ਵੇਰਵਾ

੧. ਕਲਾ

੨. ਮੀਰਾਂ ਬਾਈ

੩. ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਿਮਾਲਾ ਤੇ

੪. ਨੀ

੫. ਗਿਰਝ

੬. ਗੱਭਰੂ ਦਾ ਗੀਤ  

੭. ਦੋ ਖਿਆਲ

੮. ਕਿਰਨਾਂ

੯. ਸਰੂ  

੧੦. ਵਾਰਸ

੧੧. ਤੁਲਸੀ ਪੂਜਾ  

੧੨. ਸਾਈਆਂ  

੧੩. ਹੱਲ ਰੱਖ  

੧੪. ਬੁੱਤ ਘਾੜੇ ਨੂੰ  

੧੫. ਕਵੀਆ  

੧੬. ਤਾਨ ਸੈਣ  

੧੭. ਗੁਲਦਸਤਾ  

੧੮. ਆਜ਼ਾਦੀ

੧੯. ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਧਰਤੀ  

੨੦. ਚਾਣਕੇ

੨੧. ਖਿਆਲੀ ਤਸਵੀਰ  

੨੨. ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ  

੨੩. ਗੁਲਦਸਤਾ  

੨੪. ਮਾਨਣੀ  

२५.ਮਾਂ

੨੬. ਨਮੋ ਅੰਧਕਾਰੇ  

੨੭. ਕਲਜੁਗ  

੨੮. ਦੇਸ ਦਾ ਗੀਤ  

੨੯. ਗੁਲਦਸਤਾ  

੩੦. ਹੁਨਰ ਵਿੱਚ ਲੀਨ  

੩੧. ਡਾਕਟਰ ਰਵਿੰਦਰ ਨਾਥ ਟੈਗੋਹ  

੩੨. ਇਕ ਸੀਨ ਦੇਖ ਕੇ  

੩੩. ਪੰਜਾਬੀ  

੩੪. ਰੇਸ਼ਮ ਦਾ ਕੀੜਾ  

੩੫. ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ 

੩੬. ਨਿੱਕੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜੋਤ  

੩੭. ਗੁਲਦਸਤਾ  

੩੮. ਉੱਨੀ ਸੌ ਸੰਤਾਲੀ

੩੯. ਲੌ ਜੀ 

੪੦. ਸੋਰਠਾ 

੪੧. ਇਨਸਾਨੀ ਜੁਗ  

੪੨. ਗੁਲਦਸਤਾ

੪੩. ਮਹਾਂ ਕਵੀ ਡਾਂਟੇ ਨਾਲ  

੪੪. ਭਾਈ ਨੰਦ ਲਾਲ

 

ਭੂਮਿਕਾ

ਕੋਮਲ ਹੁਨਰ ਮੁੱਢ ਤੋਂ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੇ ਇਉਂ ਕਹਿ ਲਈਏ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਰੂਪ ਬਣਕੇ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਚਲਦੇ ਰਹੇ ਹਨ ਤਾਂ ਵੀ ਕੋਈ ਅਲੋਕਾਰ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਹਾਲੀ ਤਕ ਮਨੁੱਖ ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਰਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਿਆ ਤੇ ਅਗੇ ਤੋਂ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਆਸ ਹੈ। ਕੋਮਲ ਹੁਨਰ ਸਿਆਣੇ ਮਿਤਰ ਵਾਂਙ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਰਹਿ ਕੇ ਸਾਨੂੰ ਕਈ ਗੱਲਾਂ ਸੁਝਾਉਂਦੇ ਹਨ । ਦਾਨਾ ਦੋਸਤ ਉਸਤਾਦ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਪਰ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਪਲਟਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਸਾਥੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਾਥੋਂ ਓਪਰੀ ਸ਼ਕਲ ਨਹੀਂ ਧਾਰਦਾ। ਸਾਡੇ ਹੀ ਚੁਗਿਰਦੇ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਵਾਂਙ ਹੀ ਗੁਜ਼ਰ ਕਰਕੇ ਸਾਨੂੰ ਉਚਿਆਂ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਸਾਡੀਆਂ ਹੀ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਕੇ ਸਾਨੂੰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੁਣਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਵੀ ਸੋਹਣੀਆਂ ਤੇ ਨਵੀਆਂ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ । ਗੂੜਾ ਮਿੱਤਰ ਰੋਣੇ ਧੋਣੇ ਸੁਣ ਕੇ ਮੋਢੇ ਹੱਥ ਧਰ ਕੇ ਹੰਝੂਆਂ ਨੂੰ ਪੋਟੇ ਨਾਲ ਝਾੜ ਕੇ ਸਾਡੀ ਦਰਦ ਕਹਾਣੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਗ਼ਮੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਤੇ ਹੰਝੂ ਸੁਟਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਇਕ ਟਿਕਾਣੇ ਸਿਰ ਪੁਜੇ ਹੋਂਦੇ ਹਾਂ, ਡੁਸਕਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇ “ਆ ਵਾਲੇ ਮੁਕਾਮ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜੇ ਹੋਏ ਹੋਂਦੇ ਹਾਂ । ਮੁਕਦੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੋਈ ਪਈ ਕਵਿਤਾ ਡੂੰਘੀ ਸਾਥਣ ਹੈ। ਉਹ ਸੁਰ ਸਿਰ ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸੁਣਾ ਕੇ ਸੁਖੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ । ਸਾਡੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਾਉਣਾ ਜਾਂ ਸਾਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਣ ਲਈ, ਕੁਝ ਸੁਝਾਉਣ ਲਈ ਜੀਵਨ ਨਾਲ

ਮਿਲਦੀਆਂ ਜੁਲਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਸਭ ਸਚਿਆਈ ਹੈ । ਸੱਚ ਸੁਖ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਖੁਸ਼ੀ ਬਖਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਖੁਸ਼ੀ ਕੀ ਹੈ ? ਸੁੰਦਰਤਾ ਸੁਹੱਪਣ । ਏਸੇ ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਨੂੰ ਸਾਡੇ ਤੱਤ ਵੇਤੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ “ਸਤਿਅਮ ਸ਼ਿਵਮ ਸੁੰਦਰਮ” ( ਸੱਚੀ, ਸੁਖਦਾਈ ਤੇ ਸੁੰਦਰ ) ਕਿਹਾ ਹੈ ।

ਕਲਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋਵੇ ਓਸ ਨੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਰੂਪ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨੀ ਹੈ । ਸਤਿ ਦਾ ਰੂਪ ਵੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਹੈ। ਏਸੇ ਗੱਲ ਨੂੰ ਏਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਹਿ ਦਿਓ ਪਈ:-

ਕਲਾ ਯੋਗ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ ਰੂਪ ਜਿਦ੍ਹਾ ਹੈ ਧਿਆਨ ।

ਕਲਾ ਸਵਾਰੇ ਜਗਤ ਨੂੰ ਕਲਾ ਰਚੇ ਭਗਵਾਨ ।

ਕਲਾ ਨੇ ਜੱਗ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੈ । ਸਮਾਜੀ ਭਾਰ ਨੂੰ ਹੌਲਾ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਕੁਹਜਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਦੇ ਸੁਝਾਅ ਦਸਣੇ ਹਨ। ਗੱਲ ਕੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਪਾਸਿਓਂ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾ- ਉਣਾ ਹੈ । ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਉਣਾ ਹੀ ਅਗਾਂਹ ਵਧੂ ਖਿਆਲ ਹੈ । ਸੁੰਦਰਤਾ ਨੇ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਰਚਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਭਗਵਾਨ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਸੋਮਾਂ ਮੰਨਿਆ ਤੇ ਨਮਸਕਾਰਿਆ। “ਨਮੋ ਚੰਦਰ ਚੰਦਰੇ” ਕਹਿਕੇ ਸਤਿਕਾਰ ਕੀਤਾ। ਸਾਡੀ ਸੂਝ ਕਲਾ ਜਾਂ ਹੁਨਰ ਨੇ ਜੋ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ੈ ਤੱਕੀ ਜਾਂ ਓਹਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਸੋਹਣੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਸੀ ਓਹਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਰੂਪ ਆਖਿਆ । ਭਗਵਾਨ ਸਾਡੀਆਂ ਸੂਝਾਂਦੀਆਂ ਸੁੰਦਰਤਾਈਆਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਨਾਂ ਹੈ।

ਹੁਨਰ ਸੱਚੇ ਹੁਸਨ ਨੂੰ ਪੂਜਣ ਵਾਲਾ ਤੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ । ਮੀਰਾਂ ਬਾਈ ਦੀ ਬਾਣੀ ਵਿਚ "ਗਿਰਧਰ" ਜੀ ਅਨਾਸ ਰੂਪ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਹਨ । ਭਗਤਣੀ ਨੇ ਰਾਜਸੀ ਠਾਠ ਵਿਚ ਹੈਂਕੜ, ਬੋ ਤੇ ਜਬਰ ਦੀ ਕੁਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇਖੀ। ਦਿਲ ਉਟਕਿਆ