ادھِآِا تیجا

آد کال دے ساهِّت دیآں پرمُّکھ دھاراواں تے مُول پروِرتیآں

آد کال وِچ رچے تے ساڈے تک پُّجے ساهِّت سںبںدھی سںکھےپ چرچا پِچھلے ادھِآِا وِچ کیتی جا چُّکی هَے ۔ اےتھے اسیں بھِنّ بھِنّ دھاراواں ادھین رچے گاے ساهِّت اتے اُّگھے ساهِّتکاراں دی دےن بارے وِستار-پُوروک وِچار کرنی هَے اتے اُنھاں پروِرتیآں جاں رُّچیآں دا وی پُورن- بھاںت وِسلےسن کرنا هَے, جِنھاں ادھین ِاس ساهِّت دی سِرجنا هوای۔

(ا) ناتھ جوگیآں دا ساهِّت

پںجابی ساهِّت دے لگبھگ سارے ِاتِهاسکار هُن ِاس وِچار نال سهِمت هن کِ ساڈے ساهِّت دا آرںبھ ناتھ جوگیآں دیآں رچناواں نال هُںدا هَے۔ ِاه جوگی اّٹھویں سدی توں گِآرویں سدی تک سارے اُّتر-پّچھمی بھارت وِچ پھَےلے هواے سن۔ جوگ مّت دے آرںبھ بارے وِدواناں وِچ کاپھی متبھےد هَے۔ جوگ دا ارتھ جُڑنا, ارتھات من دی سادھنا دُآرا آتما نُوں پرماتما نال جوڑنا تے کِسے اںتریو دے دِّب رهّس دی پراپتی کرنا هَے, جِس وِچوں 'انهد ناد' سُناای دِںدا هَے تے کِسے گُّجھے گِآن دے کُآڑ کھُّلھ جاںدے هن ۔ جوگ مت نے سماجِک کھےتر وِچ وی کاپھی سُدھار لِآںدے اتے مےلِآں, بھںڈارے تے لںگر دا رِواج پايا۔ آم لوکاں نُوں وِسے وِکاراں توں دُور کرن دا ےتن کیتا اتے راجِآں وِچوں وی اّےاسی دُور کرکے اُنھاں نُوں آپنے شِّش بنايا۔

کُجھ وِدوان جوگیآں دُآرا رچے ساهِّت نُوں پںجابی منّن توں ِانکاری هن, کِاُں جو هِںدی ساهِّت والے وی آپنے ساهِّت دا آرںبھ ِانھاں جوگیآں دیآں رچناواں توں مِتھدے هن, پر ڈاکٹر موهن سِںگھ دیوانا نے اُداهرناں تے دلیلاں نال سِّدھ کیتا هَے کِ بهُت سارے اُّگھے جوگیآں دی رچنا پںجابی وِچ هَے, جاں اُس اُّتے پںجابی دی پان چڑھی هوای هَے۔ آپنے وِچاراں دی پُسٹی وِچ اُه لِکھدے هن کِ ِانھاں جوگیآں دیآں بهُت ساریآں تھےهاں, نِسانیآں تے مّٹھ پںجاب وِچ هن, جِوےں گورکھ ناتھ دا جنم, گورکھپُر, تهِسیل گُجرکھان جِلھا راولپِںڈی وِچ هويا۔ گورکھ دا ٹِّلا جِهلم وِچ هَے۔ پِساور وِچ 'گورکھ هّٹڑی اتے سِآلکوٹ وِچ 'پُورن دا کھُوه' پرسِّدھ هن ۔ رتن ناتھ جِهڑا گورکھ دا چےلا سی. اُس دی تھاں وی پِساور وِچ مِلدی هَے۔ چَورںگی ناتھ دی دھُونی ابوهر وِچ هَے تے چرپٹ ناتھ نُوں چںبے رِآست دا راجگُرُو منِّآ جاںدا هَے۔ ِانھاں نِسانیآں دے آدھار تے اسیں کهِ سکدے هاں کِ کِاُں جو اُه پںجاب وِچ رهے, وِچرے جاں اّڈے کاِام کیتے اتے پںجابیآں وِچ آپنے مّت دا پرچار کیتا, ِاس لای اُنھاں دُآرا رچِت ساهِّت, اُس وےلے دی ساهِّتِک بولی جاں لوک-بولی وِچ هَے, جِس اُّتے سںت بھاکھا دا اسر جرُور هَے۔ اُس وےلے اپبھرںس تے اجوکیآں بولیآں دے پھرک جاں وکھےوےں اےنے گھّٹ سن کِ ِانھاں نُوں هِںدی تے پںجابی والے دووےں آپنا مُول سوما منّدے هن۔ جے گهُ نال دےکھیاے تاں ِانھاں ناتھ جوگیآں دی بولی دا پِںڈا نِرول پںجابی هَے, بھاوےں اُس اُّتے سادھ-بھاکھا دی پان جرُور چڑھی