ਅਚੰਭਿਤ ਕਰਨ ਵੱਲ ਸੇਧਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਿਸਰੋ ਨੇ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਤਰਕਪੂਰਣ, ਵਿਧੀਵਰ ਅਤੇ ਲੜੀਵਾਰ ਵਿਚਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ। ਜੇਕਰ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਜਾਨਣ ਵੱਲ ਪੁੱਟਿਆ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ।
ਅੱਜ ਭਾਵੇਂ ਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਦਰਸ਼ਨ ਮੁੱਢਲੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਗਿਆਨ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਜਾਂ 'ਜਾਣੇ ਜਾਣ' ਰਾਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਸੁੱਖ ਦੀ ਅਨੁਭੂਤੀ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰੁਚੀ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਕਿਸੇ ਪਰਮ ਸੱਤਾ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸਮਾਂਤਰ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਂਦ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਬਾਰੇ ਜਾਨਣਾ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਦਿਲਚਸਪ ਵਿਸ਼ਾ-ਖੇਤਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਨਾਲ ਹੀ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਕੋਈ ਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾਵਾਦੀ ਧਾਰਣਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਗਿਆਨ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਦੈਵੀ ਗੁਣ ਹੈ, ਪਰ ਗਿਆਨ ਦੀ ਇਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸ਼ਰਤ ਵਾਂਗ ਹਰ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਮਾਰਕਸ ਅਨੁਸਾਰ, "ਬੌਧਿਕਤਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਕਸਾਰ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿਚ ਦਸ਼ਾ ਅਤੇ ਗਤੀ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਅੰਤਰ ਆ ਹੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਇਸ ਅੰਤਰ ਵਿਚ ਚਿੰਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਰੀਰਕ ਅੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।"5
ਜੇਕਰ ਗਿਆਨ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਤਰਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸਰੀਰਕ ਯੋਗਤਾ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਹੈ ਤਾਂ ਸੋਝੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਜਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਰਤ ਸਰਗਰਮੀਆਂ, ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਹਾਲਾਤ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਡਰੀਆਂ ਸਮਾਜਕ-ਆਰਥਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਾਂ ਨੇ ਪਦਾਰਥਕ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਗਤੀ ਧਾਰਨ ਕੀਤੀ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿਚ ਉਤਪਾਦਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਰਗ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਵਿਚ ਆ ਗਈਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਤਿੱਖੀ ਹੋ ਗਈ। ਕਰੜੀ ਸਰੀਰਕ ਮੁਸ਼ੱਕਤ ਇਕ ਖਾਸ ਵਰਗ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਆ ਗਈ ਤੇ ਇਕ ਵਰਗ ਇਸ ਮਿਹਨਤ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆ। ਉਸ ਵਰਗ ਵਿੱਚੋਂ ਹੀ ਕੁਝ ਲੋਕ ਦਿਮਾਗੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਵਜੂਦ ਦੇ ਸੁਆਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਤਲਾਸ਼ਣ ਵਿਚ ਜੁੱਟ ਗਏ। ਦੂਜੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ-ਘੋਲ ਵਾਲੇ ਸਮਾਜਾਂ ਵਿਚ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ