ਸੋ ਜੀਵਤ ਜਿਹ ਜੀਵਤ ਜਪਿਆ॥ (੮) ਪ੍ਰਗਟ

ਭਏ ਨਾਨਕ ਨਹ ਛਪਿਆ ॥੨੧॥

ਅਰਥ- ੧. ਙੰਙੇ ਦੁਆਰਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਸਾਕਤ ਬਣਾਇਆ ਹੈ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕਾਲ ਗ੍ਰਸਦਾ ਹੈ। ੨. ਉਹ (ਸਾਕਤ ਪੁਰਸ਼) ਅਨੇਕਾਂ ਜੂਨਾਂ ਵਿਚ ਜੰਮਦੇ ਮਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਤਮ ਰਾਮੁ (ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ) ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਿਆਂ। ੩. ਗਿਆਨ ਤੇ ਧਿਆਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ। ੪. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ੫. ਗਿਣਤੀਆਂ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਛੁਟਦਾ। ੬. ਇਹ ਕੱਚੀ ਗਾਗਰ (ਭਾਵ ਸਰੀਰ) ਜ਼ਰੂਰ ਫੁੱਟ ਜਾਏਗੀ। ੭. ਜਿਨ੍ਹਾਂ (ਪੁਰਸ਼ਾਂ) ਨੇ ਜੀਵਨ ਰੂਪ ਪਰਮੇਸ਼ੁਰ ਨੂੰ ਸਿਮਰਿਆ ਹੈ, ਉਹ ਜੀਉਂਦੇ ਹਨ। ੮. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੁ ਜੀ ਫੁਰਮਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਉਹ ਛਿਪੇ ਨਹੀਂ ਰਹੇ॥੨੧॥

ਸਲੋਕੁ ॥

(੧) ਚਿਤਿ ਚਿਤਵਉ ਚਰਣਾਰਬਿੰਦ ਊਧ

ਕਵਲ ਬਿਗਸਾਂਤ॥ (੨) ਪ੍ਰਗਟ ਭਏ ਆਪਹਿ

ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਨਕ ਸੰਤ ਮਤਾਂਤ ॥੧॥

ਅਰਥ - ੧. ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਕਵਲਾਂ ਨੂੰ ਸਿਮਰਦਾ ਹਾਂ, ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮੇਰਾ ਪੁੱਠਾ ਹੋਇਆ ਹਿਰਦੇ ਰੂਪੀ ਕਵਲ ਖਿੜ ਪਿਆ ਹੈ। ੨. ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ (ਮੇਰੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ) ਆਪ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਜੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਗਏ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਮੈਨੂੰ ਸੰਤਾਂ ਦੇ ਮਤਾਂਤ (ਉਪਦੇਸ਼) 'ਤੇ ਚਲਣ ਕਰਕੇ ਹੋਈ ਹੈ॥੧॥