ਹੈ। ੫. ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪ ਹੀ ਉਤਪੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ (ਭਾਵ ਨਿਰਗੁਣ ਤੋਂ ਸਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਹੋਇਆ ਹੈ)। ੬. ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਪਿਤਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਮਾਤਾ ਹੈ। ੭. ਉਹ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਆਪ ਹੀ ਸੂਖਮ (ਨਾ ਦਿਸਣ ਵਾਲਾ ਸਰੂਪ) ਹੈ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਅਸਥੂਲ (ਮੋਟਾ, ਵੱਡਾ, ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ) ਹੈ। ੮. ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਲੀਲ੍ਹਾ (ਕੌਤਕ) ਜਾਣੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੀ ॥੧॥

(੧) ਕਰਿ ਕਿਰਪਾ ਪ੍ਰਭ ਦੀਨ ਦਇਆਲਾ ॥

(੨) ਤੇਰੇ ਸੰਤਨ ਕੀ ਮਨੁ ਹੋਇ ਰਵਾਲਾ ॥੧ ॥

ਰਹਾਉ ॥

ਅਰਥ- ੧ ਤੇ ੨ ਹੇ ਦੀਨ ਦਿਆਲੂ ਪ੍ਰਭੂ! ਇਹ ਕਿਰਪਾ ਕਰੋ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮਨ ਤੇਰੇ ਸੰਤਾਂ (ਭਗਤਾਂ) ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜ ਬਣੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ।।

ਸਲੋਕੁ ॥

(੧) ਨਿਰੰਕਾਰ ਆਕਾਰ ਆਪਿ ਨਿਰਗੁਨ

ਸਰਗੁਨ ਏਕ॥ (੨) ਏਕਹਿ ਏਕ ਬਖਾਨਨੋ

ਨਾਨਕ ਏਕ ਅਨੇਕ ॥੧॥

ਅਰਥ- ੧. ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਨਿਰਾਕਾਰ (ਆਕਾਰ ਰਹਿਤ) ਹੈ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਆਕਾਰ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਨਿਰਗੁਣ ਸਰੂਪ ਹੈ ਤੇ ਆਪ ਹੀ ਆਕਾਰ ਧਾਰਕੇ ਸਰਗੁਣ ਹੈ। ੨. ਹੇ ਨਾਨਕ ! ਉਸ ਇਕ ਨੂੰ ਇਕ ਕਹਿਕੇ ਹੀ ਵਰਣਨ ਕਰੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੀ ਇਕ ਤੋਂ ਅਨੇਕ ਹੋ ਕੇ ਵਿਚਰ ਰਿਹਾ ਹੈ॥੧॥

ਪਉੜੀ

(੧) ਓਅੰ ਗੁਰਮੁਖਿ ਕੀਓ ਅਕਾਰਾ॥ (੨) ਏਕਹਿ

ਸੂਤਿ ਪਰੋਵਨਹਾਰਾ॥ (੩) ਭਿੰਨ ਭਿੰਨ ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ

ਬਿਸਥਾਰੰ॥ (੪) ਨਿਰਗੁਨ ਤੇ ਸਰਗੁਨ ਦ੍ਰਿਸਟਾਰੰ ॥

(੫) ਸਗਲ ਭਾਤਿ ਕਰਿ ਕਰਹਿ ਉਪਾਇਓ॥

(੬) ਜਨਮ ਮਰਨ ਮਨ ਮੋਹੁ ਬਢਾਇਓ ॥ (੭) ਦੁਹੂ

ਭਾਤਿ ਤੇ ਆਪਿ ਨਿਰਾਰਾ॥ (੮) ਨਾਨਕ ਅੰਤੁ ਨ

ਪਾਰਾਵਾਰਾ ॥੨॥

ਅਰਥ - ੧. ਓਅੰ ਦੁਆਰਾ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਓਅੰ (ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ) ਜੋ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼੍ਰੇਸਟ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਹੀ ਇਹ ਸਾਰਾ ਆਕਾਰ (ਪਸਾਰਾ) ਉਤਪੰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ੨. ਉਹ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਸਾਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਨੂੰ ਇਕ ਸੂਤ੍ਰ (ਤਾਰ) ਵਿਚ ਪਰੋਵਨਹਾਰਾ ਹੈ। ੩. ਉਸ ਨੇ ਤਿੰਨਾਂ ਗੁਣਾਂ (ਰਜੋ, ਤਮੋ ਤੇ ਸਤੋ) ਦਾ ਅੱਡੋ ਅੱਡਰਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ੪. ਓਹੀ ਨਿਰਗੁਣ ਤੋਂ ਸਰਗੁਣ ਰੂਪ ਹੋ ਕੇ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ੫. ਇਸ ਜਗਤ ਦੀ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਤੇ ਕਈ ਜਿਨਸਾਂ ਵਿਚ ਰਚਿਆ ਹੈ। ੬. ਜਨਮ ਮਰਨ ਦਾ ਚੱਕਰ ਚਲਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਜੀਵ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਮੋਹ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ੭. ਪਰ ਉਹ ਪਰਮਾਤਮਾ ਆਪ ਦੋਹਾਂ ਕਿਸਮਾਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ੮. ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਪਾਰ ਉਰਾਰ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ॥੨॥

ਸਲੋਕੁ ॥

(੧) ਸੇਈ ਸਾਹ ਭਗਵੰਤ ਸੇ ਸਚੁ ਸੰਪੈ ਹਰਿ

੭. ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਸਾਧੂ ਹੈ ਤੇ ਉਹੋ ਪਰਮਾਤਮਾ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣਹਾਰਾ ਹੈ। ੮. ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੈਂ ਐਸੇ ਸਾਧੂ ਪੁਰਸ਼ ਤੋਂ ਬਲਿਹਾਰ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ ॥੩॥

ਸਲੋਕੁ ॥

(੧) ਧਨੁ ਧਨੁ ਕਹਾ ਪੁਕਾਰਤੇ ਮਾਇਆ ਮੋਹ

ਸਭ ਕੂਰ ॥ (੨) ਨਾਮ ਬਿਹੂਨੇ ਨਾਨਕਾ ਹੋਤ

ਜਾਤ ਸਭੁ ਧੂਰ ॥੧॥

ਅਰਥ- ੧. ਮਾਇਆ ਮਾਇਆ ਕੀ ਪੁਕਾਰਦੇ ਹੋ, ਇਹ ਮਾਇਆ ਦਾ ਮੋਹ ਸਭ ਝੂਠ ਹੈ। ੨. ਨਾਮ ਤੋਂ ਵਿਹੂਣੇ ਜੀਵ ਸਭ ਧੂੜ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੇ ਨਾਨਕ ! ॥੧॥

ਪਵੜੀ।।

(੧) ਧਧਾ ਧੂਰਿ ਪੁਨੀਤ ਤੇਰੇ ਜਨੂਆ॥ (੨) ਧਨਿ

ਤੇਊ ਜਿਹ ਰੁਚ ਇਆ ਮਨੂਆ ॥ (੩) ਧਨੁ ਨਹੀਂ

ਬਾਛਹਿ ਸੁਰਗ ਨ ਆਛਹਿ॥ (੪) ਅਤਿ ਪ੍ਰਿਅ

ਪ੍ਰੀਤਿ ਸਾਧ ਰਜ ਰਾਚਹਿ॥ (੫) ਧੰਧੇ ਕਹਾ

ਬਿਆਪਹਿ ਤਾਹੂ॥ (੬) ਜੋ ਏਕ ਛਾਡਿ ਅਨ ਕਤਹਿ

ਨ ਜਾਹੂ॥ (੭) ਜਾ ਕੈ ਹੀਐ ਦੀਓ ਪ੍ਰਭ ਨਾਮ॥

(੮) ਨਾਨਕ ਸਾਧ ਪੂਰਨ ਭਗਵਾਨ ॥੪॥

ਅਰਥ - ੧. ਧਧੇ ਦੁਆਰਾ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਹੇ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ! ਤੇਰੇ ਭਗਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਹੈ। ੨. ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਧੰਨ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਸ ਪਵਿੱਤ੍ਰ ਚਰਨ ਧੂੜ ਲੈਣ ਦੀ ਰੁਚੀ

ਹੈ। ੩. (ਉਹ ਪੁਰਸ਼ ਵੀ ਧੰਨ ਹਨ, ਜੋ) ਧਨ ਦੀ ਇੱਛਿਆ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤੇ ਸਵਰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੋੜਦੇ। ੪. ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰੀਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭਗਤ ਜਨਾਂ ਦੀ ਚਰਨ ਧੂੜੀ ਵਿਚ ਰਚੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ੫. ਉਹਨਾਂ (ਭਲੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ) ਨੂੰ ਸੰਸਾਰਕ ਧੰਧੇ ਕਦੋਂ ਵਿਆਪਦੇ ਹਨ, ੬. ਜਿਹੜੇ ਇਕ (ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਦਰ) ਛਡਕੇ ਹੋਰ ਕਿਤੇ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦੇ। ੭. ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ੮. ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹੀ ਪੂਰਨ ਅਕਾਲ ਪੁਰਖ ਦੇ ਸਾਧੂ ਹਨ ਅਥਵਾ ਉਹ ਪੂਰਾ ਸਾਧੂ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ॥੪॥

ਸਲੋਕ ॥

(੧) ਅਨਿਕ ਭੇਖ ਅਰੁ ਙਿਆਨ ਧਿਆਨ ਮਨਹਠਿ

ਮਿਲਿਅਉ ਨ ਕੋਇ॥ (੨) ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਕਿਰਪਾ

ਭਈ ਭਗਤੁ ਙਿਆਨੀ ਸੋਇ ॥੧॥

ਅਰਥ- ੧. ਮਨ ਦੇ ਹਠ ਕਰਕੇ, ਅਨੇਕ ਭੇਖ ਧਾਰਨ ਨਾਲ, ਗਿਆਨ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਧਿਆਨ ਲਾਉਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ। ੨. ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਪੁਰਸ਼ 'ਤੇ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਹੋਈ ਹੈ, ਉਹ ਭਗਤ ਹੈ ਤੇ ਉਹੋ (ਅਸਲ) ਗਿਆਨ ਹੈ॥੧॥

ਪਉੜੀ॥

(੧) ਙੰਙਾ ਙਿਆਨੁ ਨਹੀਂ ਮੁਖ ਬਾਤਉ॥ (੨)

ਅਨਿਕ ਜੁਗਤਿ ਸਾਸਤ੍ਰ ਕਰਿ ਭਾਤਉ॥ (੩)

ਙਿਆਨੀ ਸੋਇ ਜਾ ਕੈ ਦ੍ਰਿੜ ਸੋਊ॥ (੪)