ਕਿ ਨਹੀਂ; ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਐੱਮ. ਏ. ਨਹੀਂ, ਆਕਸਫੋਰਡ ਦੀ। ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਏ ਮਿਲਦੇ ਨੇ; ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੌਣ ਚਲਾਉਂਦਾ ਹੈ? ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬੁੱਢੀ ਮਾਂ। ਹੈੱਡ ਮਾਸਟਰ ਸਾਹਬ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਇੱਥੇ ਬੇਕਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਖੁਦ ਘਰ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕਰਦੇ ਸੀ। ਖ਼ਰਚਾ ਹੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ। ਕਰਜ਼ਈ ਰਹਿੰਦੇ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਆਪਣੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਹੈ, ਘਰ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਲੱਛਮੀ ਆ ਗਈ ਹੋਵੇ। ਤਾਂ ਭਾਈਜਾਨ, ਇਹ ਘਮੰਡ ਆਪਣੇ ਦਿਲੋਂ ਕੱਢ ਦੇ ਕਿ ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਨੇੜੇ ਆ ਗਿਆ ਹੈਂ ਅਤੇ ਹੁਣ ਅਜ਼ਾਦ ਹੈਂ। ਮੇਰੇ ਦੇਖਦਿਆਂ ਤੂੰ ਕੁਰਾਹੇ ਨਹੀਂ ਪੈ ਸਕੇਂਗਾ।

ਜੇ ਤੂੰ ਇਓਂ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇਂਗਾ ਤਾਂ ਮੈਂ (ਥੱਪੜ ਦਿਖਾਕੇ) ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜ਼ਹਿਰ ਲੱਗ ਰਹੀਆਂ ਨੇ... "

ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਇਸ ਨਵੀਂ ਤਰਕੀਬ ਅੱਗੇ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਝੁਕ ਗਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਸੱਚੀਂ ਹੀ ਆਪਣੇ ਛੋਟੇ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਭਾਈ ਸਾਹਬ ਪ੍ਰਤੀ ਮੇਰੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਈ, ਮੈਂ ਸੇਜ਼ਲ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਕਿਹਾ - "ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ, ਤੁਸੀਂ ਜੋ ਕੁੱਝ ਕਹਿ ਰਹੇ ਹੋ, ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਸੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ।”

ਭਾਈ ਸਾਹਬ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਗਲੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬੋਲੇ - "ਮੈਂ ਪਤੰਗ ਉਡਾਉਣ ਤੋਂ ਮਨਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਮੇਰਾ ਵੀ ਜੀ ਲਲਚਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਪਰ ਕੀ ਕਰਾਂ, ਖੁਦ ਕੁਰਾਹੇ ਪਵਾਂ, ਤਾਂ ਤੇਰੀ ਰੱਖਿਆ ਕਿਵੇਂ ਕਰੂੰ ? ਇਹ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਵੀ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਹੈ!"

ਸੰਯੋਗ ਨਾਲ ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਕੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਪਤੰਗ ਸਾਡੇ ਸਿਰ ਉੱਪਰੋਂ ਗੁਜ਼ਰਿਆ। ਉਸਦੀ ਡੋਰ ਲਮਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਲੜਕਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਝੁੰਡ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਭੱਜਿਆ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਭਾਈ ਸਾਹਬ ਲੰਮੇ ਹੀ ਸਨ! ਕੁੱਦ ਕੇ ਉਹਦੀ ਡੋਰ ਫੜ ਲਈ ਅਤੇ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਸਟਲ ਵੱਲ ਦੌੜੇ। ਮੈਂ ਮਗਰ- ਮਗਰ ਦੌੜ ਰਿਹਾ ਸੀ।

***