ਜੀਵਨ, ਇਕ ਰਸ ਭਰੀ ਸੁਗਾਤ, ਪਰ ਜੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਭੇਟਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।

ਇੱਕਲ ਆਪੇ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦਾ ਮਾਣ, ਇਕ ਥੋਥੀ ਹਿੰਡ : ਜਿਹੜੀ ਲੰਮਾ ਕਸ਼ਟ ਬਣ ਪਿਘਲਦੀ।

ਆਸ਼ਾ ਦਰਪਣ ਸਾਫ਼ ਤੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਰਾਹ ਮੋਕਲਾ, ਚਾ-ਕਲੀਆਂ ਵਿਚ ਪਾਟਦਾ ਰੰਗ, ਵਲਵਲੇ ਅਕਹਿ ਮਸਤੀ ਵਿਚ ਅਬੋਲ, ਧੜਕਨ ਕਾਹਲੀ ਤੇ ਅਰਮਾਨ ਤਰੰਗਾਂ, ਬੇਕਰਾਰੀ ਵਿਚ ਅਧੀਰ।

ਇਕ ਯਾਦ ਕਿ ਮਨ ਵਜਦਕ ਭਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਦੇ ਦਰ ਪਾਗਲ ਭਿਖਾਰੀ ਵਾਂਗ ਸਿਰ ਝੁਕਾਈ ਖਲੋਤਾ।

ਆ ਉਹਨਾਂ ਰਾਵ੍ਹਾਂ ਵਲ ਚਲੀਏ, ਜਿਥੇ ਦਵੈਖ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਮੁਕਦੀਆਂ ਹਨ।

ਆ ਉਹਨਾਂ ਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਵਸੀਏ ਜਿਥੇ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ ਹੈ, ਕੰਵਲ ਪੱਤੀਆਂ ਵਰਗੀ ਕੂਲੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਦੇਵਤੇ ਸ਼ਰਧਾ ਦੀਆਂ ਫੁੱਲ ਡਾਲਾਂ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰਦੇ ਨੇਂ।

ਅਸਲ ਪਿਆਰ ਦੀ ਨਗਰੀ।

ਚੰਦਰਮਾ ਦਾ ਹੱਸਦਾ ਸੀਤਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼।

ਭੋਰਾ ਦਾ ਕੰਵਲਾਂ ਨੂੰ ਚੁੰਮ-ਚੁੰਮ ਛੱਡਣਾ।

ਬਹਾਰ ਦਾ ਫੁੱਲ ਕਲੀਆਂ ਵਿਚ ਜਵਾਨ ਨਾਜ਼।

ਨਾਚ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਹਾਵ ਭਾਵ, ਵਿਗਸਨਾਂ ਦਾ ਮੀਂਹ ।

ਸਾਜ਼ ਤਾਰਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝੀ ਲੱਜ਼ਤ।

ਸੰਗੀਤ ਬੋਲਾਂ ਦਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ।

ਹੁਸੀਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਅੱਖਾਂ ਮਦਮਤੀਆਂ।

ਪਿਆਰ ਨਸ਼ਾ, ਸਰੂਰ ਪਿਆਰ।

ਜੀਵਨ, ਪਿਆਰ ਨਸ਼ਾ ਸੰਗੀਤ।

ਬਾਕੀ ਸਭ ਕੁਝ ਹੇਚ, ਅਸਲੋਂ ਹੇਚ।

ਦੂਰ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਤੋਂ ਦੂਰ।

ਉਹ! ਮੈਂ ਕੀ ਲਿਖ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਤਕ ਨਹੀਂ। ਤੁਸੀਂ ਦਰਿਆ ਦਿਲ ਹੋ, ਜ਼ਰੂਰ ਖ਼ਿਮਾਂ ਕਰੋਗੇ। ਅਫ਼ਸੋਸ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਖ਼ਤ ਦੇ ਮੁੱਢ ਵਿਚ 'ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ' ਬੁਲਾਣੀ ਵੀ ਭੁੱਲ ਆਇਆ ਹਾਂ। ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗਲਤੀਆਂ ਦਾ ਵਾੜਾ ਹੀ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ, ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਜਿੰਨੀ ਨਫ਼ਰਤ ਨਹੀਂ ਕਰੋਗੇ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਡੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਸ਼ੀਘਰ ਉਡੀਕਵਾਨ ਹਾਂ। ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨੇ ਚੰਗੇ ਹੋ, ਜਿਹੜੇ ਚੇਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹੋ।

ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਵਾਂ ਰਾਹੀ

ਖ਼ਤ ਦਿਆਲੋ ਨਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਾ ਆਈ। ਕੋਈ ਇਕ ਘੰਟਾ ਲੰਘ ਗਿਆ ।

ਉਸ ਇਕ ਘੰਟੇ ਦਾ ਸਮਾਂ ਬੜਾ ਰੰਗਲਾ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਵਿਚ ਪਾਲ ਦੇ ਆਉਣ ਦੀ ਉਡੀਕ ਸੀ। ਮਿੱਠੀ ਉਡੀਕ, ਅੱਖਾਂ ਚਮਕ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਪੌੜੀਆਂ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਅਵਾਜ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰ ਨਹੀਂ ਇਹ ਤੇ ਮੇਰੇ ਹੀ ਦਿਲ ਦੀ ਧੜਕਣ ਸੀ । ਭੁੱਲਾਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਸਮੇਂ ਮਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਕ ਦਮ ਹੀ ਅੰਦਰੋਂ ਕੁਝ ਉਤਪੰਨ ਹੋਇਆ, 'ਬੇਵਕੂਫ। ਉਹ ਤੇਰੀ ਕੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਮਚਲਾਣ ਤੇ ਸ਼ਰਮ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ ?'

ਮੈਂ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਸੁੰਨ ਜਿਹਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਪ ਕਿਰਦਾ-ਕਿਰਦਾ ਜਾਪਿਆ। ਸ਼ਰਮ ਨੇ ਮੇਰੇ ਅੰਗ ਨਿੱਸਲ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਸੁੱਝਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਪਰ ਮੈਂ ਕੋਈ ਗੁਨਾਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਰਿਹਾ। ਜੀਵਨ ਘਾਟੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਨ ਲਈ ਹਰ ਰਾਹੀਂ ਸਾਥੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਮਾ ਹੈ।

ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਦਲੀਲ ਹੀ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਗੁਨਾਹ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਸ਼ਰ੍ਹਾ ਸਮਾਜ ਤੇ ਬੰਧਨਾਂ ਵਿਚ ਅੜਿਆ ਜੀਵਨ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਖੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਦਾ, ਕਿਉਂ ਦਮ ਘੁੱਟ ਘੁੱਟ ਸਾਹ ਖਿੱਚਦਾ ਹੈ। ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਰਾਹ ਕੌਣ ਬਣਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੜੀਆਂ ਨੂੰ ਖਿੜਨਾ ਕੌਣ ਦਸਦਾ ਹੈ, ਵੇਲਾਂ ਤੇ ਜੁਲਫਾਂ ਵਿਚ ਵਲ ਤੇ ਕੁੰਡਲ ਕੌਣ ਪਾਂਦਾ ਹੈ? ਹਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੌਣ ਮੌੜਦਾ ਹੈ ਤੇ ਸਾਗਰ ਦੀਆਂ ਛੱਲਾਂ ਨੂੰ ਕੋਣ ਰੋਕਦਾ ਹੈ? ਇਹ ਚੰਦਰਾ ਸਮਾਜ ਤੂਫਾਨ ਦੀ ਭੇਟਾ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ? ਇਹ ਨਾਕਾਮ ਬੰਧਨ ਜਲ ਪ੍ਰਵਾਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ? ਗੁਲਾਮੀ ਦੀਆਂ ਜੰਜੀਰਾਂ ਅੱਗ ਵਿਚ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਢਲਦੀਆਂ। ਜੀਵਨ ਲਈ ਵਲਗਣ ਅਸਲੋਂ ਅਸੰਭਵ। ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਨਾਹਰਾ ਪਿਆਰ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਦਾ ਸੌਦਾਈ ਅਮਲ, ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਹੈ। ਜੋ ਸੰਸਾਰ ਸੁਪਨਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰੀ ਕ੍ਰਿਆ ਸਥਿਰ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਵਹਿਮ ਭੁਲਾ ਸਕਦੇ ਤੇ ਭੁਲੇਖੇ ਡਰਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਦ ਮੇਰੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਮੋਟੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਦਰਿਆ ਸਪੁਰਦ ਕਰ ਦੇਵੋ ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਲਾਲ ਸੂਹੇ ਕੀਲੇ ਮੇਰੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਠੋਕ ਦਿਓ, ਤਾਂਕਿ ਦਿਮਾਗੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਜੀਵਾਣੂੰ ਸੜ ਜਾਣ। ਉਹ ਜੀਵਨ ਨਹੀਂ, ਇਕ ਦੁੱਖਾਂ ਭਰੀ ਬਹੁੜੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਕ ਵੀ ਬੰਧਨ ਹੈ। ਗੁਲਾਮੀ ਭਗਵਾਨ ਦੀ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿਉ।

ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਫਿਰ ਇਕ ਲਰਜਾ ਆਇਆ। ਪਰ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਹੋਸ਼ ਵਿਚ ਲਿਆਉਣ ਲਗਾ, ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਪਾਗਲ ਅੱਗੇ ਬਕਵਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸਾਂ। ਉਦੋਂ ਹੀ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਇਕ ਕੋਮਲ ਅਵਾਜ਼ ਨੇ ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਪੁਛਿਆ, 'ਤੁਹਾਡੇ ਘਰ ਇਕ ਫੁੱਲ ਉਤਰਿਆ ਹੈ? ਮੇਰੇ ਭੁੱਖੇ ਕੰਨਾਂ ਨੇ ਝਟ ਜਾਣ ਲਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕਿਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਹੈ।

'ਪਰ ਭੌਰੇ ਨੂੰ ਬੜੀ ਦੂਰੋਂ ਸੁਗੰਧੀ ਨੇ ਖਿੱਚਿਆ?' ਇਹ ਤਾਰੇ ਦੇ ਹੱਸਦੇ ਬੋਲ ਸਨ।

'ਖਿੱਚ ਜੁ ਹੋਈ।

'ਜਿਹੜਾ ਕਲ੍ਹ ਆਥਣ ਦਾ ਖਿੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਉਸ ਦੀ ਬੇ-ਕਰਾਰੀ ਵੀ ਦੇਖਣ ਵਾਲੀ ਹੈ।'

'ਲੈ ਉਹਦੀ ਮਰਜੀ ਹੈ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਣ ਦੀ ਤਾਂ, ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਵੇ। ਉਸ ਕਿਸੇ ਦੇ ਰੋਕਿਆ ਰੁਕਣਾ ਏ।

'ਹਾਂ, ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣ ਲੱਗਾ ਏ ਉਹ। ਦਸ ਦਿਨ ਤੈਨੂੰ ਏਥੇ ਆਈ ਨੂੰ ਹੋਏ ਨਹੀਂ, ਉਹਦਾ ਲੱਕ ਹਉਂਕੇ ਲੈ ਲੈ ਸੁੱਕ ਗਿਆ ਹੈ।

'ਤੂੰ ਏਹਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਦੀ ਜਾਹ, ਖ਼ਬਰੇ ਰੱਬ ਨੇ ਇਹਦਾ ਦਿਮਾਗ ਕਾਹਦਾ ਬਣਾਇਆ ਹੈ। ਤਾਰੋ ਨੇ ਪਾਲ ਦੇ ਮੋਢੇ ਤੇ ਹੱਥ ਰਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

'ਭੈਣ ਤੁਸੀਂ ਦਿਉਰ ਭਰਜਾਈ ਜਿਵੇਂ ਜੀ ਆਵੇ ਸਿੱਝੇ।

'ਅਜੇ ਕੱਲ੍ਹ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ। ਮੈਂ ਕਿਹਾ, 'ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਬਾਹਰ ਬਗੀਚੇ ਵਿਚ ਰੋ ਪਿਆ। ਜਵਾਨੀ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਤੇ ਰੱਥ ਦਾ ਦਿੱਤਾ ਆਹ ਰੰਗ ਰੂਪ ਵਿਛੋੜਾ ਕਿਥੋਂ ਜਰਿਆ ਜਾਂਦਾ।'

'ਆਹ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਵੇਂ ਘਰ ਗਈ ਨੂੰ ਸਿਆਣੇ ਨਾ।

'ਤੇਲ ਚੋ ਕੇ ਲਿਜਾਊਂ ਤੈਨੂੰ ਦਰ 'ਚੋਂ'। ਮੈਂ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ ਹੋਵੇ, ਸਤਿਨਾਮ, ਫਿਰ ਤੈਨੂੰ ਸਿਆਣੇ ਨਾ ਗੱਜਬ ਸਾਈਂ ਦਾ। ਉਸ ਤੋਂ ਤਾਂ ਦੋ ਮਿੰਟ ਦਾ ਗੁੱਸਾ ਨਹੀਂ ਜਰਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਸੱਚ ਮੁੱਚ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਪਿਆਰ ਦੇ ਮੁਆਮਲੇ ਵਿਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

'ਤੈਨੂੰ ਸੱਤ ਸਲਾਮਾਂ, ਕਿਥੋਂ ਭੂੰਡਾਂ ਦੀ ਖੱਖਰ ਛੇਡ ਲਈ। ਅਗੰਮ ਦੀ ਵਾਹਦਾ ਹੈ। ਤਾਰੋ ਉੱਠਦੀ ਨੇ ਪਾਲ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਲੈ ਭੈਣੇ ਮੈਂ ਤਾਂ ਜਾਂਦੀ ਹਾਂ।

'ਕਿੱਥੇ ਜਾਂਦੀ ਏ ਤੂੰ !' ਪਾਲ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੈਰਾਨੀ ਨਾਲ ਕਿਹਾ।

'ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੰਗਰ ਦੀ ਖਵਾਉਣਾ ਏ ਹੇਠਾਂ ਜਾ ਕੇ ਪਤਾ ਲਵਾਂ, ਫੇਰ ਆਉਂਦੀ ਹਾਂ । ਨਾਲੇ ਤੁਸਾਂ ਕੋਈ ਖਾਸ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਨਾਲੇ ਇਹਦਾ ਭਰਾ ਬਾਹਰੋਂ ਆ ਜਾਵੇਗਾ ।

'ਮੇਰੀ ਤਾਂ ਰੋਟੀ ਨਾ ਬਣਾਉਣੀ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਲੰਗਰ ਖਾਣਾ ਨਹੀਂ।' ਮੈਂ ਮੁਸਕਰਾਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

'ਮੈਂ' ਤਾਂ ਸੌਂਹ ਭਰਾ ਦੀ ਬਲਬੀਰ। ਕਿਤੇ ਗੁੱਸਾ ਨਾ ਕਰ ਲਵੀਂ ਅੜਿਆ।

ਉਹ ਚਲੀ ਗਈ। ਅਸੀ ਅਰਮਾਨ ਦੱਬੀ ਚੁੱਪ ਬੈਠੇ ਸਾਂ। ਪਰ ਚੁੱਪ ਵੀ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਬੈਠਦੇ; ਮਸੀਂ ਤਾਂ ਸਮਾਂ ਮਿਲਿਆ ਸੀ। ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਇਕੇਰਾਂ ਹੀ ਸਭ ਕੁਝ ਉਛਾਲ ਦੇਵਾਂ।

'ਕੱਲ੍ਹ ਸ਼ਾਮ ਆਉਣ ਦੀ ਖੇਚਲ ਕੀਤੀ !'

'ਜੀ ਹਾਂ, ਕੱਲ ਆਉਣ ਨਾਲ ਹੀ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਏ।

'ਤੁਸਾਂ ਕੱਲ੍ਹ ਹੀ ਕਿਉਂ ਨਾ ਮੈਨੂੰ ਸੱਦਿਆ ?"

'ਹਨੇਰਾ ਹੋ ਜਾਣ ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਤਕਲੀਫ ਦਾ ਖ਼ਿਆਲ ਸੀ।

'ਤਕਲੀਫ ਤੇ ਅੱਜ ਧੁੱਪ ਹੋਣ ਤੇ ਘਟ ਸਮਝਦੇ ਹੋ।

'ਮੈਂ ਮੁਆਫੀ ਲਈ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ।'

'ਅਗਾਂਹ ਨੂੰ ਕਿਹੜਾ ਗ਼ਲਤੀਆਂ ਹੋਣੀਆਂ ਨਹੀਂ। ਪੰਜ ਸੱਤ ਮੁਆਫੀਆਂ ਹੁਣੇ ਮੰਗ 

ਲਵੋ। ਪਾਲ ਨੇ ਹੱਸਦਿਆਂ ਕਿਹਾ, 'ਮੁਆਫੀ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸ ਗੱਲ ਦੀ ਮੰਗਦੇ ਹੋ। ਇਸ ਦਾ ਇਹ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸਾਂ ਮੈਨੂੰ ਜਾਣਿਆ ਨਹੀਂ।"

ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਮਝਿਆ ਨਾ ਜਾਵੇ, ਉਹ ਕੁਦਰਤੀ ਓਪਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਲ ਦਾ ਇਕ ਪਿਆਰਾ, ਅਰਮਾਨ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ।

'ਫਿਰ ਉਸ ਦਿਨ ਵਾਲੀ ਗੱਲ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇਖੋ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਤੁਸੀਂ ਮੈਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਵੋ, ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਂ ਥੱਕ ਕੇ ਡਿੱਗ ਚੁੱਕੀ ਹਾਂ। ਤੁਹਾਡਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਤੇ ਬਲ ਨਵਾਂ ਹੈ।'

'ਹਰ ਚੀਜ਼ ਦਿਲ ਵਿਚ ਅਰਮਾਨ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਫਰਜ਼ ਤੇ ਛੱਡੋ।

ਸਤਿਨਾਮ ਥੱਲੇ ਗਾਉਣ ਲਗ ਪਿਆ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਉਸਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਅਸੀਂ ਸਾਂ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਉਸ ਦੀ ਨਖਰੇਲੋ।

'ਰਾਂਝਾ ਮੈਂ ਹਜ਼ਾਰੇ ਦਾ, ਤੂੰ ਸਿਆਲੀ ਹੀਰ ਨੀ।

ਹਸ਼ਰ ਤਾਂਈ ਚੁੱਭਣਗੇ, ਤੇਰੇ ਮਾਰੇ ਤੀਰ ਨੀ।

ਮੈਂ ਤੇ ਪਾਲ ਦੋਵੇਂ ਹੱਸ ਪਏ।

'ਤੁਸਾਂ ਉਸ ਦਿਨ ਕਿਹਾ ਸੀ, ਕਦੇ ਫੇਰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਵਿਥਿਆ ਦਸਾਂਗੀ। 'ਕਦੇ ਫੇਰ ਤਾਂ ਆਉਣਾ ਨਹੀਂ, ਪਰ ਅੱਜ ਤੁਸੀਂ ਸੁਣਾ ਸਕਦੇ ਹੋ ? ਮੈਂ ਪਾਲ ਨੂੰ ਸੁਭਾਵਕ ਕਿਹਾ।

'ਅੱਜ ਵੀ ਕੋਈ ਸੋਹਣਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਸ਼ਾਂਤ ਥਾਂ ਤੇ ਸੁਤੰਤਰ ਸਮਾਂ ਲੋੜੀਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਂਹ ਹੇਠਾਂ ਕਰਨ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਵੱਟਾਂ ਵਾਲੀ ਚੁੰਨੀ ਵੀ ਥੱਲੇ ਨੂੰ ਢਿਲਕ ਗਈ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗਲ ਹਰੇ ਮਣਕਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਾ ਚਿੱਟੇ ਕਾਲਰਾਂ ਤੇ ਸੁਹੱਪਣ ਦੀ ਸਵੇਰ ਬਣ ਗਈ। ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਜਾਪਿਆ, ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਣਕਿਆਂ ਵਿਚ ਮੇਰੀ ਪ੍ਰੀਤ ਦੇ ਕੁਲ ਸਿਮਰਣ ਬੰਦ ਪਏ ਹਨ। ਖ਼ਬਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਛੋਹ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਆਖਣ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੰਸੇ ਮੁਕਾ ਦੇਵੇਗੀ।

ਪਰ ਜੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸੰਸੇ ਮੁਕ ਗਏ, ਫਿਰ ਪੁਜਾਰੀ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਕੀ ਰਹੀ? ਜਦ ਪੁਜਾਰੀ ਨਾ ਰਿਹਾ, ਪੂਜਯ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਿਵੇਂ ਹੋਵੇਗੀ। ਕੀ ਪੁਜਾਰੀ ਪੂਜ੍ਯ ਵਿਚ ਚਲਿਆ ਜਾਵੇਗਾ, ਤੇ ਮੁੜ ਮੇਰੀ ਪੂਜਾ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਵੇਗੀ? ਨਾ ਬਈ। ਮੈਨੂੰ ਇਹ ਮਨਜੂਰ ਨਹੀਂ, ਮੈਂ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਸਿਮਰਨ ਸਕਤੀ ਆਪਣੇ ਪੂਜਯ ਨੁਕਤੇ ਤੇ ਹੀ ਜਮ੍ਹਾਂ ਦੇਣੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ।

ਰਾਜ ਨਾ ਚਾਹੂੰ ਮੁਕਟ ਨਾ ਚਾਹੂੰ, ਮਨ ਪ੍ਰੀਤ ਚਰਨ ਕੁਮਲਾਰੇ।

'ਕਿਥੇ ਚਲੇ ਗਏ । ਪਾਲ ਨੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਤੇ ਕੂਹਣੀ ਰਖਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

'ਹਰ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕਿਥੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।

'ਹਰ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਕਿਥੇ ਜਾਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ?

'ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਜਾਂ ਮੁੱਢਲੀ ਮੰਜਲ ਵਲ।‘