےرے ڈھںگ تے رّب نهیں پُوجدا

تُوں اُدھے راه وِچ کھڑا کِاُں هو رهےں ?

۴. رّب تاں کدے بھی

بُرا نهیں منّدا

ماڑِآں چںگِآں واستے اَوسدے-

بُوهے تاں کدے وی بںد نهیں هو سکے ۔

تُوںهےں کِاُں اَوس دا سودھرا بن گيوں ?

ےا تےری سمجھ دے وِّچ کُجھ اُون هَے,

ےا تےرا رّب کوای وّکھرا رّب هَے ۔

اکھیآں

اکھیآں بُری بلا,                    وے لوکو !

اکھیآں بُری بلا ۔

۱. لںمی لگن,

انوکھے سُپنے,

انهونے جِهے چا,                      وے لوکو ! اکھیآں......

۲. پھّٹِآں جانا تے

چَےن ن لَےنا,

الھڑ جِها سُبھا,                     وے لوکو! اکھیآں......

۳. گوتا لااُن, سمُںدروں ڈُوںگھا,

تارِآں تیک چڑا,                    وے لوکو !

۴. آپے لّگن توں

آپے لُوسن

بھاںبڑ لَےن مچا,                        وے لوکو !

۵. روڑھے پایآں

جان ن ٹھلھیآں,

ٹھےلھ سُٹن درےا                        وے لوکو !

۶. آپ سِکاری تے

آپے پںچھی,

آپے کھےڈن دا                            وے لوکو !

اکھیآں بُری بلا ۔

مَےں کِسے گلوں نهیں ڈرنا

۱. کِاُں ناپاں مَےں تار دماں دی ?

کاهنُوں دےکھاں مجل اگاںه دی ?

پِچھلی-اگلی دووےں مےریآں,

بهِ کے مَےں کی کرنا ۔

مَےں کِسے گلوں نهیں ڈرنا ۔

۲. مکسد اُّچا, پںدھ لمےرا,

جد اکھ کھولھی, نواں سوےرا۔

لکھ آاُن تُوپھان بِجلیآں

نا ڈُبنا نا سڑنا,

مَےں کِسے گلوں نهیں ڈرنا ۔

۳. مَےں جیاُوںدا, مَےں نواں نرويا

مَےں هی اے مےلا لايا هويا,

هر پِںڈ مےرا (تے) هر گھر مےرا

جد چاهنا, جا وڑنا,

مَےں کِسے گلوں نهیں ڈرنا۔

۴. لَے-پرلَے دے لںگھ کے گےڑے

دےس کال توں هور اگےرے,

تُرِآں جانا, تُردِآں رهِنا

پَےر پِچھاںه نهیں دھرنا,

مَےں کِسے گلوں نهیں ڈرنا ۔

― ۸ー

مداری

۱ : میآں مداریآ !

تےرا تماسا,

کیتا کِسے نا پسںد ۔

ڈَورُو کھڑکا کے,

بںسری وجا کے,

لوکاں نُوں لیتا تُوں جوڑ,

اّکھیآں بچااُںدا,

هّتھ کھِسکااُںدا,

منکِآں نُوں دےنا اےں توڑ۔

سّچِآں نُوں جھُوٹھِآں

جھُوٹھِآں نُوں سّچِآں

کر کر کے هُنّا اےں انںد ۔

۲. کدے اَوس بںدے نُوں

کدے اَےس بںدے نُوں

آپنا تُوں لَےنا اےں بنا,

تھَےلے نُوں پھرول کے,

جھُوٹھ سّچ بول کے,

ِاّک نُوں تُوں دےنا اےں جِتا

تےریآں چلاکیآں,

تاڑ لایآں سارِآں,

کر هُن تماسے نُوں بںد ۔

اسی چارے ےار پُرانے

۱. هِںدُو, مُسلِم, سِکھ, ایساای,

ِاک ماں جااے, چارے بھاای,

رب جانے, کی ٹپلا کھا گاے,

هو کے سِآنے بِآنے ۔

۲. کوای پُجاری, کوای نِماجی,

گھرو گھری سن راجی باجی,

ِاکسے رب نُوں منّدے آاے

باهمن اتے مُلانے ۔

۳. دےس موکلا, کِرت بُتےری,

کھُلھیآں هِّکاں, دِلیں دلےری,

پںجابی دا اسلا نهیں سی,

دِل دے بھےت لُکانے ۔

۴. تُوں سهی چںگا, مَےں سهی ماڑا,

کوای بھی نهیں دِلاں وِچ پاڑا,

نِکیآں نِکیآں گّلاں بدلے,

کاهنُوں وَےر ودھانے ۔

۵. اکھیآں پھِرن پےار دیآں بھُکھیآں,

آ چھڈ دےایاے گّلاں رُکھیآں,

تکدا نهیں ! وا وگدی ول هی

تُردے لوک سِآنے ۔

اسی چارے ےار پُرانے ۔

۶. هُن بھی سبھ کُجھ هو سکدا هَے,

ڈوبُو روهڑ کھلو سکدا هَے,

لا لَےن جےکر بےڑا بنّے,

رل کے سُگھڑ مُهانے ۔

اسی چارے ےار پُرانے ۔

۷. پےںڈُو, سهِری, سااُو, کںمی,

ڈھاه سُّٹن جے پھُّٹ نِکںمی,

اَوهو بھرا تے اَوهو جّپھیآں,

ول وِںگ بھُل بھل جانے ۔

اسی چارے ےار پُرانے ۔

۸. پاڑُوآں نِکھےڑُوآں دی ِاک نا منّیاے,

سگوں اُنھاں دا بُوتھا بھنّیاے,

نال سلُوک, امن دے سِهرے,

اساں هی گلیں پُآنے۔

اسی چارے ےار پُرانے ۔

دےس درد

۱. دِل درےا وِچ, سوچ بُلبُلے,

اُٹھ اُٹھ کے بهِ جاںدے نےں,

دےس-درد دے سُپن-مُنارے

اُسر اُسر ڈھهِ جاںدے نےں ۔

پھرج, سچاای, اکل, دلےری,

روج هلُونے دےںدے نےں,

پر, پر-وس دے سبھ منسُوبے

بنے بنے رهِ جاںدے نےں ۔

پر بھی هن, پهُںچے بھی هن,

هِںمت بھی هَے, آسا بھی هَے,

دِل بھی هَے, پیڑاں بھی هن,

پھرےاداں دی بھاسا بھی هَے ۔

اُّڈن نُوں تّےار بھی هاں,  

آکاس بھی پِآ بُلاںدا هَے,

پر پِںجرے دی کھِڑکی 'چوں

ِاک تیلی کڈھنی باکی هَے ۔

 

سںسار-جںگ

کوای موڑے وے, کوای موڑے ۔

ِاس بِپھرے هواے هاتھی نُوں

کوای موڑے وے کوای موڑے ۔

۱. دُنیآ وِچ پَے گِآ بھڑتھُو,

گھُگ وسدے سهِر اُجڑ گاے۔

دھن دھام, سُهج, سرمااے,

کُجھ ڈُّب گاے, کُجھ سڑ گاے۔

ڈاڈھی هںکارن هونی,

اج چڑی هوا دے گھوڑے ۔

کوای موڑے وے, کوای موڑے ۔

۲. دھرتی دی پھٹ گای چھاتی,

ساگر دا کھَولے پانی ۔

تاکت هوای ٹوٹے ٹوٹے,

پلچی گای ساری تانی۔

سَےتان پھرِستا بن کے,

اُپدےس کرے بےلوڑے ۔

کوای موڑے وے کوای موڑے ۔

۳. کھُدگرجی هو گای انّھی,

مايا نُوں چڑھ گای مستی۔

نںگی هو هو کے نچدی

بھُوتی هوای اَےس-پرستی ۔

اسراپھت هو گای سستی

جوراور لهُو نِچوڑے ۔

کوای موڑے وے کوای موڑے ۔

۴. بںدِآں دیآں لاساں چِن کے,

ِاک اُسرے پای اٹاری ۔

ِاس لهُوآں دے درےا وِچ,

تر جاسی دُنیآ ساری ۔

پر سچِآای دی تھُڑ نے,

آسا دے بےڑے بوڑے ۔

کوای موڑے وے کوای موڑے ۔

۵. مانُکھتا درداں ماری,

سِوِآں تے بَےٹھی جھُورے ۔

مےرے امن چَےن دے سُپنے,

کھبرے کد هوسن پُورے ۔

کھکھڑی کھکھڑی رُوهاں دے,

کد سِر جاونگے جوڑے ۔

کوای موڑے وے کوای موڑے ۔

ِانسانستان

۱. اُٹھ ساکی ! ِاک هںبھلا مار,

نواں نسا کوای کر تّےار ۔

چڑھ جاوے سُرتی اسمان,

دِّسن لگ پاے نواں جهان ۔

نواں بگیچا, نویں بهار,

نویں جوانی, نواں نِکھار ۔

نویں جمین, نواں اسمان,

سچمُچ دا ِانسانستان ۔

۲. هِںدُو, مومن, سِکھ, ایساای,

سارے جاپن بھاای بھاای۔

دستکار, کِرتی, کِرسان,

ساںجھی روٹی وںڈ کے کھان ۔

بھُّکھ, نںگ, چِںتا, بےکاری,

هٹ جااے دھڑکے دی بیماری۔

گھُل مِل جاون دھرم ِامان,

سچمُچ دا ِانسانستان۔

۳. ساںجھے هون مسیتاں مںدر,

وّسے رّب دِلاں دے اںدر !

لیڈر هون دِآنتدار,

مےل مُهّبت دا پرچار ۔

متلبیاے تے پاڑن والے,

بھُل جاون سترںج دے چالے ۔

ٹکراں توں نا وڈھ وڈھ کھان,

سچمُچ دا ِانسانستان ۔

__________

۴. وڈِآں دا دِل هو جااے وّڈا,

ڈھاه سُّٹن نپھرت دا اّڈا ۔

وںڈ کھان دی پَے جااے وادی,

مںگ سکن, ساںجھی آجادی ۔

ساںجھیآں چوناں, ساںجھی پیڑ,

اُںگل سڑِآں دھُکھے سریر۔

ِاک دُوجے توں سدکے جان,

سچمُچ دا ِانسانستان۔

__________

کوی دا هاڑا

۱. رپھیکو ! مےرے هال تے ترس کھا کے,

اے دّسو کِ مےرا جنم کِس لای سی ?

کجا نے اُتارن لگے آسمانوں,

مےرے واستے, کِاُں ِاهو تھاں چُگی سی ?

گریباں گُلاماں, مجُوراں دی دھرتی,

ن هاسا, ن کھےڑا, ن کپڑا, ن روٹی۔

نِکھےڑے, بکھےڑے, لڑاای, بھِڑاای,

پرهے آپنی تے ادالت پراای۔

۲. کوی هو کے دِل دی مَےں کِس نُوں سُناواں ?

اُمل پَےن هںجھُو, تاں کِس تھاں وهاواں ?

مَےں کھولاں کِوےں جیبھ دے جںدرے نُوں ?

کِدے توں پُرانا تلِسم تُڑاواں ?

ن ر هَے, ن ےاری, ن هِںمت, ن اےکا,

ن هتھ پَےر کھُلھے, ن دارُو ن سِّکا ۔

بھگیرتھ دی گںگا کِوےں موڑ کھاوے ?

لِکھی هوای تکدیر کیکر وٹاواں ?

لهُو جم چُکے نُوں کِوےں سےک آوے ?

تے پّتھر هٹا کے هوا کَون لاوے ?

۳. اَو کویآ ! ن ڈر, هوس نُوں کر ٹِکانے,

اے دھرتی هَے اُجڑی هوای تےرے بھانے ?

اے بیراں دی دھرتی, جواناں دی دھرتی,

اے لالاں جواهراں تے کھاناں دی دھرتی۔

اے لوهے تے کولے دی کاناں دی دھرتی۔

پھلاں مےوِآں دا کھجانا هِمالا,

اے بُدھ تے کرِسن دے نِساناں دی دھرتی۔

۴. جرا دےکھ, آيا نواں, کال-چّکر,

سُآ اُٹھ رهی هَے هنےرے دے اںدر۔

اجادی دی اُسرن لگی هَے ِامارت,

لِکھی جا رهی هَے نویں تےری کِسمت ۔

نویں روسنی نے بٹن هَے دبايا,

اَو پردا پُرانا گِآ هَے اُٹھايا۔

نِراسا دی گّدی تے آ بَےٹھی آسا,

سُرُو هو گِآ اےکتا دا تماسا ۔

چمن تےرا آباد هو کے رهےگا۔

وتن تےرا آجاد هو کے رهےگا۔

تےرا هُکم

تُّدھے گھّلی (اتے) تُدھے سّدی

مَےں ٹھِلھ پای جِگرا کر کے ۔

اَےتھوں تک تاں اّپڑ پای آں,

هَولی هَولی تر کے ۔

هاںبھ مےری هُن ٹُٹدی جاوے,

(اتے) کںڈھا بڑا دُراڈا۔

جاں گھل دے کوای تُلا مُهانا

(جاں) چُک لَے باهوں پھڑ کے ۔

____________

تَےتھوں وِّچھُڑ, اَےسی گھُّتھی,

مَےں گاهِآ چّک چُگِردا,

اےهو بُوها (متے) تےرا ای هووے,

(مَےں) در تکِآ دھِر دھِر دا۔

اَےڈی ساری نگری دے وِچ,

(مَےنُوں) تُدھ بِن کَون پچھانے ?

کھول بُوها, مےری بھر دے جھولی

سدکا اپنے سِر دا۔

ارسی کِنکا

جے وّس مےرے وِچ هُںدا,

بھُل کے بھی چھال ن ماردا ۔

۱. ٹھںڈھک دا نِرمل کِنکا,

ارساں وِّچ وّسن والا۔

ماسُوم انجانے ورگا,

نِرچھل تے بھولا بھالا ۔

مَےں مَوجاں مان رِها ساں,

اپنی مد وِچ مستانا,

چھڈ اگاںه پِچھاںه دی چِںتا,

گاںدا ساں پرےم-ترانا ۔

نا جاگ رِها ساں پُورا,

نا بےسُرتی نیںدر دی,

ِاک وا هےٹھاں لَے آای,

کوای گُپت ِاسارے کردی۔

مَےں اَوتھے هی ساں چںگا,

پر دم نهیں سی ِانکار دا ۔

جے وّس مےرے وِچ هُںدا,

بھُل کے بھی چھال ن ماردا ۔

 

۲. مَےں واںگ پھُهار اُترِآ,

پربت تے آ کے ڈھّٹھا ۔

کای هور کروڑاں اُترے,

ِاک تودا هو گِآ کّٹھا ۔

سُورج نے سُٹ سُٹ کِرناں,

اُس تودے نُوں پںگھرايا ۔

چسمے دی سُورت بدلی,

جھرنے دا رُوپ وٹايا۔

نالے توں ندی چلاای,

مَےداناں وِّچ وِچھايا۔

ساگر وِچ دھّکا دے کے,

مُڑ کر کر بھاپھ اُڈايا ۔

مَےں بھوِآ لکھ لکھ واری,

هر واری کیتی دھاای,

سّدھر سی دِل وِچ بھاری,

مِل جاوے اُهو اُچاای۔

پر پَےر مےرا بن بھارا,

هےٹھاں هی گِآ نِگھاردا ۔

جے وّس مےرے وِچ هُںدا,

بھُل کے بھی چھال ن ماردا ۔

۳. ِاس چّکر دے وِچ چلدِآں,

اج تیک سمجھ نهیں آای,

مَےں کِسمت آپ لِکھاای,

جاں باهروں کِسے بناای۔

مَےں کی کسُور کر بَےٹھا,

جِس دا بدلا هَے مِلدا ۔

ِاه ریجھ مےری اپنی سی,

ےا سَوک کِسے دے دِل دا۔

مےری پهِلی ماسُومی کِاُں مَےتھوں کھُّس گای هَے ?

آوا جاای دی بِپتا,

گل مےرے کِوےں پای هَے ?

مَےں پُنّ پاپ توں نِآرا,

هو گِآ کِس ترھاں داگی ?

کی کالکھ مُوںه تے مل کے,

مَےں اپنی سان تِآگی۔

مےرے من دی سی مرجی,

ےا بھانا سی کرتار دا۔

جے وّس مےرے وِچ هُںدا,

بھُل کے بھی چھال ن ماردا ۔

۴. اَو هےٹھ اُتارن والے !

تُوں مالک هی سهی مےرا,

پر ِاه گل تے سمجھا دے,

وس مےرا سی, جاں تےرا?

جِس وا نے هےٹھ لِآںدا,

اُه کِاُں نهیں اُتاںه اُٹھاںدی ?

اُه سَےنت سِّدھی هو کے,

کِاُں رستا نهیں وِکھاںدی ?

جے ِاه بھی هو نهیں سکدا,

تد ِاه سوجھی هی پا دے,

پروسمجبُوراں اُّتے,

اےه ٹَےکس لگ گاے کاهدے ?

اےه پوپ, مسںد, مُلانے,

کِاُں مےرے مگر لگااے ?

اےه لهُو نِچوڑن والے,

تُوں وارس کدوں بنااے ?

مَےں اّک گِآ مُوںه رکھدا,

ِاس تےرے داوےدار دا ۔

جے وّس مےرے وِچ هُںدا,

بھُل کے بھی چھال ن ماردا ۔

اےتھے بولن دی نهیں جاه اڑِآ (کاپھی)

۱. چَوڑا درےا, ڈُوںگھا پانی,

رات هنےری, گھُںمنوانی,

بےڑی چھےکو چھےک پُرانی

رِسوتکھور ملاه اڑِآ ۔

۲. جیبھ تے جںدرا, پَےریں بےڑی,

سّچ آکھن دی واهے ن مےری,

داوےداراں دے هتھ مِسلاں,

هاکم بےپرواه اڑِآ۔

۳. رب دی هُرمت دے رکھوالے,

چھُرِآں تے کِرپاناں والے,

پھتوے ساںبھی پھِرن دُآلے,

سُکِآ رهِںدا اے ساه اڑِآ ۔

۴. رب کھبرے مَےنُوں مِل هی پَےںدا,

مِنّت نال منا بھی لَےںدا,

پر بےترس مسںد مجااُر,

روکی بَےٹھے راه اڑِآ ۔

۵. همسااے دا موڈھا پھڑ کے,

کی هاسل سُرگاں وِچ وڑ کے,

اپنے پَےریں توڑ چڑھن دی,

دِل وِچ رهِںدی اے چاه اڑِآ۔

تےری گد وِچ بال انجانا

۱. اںب دیآں پھاڑیآں, نَےن ممولے,

هّسُوں هّسُوں کرن بلَوری گولے ۔

هِک نال لا لا, کرنی اےں چھی چھی,

رّجنی اےں بُّلیآں دا رس پی پی ۔

بھُّل گِآ سَونا کھانا,

تےری گد وِچ بال انجانا ۔

____________

۲. وےکھنی اےں وِںگی وراچھ جدوں لال دی,

مّتھے اُتے دھُںمے تےرے, لالی کمال دی۔

هّسدے نُوں تّک تّک, کھیوی هُںدی جانی اےں,

سَےنتاں دے نال پای پیآ نُوں تکانی اےں ۔

تننی اےں تںدن تانا,

تےری گد وِچ بال انجانا ۔

____________

۳. پِآر دی دُنیآ تُوںهےں وساای,

سهُ دی سُورت پُت وِچ آای۔

رّب نے سُّتا پرےم جگايا,

ساںجھیآں سّدھراں, بُوٹا لايا۔

رل مِل پانی پانا,

تےری گد وِچ بال انجانا ۔

۴. تُوں تے سهُ رل ِاک مِک هو گاے,

مکسد پُورا کرن کھلو گاے ۔

سُهنے جّگ دے سُهج ودھانے,

بُوٹے لا لا پھُّل کھِڑانے ۔

کّٹھِآں تُرِآں جانا,

تےری گد وِچ بال انجانا۔

_____________

لا مکان

سارا تےرا کارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا ۔

اَےنا کھِلر کھِلارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا۔

سُورج, چںد, ستارے, دھرتی,

سبھ نُوں کوای سهارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا ۔

پربت, ندیآں, سبجا, مهِکاں,

سُهجاں دا بھںڈارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا ۔

مهِپھل, ساکی, مَےں تے مستی,

رَونک بول بُلارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا ۔

پںدھ, مُساپھِر, ندی, کِنارا,

پار لگن دا چارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا ۔

پِآر, اُڈیک, کسس تے لارا,

لُکواں جِها ِاسارا تے هَے,

تُوں نهیں دِسدا ۔

مجهب

سُّدھ آتما, پهِلاں پرگٹی,

مجهب ِاس دے پِّچھوں آيا۔

دھرم, سچاای دی چِٹان تے

مجهب نے ِاک مهِل بنايا۔

مجهب دے پانی نُوں گںدا

کیتا جدوں جمیر پھروساں ۔

جِاُں کی تِاُں چِٹان هی رهِ گای

مجهب دا هو گِآ سپھايا ۔

مجهب دا گڑھ ڈھهِںدا جاوے,

تھاں تھاں پَےںدے جان مُگھارے ۔

تھوبے لا لا لِںبی پوچی,

جان بھگت جن رل کے سارے ۔

لٹک رهی هَے تار دماں دی,

دھن دَولت دا پھڑی سهارا ۔

گھڑیآں دا مهِمان بِرچھ

هٹکورے کھاوے ندی کِنارے ۔

پےٹ پُوجا

نا کوای ٹھاکُر (تے) نا کوای پُوجک,

سبھ روٹی دے اُپرالے ۔

چِٹیآں پّگاں (تے) دُوهرے ٹِّکے,

اںدروں هِردے کالے ۔

هتھ وِچ مالا (تے) مُوںه وِچ مںتر,

کّچھ وِچ تےج کٹاری,

اَےسے ٹھّگاں نالوں چںگے,

کھیسے کترن والے ۔

اےجںٹاں نُوں سںمن آاے,

(تُسی) هلوا کھا کھا پھُل گاے ۔

مُورکھ پرجا لُٹ لُٹ کھا لای,

(اتے) اسل منورتھ بھُل گاے ۔

جاگ اُٹھی هَے دُنیآ, هُن تے

 بھےج ديو استیپھے,

مجدُوراں کِرساناں کھاتر

رّب دے بُوهے کھُلھ گاے ۔

اےکا

۱. آ ویرنا! آ بےلیآ!

آ سوچیاے, بهِ کے جرا۔

ِاک وکت سی, دووےں اسی,

سچ مُّچ دے ِانسان ساں ۔

ِاک کھُون سی, ِاک جان ساں ۔

ِاّکو دُهاں دا بّب سی:

ساںجھا دُهاں دا رّب سی ۔

نا وَےر سن, نا چھےڑ سی,

نا پھُّٹ سی, نا ترےڑ سی۔

سینے پھرِستے واںگ سن,

دھیآں تے بھَےناں ساںجھیآں ۔

همسااے ماں پِاُ جااے ساں,

کھاںدے کماںدے آاے ساں ۔

پر هُن تے هالت هور هَے,

ڈھِّڈاں 'چ وڑ گِآ چور هَے ۔

وکھری جِهی کوای وا وگی,

تَےنُوں تے مَےنُوں آ لگی ۔

مُوںه مُڑ گاے, دِل پھٹ گاے,

موه گھٹ گِآ, راه وٹ گاے ۔

کُجھ هّک کنّ وِچ کهِ گاے,

کُجھ سّک هّڈیں بهِ گاے ۔

آگُو بھی اَےسے مِل پاے,

پاڑی دُهاں دا دِل گاے ۔

چںگے بھلے ساں وّسدے,

اج کل بدل گای تور کِاُں ?

تُوں هور کِاُں ? مَےں هور کِاُں ?

۲. اَوهو جِمیں اسمان اُهو,

اّلا اُهو, ِانسان اُهو ۔

آ وّٹ دِل دے کّڈھیاے,

کھُدگرجیآں هُن چھّڈیاے ۔

لاایاے پنیری پِآر دی,

ِاتپھاک دی, ِاتبار دی۔

نا تُوں سڑےں نا مَےں کُڑھاں,

نا تُوں تھُڑیں نا مَےں تھُڑاں ۔

هُن بھی جے هواے ساپھ نا,

بھُّلاں نُوں کیتا ماپھ نا ۔

رُڑھ جاں گے گھُّمنگھےر وِچ

پَے جاں گے لںمے پھےر وِچ۔

پںجاب دے هیرے اسیں

سڑنا اساڈی کھو نهیں ۔

اسلا نهیں کھوٹا تِرا,

جِگرا نهیں چھوٹا مِرا ۔

مَےں جِ گھُل مِل جاویاے,

چّکاں دے وِچ نا آویاے,

بےکھَوپھ هو کے وّسیاے,

بن کے نمُونا دّسیاے ۔

لااُو بُجھااُو آاے جو,

لُوتی چُآتی لااے جو,

بُوتھا اُدھا چا بھنّیاے,

آکھا ن اُس دا منّیاے ۔

دو تاکتاں جُڑ جان جے,

کوای سکےگا توڑ کِاُں ?

تُوں هور کِاُں, مَےں هور کِاُں ?

تُوں سادھ کِاُں, مَےں چور کِاُں ?

اّگ           (گیت)

مےرے اںدر بلدی اے اّگ لوکو,

مےرے چار چُپھےرے اّگ لوکو ۔

۱. دھرم نِآں نُوں مِلے ن ڈھوای,

تاکت پھِردی اے بِپھری هوای,

تھر تھر کںبدا اے جّگ لوکو,

مےرے لهِںدے چڑھدے اّگ لوکو ۔

۲. گھر گھر لالچ تے کھُدگرجی,

ِاک دُوجے دی رلے ن مرجی,

سبھ دی باںگ الّگ لوکو,

مےرے اَےدھر اَودھر اّگ لوکو ۔

۳. کُکڑاں واںگر لیڈر لڑدے,

بے بُنِآد بهانے گھڑدے,

کھترے وِچ هَے پّگ لوکو,

مےرے آسے پاسے اّگ لوکو ۔

۴. هِںدُو, مُسلِم, سِکھ, ایساای,

پاٹَے پھِردے بھاای بھاای,

دُوتیآں دے آکھے لّگ لوکو,

مےرے اںدر بلدی اے اّگ لوکو ۔

دِل ِاّک, دلیلاں دو

کِسے وےلے کھِڑ کھِڑ کھیوا هو جاں,

کِسے وےلے پَےناں رو,

دِل ِاّک, دلیلاں دو ۔

۱. ِاک کهے, دُنیآ ڈاڈھی مِّٹھی,

تُوں ساِاد وس کے نهیں ڈِّٹھی ۔

ٹّبر, دَولت, رَونک, هاسے,

مےلا هی مےلا آسے پاسے۔

پِآر, هِماِات, مِّٹھی تکنی,

مر کے بھی ِاه بھُل نهیں سکنی,

ِاّجت تے ابرو,

دِل ِاّک دلیلاں دو ۔

۲. دُوجی آکھے, ٹھگنی مايا,

دُنیآں نُوں گل کِاُں لايا ?

تےرا پںدھ بڑا هَے لںما,

ِاک دم بھی نا ویٹ نِکںما۔

سونا چاںدی سبھ کُجھ سُٹ دے,

موه ممتا دی سںگھی گھٹ دے ۔

بهِ جا بُوهے ڈھو,

دِل ِاّک دلیلاں دو ۔

۳. ِاک کهے, ڈر نا, باهر نِکل تُوں,

جھاتی مار دُآلے ول تُوں ۔

سےک بُجھا دے, گںد هٹا دے,

آںڈھ گُآںڈھیآں نُوں ٹھںڈھ پا دے ۔

ِاهو جهان بهِست بنا لَے,

پِآراں دی پھُلواڑی لا لَے,

آدر دی کھُسبو,

دِل ِاّک, دلیلاں دو۔

۴. دُوای کهے, کِاُں ٹّکراں مارےں ?

پِآ پرااے ڈںگر چارےں ۔

اپنا آپ نبےڑ بکھےڑا,

لاه سُٹ گلوں `بِگانا جھےڑا ۔

تُوں سبھ دا چاچا نهیں لگدا,

پھِکر پَے گِآ سارے جگ دا ۔

بهِ جا لاںبھے هو,

دِل ِاک دلیلاں دو ۔

۵. واج آای جے تکڑا هووےں,

پُوریآں هون دلیلاں دووےں ۔

دُںه هّتھی دو راساں پھڑ کے,

کابُو کر لَے اُپر چڑھ کے ۔

آپ کِسے توں کاںب ن کھا تُوں,

دووےں اپنے مگر چلا تُوں ۔

تن کے جرا کھلو,

دِل ِاک, دلیلاں دو۔

پرےم سںدےس

هس هس سماں لںگھا اَو مِّترا ! هس هس سماں لںگھا

۱. سُٹ دے پھِکر اںدےسے جی دے,

سبھ نُوں دے سںدےس کھُسی دے,

پرےم ستار سُنا, اَو سجنا !

هس هس سماں لںگھا ۔

۲. جو مِل پاے گلوکڑی پا لَے,

اکھیآں پَےراں هےٹھ وِچھا لَے,

منّ کے سکا بھرا, اَو سجنا !

هس هس سماں لںگھا ۔

۳. کِن پاایآں سن کچیآں ترےڑاں ?

کِس دے چھےڑِآں, چھِڑیآں چھےڑاں ?

چںبڑی کدوں بلا, اَو مِترا !

هس هس سماں لںگھا ۔

۴. تےرا کںم کھُسیآں تے هاسے,

امن پسر جااے چارے پاسے,

گُّسے گِلے بھُلا, اَو مِترا !

هس هس سماں لںگھا ۔

پںچھی-آلھنا

۱. نیںدر اُسا دی اُّکھڑی,

چانن دا بُوها کھُلھ گِآ۔

سُورج نے مےرے آلھنے وِچ,

پَےر آ کے رّکھِآ۔

اُس رّکھِآ, مَےں چُّکِآ,

ساتھی ن کوای اُڈیکِآ ۔

بس کھںبھ کھُلھے کر لاے,

تے آلھنے توں چل پِآ۔

۲. کھُلھی هوا وِچ پےلدا,

دھرتی تے چوگا بھالدا,

کھےتاں دے سِّٹے بھوردا,

رُّکھاں دے مےوے چّکھدا,

چےتا نهیں دِن بھر دے وِچ,

کِنّیآں کُ مَوجاں مانیآں۔

تک تک کے اُّچیآں نیویآں,

کِس نال پریتاں پاایآں۔

کُجھ پالیآں, کُجھ توڑیآں,

اَوڑک دِهاڑا بیتِآ ۔

۳. هُن سںجھ سِر تے آ گای,

چوکھا هنےرا پَے گِآ۔

ساتھی نهیں کوای جاپدا۔

اگے کوای, پِّچھے کوای۔

کُجھ جا چُکے,

کُجھ جا رهے۔

ِاک مَےں ِاکّلا رهِ گِآ۔

۴. کھترا هَے کی ?

کّلا سهی۔

آيا بھی تاں,

کّلا هی ساں۔

هر روج آاُںدے جاںدِآں,

مِن چھّڈِآ هَے راه مَےں۔

ڈُوںگھے هنےرے وِّچ بھی,

بھُلدا نهیں مَےں آلھنا ۔

اُّڈاں گا اّکھاں میٹ کے,

تد بھی مےرا گھر آپنا,

پَےراں تلے آ جاِاگا ۔

اںدھ وِسواس

مُکتی, سُرگ, اُمر تے کِسمت,

سبھ کُجھ تےرے پّلے,

سچِآای دی بُچکی کاهنُوں

دّبی بَےٹھا اےں تھّلے ?

تُوں جاتا, انّھے وِسواسی,

مُکنے نهیں مُکاياں,

پر ِاس نوےں جگت وِچ تےری,

جادُوگری ن چّلے ۔

دےوتِآں رِسیآں دے وےلے,

ور سراپ سن چلدے,

چُولی بھر کے مںتر پڑھِآں,

نکسے رهےں بدلدے ۔

کلجُگ نے سبھ کتھا کهانی,

نںگی کر دِکھلاای,

پر مُورکھ انّھے وِسواسوں,

هالی بھی نهیں ٹلدے۔

موتی

گوتا کھور سمُںدر وِّچوں,

کڈھ کڈھ سِّپ کھِلارے,

هّتھو هّتھ وِهاجھی جاون,

موتیآں دے ونجارے ۔

کِسے دی جھولی ِاّکو بھر دے,

کای کھالی هّتھ سِدھارے ۔

(پر) اَوه کی جانن سار دُراں دی,

(جِهڑے) سوچن کھڑے کِنارے ۔

گُلاب

مَےں گُلاب,

مےرا کرتو اےهو,

کھِڑ کھِڑ باگ سجانا۔

سُک سڑ جانا,

بھُر جانا, ( اتے )

مُڑ کھےڑے وِچ آنا۔

باگ سلامت,

بُوٹا هرِآ,

جیوے جاگے مالی,

سالا بنِآ رهے, مےرا اےتھے

نِت نِت آاُن جانا ۔

تےری ےاد

ےاد تےری مِل گای سی,

دِل دے کھُوںجے اںدر رکھنی,

جُلپھ تےری دیآں لپٹاں دی وا,

مِل جاںدی سی بھکھنی ۔

پر جد دا اُه هُسن هُلارا,

نجروں لاںبھے هويا,

هِردے مںدر دے وِچ رهِ گای,

تھاں سکھنی دی سکھنی۔

پّلا پھڑ پھڑ کِها بُتےرا,

بهِ جا, بهِ جا, بهِ جا,

جِنّیآں گھڑیآں جی چاهُںدا ای,

اَوناں چِر هی رهِ جا۔

هِجر تےرے دیآں پیڑاں نُوں مَےں,

هس هس کے پی جاساں,

ےاد تےری نُوں ےاد رکھاںگا,

اےنی گل تے کهِ جا۔

مِلاپ دے پل

اَوه آاے,

هس پاے

هتھ کڈھِآ

مَےں سهِمی, سبھ کُجھ دے داتے,

هاسا تے نهیں کردے ?

نیویں پا, مَےں اںدر ٹوهِآ,

چارے کنّیآں کھالی,

اکھ پّٹی, اُه جا چُّکے سن,

هںجھُو رهِ گاے بھردے۔

امرِت چھنّا, چھل چھل کردا,

اُنھاں مےرے هّتھ پھڑايا ۔

آکھن لّگے: سارا پی جا,

مَےں تےرے هی لای بنايا ۔

مَےں جھِجکی, مت کَوڑا هووے,

وهِماں نے مت ماری,

سوچاں کردِآں, چھنّا ڈِگ پِآ,

(پر) بُّلاں تیک ن آيا۔

پُرانا راج

۱. جُّگاں توں چلِآ,

ِاک راج پُرانا,

مَےں سمجھ چُکا هاں,

پر کیکر آکھاں ?

ِاه هوچھی دُنیآں,

سُن سهِ نهیں سکدی ۔

۲. ِاک ساپھ سچاای,

دا سُورج چڑھِآں,

چِر چوکھا هويا۔

پر نُور-مُنارے- .

دیآں کِرناں اُّتے,

اکھ ڈهِ نهیں سکدی۔

۳. ِاک اجب تلِّسم,

ٹُٹ چُکا چِروکا ۔

ِاک گُپت کھجانا,

مُوںه کھُلھا پِآ هَے ۔

پر جیبھ سںگااُو,

کُجھ کهِ نهیں سکدی ۔

۴. مےرا تے تےرا,

نهیں پردا کوای ۔

تُوں مےرا مهِرم,

مَےں تےرا بھےتی۔

ِاه گُّجھی چھِّپی,

گل رهِ نهیں سکدی ۔

۵. اُه دِن هَے نےڑے,

سبھ کھلک کهےگی,

کِن نیهاں دھریآں,

کِن مهِل اُسارے,

ِاه بنی اٹاری,

هُن ڈھهِ نهیں سکدی ۔

هیرا

هیرِآ ! تَےنُوں پاڑ رهے اُستاد ۔

۱. کنیآں تھپ تھپ سان بنايا,

رگڑ رگڑ تےرا وجن گھٹايا,

(پر) سگوں ودھی تےری آب,

هیرِآ ! تَےنُوں پاڑ رهے اُستاد ۔

۲. پاڑن والے, پھِرن دُآلے,

تُوں اَوهناں دے مُوںه کر کالے,

سَوں نهیں گِآ پںجاب,

هیرِآ ! تَےنُوں پاڑ رهے اُستاد ۔

۳. گھسدا رهُ پر ترےڑ ن کھاویں,

ٹوٹِآں وِچ نا وںڈِآ جاویں,

(اپنا) اسلا رّکھیں ےاد,

هیرِآ ! تَےنُوں پاڑ رهے اُستاد ۔

۴. اج نهیں تے کُجھ هور دِناں نُوں,

لبھ لاےں گا تُوں اپنے تھاں نُوں,

(کِسے) دردی دے سِر دا تاج,

هیرِآ ! تَےنُوں پاڑ رهے اُستاد !

رباب

ربابی ! دھر دے هےٹھ رباب ۔

۱. چُولاں هِّلیآں, کھوچل کِّلیآں,

تاراں ترباں پَے گایآں ڈھِّلیآں,

بھُر گای تںدی, گھس گِآ جکھما,

کھلڑی هوای کھراب,

ربابی ! دھر دے هےٹھ رباب ۔

۲. بوتل سکھنی کر گِآ ساکی,

مهپھِل وِچ رَونک نهیں باکی,

اتھرُو ڈولھ سماں دا چانن,

دےںدا جااے جواب,

ربابی ! دھر دے هےٹھ رباب ۔

۳. ٹُٹدے جان کھِلارے تانے,

بھُلدے جاںدے گیت پُرانے,

اکھیآں اگوں هٹدے جاںدے,

گھڑے سُنهِری کھاب,

ربابی ! دھر دے هےٹھ رباب ۔

۴. ِاس رباب نُوں تیلی لا دے,

لبھدا ای تاں کوای هور لِآ دے,

نویآں ترجاں, گیت انوکھے,

نگمِآں بھری کِتاب,

ربابی ! دھر دے هےٹھ رباب ۔

اکھیآں

پِآرے دی

دید لای,

دُنیآں تے آایآں,

اکھیآں۔

ِاںتجاری دے لای,

راه تے وِچھاایآں,

اکھیآں۔

جّرا سُورج دی ترپھ,

رّکھے سپھر نُوں جاری۔

اےهو کُجھ هُںدا رهے,

جد دیآں لاایآں,

اکھیآں ۔

کِّسے الپھ لےلا والے

۱. بڑے چِر توں پٹیآں پڑھاںدا رِهوں تُوں,

سُارگاں دے سُپنے وِکھاںدا رِهوں تُوں,

کهانی سُآدی بناںدا رِهوں تُوں,

لگاںدا رِهوں کھُوب مِرچاں مسالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے ۔

۲. کرامات هر گل دے وِچ تُوں پھساای,

'مےری جان کھا گای تےری پںڈِتاای,

هڑپ کر گيوں مےری ساری کماای,

ن سمجھے مَےں سترںج تےری دے چالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے ۔

۳. تُوں دِاُتے گھڑے, دےویآں بھی بناایآں,

مُراداں مںگاایآں تے سُکھناں سُکھاایآں,

تے نّک نال سَو سَو لکیراں کڈھاایآں,

کرااے کای مَےتوں کجیاے کسالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے ۔

۴. گُلامی دے سںگل بڑے تُوں بنااے,

سچاای لُکاای, ڈراوے ودھااے,

اجادی مےری تے کای بھار پااے,

بڑے جال تانے تُوں مےرے دُآلے,

مُکا هُن تے کِّسو الپھ لےلا والے ۔

۵. انجانا جدوں ساں, رِها پرچ جاںدا,

کھِڈَونے تےرے نُوں رِها سِر جھُکاںدا,

مَےں تںگ آ گِآ هُن تے مّتھے گھساںدا,

نهیں جاںدے اَےنے سِآپے سںبھالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے ۔

۶. جمانے نے کر لای اے دُنیآ سِآنی,

گلوں لهِ گای اُه بِماری پُرانی,

اُه پِچھلی جهالت ن جااے پچھانی,

نویں روسنی نے نوےں دِن وِکھالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے ۔

۷. هَے ساِانس نے گِآن کیتا سُکھالا,

سچاای نے کر دِّتا گھر گھر اُجالا,

ن سُرگاں دا لالچ, ن نرکاں دا پالا,

هواے دُور وهِماں تے بھرماں دے جالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے۔

۸. تُوں رب اّگے مےریآں سکَےتاں لگا لَے,

مےرے مگر کُّتے دُڑا کے ڈرا لَے,

بگاوت بنا لَے, ےا کاپھر دھُما لَے,

تُوں کر چھوڑ مَےنُوں کھُدا دے هوالے,

مُکا هُن تے کِّسے الپھ لےلا والے ۔

آ سجنی

۱. گھُٹ گھُٹ کے پھڑیآں ڈوراں نُوں,

نا رِسماں واںگ ودھا سجنی,

درسن مےلے دیآں گھڑیآں نُوں

نا اگاںه اگاںه تِلکا سجنی۔

۲. تُوں کد مےرے گھر آوےں گی?

کد گل لا کے اپناوےں گی?

کِتے مُک نا جان اُڈیکاں اےه,

جھب آ سجنی, جھب آ سجنی ۔

۳. گل لّگن نُوں جی کردا هَے,

پر بے ادبی توں ڈردا هَے,

وِچکار کھلوتے پڑدے نُوں

تُوں آپیں پرے هٹا سجنی ۔

۴. مےری باںه پھڑن لای باںه کر دے,

مےرے بهِن لای کوای تھاں کر دے,

مےرے پَےر بِڑکدے جاںدے نیں

جرا اُڑ کے اُتاںه اُٹھا سجنی ۔

سےپھٹی وال

سےپھٹی وال, سےپھٹی وال۔

کال چکر دی پھِردی چال ۔

۱. باِالر دے وِچ جوڑی بھاپھ,

ِاںجن واهی جااے ساپھ۔

مّٹھی هون لگے جد تور,

کاِام رّکھے اُس دا جور ۔

کولا پَے پَے نالو نال,

سےپھٹی وال, سےپھٹی وال ۔

۲. اگ پانی دا ساںجھا کھےل,

تاکت توری چّلے رےل ۔

هو جااے بھاپھ جدوں مُوںه جور,

پَےن لگے آکھر دا سور۔

کھُل جااے تد سےپھٹی وال,

سےپھٹی وال, سےپھٹی وال۔

۳. کھُونی گھُّگُو رَولا پا,

اّت هوای دےوے سمجھا۔

چلے چُپھےرے تّتی وا,

سهِجے سهِجے بھاپھ اُڈا ۔

مُڑ آ جااے اَوسے هال,

سےپھٹی وال, سےپھٹی وال۔

۴. کُدرت دی ِاه چال کدیم,

ودھدا جااے جدوں سٹیم۔

هل سُّٹے دھرتی تے واه,

وادھُو تاکت کرے تباه ۔

پھِر موياں نُوں لاے جِوال,

سےپھٹی وال, سےپھٹی وال ۔

مهِپھل

ساکی ! اج تےری مهِپھل وِچ,

کوای راگ نهیں, کوای رںگ نهیں۔

چّکر نهیں جام سُراهی دا,

کوای نچدا مست ملںگ نهیں ۔

متلب دے بںدے بَےٹھے نےں,

بُکلاں وِچ چور هَے گرجاں دا,

ٹُکڑے بِن کوای اُمںگ نهیں,

بِن پَےسے کوای مںگ نهیں ۔

کوای اگن نهیں چںگِآای دی,

کوای لگن نهیں کُربانی دی,

ِانساپھ, اسُول, سچاای دا,

کوای رںگ نهیں, کوای ڈھںگ نهیں ۔

اُپروں هَے سان مُلمے دی,

اںدروں کوای کھوٹا سِّکا هَے,

اکھیآں وِچ گھّٹا پَےںدا هَے,

کوای انکھ نهیں کوای سںگ نهیں ۔

دِل دی سّدھر

دِل کردا اے, مَےں سُهنی هوواں ۔

جِنھاں سکھیآں لال رِجھااے,

جا اُهناں دے نال کھلوواں ۔

۱. بناں پُجارن, الپھی پا کے,

پُوجن جاواں, تھال سجا کے,

پرےم-گلی وِچ, لِٹاں کھِںڈا کے,

نالے گاواں, نالے روواں۔

دِل کردا اے, مَےں سُهنی هوواں ۔

۲. باهروں اُجلی, اںدروں کالی,

چّج وِهُونی, پّليوں کھالی,

هںجھُو پا پا, سابن لا لا,

چِّکڑ بھریآں کنّیآں دھوواں ۔

دِل کردا اے, مَےں سُهنی هوواں ۔

۳. هِںمت تھوڑی, پںدھ لمےرا,

پتا نهیں, کی بنسی مےرا,

پر آسا دی تار سںبھالی,

گھڑیآں گِن گِن هار پروواں ۔

دِل کردا اے, مَےں سُهنی هوواں ۔

تےری اُڈیک

ماهیآ ! تےری اُڈیک,

کری چلاں کد تیک ?

۱. تڑکا هويا,

لالی هّسی۔

پںچھی چهِکے,

دُنیآں وّسی۔

دِل دھڑکںدا- مُٹھ وِچ پھڑ کے,

راه مَےں تکِآ, کوٹھے چڑ کے ۔

آ جااےں کِتے نجیک ۔

ماهیآ ! تےری اُڈیک, کری چلاں کد......

۲. چڑھی دُپهِر,

مَےں رِّدھا پّکا۔

تھال پروسِآ,

پھڑ لِآ پّکھا ۔

وِّچ برُوهاں - نِگه جماای,

کُںڈا کھڑکے, کھںگھے ماهی۔

اںدر لواں دھریک ۔

ماهیآ ! تےری اُڈیک, کری چلاں کد......

۳. سںجھاں پایآں,

دیوے جگ پاے۔

گھرو گھری ول پںچھی وگ پاے۔

سَوںدی جااے دُنیآ ساری,

مےرے اںدر پھِرے کٹاری۔

مُڑ نا جااے رپھیک ۔

ماهیآ ! تےری اُڈیک, کری چلاں کد......

۴. بھِنّی رات,

کھِڑی پھُلواڑی,

مَےں رو رو کے بھِاُں لای ساڑھی ۔

گھڑیآں گِنیآں,

پهِر گُجارے۔

اکھیآں وِچ دی - لںگھے تارے۔

موٹے اتے بریک۔

ماهیآ ! تےری اُڈیک, کری چلاں کد......

۵. تےرے وس وِچ سبھ کُجھ مےرا,

تُوں تُّٹھے تاں وّسے کھےڑا۔

تاںگھاں تڑپھن, واه ن چّلے,

گورکھدھںدا پَے گِآ پّلے ۔

گلت بنا جاں ٹھیک۔

ماهیآ ! تےری اُڈیک,

کری چلاں کد تیک۔

سوال جواب

دوهرے

پهِلی تُک وِچ سوال تے دُوجی وِچ جواب۔

۱. پھُّل گُلابی,

سُهنِآ !

(تُوں) بن گيوں

کِوےں گُلاب ?

کھِڑاں,

کھِڑاواں,

سبھس نُوں,

مےرے مالی دا سی کھاب۔

۲. بھاُرا !

بھاُں بھاُں کںول دا,

کِاُں مانےں رس رںگ ?

سبھ کوای مرے,

سُهنّپ تے,

رب دی ِاهو اُمںگ !

۳. تِّتریاے !

تُوں لَے لاے

کِّتھوں اَےنے رںگ ?

جِهڑا سُهنا وےکھِآ,

اَوتھوں لیتا مںگ۔

۴. بُلبُل نیں !

تُوں پھُّل دا,

کِاُں لا لِآ وِراگ ?

بھُّکھی پریتم-چھوه دی,

بھٹکاں باگو باگ۔

۵. پاڑ, پپیهے !

چُںجھ نُوں,

کِاُں نِت پاوےں کُوک ?

پرےم-کنی دی تاںگھ وِچ,

اُٹھے کلےجيوں هُوک۔

۶. کوِال !

کِاُں تُوں کُوکدی,

کالی گایاَوں هو ?

ڈالی ڈالی لَےنی آں,

سوهنے دی کنسو ۔

جیون جگاوا

۱. امر جیون جے چاهنا اےں,

تاں مرنے دی تِآری کر ۔

جے دےس آباد کرنا ایں,

لهُو دی نهِر جاری کر۔

جے اُّچی کَوم کرنی هَے,

تاں باهواں دی اُساری کر۔

جے دِل جِّتن دی سّدھر هَے,

تاں دَولت نا پِآری کر ۔

کِ کَوماں بندیآں-

چَوڑے دِلاں والے جواناں تے۔

تے دےس اُسرن سدا –

جِگرے دیآں مُهکم چِٹاناں تے ۔

۲. تاّسب دی هٹا پّٹی,

تے نپھرت نُوں نا آدر دے ۔

مُهّبت دا کھُلا کر در,

تے باهاں چَوڑیآں کر دے۔

پرے کر پھِرکےداری نُوں,

تے اےکے دی هوا بھر دے ۔

ترانا چھےڑ کے کَومی,

کلےجا چیر کے دھر دے۔

تےری آواج گُوںج اُّٹھے,

جمیناں آسماناں تے ۔

کِ دےس اُسرن سدا –

جِگرے دیآں مُهکم چِٹاناں تے۔

۳. تُوں دھیرج نال ڈٹِآ رهُ,

کوای دِن آ هی جاوے گا۔

سچاای دا اواجا اُٹھ کے,

تبدیلی لِآوے گا۔

پھتے دا هار, تےرے گل,

سماں کھُد آ کے پاوے گا۔

اے هِںدُستان تےرا هَے,

تے تےرا هی کهاوے گا۔

بهادُر هّسدے تے کھےڈدے,

کھےڈن گے جاناں تے,

کِ دےس اُسرن سدا-

جِگرے دیآں مُهکم چِٹاناں تے ۔

۴. جے نِّےت راس هَے تےری,

تاں نےڑے کامےابی هَے۔

تےری تاکت دے ترکس وِچ,

تمّنا بے هِسابی هَے۔

کھِجاں مّکی کھلوتی هَے,

بهار آای گُلابی هَے۔

اگےرے هی رِها تُردا,

همےسا توں پںجابی هَے۔

پِآ هَے هُن تے ساںجھا بھار,

هِںدُو مُسلماناں تے ۔

کِ دےس اُسرن سدا -

جِگرے دیآں مُهکم چِٹاناں تے۔

رّب اےجنسی

جے رّب هُںدا دھن دا بھُّکھا,

تاں مَےں سونا ڈھےری لاںدا ۔

جے اُه چاهںدا روٹی کپڑا,

(تاں مَےں) سبھ کُجھ هّتھ پھڑاںدا۔

جِس دیآں داتاں سبھ کوای کھاوے,

اُه کِاُں مںگتا هويا ?

بھولے رب دے اےجںٹاں نُوں,

کوای نهیں سمجھاںدا ۔

پُجاری نُوں

بابا ! تےری ڈھهِن لگی اُو اٹاری ۔

۱. پِّلیآں ِاّٹاں, رےتلا گارا,

تھرڈ کلاس مسالا سارا,

هےٹھوں کّلر چڑھدا آوے,

بھُر بھُر پاے اُساری ۔

بابا ! تےری ڈھهِن لگی اُو اٹاری ۔

۲. بڑے چِراں توں جھولے کھاوے,

تھّليوں نیںه کھِسکدی جاوے,

جِس دِن کوای هلُونا آيا,

ڈِگ پَےنی هَے ساری۔

بابا ! تےری ڈھهِن لگی اُو اٹاری ۔

۳. دُنیآ هُںدی جااے سِآنی,

هُن تےری کوای پےس ن جانی,

بےڑی چھےکو چھےک پُرانی,

لبھنی نهیں سواری۔

بابا ! تےری ڈھهِن لگی اُو اٹاری ۔

۴. سُرگ نرک توں کپڑا لهِ گِآ,

مجهب ِاک دِکھاوا رهِ گِآ,

جاں دِسدے نے مايا دھاری,

جاں رهِ گاے وِبھچاری ۔

بابا ! تےری ڈھهِن لگی اُو اٹاری ۔

نیںد

نیںد نکھّتی نُوں کی آکھاں,

(جِهڑی) وَےر پای هتھ دھو کے۔

ساری رات اُڈیکِآ ڈھولن,

بُوهے وِّچ کھلو کے۔

اُه آيا پر مَےں سرما گای,

اکھیآں دو لاے بُوهے ۔

هسدا هسدا لںگھ گِآ ماهی,

پلکاں اُهلے هو کے۔

سورگ نرک

سُرگ دے سوهلے سُنا,

لُٹ لُٹ کھانا اےں کاهنُوں ?

نرک دا نکسا دِکھا,

روج ڈرانا اےں کاهنُوں ?

مَےں تے دوهاں توں نِڈر,

هو کے نِآرا بَےٹھاں,

پھےر بھی پھتوِآں دے,

تیر چُبھانا اےں کاهنُوں ?

گریب دا گُرپُرب

بابا ! مےرے ٹھُرکن نِکے نِکے بال ۔ ٹےک-

۱. کوای نںگا, ادھ کجِآ کوای,

کِسے دی پجامی پاٹی هوای,

اُتوں نّسا نّسا آوے سِآل ۔

بابا ! مےرے ٹھُرکن نِکے نِکے بال ۔

۲. پّلے پَےںدی اے کھِچویں مجُوری,

کوای لوڑ ن هووے پُوری,

اتے دانِآں دا پَے گِآ کال ۔

بابا ! مےرے ٹھُرکن نِکے نِکے بال ۔

۳. سِدک سبُوری توسا مےرا,

نںگِآں تے بھُکھِآں نُوں آسرا تےرا,

مےرا هل کر روٹی دا سوال۔

بابا ! مےرے ٹھُرکن نِکے نِکے بال ۔

۴. تُوں مےرا ستِگُر, مَےں تےرا بےٹا,

کںگلے دی اے کبُولیں بھےٹا,

رُکھی روٹی تے پتلی دال ۔

بابا ! مےرے ٹھُرکن نِکے نِکے بال ۔

کانا گھُںڈ

لںمے دیاے لںمیاے نارے !

تےرے کانے گھُںڈ نے مارِآ۔

۱. گھُںڈ دے اُهليوں دُنیآں چھانےں,

سبھ نُوں تّکےں, سبھ نُوں جانےں,

آپُوں لُک بهےں کِنارے ۔ تےرے کانے......

۲. هوراں نال پریتاں لاوےں,

مسکیناں ول جھات ن پاوےں,

تےرے ماںه تے کِسے نهیں مارے ۔ تےرے کانے......

۳. وںگاں بھی چھنکن, جھاںجر بولے,

کِاُں بهِنی اےں, کر کر اُهلے,

کر لَےن دے کھُلے نجارے ۔ تےرے کانے......

۴. تُوں ساڈی تے اسی بھی تےرے,

هس کے بهیاے, هوایاے نےڑے,

هٹ جان بھُلےکھے سارے ۔

تےرے کانے گھُںڈ نے مارِآ ۔

جیون-ساتھ

۱. پِآری ! مَےں تےرے باجھوں,

ِاکّلا تے ِاکاراں ساں۔

تےری سںگت 'چ ٹکسالے -

بِناں بِلکُل نِکارا ساں۔

تےری تھُڑ دی کراای سُوجھ,

وسدے پںچھیآں پسُوآں,

تڑپدا, ڈھُوںڈدا پھِردا,

کوای جیون- سهارا ساں۔

۲. ِاکےراں تُوں تے مَےں وکھ وکھ,

بھٹکدے جںگلاں وِچ ساں,

اچانک, ِاک ندی کںڈھے,

نِگاهاں ساڈیآں لڑیآں۔

تےرے لای اَوپرا ساں مَےں,

مےرے لای اَوپری سَےں تُوں,

ٹھٹھںبر کے کھڑے هو گاے,

تُوں اپنی تھاں, مَےں اپنی تھاں ۔

۳. دُهاں دے دِل اُچھل آاے,

دُوّلی کالجے دھڑکے۔

پای ِاک کھِّچ پَےراں نُوں,

اسی کُجھ هو گاے نےڑے۔

تُوں اپنے نَےن نَےناں وِچ

کھُبھا کے مےرا دِل ٹوهِآ,

اتے مَےں آپنا سبھ کُجھ,

وِچھايا ساهمنے تےرے ۔

۴. کھُسی نے ِاک سرُور آںدا,

بڑے هّسے, بڑے اُچھلے,

ترانے پِآر دے چھِڑ پاے,

تںبُورے ِاک-سُرے هو کے۔

ِاسارے نال, جیون-ساتھ

دے واادے اساں کر لاے۔

بِناں جانے, بِناں پرکھے,

بِناں بولے اسی تُر پاے۔

۵. تُوں اپنی باںه اگاںه کیتی,

مَےں برکت سمجھ کے پھڑ لای۔

کرںٹ اَےسی پای ساںجھی,

کِ دُنیآ جگمگا اُّٹھی۔

دِلاں دیآں دھڑکناں, مُوںه جوڑ,

گّلاں کرن لگ پایآں۔

لِپٹ گاے آتما اَےسے, مَےں تُوں هو گِآ, تُوں مَےں هو گای۔

۶. اکاسوں کھاک دی جوڑی –

نُوں کادر نے دُآ دِّتی۔

گلاں وِچ, اسرپھُل - مکھلُوک –

دی جَےمال پا دِّتی۔

سِںگھاسن آدمیات دا,

مِلی بکھسیس بںدے نُوں,

رجا سُن کے, اساں, تسلیم

دی گردن جھُکا دِّتی۔

۷. سِراں تے چا لای سےوا,

اساں دُنیآں وسااُن دی۔

نوےں رستے دے کںڈے هُوںجھ -

کے, سُهنی بنااُن دی۔

وپھا, ستکار, هِںمت, درد,

کُربانی, تڑپ, جِگرا,

منُّکھی آتما دی انکھ,

آجادی بچااُن دی ۔

۸. لگا کے رَونکاں, دھرتی تے,

تُوں سبھناں دی چھاں بنیاَوں ۔

رِسی, اوتار, پَےگںبر,

سهیداں دی تُوں ماں بنیاَوں ۔

مےری کیمت ودھاای, نےکیآں

دا راه دس دس کے,

جگت ماتےری, ستکار

تے پُوجا دی تھاں بنیاَوں ۔

بےڑی

سه وِچ ِاک بےڑی چّلے ۔

نا چّپُو, نا وںجھ, مُهانا,

ڈگمگ ڈولن پّلے ۔

سهُ وِچ ِاک بےڑی چّلے ۔

۱. کالی رات, هنےری وّگے,

کُجھ نا سُّجھے پِّچھے, اّگے,

کاںگ اُتھّل پتھّلے۔  

سهُ وِچ ِاک بےڑی چّلے ۔

۲. نجر ن آوے کوای کِنارا,

نا کوای چمکے نُور-مُنارا,

ساتھی نال ن رّلے ۔

سهُ وِچ ِاک بےڑی چّلے ۔

۳. هلکی جِهی کِرن جے مِلدی,

راه پَے جاںدی ٹھِلھدی ٹھِلھدی,

کںڈھا هَے کِت وّلے ۔

سهُ وِچ ِاک بےڑی چّلے ۔

۴. تھر تھر کںبے, رُڑھ نا جاواں,

کُوکے کر کر لںمیآں باهواں,

کوای ڈُبدی نُوں جھّلے۔

سهُ وِچ ِاک بےڑی چّلے ۔