ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਭੁਗਤਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਕੋਹੋ ਜਿਹੀ ਅਜੀਬ ਮਾਂ ਹੈ ਇਹ। 'ਉਹ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਕਦੇ ਘੱਟ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਤਾਂ ਵੀ  ਇਸ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੇ ਟਾਈਮ ਟੇਬਲ ਦਾ ਏਨਾ ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਕਿੰਨਾ ਮਿੱਠਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ ਇਹ।। "ਜਿਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸਮਾਦੀ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਅਕੇਵਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦਾ ਰਹੱਸ ਨਹੀਂ ਪਛਾਤਾ। ਸਿੱਧੇ ਸਾਦੇ ਅਤੇ ਲੋੜਾਂ-ਥੁੜਾਂ ਭਰੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿੰਨੀ ਖੁਸ਼ੀ, ਕਿੰਨਾ ਸੰਤੋਖ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਣ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਹੇ ਇਸ ਨਿੱਕੇ ਜਿਹੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ। ਵੱਡੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕਦੇ ਏਨੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਅਤੇ ਚਾਹ ਲਈ ਕੁੱਕਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖੇ ਹੋਏ ਪਾਣੀ ਨੇ ਉਬਲ ਕੇ ਮੇਰਾ ਧਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਚਾਹ ਦਾ ਸਾਮਾਨ ਟ੍ਰੇ ਵਿੱਚ ਚੁੱਕੀ ਜਾਂਦੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬੀ ਜੀ ਨੇ ਡ੍ਰਾਇੰਗ ਰੂਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪੁੱਛਿਆ, "ਕੀ ਗੱਲ ਪੁੱਤਰ, ਚਾਹ ਆਪ ਕਿਉਂ ਬਣਾਈ ਹੈ ? ਦੀਪੂ ਨੂੰ ਆਖ ਦਿੰਦੀ।"ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਬੀ ਜੀ," ਕਹਿ ਕੇ ਮੈਂ ਚਾਹ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਕੋਲ ਪੁੱਜ ਗਈ। ਚਾਹ ਦੀ ਪਿਆਲੀ ਬਣਾ ਕੇ ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ। ਪਿਆਲੀ ਨੂੰ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਗੰਭੀਰ ਲਹਿਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਆਖਿਆ, 'ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਕੇਵਲ ਪੰਦਰਾਂ ਮਿੰਟ ਬਚੇ ਹਨ। ਇਹ ਚਾਹ ਪੀਣ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਜਾਣੇ ਹਨ। ਯਥਾਰਥਵਾਦ ਸੰਬੰਧੀ ਸਾਡੀ ਵਿਚਾਰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨੀ ਪਵੇਗੀ।"

"ਕੋਈ ਗੱਲ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਾ ਹੈ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਾਦਾਂ-ਵਿਵਾਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਜਾਣਨਾ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰੋਚਕ ਵੀ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੋ ਸਕੀਏ, ਪ੍ਰੰਤੂ ਜੀਵਨ ਪ੍ਰਤਿ ਤੁਹਾਡੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੋਂ ਅਭਿੱਜ ਰਹਿ ਸਕਣਾ ਮੈਨੂੰ ਔਖਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ।"

"ਤਸਾਂ ਚਾਹ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀ ਬਣਾਈ ਹੈ: ਪਰ ਮੈਂ ਮਿੱਠਾ ਜ਼ਰਾ ਜਿਆਦਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹਾਂ । ਪੇਂਡੂ ਆਦਮੀ ਹਾਂ ਨਾ," ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਪਿਆਲੀ ਵਿੱਚ ਖੰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਭਰਪੂਰ ਚਮਚ ਪਾ ਕੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੋਲਿਆ। ਇੱਕ ਘੁੱਟ ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਆਖਿਆ, "ਅਬ ਆਏਗਾ ਮਜ਼ਾ।" ਇਹ ਆਖ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਸ਼ਾਇਦ ਇਹ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੀ ਸਾਂ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਮਿੱਠੇ ਵਾਲੀ ਚਾਹ ਦਾ ਘੁੱਟ ਭਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਈ ਚਮਕ ਤੋਂ, ਉਸ ਦੀ ਮਿੱਠੇ ਪ੍ਰਤਿ ਇਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾ ਕੇ, ਉਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਉੱਚੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਤਰਾਜੂ ਉੱਤੇ ਤੋਲ ਰਹੀ ਸਾਂ। ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵੱਲ ਵੇਖ ਕੇ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਤ੍ਰੱਭਕ ਜਹੇ ਗਏ। ਦੂਜੇ ਹੀ ਪਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਆਖਿਆ, "ਮੇਰਾ ਖ਼ਿਆਲ ਹੈ ਯਥਾਰਥ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਲਾ ਦਾ ਯੋਗ ਵਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ। ਕਲਾ ਦੀ ਜਨਨੀ ਕਲਪਨਾ ਹੈ। ਯਥਾਰਥ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਾ ਵਿਗਿਆਨ ਨਹੀਂ।"

"ਕਲਾ ਵਿਗਿਆਨ ਭਾਵੇਂ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਨੇਮ ਹਨ, ਮਾਨਦੰਡ ਹਨ।"

"ਕਲਾ ਦੇ ਨੇਮ ਕਲਾ ਦੇ ਸੁਆਮੀ ਨਹੀਂ, ਸੇਵਕ ਹਨ: ਸੀਮਾ ਨਹੀਂ ਹੱਦਬੰਦੀ ਨਹੀਂ, ਮਜਬੂਰੀ ਨਹੀਂ, ਕੇਵਲ ਸੰਕੇਤ ਹਨ, ਸੁਝਾਅ ਹਨ। ਇਹ ਨੇਮ ਵਿਗਿਆਨ ਜਾਂ ਗਣਿਤ ਦੇ ਨੇਮਾਂ ਵਾਂਗ ਕਠੋਰ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਢਿੱਡ ਪੀੜ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਤੇਜ਼ ਬੁਖ਼ਾਰ, ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਮਿੱਤ੍ਰ ਦੇ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਭੰਗੜਾ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵਾਂ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸਨੇਹੀ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਨਾਲ ਉਦਾਸ, ਦੋ ਅਤੇ ਦੋ ਸਦਾ ਚਾਰ ਹੀ ਰਹਿਣਗੇ। ਗਣਿਤ ਦੇ ਨੇਮ ਮੇਰੀ ਸੰਵੇਦਨਾ ਤੋਂ ਅਭਿੱਜ ਹਨ। ਇਹ ਕਠੋਰ ਬੌਧਿਕਤਾ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹਨ। ਗਮੇ ਦਿਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਤਾਚੀਨਾਂ ਨੂੰ 'ਸੁਨਾਏ ਨਾ ਬਨੇ'। ਪਰ ਮੇਰੀਆਂ ਉਦਾਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਬਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਦਾਸ ਕਰ ਦੇਣ