ਰਾਸਿ॥ (੨) ਨਾਨਕ ਸਚੁ ਸੁਚਿ ਪਾਈਐ ਤਿਹ

ਸੰਤਨ ਕੈ ਪਾਸਿ ॥੧॥

ਅਰਥ- ੧. ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ਾਹ ਹਨ ਤੇ ਉਹੋ ਹੀ (ਉੱਤਮ) ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਹਰੀ ਨਾਮ ਰੂਪੀ ਰਾਸ ਹੈ ਤੇ ਸੱਚ ਰੂਪੀ ਦੌਲਤ ਹੈ। ੨. ਹੇ ਨਾਨਕ! ਇਹਨਾਂ (ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੇ) ਸੰਤਾਂ ਪਾਸੋਂ ਹੀ ਸੱਚ ਤੇ ਪਵਿੱਤ੍ਰਤਾ ਦੀ ਦੌਲਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ॥੧॥

ਪਵੜੀ ॥

(੧) ਸਸਾ ਸਤਿ ਸਤਿ ਸਤਿ ਸੋਊ॥ (੨) ਸਤਿ

ਪੁਰਖ ਤੇ ਭਿੰਨ ਨ ਕੋਊ॥ (੩) ਸੋਊ ਸਰਨਿ

ਪਰੈ ਜਿਹ ਪਾਯੰ॥ (੪) ਸਿਮਰਿ ਸਿਮਰਿ ਗੁਨ

ਗਾਇ ਸੁਨਾਯੰ॥ (੫) ਸੰਸੈ ਭਰਮੁ ਨਹੀਂ ਕਛੁ

ਬਿਆਪਤ ॥ (੬) ਪ੍ਰਗਟ ਪ੍ਰਤਾਪੁ ਤਾਹੂ ਕੋ

ਜਾਪਤ॥ (੭) ਸੋ ਸਾਧੂ ਇਹ ਪਹੁਚਨਹਾਰਾ॥

(੮) ਨਾਨਕ ਤਾ ਕੈ ਸਦ ਬਲਿਹਾਰਾ ॥੩॥

ਅਰਥ - ੧. ਸਸੇ ਦੁਆਰਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਸੱਚ ਹੈ, ਸੱਚ ਹੈ, ਸੱਚ ਹੈ। ੨. ਉਸ ਸਤਿ ਸਰੂਪ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਵਖਰਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ। ੩. ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸ਼ਰਨ ਉਹੋ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ (ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਉਹ) ਆਪ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ੪. ਫਿਰ (ਉਹ ਸ਼ਰਨ ਪਿਆ ਪੁਰਸ਼) ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਆਪਣੀ ਰਸਨਾ ਨਾਲ ਸਿਮਰ ਸਿਮਰਕੇ ਤੇ ਗਾ ਗਾ ਕੇ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ੫. ਹੁਣ ਉਸ ਪੁਰਸ਼ ਨੂੰ ਸੰਸਾ ਤੇ ਭਰਮ ਕੁਛ ਨਹੀਂ ਵਿਆਪਦਾ। ੬. (ਕਿਉਂਕਿ) ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦਾ ਪ੍ਰਤਾਪ (ਜਲਾਲ) ਪ੍ਰਤੱਖ ਦਿਖਾਈ ਦੇਂਦਾ ਹੈ।

੭. ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਸਾਧੂ ਹੈ ਤੇ ਉਹੋ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣਹਾਰਾ ਹੈ। ੮. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਐਸੇ ਸਾਧੂ ਪੁਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ॥੩॥

ਸਲੋਕੁ ॥

(੧) ਧਨੁ ਧਨੁ ਕਹਾ ਪੁਕਾਰਤੇ ਮਾਇਆ ਮੋਹ

ਸਭ ਕੂਰ ॥ (੨) ਨਾਮ ਬਿਹੂਨੇ ਨਾਨਕਾ ਹੋਤ

ਜਾਤ ਸਭੁ ਧੂਰ ॥੧॥

ਅਰਥ- ੧. ਮਾਇਆ ਮਾਇਆ ਕੀ ਪੁਕਾਰਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਮਾਇਆ ਦਾ ਮੋਹ ਸਭ ਝੂਠ ਹੈ। ੨. ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੇ ਜੀਵ ਸਭ ਧੂੜ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੇ ਨਾਨਕ ! ॥੧॥

ਪਵੜੀ।।

(੧) ਧਧਾ ਧੂਰਿ ਪੁਨੀਤ ਤੇਰੇ ਜਨੂਆ॥ (੨) ਧਨਿ

ਤੇਊ ਜਿਹ ਰੁਚ ਇਆ ਮਨੂਆ ॥ (੩) ਧਨੁ ਨਹੀਂ

ਬਾਛਹਿ ਸੁਰਗ ਨ ਆਛਹਿ॥ (੪) ਅਤਿ ਪ੍ਰਿਅ

ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਾਧ ਰਜ ਰਾਚਹਿ॥ (੫) ਧੰਧੇ ਕਹਾ

ਬਿਆਪਹਿ ਤਾਹੂ॥ (੬) ਜੋ ਏਕ ਛਾਡਿ ਅਨ ਕਤਹਿ

ਨ ਜਾਹੂ॥ (੭) ਜਾ ਕੈ ਹੀਐ ਦੀਓ ਪ੍ਰਭ ਨਾਮ॥

(੮) ਨਾਨਕ ਸਾਧ ਪੂਰਨ ਭਗਵਾਨ ॥੪॥

ਅਰਥ - ੧. ਧਧੇ ਦੁਆਰਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ! ਤੇਰੇ ਭਗਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਹੈ। ੨. ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਧੰਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਸ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਚਰਨ ਧੂੜ ਲੈਣ ਦੀ ਰੁਚੀ

ਕਹਤ ਸੁਨਤ ਕਛੁ ਜੋਗੁ ਨ ਹੋਊ॥ (੫)

ਙਿਆਨੀ ਰਹਤ ਆਗਿਆ ਦ੍ਰਿੜੁ ਜਾ ਕੈ॥ (੬)

ਉਸਨ ਸੀਤ ਸਮਸਰਿ ਸਭ ਤਾ ਕੈ॥ (੭)

ਙਿਆਨੀ ਤਤੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੀਚਾਰੀ॥ (੮)

ਨਾਨਕ ਜਾ ਕਉ ਕਿਰਪਾ ਧਾਰੀ ॥੫॥

ਅਰਥ- ੧. ਙੰਙੇ ਦੁਆਰਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ ਮੂੰਹੋਂ (ਫੋਕੀਆਂ) ਗੱਲਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਗਿਆਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ੨. ਨਾ ਹੀ ਸ਼ਾਸਤ੍ਰਾਂ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਜੁਗਤੀਆਂ ਕਰਕੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ੩. ਗਿਆਨੀ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਇਸਥਿਤ ਹੈ। ੪. ਸਿਰਫ ਮੂੰਹ ਨਾਲ ਕਹਿਣ ਨਾਲ ਤੇ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਜੋਗ (ਜੁੜਨਾ) ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ੫. ਗਿਆਨੀ ਉਹ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦ੍ਰਿੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ੬. ਫਿਰ ਉਸ ਪੁਰਸ਼ ਲਈ ਗਰਮੀ ਤੇ ਸਰਦੀ ਸਭ ਇਕ ਸਮਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ੭. ਤੇ ੮. ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਪੁਰਸ਼ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪੇ ਕਿਰਪਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਉਹ ਤਤੁ (ਅਸਲੀਅਤ) ਦਾ ਵੀਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਗਿਆਨੀ ਹੈ ॥੫॥

ਸਲੋਕੁ ॥

(੧) ਆਵਨ ਆਏ ਸ੍ਰਿਸਟਿ ਮਹਿ ਬਿਨੁ ਬੂਝੇ

ਪਸੁ ਢੋਰ ॥ (੨) ਨਾਨਕ ਗੁਰਮੁਖਿ ਸੋ ਬੁਝੈ ਜਾ

ਕੈ ਭਾਗ ਮਥੋਰ ॥੧॥

ਅਰਥ - ੧. ਇਹ ਜੀਵ ਆਉਣ ਮਾਤ੍ਰ ਹੀ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਏ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਿਨਾਂ ਕੁਛ ਜਾਣੇ ਉਹ ਭਾਰ ਢੋਣ ਵਾਲੇ ਪਸ਼ੂ

ਹਨ। ੨. ਹੇ ਨਾਨਕ! ਇਸ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਆਉਣ ਦੇ ਆਪਣੇ ਮਨੋਰਥ ਨੂੰ ਉਹੋ ਪੁਰਸ਼ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਮਥੇ ਦੇ ਭਾਗ (ਉੱਤਮ) ਹਨ॥੧॥

ਪਉੜੀ॥

(੧) ਯਾ ਜੁਗ ਮਹਿ ਏਕਹਿ ਕਉ ਆਇਆ ॥

(੨) ਜਨਮਤ ਮੋਹਿਓ ਮੋਹਨੀ ਮਾਇਆ॥

(੩) ਗਰਭ ਕੁੰਟ ਮਹਿ ਉਰਧ ਤਪ ਕਰਤੇ॥

(੪) ਸਾਸਿ ਸਾਸਿ ਸਿਮਰਤ ਪ੍ਰਭੁ ਰਹਤੇ ॥ (੫)

ਉਰਝਿ ਪਰੇ ਜੋ ਛੋਡਿ ਛਡਾਨਾ॥ (੬)

ਦੇਵਨਹਾਰੁ ਮਨਹਿ ਬਿਸਰਾਨਾ ॥ (੭) ਧਾਰਹੁ

ਕਿਰਪਾ ਜਿਸਹਿ ਗੁਸਾਈ॥ (੮) ਇਤ ਉਤ

ਨਾਨਕ ਤਿਸੁ ਬਿਸਰਹੁ ਨਾਹੀ ॥੬॥

ਅਰਥ- ੧. ਇਹ ਜੀਵ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕੇਵਲ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਇਆ ਸੀ। ੨. (ਪਰ) ਇਹ ਜੰਮਦਿਆਂ ਹੀ ਮੋਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਮਾਇਆ ਵਿਚ ਮੋਹਿਆ ਗਿਆ। ੩. ਇਹ ਜੀਵ ਮਾਤਾ ਦੇ ਗਰਭ ਕੁੰਡ ਵਿਚ ਮੂਧੇ ਮੂੰਹ ਤਪ ਕਰਦਾ ਸੀ। ੪. ਉਥੇ ਇਹ ਸ੍ਵਾਸ ਸ੍ਵਾਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਸਿਮਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ੫. ਪਰ ਇਹ ਜੀਵ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਧੰਧਿਆਂ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿ ਇਥੇ ਹੀ ਛੱਡ ਛਡਾ ਕੇ ਚਲੇ ਜਾਣਾ ਹੈ। ੬. ਇਸ ਨੇ ਦੇਵਣਹਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨੋਂ ਭੁਲਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ੭. ਹੇ ਸੁਆਮੀ ਜੀ ! ਜਿਸ ਪੁਰਸ਼ 'ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਕਿਰਪਾ ਕਰਦੇ ਹੋ। ੮. ਉਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਲੋਕ ਤੇ ਪ੍ਰਲੋਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਵਿਸਰਦੇ। ਹੇ ਨਾਨਕ !