ਸੁਕਰਾਤ ਤੋਂ ਪੂਰਬਲੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਬਹੁਤੀ ਬਹਿਸ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਿਹੜੇ ਤੱਤਾਂ ਤੋਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇਕ ਜਿਵੇਂ ਹਵਾ, ਅਗਨੀ, ਧਰਤੀ ਆਦਿ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੋੜਤਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤੱਤਾਂ ਉੱਪਰ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਦੇਵਤਿਆਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਧੀ ਜਦੋਂ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਹੋਂਦ ਤੇ ਵਿਗਾਸ ਸੰਬੰਧੀ ਤੱਤਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਓਪਰੀ ਨਜ਼ਰੇ ਉਹ ਨਿੰਦਾ ਵਾਲੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮਨੁੱਖੀ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਗਿਆਨ ਦੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਭਾਵਨਾ ਕਿਹਾ ਤੇ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਜਾਂ ਅਭਿਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਿਹਾ। ਦੇਵੀ-ਸੰਕਲਪਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿਤਾਂ ਵਿਚ ਭੁਗਤਦੀਆਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਕਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵਿਆਉਣ ਦੀ ਲੋੜ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਯੂਨਾਨੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਹਲੜ ਵਰਗ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅੰਧ-ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਸਾਧਾਰਣ ਯੂਨਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਵਰਗ ਲਈ ਇਹ ਗੱਲ ਬੜੀ ਅਸਹਿ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਇਸ ਸਾਰੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਹਿ ਕੇ ਚੰਦ ਕਰ ਦੇਵੇ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਹੋਂਦ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਉਤਪਾਦਿਤ ਸਿੱਟਿਆਂ ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਕਿਹਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅੱਗੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦੇਣ ਜਾਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਇਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਐਬ-ਮੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਇਹੀ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਮੇਸ਼ਾ ਵੀ ਹੈ ਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ। ਸੁਕਰਾਤ ਨੇ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਪੱਕਿਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਸਥਾਈ ਤੱਤ ਕਿਹਾ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸਦੀਵਤਾ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਕੁਝ ਕੁ ਲੁਕਵੇਂ ਜਿਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸਦੀਵਤਾ ਜਾਂ ਅਮਰਤਾ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਿਆਂ ਪੁਨਰ-ਜਨਮ ਦੇ ਹੱਕ ਦੀ ਗੱਲ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਜਾਨ ਬਰਨੇਟ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਸੁਕਰਾਤ ਨੂੰ ਅਧਿਆਤਮਕ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਰੀ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਵਲੋਂ ਪੇਸ਼ ਆਤਮਾ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ/ਸਦਾਚਾਰਕ ਜੁਆਬਦੇਹੀ ਆਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸਦੀ ਸਦੀਵਤਾ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹਰ ਯੁਗ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਨੈਤਿਕਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀ ਵਿਧੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜੇਕਰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾ ਵੀ ਸੋਚਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੁਕਰਾਤ ਦੀਆਂ ਉਪਰੋਕਤ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਤਤਕਾਲੀ ਯੂਨਾਨੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਨਵੇਂ