ਤੇ ਮਾਨਵਤਾਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਚੇਤ-ਅਚੇਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਰੋਲ ਨੂੰ ਦੱਬਵੀਂ ਸੁਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਨ ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਵੀ ਕੇਵਲ ਦਿੱਬ-ਸੰਦੇਸ਼ ਦਾ ਸੰਵਾਹਕ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਇਕ ਚੇਤੰਨ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪ੍ਰਾਣੀ ਵੀ ਹੈ। ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਦੁੱਖ ਦੇਖ ਕੇ ਉਹ ਪੱਥਰ ਨਹੀਂ ਬਣ ਸਕਦਾ। ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਕੋਲ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸਮੱਰਥਾ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ-ਚੋਣ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਵੀ ਹੈ। 'ਅਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਨਜ਼ਰ' (ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਹਾਰ) ਅਤੇ 'ਫ਼ਰਾਮੁਰਜ਼ ਦੀ ਵਿਲਕਣੀ' (ਮਟਕ ਹੁਲਾਰੇ) ਆਦਿ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿਚ ਉਹ, ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਰੱਬ-ਸਿਰਜਤ ਹੋਂਦ ਹੋਣ ਦੇ ਸੱਚ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਕੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਨਿਰਣੈਕਾਰੀ ਇੱਛਾ-ਸ਼ਕਤੀ ਤੇ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਣ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਅਰਸ਼ਾਂ ਵਲ ਨਜ਼ਰ' ਪੜ੍ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ:
ਅੱਖੀਆਂ ਜੇ ਘੁਮਿਆਰ ਮੈਂਡੜਾ, ਸਿਰ ਮੇਰੇ ਤੇ ਲਾਂਦਾ,
ਸਹੁੰ ਅੱਲਾ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਸਦਾ ਮੈਂ, ਅਰਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਰਹਾਂਦਾ,
ਹੁਣ ਅੱਖਾਂ ਹਨ ਮੱਥੇ ਥੱਲੇ, ਰੁਖ ਏਹਨਾਂ ਦਾ ਹੇਠਾਂ
ਨੀਵੀਂ ਤੱਕ ਮੇਰੀ ਇਸ ਰੁਖ ਤੋਂ ਜੋਰ ਨ ਪਾਰ ਵਸਾਂਦਾ॥
ਇਹ ਤਾਂ ਸੱਚ ਅਜ਼ਲ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਸਿਰ ਤੇਰੇ ਨਹੀਂ ਲਾਈਆਂ
ਪਰ ਗਿੱਚੀ ਦੀਆਂ ਨਾੜਾਂ ਉਸਨੇ, ਲਚਕਾਂ ਦੇ ਦੇ ਪਾਈਆਂ
ਦਿੱਤੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਨਜ਼ਰ ਦੀ, ਤੱਕੇ, ਹੇਠਾਂ, ਉੱਪ ਚੁਫ਼ੇਰੇ-
ਹੁਣ ਜੇ ਲੋਅ ਉਤਾਹਾਂ ਲਾਵੇਂ, ਤਾਂ ਤੇਰੀਆਂ ਵਡਿਆਈਆਂ।।
ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮੱਰਥਾ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਵਿਚ ਹੋ ਰਹੇ ਬਲ-ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਹੈ। ਮੱਧਕਾਲੀ ਆਦਰਸ਼ਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਕਰੜੀ ਗਰਿਫ਼ਤ ਵਿਚ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਸੁਚੇਤ ਮਨ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮੱਰਥਾ ਤੇ ਇੱਛਾ-ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਅਦਿੱਸ ਦੈਵੀ ਸੋਮੇ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਚੇਤਨਾ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਕਾਰਨ ਉਸਦਾ ਅਚੇਤ ਮਨ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਦੇ ਲੌਕਿਕ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਵੀ ਸਮੱਰਥਾ ਅਤੇ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਮਿਥਦਾ ਹੈ। ਭਾਈ ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਅਚੇਤ ਮਨ ਦਾ ਇਹ ਤਣਾਉ ਉਸਦੇ 'ਕਵੀ' ਅਤੇ 'ਕਵੀ-ਕਰਮ' ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਵਿਚ ਵੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਗੋਚਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੁਚੇਤ ਪੱਧਰ ਤੇ ਉਹ ਕਵੀ ਨੂੰ 'ਫੁਹਾਰੇ', 'ਬੰਸਰੀ' ਜਾਂ 'ਵੀਣਾ' ਵਾਂਗ ਦੁਜੈਲੀ ਹੋਂਦ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਅਦਿੱਸ ਦੈਵੀ-ਸੱਤਾ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਸੰਚਾਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਚੇਤ ਪੱਧਰ ਤੇ ਕਵੀ ਨੂੰ ਇਕ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਤੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਰਚਨਾ-ਧਰਮੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਅਸਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰੂਪਮਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਉਸਦੀਆਂ ਇਹ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ: ਪਹਿਲੀ ਵਿਚ ਦਿੱਬਤਾ ਤੇ ਦੂਸਰੀ ਵਿਚ ਲੌਕਿਕ ਮਾਨਵੀ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਸਰੋਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ:
