ਸਮਰਪਣ
ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਰਚੀ ਸਮੁੱਚੀ
ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਨਾਂਅ...
ਸ਼ਾਲਾ! ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨੂਰ
ਨਾਲ ਰੁਸ਼ਨਾਏ ਅਧਿਆਤਮਕ-ਆਕਾਸ਼ ਦੇ
ਅਥਾਹ ਦੀ ਥਾਹ ਪਾਉਣ ਵਿਚ ਸਾਡੇ
ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣੇ, ਆਮੀਨ!
ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਬਾਰੇ
'ਪੈਗ਼ੰਬਰ' (The Prophet) ਲੇਬਨਾਨ ਮੂਲ ਦੇ ਅਰਥੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਅਜ਼ੀਮ ਕਵੀ, ਲਘੂ-ਕਥਾਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਬੁੱਤ-ਤਰਾਸ਼, ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗਤ ਕਲਾਕਾਰ (ਵਿਜੂਅਲ ਆਰਟਿਸਟ) ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਵਸੀਲਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਖੋਜ ਮੁਤਾਬਿਕ ਜਿਬਰਾਨ ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੈਕਸ਼ਪੀਅਰ ਤੇ ਲਾਉਤਸੇ ('ਤਾਓ ਤੇ ਚਿੰਗ' ਦਾ ਰਚੇਤਾ ਮਹਾਨ ਚੀਨੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਰਬੀ ਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ 25 ਦੇ ਲਗਪਗ ਪੁਸਤਕਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ' ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਕਬੂਲ ਹੋਈ ਹੈ। ਮੌਲਿਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1923 ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਛਪੀ ਸੀ ਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਦੇ 163 ਐਡੀਸ਼ਨ ਛਪ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਿ ਮੂਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀਆਂ ਦਸ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਾਪੀਆਂ ਵਿਕ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀਆਂ 'ਸਦਾਬਹਾਰ' ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ 40 ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਕਾਵਿਮਈ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ' ਵਿਚ ਕੁੱਲ 28 ਅਧਿਆਇ ਜਾਂ ਖੰਡ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਪਿਆਰ, ਵਿਆਹ, ਸੰਤਾਨ, ਕਿਰਤ-ਕਰਮ, ਸੁੱਖ-ਦੁੱਖ, ਆਤਮ-ਬੋਧ, ਅਧਿਆਪਨ, ਦੋਸਤੀ, ਸਮਾਂ, ਅਰਦਾਸ, ਧਰਮ, ਮੌਤ ਆਦਿ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰਹੱਸਾਂ ਤੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦੇ ਤੇ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਨਬੀ 'ਅਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾ' ਦੇ 26 ਰੂਹਾਨੀ ਪੈਗ਼ਾਮ ਦਰਜ ਹਨ, ਸਿਵਾਇ ਪਹਿਲੇ ਤੇ ਅੰਤਲੇ ਅਧਿਆਇ ਦੇ । ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲੇ ਅਧਿਆਇ ਵਿਚ ਨਬੀ 'ਅਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾ', ਜੋ ਕਿ 12 ਵਰ੍ਹੇ ਓਰਵੇਲਿਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਬਦੇਸੀ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਗੁਜ਼ਾਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੋਇ ਵੱਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਲਈ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਾਂਘ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵੱਲੋਂ ਰੋਕਣ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ 'ਸਤਿ ਸੁਜਾਣ' (ਸੱਚਾ ਤੇ ਸੁੱਚਾ ਗਿਆਨ) ਦੀ ਦਾਤ ਬਖ਼ਸ਼ਣ ਦੀ ਜੋਦੜੀ ਕਰਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਆਖ਼ਰੀ ਅਧਿਆਇ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ 'ਸਤਿ ਸੁਜਾਣ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੀ ਭਾਲਣ ਦਾ ਮਾਰਗ ਦੱਸਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਥੀ-ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਦਾ ਓਰਫੇਲਿਸ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਲੈਣ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।
'ਪੈਗ਼ੰਬਰ' (The Prophet) ਅਸਲ ਵਿਚ ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ, ਜੋ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ
ਪੈਗਾਮ (ਸੁਨੇਹਾ) ਤੇ ਥਰ (ਲੈ ਜਾਣ ਵਾਲਾ) ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਭਾਵ ਧਰਮ ਦਾ ਐਸਾ ਨਬੀ ਜਾਂ ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਜੋ ਰੱਬੀ ਸੁਨੇਹਾ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਲਿਆਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਕ੍ਰਿਤ 'ਇਕ- ਈਸ਼ਵਰਵਾਦ' ਤੇ ਅਧਿਆਤਮਵਾਦ ਦੀ ਲੋਏ 'ਜਪੁ ਜੀ' ਵਿਚਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ 'ਕਿਵ ਸਚਿਆਰਾ ਹੋਈਐ, ਕਿਵ ਕੂੜੇ ਤੂਟੇ ਪਾਲਿ।' ਦਾ ਹੀ ਜੁਆਬ ਲੱਭਣ ਲਈ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਵਿਸਤਾਰਾਂ ਤੇ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਪਹਿਲੂਆਂ ਬਾਰੇ ਅਨੁਭਵ ਤੇ ਇਹਸਾਸ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ ਵਖਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਨਬੀ ਦੇ ਪੈਗ਼ਾਮ ਅਧਿਆਤਮਕ ਗਿਆਨ ਅਵਸਥਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਹਨ-ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਤਲਾਸ਼ ਕੇ ਉਸ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋਣਾ, ਭਾਵ ਸਮਾਉਣਾ।
ਉਹ ਆਦਿ ਸਚਿ ਤੇ ਜੁਗਾਦਿ ਸਚੁ 'ਮੂਲ', ਜੋ ਨਿਰਗੁਣ, ਨਿਰਾਕਾਰ ਤੇ ਅਕਾਲਿ ਮੂਰਤਿ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਨੂਰ ਤੋਂ ਹੀ ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਰਚਨਾ ਹੋਈ ਹੈ। ('ਏਕ ਨੂਰੁ ਤੇ ਸਭ ਜਗ ਉਪਜਿਆ'-ਕਬੀਰ ਬਾਣੀ), ਉਹ ਕਿਧਰੇ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ('ਤੇ ਅੰਦਰ ਆਬ ਹਯਾਤੀ ਹੂ'-ਸੁਲਤਾਨ ਬਾਹੂ ਅਤੇ 'ਮੇਰੀ ਬੁੱਕਲ ਦੇ ਵਿਚ ਚੋਰ-ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ), ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨਾ 'ਆਪਣਾ ਮੂਲ' ਪਛਾਣਨ ਦੇ ਹੀ ਤੁੱਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣੇ ਬਿਨਾਂ ਉਸ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪੜਾਅ ਦੀ ਸੱਚਾਈ ਤੇ ਸਿਫ਼ਤ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਹ ਹੁਸੈਨ ਨੇ ਵੀ ਲਿਖਿਐ-
'ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਬੰਦੇ, ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣ।
ਜੋ ਤੁਧ ਆਪਣਾ ਆਪ ਪਛਾਤਾ,
ਸਾਹਿਬ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਸਾਨ।
ਉਰਦੂ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਾਇਰ ਅਲਾਮਾ ਇਕਬਾਲ ਨੇ ਵੀ ਇਕ ਸ਼ੇਅਰ ਵਿਚ ਇਸ ਅਟੱਲ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਬਿਆਨਿਐ- 'ਖ਼ੁਦੀ ਮੇਂ ਗੁਮ ਹੈ ਖ਼ੁਦਾਈ, ਤਲਾਸ਼ ਕਰ ਗਾਫ਼ਿਲ ।' ਪਰ ਖ਼ੁਦੀ (ਆਪੇ) ਵਿਚ ਗੁੰਮ ਇਸ ਖ਼ੁਦਾਈ (ਰੱਬੀ ਨੂਰ) ਨੂੰ ਗ਼ਾਫ਼ਿਲ (ਬੇਖ਼ਬਰ, ਬੇਪਰਵਾਹ) ਆਖ਼ਿਰ ਕਿਵੇਂ ਲੱਭੇ ? ਇਸ ਦਾ ਜੁਆਬ ਸੂਫ਼ੀਮਤ ਨੇ ਬਾਖੂਬੀ ਦਿੱਤੈ- 'ਮਰ ਜਾ ਬੰਦਿਆ, ਮਰ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ।' ਯਾਨੀ ਕਿ ਆਪਣੀ ਖ਼ੁਦੀ (ਮੈਂ ਜਾਂ ਆਪਾ) ਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਹੀ ਖ਼ੁਦਾਈ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਉਕਤ ਤ੍ਰੈਲੜੀ ਵਿਚ ਆਏ ਨਬੀ-ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਦੇ ਪੈਗਾਮ ਉਪਰੋਕਤ 'ਏਕਸ ਸਤਿ-ਸੁਜਾਣ' ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਹੀ ਅਧਿਆਤਮ ਦੇ ਉਸ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦਾ ਮਾਰਗ-ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਗੁਰਮਤਿ ਤੇ ਸੂਫ਼ੀਮਤ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਅਮਿੱਟ ਤੇ ਰੌਸ਼ਨ ਪੂਰਨੇ ਪਾਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਸ ਸਤਿਆਰਥਕਤਾ ਕਰਕੇ ਹੀ ਉਕਤ ਕ੍ਰਿਤ ਏਨੀ ਮੁੱਲਵਾਨ ਤੇ ਮਕਬੂਲ ਸਾਬਿਤ ਹੋਈ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਹਿਜ-ਸੁਭਾਅ ਹੀ ਈਸਾਈ ਮਤ, ਗੁਰਮਤਿ ਤੇ ਸੂਫ਼ੀ ਮਤ ਦੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤ੍ਰਿਬੈਣੀ ਦੇ ਸੰਗਮ ਦਾ ਸਬੱਬ ਬਣੀ ਹੈ।
ਇਸ ਤ੍ਰੈਲੜੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ' 1923 ਵਿਚ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਛਪਵਾਈ ਸੀ, ਜਦ ਕਿ ਦੂਸਰੀ ਅਤੇ ਤੀਸਰੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਦਾ
ਬਗ਼ੀਚਾ' ਤੇ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਦੀ ਮੌਤ' ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਛਪੀਆਂ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ (1931 ਵਿਚ) ਤਾਂ ਉਹ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਦਾ ਬਗੀਚਾ' ਪੁਸਤਕ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਿਕਾ ਬਾਰਬਰਾ ਯੰਗ ਨੇ ਸੰਪੂਰਨ ਕਰ ਕੇ ਛਪਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤ੍ਰੈਲੜੀ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਪੁਸਤਕ 'ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਦੀ ਮੌਤ' ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਅਮਰੀਕੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਜੇਸਨ ਲੀਨ ਨੇ 1979 ਵਿਚ ਇਕ ਸਾਖੀ (ਸਾਕਸ਼ੀ) ਵਜੋਂ ਲਿਖ ਕੇ ਛਪਵਾਇਆ ਸੀ।
ਆਪਣੇ ਇਸ ਵਿਸਮਾਦੀ ਅਨੁਭਵ ਬਾਰੇ ਜੇਸਨ ਲੀਨ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ 6 ਜਨਵਰੀ 1973 ਨੂੰ ਤੜਕੇ ਸਵੇਰੇ ਅਰਬੀ ਪੁਜਾਰਿਨ ਅਲ ਮਿਤਰਾ ਇਕ ਰੰਗਹੀਣ, ਤਰਲ ਤੇ ਆਕਾਸ਼ੀ ਰੂਪ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਪੜ੍ਹਨ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ, ਅਲ- ਮੁਸਤਫ਼ਾ (ਪੈਗ਼ੰਬਰ) ਦੇ ਬੁੱਧਤਵ ਤੇ ਸੁਨੇਹਿਆਂ ਦੀ ਅਮਰ ਕਥਾ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ, ਤਾਂ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੌਨ ਨਗਮਿਆਂ ਨੂੰ ਸੁਣ ਸਕੀਏ। ਇਹ ਅਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਦੀ ਇਕ ਮੌਨ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਅਲ ਮਿਤਰਾ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਅਲ ਮੁਸਤਫ਼ਾ ਲਈ ਇਕ ਤੋਹਫ਼ਾ ਵੀ ਸੀ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਪੈਗ਼ੰਬਰੀ ਯਾਤਰਾ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋ ਸਕੇ । ਜੇਸਨ ਲੀਨ ਦੀ ਉਮਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਸਾਂ 20 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਪੁਸਤਕ 6 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।
ਇਸ ਅਤੁੱਲ ਰਚਨਾ ਦੇ ਅਜ਼ੀਮ ਰਚਨਾਕਾਰ ਖ਼ਲੀਲ ਜਿਬਰਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 3 ਜਨਵਰੀ 1883 ਨੂੰ ਅਜੋਕੇ ਉੱਤਰੀ ਲੇਬਨਾਨ ਦੇ ਕਸਬੇ ਬਸ਼ੱਰੀ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਭਾਵੇਂ ਆਪਣੇ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕੋਈ ਰਵਾਇਤੀ ਸਕੂਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਹਾਸਿਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਫੇਰ ਵੀ ਉਥੋਂ ਦੇ ਪਾਦਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਾਈਬਲ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਤੇ ਸੀਰੀਆਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦਾ ਸੁਭਾਗ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਿਆ। ਗ਼ਰੀਬੀ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਪਿਤਾ (ਖ਼ਲੀਲ) ਨੂੰ ਗਬਨ ਕਰਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਜੇਲ੍ਹ ਹੋ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਪਤੀ ਜ਼ਬਤ ਕਰ ਲਏ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਉਹ ਗਭਰੀਟ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਬੋਸਟਨ, ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਿਆ। ਉਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਚਿੱਤਰਕਲਾ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਤੇ ਆਪਣਾ ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਵੀ ਆਰੰਭਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ 1894 ਵਿਚ ਰਿਹਾਅ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਮਾਂ (ਕੈਮਿਲਾ) ਚਾਰਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅੱਗੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਚਲੀ ਗਈ।
ਬੋਸਟਨ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਹੋਈ ਇਕ ਦਫ਼ਤਰੀ ਉਕਾਈ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂਅ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਕਹਲੀਲ (Kahlil) ਜਿਬਰਾਨ ਵਜੋਂ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਕਈ ਲੋਕ ਉਸ ਨੂੰ ਇਸੇ ਨਾਂਅ ਨਾਲ ਜਾਣਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਰਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਲਈ ਸਿਊਣ-ਪਰੋਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਤੇ ਘਰੋ-ਘਰੀਂ ਜਾ ਕੇ ਫੇਰੀ ਲਾ ਕੇ ਗੋਟੇ-ਕਿਨਾਰੀਆਂ ਤੇ ਡੋਰੀਆਂ ਵੇਚਣ ਦਾ ਕਿੱਤਾ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਜਿਬਰਾਨ ਨੇ 1895 ਵਿਚ ਸਕੂਲ ਜਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਇਕ ਕਲਾ-ਕੇਂਦਰ ਵਿਚ ਵੀ ਆਪਣਾ ਨਾਂਅ ਦਰਜ ਕਰਾਇਆ। ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਸਦਕਾ ਉਸ ਦਾ
ਰਾਬਤਾ ਬੋਸਟਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਚਿੱਤਰਕਾਰ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਫਰੈਂਡ ਹੌਲੈਂਡ ਡੇ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕਤਾ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੌਸਲਾ ਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿੱਤਾ।
ਕਿਉਂ ਕਿ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਮੜ੍ਹੀਆ ਭਰਾ ਪੀਟਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਰਸੇ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜਿਆ ਰਹੇ, ਨਾ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਪੱਛਮੀ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਹੀ, ਜਿਸ ਵੱਲ ਉਹ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਨਮ ਭੋਇ ਪਰਤ ਗਿਆ, ਇਕ ਮੁੱਢਲੇ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਅੱਗੇ ਬੈਰੂਤ ਦੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਸੰਸਥਾ ਵਿਚ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ। ਉਸ ਨੇ ਇਥੇ (ਬੈਰੂਤ ਵਿਚ) ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਾ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਆਪਣੇ ਇਕ ਹਮਜਮਾਤੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ। ਉਹ ਇਥੇ 'ਕਾਲਜ ਦਾ ਕਵੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ 1902 ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਬੋਸਟਨ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰੇ 7 ਸਾਲ ਇਥੇ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦੇ ਬੋਸਟਨ ਪਰਤਣ ਤੋਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਸੁਲਤਾਨਾ ਟੀ.ਬੀ. ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਵਸੀ, ਸਿਰਫ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ । ਜਦ ਕਿ ਅਗਲੇ ਵਰ੍ਹੇ ਉਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ (ਮਤੇਆ) ਪੀਟਰ ਵੀ ਉਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਚੱਲ ਵਸਿਆ ਤੇ ਮਾਂ ਵੀ ਕੈਂਸਰ ਕਾਰਨ ਚੱਲ ਵਸੀ। ਅੱਗਿਓਂ ਉਸ ਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਮੈਰੀਆਨਾ ਨੇ ਜਿਬਰਾਨ ਤੇ ਖ਼ੁਦ ਦਾ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਤੋਰਿਆ, ਇਕ ਦਰਜ਼ੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਕੇ।
ਜਿਬਰਾਨ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਲਾ-ਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ 1904 ਵਿਚ ਬੋਸਟਨ ਵਿਚ ਲਗਾਈ, ਫ਼ਰੈਂਡ ਹੌਲੈਂਡ ਡੇ ਦੀ ਰੰਗਸ਼ਾਲਾ ਵਿਚ। ਇਸ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਦੌਰਾਨ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਇਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਮੁੱਖ-ਅਧਿਆਪਕਾ ਮੈਰੀ ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਹਾਸਕੂਲ, ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਵੱਡੀ ਸੀ, ਨਾਲ ਹੋਈ। ਦੋਨਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਅਜਿਹੀ ਡੂੰਘੀ ਦੋਸਤੀ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਜਿਬਰਾਨ ਦੇ ਆਖ਼ਰੀ ਸਾਹਾਂ ਤੱਕ ਤੋੜ ਨਿਬੜੀ। ਹਾਸਕੋਲ ਨੇ ਨਾ-ਸਿਰਫ਼ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਉਸਦੇ ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਵਿਕਾਸ ਵਿਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
1908 ਵਿਚ ਜਿਬਰਾਨ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਪੈਰਿਸ ਵਿਚ ਔਗਸਟ ਰੋਡਿਨ ਕੋਲ ਚਿਤਰਕਲਾ ਸਿੱਖਣ ਗਿਆ। ਰੋਡਿਨ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀ ਕਲਾ ਤੋਂ ਏਨੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਮਹਾਨ 'ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਕਲਾਕਾਰ' ਵਿਲੀਅਮ ਬਲੇਕ ਨਾਲ ਕੀਤੀ। ਇਥੇ ਹੀ ਜਿਬਰਾਨ ਆਪਦੇ ਕਲਾ-ਵਿੱਦਿਆ ਦੇ ਸਾਥੀ ਤੇ ਉਮਰ ਭਰ ਬਣੇ ਰਹੇ ਦੋਸਤ ਯੂਸਫ਼ ਹੋਵਾਇਕ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਮਿਲਿਆ।
ਜਿਥੇ ਜਿਬਰਾਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਨ, ਉਥੇ 1918 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕ੍ਰਿਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਸਤਕ ਸੀ, 1918 ਵਿਚ ਛਪੀ'ਦ ਮੈਡਮੈਨ' (The Madman) । ਇਹ ਬਾਈਬਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਕਾਵਿਮਈ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿਚ ਲਿਖੀ, ਉਕਤੀਆਂ ਤੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤਾਂ ਦੀ ਇਕ ਪਤਲੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ਹੈ। ਅਰਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਸਤਾਖਰ ਤੇ ਜਿਬਰਾਨ ਦੇ