ਹਿੰਦੀ ਵਾਲਿਆਂ ਉਦਾਹਰਣ ਦਿਤੇ ਹਨ :-(ਸ਼ਾਯਦ ਬੀਰ ਸਤ ਸਈ ਦਾ ਛੰਦ ਹੈ)
ਪਾਵਸ ਮੇਂ ਹੀ ਧਨੁਸ਼ ਅਬ, ਸਰਿਤਾ ਤੀਰ ਹੀ ਤੀਰ ।
ਰੋਦਨ ਹੀ ਮੇਂ ਲਾਲਦ੍ਰਿਗ ਨੌ ਰਸ ਹੀ ਮੇਂ ਬੀਰ ।
ਤੀਰ ਦੇ ਦੋ ਅਰਥ ਹਨ, ਨਦੀ ਕਿਨਾਰਾ, ਧਨੁਸ਼ਬਾਨ ਦੇ ਤੀਰ। ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਣ ਹਿੰਦੀ ਵਾਲਿਆਂ ਰਾਮਾਯਣ ਚੋਂ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।
ਰਾਵਣ ਸਿਰ ਸਰੋਜ ਬਨਚਾਰੀ ।
ਚਲਿ ਰਘੁਬੀਰ ਸਿਲੀਮੁਖ ਧਾਰੀ ।
ਇਸ ਨੂੰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਲੀ ਚੌਪਾਈ, ਹੋਰ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਹ ਹੈ :-
ਤੁਰਤ ਉਠਾਇ ਕੋਪ ਰਘੁਨਾਯਕ । ਛਾਂੜੇ ਅਤਿ ਕਰਾਲ ਬਹੁ ਸਾਯਕ ।
ਰਾਮ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਿਆਵਨੇ ਸਾਯਕ ਕਹਿਏ ਤੀਰ ਛਡੇ, ਜਿਹੜੇ ਰਾਵਣ ਦੇ ਸਿਰ ਰੂਪੀ ਕੰਵਲ ਬਨ ਵਿੱਚ ਭੋਰੇ ਰੂਪ ਹੋ ਕਰ ਘੁਸ ਗਏ । ਸਿਲੀ ਮੁਖ ਦੇ ਅਰਥ ਤੀਰ ਭੀ ਹੈ ਤੇ ਭੰਵਰਾ ਭੀ। ਸੋ ਇਸ ਛੰਦ 'ਚ ਸਿਲੀ ਮੁਖ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੀ ਖੂਬੀ ਹੈ ।
ਓਰਦੂ ਉਦਾਹਰਣ :-
ਸਨਮਕਦਹ ਮੇਂ ਮਹਵਿ ਬੁਤ ਭੀ ਹੈ, ਨਮਾਜ਼ ਮੈਂ ਕਿਬਲਾ ਰੁ ਭੀ ਹੈ ।
ਸ਼ੇਖ ਮੇਰਾ ਖ਼ੂਬ ਹੈ ਪੀਰ ਭੀ ਹੈ ਗੁਰੂ ਭੀ ਹੈ ।
ਏਥੇ 'ਪੀਰ' ਦੇ ਤੇ ਗੁਰੂ ਦੇ ਅਰਥ ਗੁੱਝੇ ਹਨ, ਪਖੰਡੀ, ਧੋਖੇ- ਬਾਜ । ਇਸ ਅਲੰਕਾਰ 'ਚ ਵਿਅੰਗਾਰਥ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ ।
ਮੂਲ ਵਿਸ਼ਯ-ਸ਼ਬਦਾਲੰਕਾਰ-ਇੱਥੇ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ।
ਸਮਾਪਤਮਸਤੂ ਸ਼ੁਭਮਸਤੂ ॥
-----------------------
