ਮਾਈ ਭਾਗੋ
(ਜੁਰਅਤਿ ਦੀ ਮੂਰਤ)
ਇਹ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਜਾਂ ਔਰਤ ਦੇ ਪਿਛੇ ਦੌੜ ਰਹੀ ਹੈ ਜਾਂ ਔਰਤ ਤੋਂ ਦੂਰ । ਔਰਤ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਆਪਣੇ ਕਰਤੱਵ ਨਾਲ ਹਰ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਇਕ ਖ਼ਾਸ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ ਹੈ । ਕਦੀ ਉਹ ਪਿਛੇ ਬੈਠ ਰਾਹ ਦਿਖਾਂਦੀ ਹੈ ਕਦੀ ਅੱਗੇ ਲੱਗ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ । ਕਦੇ ਮੂਕ ਦਰਸ਼ਕ ਬਣ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖੀ ਤਾਂ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਕਹਿੰਦੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਅਤੇ ਕਦੇ ਐਸੀ ਕਰੁਣਾਮਈ ਹੂਕ ਕਢਦੀ ਹੈ ਕਿ ਦੀਵਾਰਾਂ ਤਕ ਹਿਲ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਜਦ ਵੰਗਾਰ ਪਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਾਇਰ ਵੀ ਖੰਡਾ ਹੱਥ ਫੜ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਕੁੱਦ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਕਦੇ ਆਪ ਸਭ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਟੁਰਦੀ ਹੈ । ਉਸ ਵਿਚ ਇਕ ਅਦਭੁਤ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ (ਵਿਲ ਪਾਵਰ) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਦੀ ਵਿਚ ਝਾਤ ਮਾਰੀਏ ਔਰਤ ਨੇ ਨਿਵੇਕਲਾ ਸਥਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ । ਸਮਾਂ ਆਉਣ ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਚੁੱਕ ਲਏ । ਆਦਿ ਕਾਲ ਵਿਚ ਝਾਤੀ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਉਸ ਹੱਥ ਭਾਲਾ ਉਠਾ ਲਿਆ ਜਦ ਦੈਂਤਾਂ ਅਤਿ ਚੁਕੀ । ਫਿਰ ਚੰਡੀ ਬਣ ਗਈ ਜਦ ਕੋਈ ਰਕਤਬੀਜ ਬਣ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਦਾ ਖੂਨ ਪੀਣ ਲੱਗਾ । ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਯੁਗ ਆਇਆ ਤਾਂ ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ ਬਣ ਗਈ । 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸੰਕਟਮਈ ਕਾਲ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਹੋ ਜੂਝੀ । ਰਾਜ ਅਸਥਾਪਣ ਕਰਨ ਹਿਤ ਸਦਾ ਕੌਰ ਬਣੀ । ਰਾਣੀ ਸਾਹਿਬ ਕੌਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਰਹੱਟਿਆਂ ਵਿਰੁਧ ਜਾ ਡਟੀ । ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਬਣ ਫ਼ਿਰੰਗੀਆਂ ਦੀ ਨਮਕ ਹਰਾਮੀ ਪਰਗਟ ਕੀਤੀ। ਫਲੋਰੈਂਸ ਨਾਈਟੰਗੇਲ ਤੇ ਹੈਲਨ ਕੀਲਰ ਵਰਗੀਆਂ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਤੇ ਵਿਚਰ ਚੁਕੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਸਿਤਾਰੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਚਮਕਦਾ ਹੈ । ਪਰ ਇਕ ਨਾਂ ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਮਿੱਟ ਛਾਪ ਛੱਡੀ, ਉਹ ਹੈ ਮਾਈ ਭਾਗੋ । ਮਾਈ ਭਾਗੋ ਹੀ ਮਰਦਾਵਾਂ ਵੇਸ ਧਾਰਨ ਕਰ ਸਨਮੁਖ ਯੁਧ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ । ਆਪ ਅੱਗੇ ਹੋ ਮੁਗ਼ਲਾਂ