ਸਿਜਦਾ

ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ’ਚ ਅੱਧਵਾਟੇ

ਛੱਡ ਕੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ 'ਹਮਸਫ਼ਰ' ਲਈ

ਚਾਨਣ ਲੀਕਾਂ

• ਮਾਨਵਤਾ ਰੌਸ਼ਨੀ 'ਚ ਦਰਿਆ ਹੈ ਜੋ ਅਸਦੀਵਤਾ ਤੋਂ ਸਦੀਵਤਾ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵਹਿੰਦਾ ਹੈ।

• ਉਦੋਂ ਮੇਰਾ ਦੂਸਰਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ ਮੇਰੀ ਆਤਮਾ ਤੇ ਮੇਰੇ ਸਰੀਰ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਮੁਹੱਬਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।

• ਕੋਈ ਵੀ ਪਹੁਫੁਟਾਲੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਪੁੱਜ ਸਕਦਾ, ਬਿਨਾਂ ਰਾਤ ਦੇ ਰਾਹ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤਿਆਂ ।

• ਭੁੱਲ ਜਾਣਾ ਇਕ ਰੂਪ ਹੈ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ।

ਯਾਦ ਕਰਨਾ ਇਕ ਰੂਪ ਹੈ ਮਿਲਣੀ ਦਾ।

• ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਾਰਥਕਤਾ ਇਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਵਿਚ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ?

ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ

ਡਾ. ਜਗਦੀਸ਼ ਕੌਰ ਨਾਲ ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝ ਹੈ। ਇਕੱਠੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋ ਕੇ ਘਰ ਬੈਠੇ ਭਵਿੱਖ ਬਾਰੇ ਸੁਪਨੇ ਲੈ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹਨਾਂ ਲੰਮੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਜਿੰਨਾ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਉਹ ਉੰਨੇ ਹੀ ਡੂੰਘੇ ਹੁੰਦੇ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਅੰਬਰਾਂ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀਆਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਲਾਲਸਾ ਸੀ ਤੇ ਭਟਕਣ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੂਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਬੜਾ ਕੁਝ ਦੇਖਿਆ, ਮਾਣਿਆ, ਹੰਡਾਇਆ ਤੇ ਫਿਰ ਮਨ ਟਿਕ ਗਿਆ। ਇਕ ਵਾਰ ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਪਾਸ ਕਪੂਰਥਲੇ ਗਿਆ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਆਖਿਆ ਮੇਰੇ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਅਥਾਹ ਜੋਸ਼ ਹੈ, ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਵਿਹਲ ਹੈ! ਦੱਸੋ ਕੀ ਕਰਾਂ ? ਸੁਆਲ ਬੜਾ ਗੰਭੀਰ ਸੀ । ਮੈਂ ਆਖਿਆ “ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀਆਂ ਅਮਰ ਕਿਰਤਾਂ ਦਾ ਸ਼ੁੱਧ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰੋ । ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਸੇਵਾ ਹੋਵੇਗੀ। ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਮਿਲੇਗਾ ! ਤੁਹਾਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਮਨਾਂ ਵਿਚ ਵਾਸਾ ਮਿਲੇਗਾ ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਉਮਰਾ ਇਕ ਸਦੀ ਹੋਰ ਵੱਧ ਜਾਵੇਗੀ।" ਡਾਕਟਰ ਵਾਡੀਆ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਲਿਆ ਤੇ ਫਿਰ ਚਲ ਸੋ ਚਲ ! ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀਆਂ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਅਤਿ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਸੁਚੱਜਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਮਾਣਯੋਗ ਥਾਂ ਬਣਾ ਲਈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਗੱਲ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਆਪ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕੁ ਪੁਸਤਕਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਬੜਾ ਪਿਆਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੇਰੇ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਮਿੱਤਰ ਪ੍ਰੋ. ਹਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਹਿਬੂਬ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਖਿਆ, “ਪਿਆਰੇ ਇਸ ਮਹਾਨ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦੀਆਂ

ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ! ਕੌਮ ਦਾ ਬੜਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਹੋ ਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਵੀ ਆਤਮਕ ਸ਼ਾਂਤੀ ਮਿਲੂ।" ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸਾਂ ਇਹ ਕਾਰਜ ਕਰ ਪਰ ਹੌਂਸਲਾ ਨਾ ਪਿਆ ਤੇ ਸੋਚਿਆ ਸਾਂਝਾ ਕੰਮ ਹੈ ਜੇ ਡਾ. ਜਗਦੀਸ਼ ਕ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਵਧੀਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਕੰਮੇਂ ਲਾ ਕੇ ਆਪ ਚੁੱ ਬੈਠ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਬਚਨਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਦਿਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਅਹਿ ਤੇ ਬੇਹਤਰੀਨ ਹਿੱਸਾ ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ! ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਹਿੰਦ ਇਹਨਾਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਹੀ ਸਫ਼ਲ ਕਰ ਲਈ। ਮਨੁੱਖਾ ਜਨਮ ਵਿਹਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਮੌਤ ਉਡੀਕਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਹੈ ਜੋ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਕਰੋ।

ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਨੇ ਉਮਰ ਬੜੀ ਘੱਟ ਲਿਖਾਈ। ਬਸ 50 ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਇਸ ਦਿਸਦੇ ਵੱਸਦੇ ਵਿਚ ਰਹਿ ਕੇ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ। ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਜੀਵੇ ਬਸ ਨਿਰੰਤਰ ਸਾਹਿਤਕ ਯਾਤਰਾ ’ਤੇ ਰਹੇ। ਮਨ ਦੀਆਂ ਡੂੰਘਾਈਆਂ 'ਚੋਂ ਰੂਹਾਨੀ ਬੁਲੰਦੀਆਂ 'ਚੋਂ, ਦੁਨੀਆਵੀ ਮੋਹ ਮੁਹੱਬਤਾਂ 'ਚੋਂ ਜੋ ਵੀ ਅਨੁਭਵ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਏ, ਉਹਨਾਂ ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਬਹੁਤ ਹੀ ਗੰਭੀਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਗੰਭੀਰ ਤੇ ਨਦੀ ਦੀ ਰਵਾਨੀ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਲਿੱਖ ਦਿੱਤਾ, ਜੋ ਸਰਵ-ਪਰਵਾਨਿਤ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਮਰ ਰਚਨਾ 'ਦੀ ਪ੍ਰਾਫ਼ਿਟ' ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚ ਗਿਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੋਂ ਸੇਧ ਲੈ ਕੇ ਸੱਚੀ-ਸੁੱਚੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੋਣਗੀਆਂ।

ਪਿਆਰ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਧੁਰਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਿਆਂ ਉਹ ਇੰਨਾ ਭਾਵੁਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਦੇ ਸ਼ਬਦ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਸਮੂਰਤ ਬਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਿਆਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਜ਼ਾਜੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਹਕੀਕੀ ਜਜ਼ਬਾ ਹੈ! ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰੇਮੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਦਾ ਰੂਪ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਫ਼ਰਕ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦਾ । ਪਿਆਰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਹੈ । ਗਿਲਾ-ਸ਼ਿਕਵਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਲਈ ਹਰਾਮ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ਾਹਰਗ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਿਆਰ ਬਿਨਾ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਹੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਪਿਆਰ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਦਾ ਰਜੋਵਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ