2. هنےری

هنےری آ رهی هَے, هنےری !

کالی بولی, اںدھا دھُںدھ, تےز ۔

بس رات هو رهےگی, هنےر گھُپ گھےر,

سُورج, چںد, تارے, سبھ کّجے جاوسن,

ساڈے سامان رَوشنی دے سبھ گُّل هووسن ۔

هنےری آ رهی هَے, هنےری !

اجےهی اّگے آای هوسی-

وےکھی نهیں, ےاد نهیں ۔

 

هنےری آ رهی هَے, هنےری !

ِانکلاب دی, تباهی دی, تبدیلی دی,

هےٹھلی اُتے هو جااےگی, دِّسےگا کُجھ نا,

سِآن نا رهےگی کِسے نُوں کِسے دی,

کیمتاں سبھ بدلیآں جاوسن ۔

 

پھل, پھُّل, شاکھ, ٹُںڈ, ٹهِنی,

کّکھ نا رهِسی;

چھّپر, کُّلے, کوٹھے کُل اُڈ وهِسن;

پںچھی, منُّکھ, شےر, هاتھی,

اُڈنگے, ڈِّگنگے, ٹُّٹنگے, ڈھهِنگے;

زِمیں پھٹےگی, تارے ڈِگنگے,

گرهِ بھِڑسن, آپو وِچ;

سمُںدراں دی تھاں پهاڑ, پهاڑاں تھاوےں سمُںدر هو نِکلسن,

دھرتی دے پرکھچے اُڈ جانگے,

نواں اکاش-چںدوآ تنےںگا گھّٹے دا ۔

هنےری آ رهی هَے, هنےری !

اّج, بھلکے, پرسوں,

کوای نا اڑےگا ِاس دے ساهوےں,

جو اڑےگا, سو جھڑےگا,

جو اٹکےگا, سو بھّجےگا,

جو اُّٹھےگا, سو ڈِّگےگا ۔

مِهنتاں نال بناای ساڈی ِاه دُنیآں,

تباه هو جااےگی,

مُشکلاں نال اُساری ساڈی ِاس سبھےتا دا ِاه ڈھاںچا

چکنا-چُور هو وهِسی;

ماراں مار کّٹھی کیتی ساڈی ِاه راس پُوںجی,

دھُوں-بّدل واںگ اُڈںت هو جااےگی;

ِالماں دے لفافے, گِآناں دے ستُون,

فلسپھے دے جال, دھِآناں دے گورکھ-دھںدے,

مزھباں دے پِںجرے, کرماں دے رُجھےوےں,

سُلتاناں دے مهِل, سلتنتاں دے هّد بنّے

وِهاراں دے اڑِںگے, اچاراں دے کُڑِںگے,

ِاکھلاکاں دے کّجن, رِواجاں دے ڈھّکن,

نیتی دے بستے, سماجاں دے پھستے-

سبھ فنا-پھِّلا هو جااےگا, مُشک باکی نا رهےگا,

سُهاگا پھِر جااےگا-

وّٹاں, بنّےں, سِآڑ, واڑاں پّدھر هو جانگے ۔

 

چِّٹ چِٹان هو جااےگی, رڑ مدان هو دِّسےگا,

نںگ نںگےج هو رهےگی ۔

پردے, ڈھّکن, کّجن, اُڈ جانگے,

بُرکے گھُںڈ سبھ چُکے جانگے ۔

جںنجاں نهیں چڑھنگیآں, پھےرے نهیں هونگے,

مُکاناں نهیں ڈھُّکنگیآں, ِاکّٹھ نهیں هونگے-

سِآپے اُٹھ جانگے, ورھینے مُک جانگے,

وِهار وهِ جانگے, سُدھار رهِ جانگے,

رسماں, رواجاں, ریتاں- سپھاےا هو جااےگا سبھ دا ۔

هاں, هنےری آ رهی هَے, آپنی کمال شِّدت وِچ,

وِّتھاں, جھیتاں, آلے, بھڑولے, چھِّکے, پڑچھّتیآں, سبھ پھُّل جانگے,

ڈھّکِآ هويا گںد, کّجِآ هويا مںد,

سبھ اُگل آوےگا ۔

چھّتاں, تںبُو, کناتاں, لیر لیر هو جانگے ۔

ڈھوهاں, تھُونیآں, ٹےکاں, ٹِکانے سبھ کھُس جانگے ۔

جو آسرے تّکنگے, لُولھے هو مرنگے ۔

بس کوای وِرلا رهِ جااےگا

آپنے آسرے کھڑوتا هرِآ بُوٹ ۔

3. جیون-کٹورا

جیون دا کٹورا بھرِآ سی, نکا-نک, کںڈھِآں تیک,

ڈُلھن ڈُلھن پِآ کردا, ِاه نکا-نک بھرِآ کٹورا جیون دا ۔

ڈُلھنا مںگدا, کِسے سُهنی جِهی ادھکھِڑی کلی اُتے,

جیون اُڈیکدی اُتاںه مُوںه کر کے جو ۔

 

ناںه مِلی کوای اَےسی کلی, اُپھ !

تے ڈُلھ گِآ ِاه جیون دا کٹورا رےت اُتے ۔

ڈُلھنا سی ِاسنے زرُور,

بھرِآ کٹورا سی ِاه جیون دا ۔

4. راهی

مَےں ِاک راهی هاں,

تھّکا ٹُّٹا, مجلاں مارِآ ۔

کِتوں نا ٹُرِآ, کِتے نا پُّجا, کِتے نا پُّجنا,

امُک مےرا پَےںڈا, اکھُٹ مےرا راه, اپُج مےری مجل,

ٹُرن لای بنِآ مَےں, ٹُرنا لِکھِآ مےرے لےکھ ۔

 

اُجاڑ, اُدِآن, بیآبان, ِاس وِچ راه مےرا,

سراں نا, ساےا نا, سِر لُکان لای,

سر نا, کھُوه نا, پِآس بُجھااُن لای ۔

نا چھّپڑ, نا تلا, بُک پانی پِںڈے پااُن لای ۔

هُںمس هَے هُّٹ, هوا دا رُمکا نهیں کِدھرے ۔

 

کھِڑِآ دِّسے نا پھُّل کِدھرے, نا ساوا پّتر,

هرِآ رِها نا بُوٹ کوای, نا گھا دا پھلُوس کِدھرے,

دھرتی سڑ سڑ پھّٹدی, اُٹھ اُٹھ چڑھدے, وا-ورولے گھّٹے دے ۔

سُورج تپدا سد سِکھرے, نا بدلی دا اُهلا رتا هُںدا کدی,

 

اکاش دا سُںدر نیلان سڑ سڑ پَے گِآ بھُورا,

بُوںد کوای ورھدی نا ِاس سُّکے اںبروں کدی,

بھّٹھ تّپدے, دھُںدھ هوای سارے دھرتی دی هواڑ نال,

ِاک کُرلاٹ مچِآ, کُوکاں پَےںدیآں جیآں دیآں ۔

ِاس هُںمس وِّچ ٹُرِآ جاںدا, مَےں ِاک راهی هاں,

هپھِآ هُٹِآ ساه گھُٹِآ مےرا ۔

کوای ساتھی نهیں کِ آسرے هو چّلاں,

نا کوای مےلی کِ پتا دّسے ِاهناں راهاں دا,

نا آگُو کوای کِ پِّچھے هو ٹُراں ۔

ِاک اُجاڑ بیآبان, بھاں بھاں کردا,

راه لںما لںما, جُگاں جُگاں دا امُک,

آسرے دی جا نهیں, نا آرام دا ٹِکانا,

چیک چِهاڑا سُنیںدا, سُورت دِّسدی نا کوای,

پِّچھے, اّگے هوسن دُور کای ۔

اگا دِسدا نا کُل دھُںدھ گُبار,

پِّچھا پرت تّکدا نا مَےں ڈر لگدا,

ِاه راه اُّچا نیواں, پتھریلا, تِلھکواں,

کِس بنايا مےرے لای ? پتا ناںه ۔

کدوں ٹُرِآ مَےں ِاس راهے ? کِّتھے وهِنا ? پتا ناںه

ِاه راه هَے تے مَےں ۔

ٹُرنا ِاس پُر مَےں, روںدا بھاوےں هّسدا,

اّکھاں پک گایآں مےریآں مجل اُڈیکدیآں,

مجل کوای دِّسی ناںه, هاں ۔

پتھرا گایآں نزراں مےریآں, ِاه پّتھر راه وِںهدیآں وِںهدیآں,

دِّسِآ کُجھ ناںه, هاں !

مَےں راهی هاں ِاس راه دا ساتھ-هین, رهِمت-هین, تھُڑ-هِںمتا,

کدی کوای اّتھر نا ڈِگی کِسے اّکھ وِچوں مےرے لای,

نا کوای درد مےرے وِچ گھُلِآ کدی,

کدی کوای مُسکراهٹ نا نِکلی مےرے لای, کِسے دیآں سُهنیآں بُّلھیآں چوں,

نا کوای نرم سیتل هتھ لّگا مےرے سڑدے مّتھے تے کدی,

کدے نا مےرا سِر رکھِآ کِسے آپنے سُهل گُدگُدے پّٹاں تے,

نا کِسے دردی دِل نے دوا کیتی مےرے درداں دی کدی,

سُکھ, شاںتی, سںتوکھ کدی نسیب هويا نهیں مَےں بد-نسیب نُوں,

نا کوای کھُشی مَےں ڈِّٹھی, نا سُکھ, نا آرام,

مےری انںت پیڑا لای کدی کوای مےهر دے بول نا نِکلے ۔

بّس مَےں هاں, مےرا ِاه راه تے مےریآں آه پیڑاں-

مَےں راهی هاں پیڑت ۔

 

مَوت مںگی, مَےں انںت وار, مِلی ناںه ۔

نےستی لوڑی مَےں انےک وار, هوای ناںه,

مويا مَےں هزار وار, جیوِآ مُڑ مُڑ,

نےستِآ کای وار, هستِآ پھِر پھِر,

گواچ گِآ مَےں بےاںت وار, لبھ پِآ مُڑ پر,

کھُںجھ گِآ ِاس راه نُوں مَےں کای وار, پر کھُںجھِآ نا ِاه راه کدی مَےنُوں,

ِاه راه هويا مےرے لای تے مَےں ِاس راه لای,

ِاه امُک راه هَے مےرا, مَےں راهی ِاس راه دا ۔

 

بهُت رّب مَےں منّے, بهُت پُوجا مَےں کیتیآں,

بهُت تپ مَےں سادھے, بهُت مّنتاں مَےں منّیآں,

بهُت گرںتھ مَےں پڑھے, بهُت گِآن مَےں گھوکھے,

بهُت گُرُو مَےں کیتے, بهُت چےلے مَےں مُنّے,

مُشّکتاں بهُت کیتیآں مَےں, سوچاں بهُت سوچیآں,

بھگت بڑی کیتی مَےں, سمادھیآں لگاایآں,

مُّکا نا مےرا پَےںڈا, مِلِآ نا کوای ٹِکانا, مَےں بے-ٹِکانے نُوں ۔

نِرجن جںگلاں وِّچ نّس گِآ مَےں, آبادیآں چھّڈ کے,

شاںتی نا مِلی مَےنُوں, روسا تے کرودھ ودھے,

کُدرت سوهنی کوجھی تّکی مَےں, تے مستِآ کدی کدی,

مِلِآ نا اکھںڈ انںد کدی مَےنُوں ۔

 

ےوگ مَےں سادھے, چِّلے مَےں کّٹے,

جاگے مَےں جاگے, ورت مَےں رّکھے,

پُرِآ نا مکسد مےرا, مِلِآ نا کُجھ مَےنُوں,

کھاهساں مَےں رَوںدیآں, من مَےں مارِآ,

نےکیآں مَےں کیتیآں, پوِّترتا مَےں رّکھی,

سَوکھا نا هويا پںدھ مےرا, نا نےڑے هوای مجل مےری ۔

 

پِآر مَےں پااے, نشے مَےں پیتے,

مست مَےں هويا, بھگتی دے مد نال,

درشن مَےنُوں هواے مںدراں دے رّب دے,

مّدد مَےنُوں نا مِلی, زکھم مےرے نا بھرے, هااے !

چانن مَےں وےکھے مںدراں دی رَوشنی دے,

رِها هنےرا سدا مےرے اںدر, دِسِآ نا مَےنُوں کدی کُجھ ٹھیک,

اُهو مےرا راه, اُهو مَےں تھّکِآ ٹُٹِآ پاںدھی,

اُهو مجل مےری اپُج, اُهو بیآبان آلے دُآلے ۔

راجِآں دے گھر جںمِآ, راجا مَےں هويا,

راج مَےں کیتے دھرتاں تے ساگراں تے,

مُلک مَےں مّلے, دھوکھے نال زور نال,

مرِآ اُه اڑِآ جو مےرے اّگے, مےری شان اّگے,

چلے هُکم سبھ مےرے, هويا اُه جو مَےں آکھِآ,

مںگِآ جو مِلِآ سو, دھرتی اکاش توں,

سُںدراں تے سُںدر مِلے, سُںدرتا جوانی مِلی,

نَوکر تے گُلام سارے, هُںدیآں سلاماں سدا,

سبھس اُّتے هُکم مےرا, مےرے تے نا هُکم کوای,

رںگ راج سبھ کیتے, بھُّکھ نا رهی رتا,

پںدھ مےرا کٹِآ نا, اُهو پںدھ اُهو مَےں,

اُهو بیآبان سارے, اُهو ڈھاٹھ مےرے اںدر ۔

 

پھکیر بھی هو ڈِٹھا, مںگتا بھی,

گھر گھر ٹھُوٹھا پھڑ پھِرِآ مَےں مںگتا,

چیتھڑے گل, سِر نںگا, پَےر پاٹے,

بھُّکھا, پِآسا ماں بِن, پےا بِن,

ِاک کِّکر دا ڈںڈا مےرے هتھ, ساتھی مےرا,

پھِرِآ مَےں پھِٹکاں لَےںدا, جھِڑکاں سهِںدا,

پّتھر دِل ِاس دُنیآں دیآں گلیآں وِچ,

کِتوں کھَےر نا پای, نا ٹھاهر مِلی کِتے,

ِاّٹے وّجے مَےنُوں پِںڈاں دِآ مُںڈِآں کولوں,

کُتے پَے پِچھے کّڈھ آاے پِںڈوں باهر,

ِااُں پھِرِآ بے-در, بے-گھر مَےں کای اُمراں,

پر پںدھ رِها اُهو مےرا, اُهو مَےں راهی,

اُهو مےرا امُک پَےںڈا, اُهو مےری ادِّس مجل,

لکھ اُپرالے مَےں کیتے, سارے چارے لااے,

پر پِآ نا کُجھ پّلے, کھالی هّتھ رِها سدا,

کِّتھے هَے اُه چانن جِس نال سبھ کُجھ دِّسدا ?

کِّتھے هَے اُه سّچ جِس دی پھته اسّچ تے سدا هُںدی ?

کِّتھے هَے اُه دارُو کِ سبھ درداں دی دوا هووے ?

کِّتھے هَے اُه انںدی سںتوکھ کِ دُکھیآں نُوں سدا انںد دےںدا ?

کِّتھے هَے اُه رهِمت کِ پیڑت کھلکت تے رهِم کھاںدی ?

 

مَےں تھّک گِآ هاں انںت پَےںڈے مار مار,

مَےں هُٹن رِها هاں, سدیآں دی تھکاوٹ نال,

مَےں پِس گِآ هاں مِهنتاں دی چّکی وِّچ,

مےرے پَےر لڑکھڑاںدے نے پاے, دھُويا نهیں جاںدا مےرے کولوں مےرا آپا ۔

مےریآں اّکھیآں هوایآں انّھیآں نِت تکدیآں تکدیآں,

مَےں هُن بھُگڑی هويا, مرن کِنارے,

مَوت نا آوںدی,

پِٹھ کُّبی هو گای سپھراں پیڑاں دی ماری,

ڈر پِآ لگدا مَےنُوں مےرے کولوں,

بے پرواه هويا مَےں, پُورن هوای بے-پرواهی,

آس نا رهی کوای, نا پچھتاوا,

جوش مُّکِآ مےرا, هِںمت هار مَےں,

ٹُرن دی لوڑ نا رهی, نا پُّجن دی چِںتا,

کھاهش چُّکی, چِںتا مُّکی,

شرم دا اهِسان اُٹھِآ, شان دی هِس هُّٹی,

ڈر لّتھا مےرا-رّب دا, رُوه دا, مَوت دا, بںدے دا,

دُکھ, درد, پیڑ, رهی نا رتا,

دھُپ نا ساڑدی مَےنُوں نا سیت ماردا,

غم, فِکر, ترّدد اُٹھ گاے همےش لای,

اکل, سوچ چھّڈی مَےں سدا لای,

زِںدگی تے مَوت توں بے-پرواه هويا مَےں,

لااُبالا-

پر اںدر مےرے تد بھی رهی ِاک سُںنج,

ڈھُوںڈ رهی سدا دھُر مےرے اںدر تد وی,

رونا چھّڈِآ بھاوےں, روںدا رِها سدا مَےں,

ٹُرنا چھّڈِآ بھاوےں, پر ٹُردا رِها تد بھی ۔

 

پھِر اُه سد-رهِنا انںد کوای چیز هَے ?

اُه سد-رهِنی هکیکت کوای شَے هَے ?

اُه ابُجھ چانن سچ مُچ کِدھرے هَے ?

اُه انںدی شاںتی کی کوای سّچ هَے ?

جے نهیں,

تاں مےرے اںدر ِاه ازلی سُںنج کےهی هَے ?

ِاه اسُوجھ, ابُّجھ تلاش کےهی هَے ?

جے هَے,

تاں کِسے نُوں مِلی هَے ?

مَےنُوں مِلےگی ?

مَےں ِاک راهی هاں, مجلاں مارِآ,

کِتوں نا ٹُرِآ کِتے نا پُّجا,

ٹُردا جاںدا بِن مرزی آپنی,

ٹُرن لِکھِآ مےرے لےکھ, سپھراں لای بنِآ مَےں,

بس ٹُرنا تے اُس ٹور دا سواد,

بس تھّکنا تے اُس تھکاوٹ دی مستی,

مِلنا هور راهیآں نُوں تے اُس مےل دے انںد,

ےاریآں لانیآں جدوں داا لگے, تے توڑنیآں جدوں ٹُّٹن بے-وّس ۔

ِاهناں لّگیآں دے سواد, تے ٹُٹیآں دیآں ٹوٹاں,

پُّگیآں دے چاا, ان-پُّگیآں دیآں ریجھاں,

پّکیآں دیآں کھُشیآں, کّچیآں دیآں هسرتاں,

ِاه هَے مےرا نفا, جِناں کُ مَےں کھٹ لواں,

مَےں ِاک راهی هاں ۔

5. پھرےب

مَےں اُڈیکدی رهی, ساری رات,

تارے گِن گِن کّڈھی اّکھاں چوں, ساری رات,

تُوں نا آِااَوں ۔

 

سوےر سار تھّک گای مَےں,

اّکھ لگ گای مےری,

تے تُوں گلوّکڑی آن پاای, سُفنے اںدر ۔

 

پھرےباں والِآ,

جے آاُنا ساای ِااُں سُفنِآں اںدر,

دھِنگانے مَےں جگراتے کّٹے, راتاں کالیآں ۔

6. جیون-مےلا

(۱)

 

اُه تے مَےں مِلے ساں, ِاک سراں ٹِکانے,

چںگے لگے ِاک دُوجے نُوں, کھِچیںدے گاے آپ-مُهارے,

مِلے پسںدیدگی وِچ, کھِّچ دے سُآد وِچ, سواد دی مستی وِچ,

مِلے رهے ِاک نِّگھ وِچ, جِناں چِر اّگ سی, اّگ دا سےک سی,

بَےٹھے رهے مِلویں ٹھںڈی چھاوےں, جِناں چِر دُپهِر سی, دُپهِر دی دھُّپ سی-

پھِر ٹُرے آپنے آپنے راه, وِچھوڑے دی اُداسی, مُسکراهٹ نال,

جد دُپهِر ڈھل گای, اّگ بُجھ گای ۔

نا وِچھوڑے دا سّل, نا بِرهوں دی دھُکھدھُکھی ۔

رهِ گای ِاک ےاد سوادلی, بِناں لگن,

ِاک سواد مِٹھاسلا, بِناں بھار ۔

 

ِااُں مِلے ساں اسیں سراں ٹِکانے ِاک سواد وِچ,

ِااُں وِچھڑے ساں اسیں بے-وّس, بِناں سّل ۔

زِںدگی کِها تےز هڑھ هَے !

مےل-سمےں کِهے تھوڑھے, تھوڑھ-چِرے, اکھ-پلکارے !

مِلنا هّس وّس کے, مُسکراهٹ نال, جد مِلنا پاے,

وِچھڑنا وّس رّس کے, ِاک مّدھم جِهی ےاد وِچ, جد وِچھڑنا پاے ۔

ِاه هن چلدے مےلے, سواد جیون دے ۔

(۲)

 

پھِردی ساں مَےں ان-جاتی, ان-پچھاتی, آپے لّگی کِسے تلاش وِچ,

کھلون نا سی مَےنُوں, نا وِهل مےرا, ِاک وهِشت سی بّس ۔

ادھیر هوای دَوڑدی ساں مَےں, نا-ملُوم کِسے دھیر دی سےدھ تے ۔

سمےں دا چےتا نهیں سی مَےنُوں, (سماں بنن توں پهِلاں بنی سی مےری ڈھُوںڈ)

تھکاوٹ نا سی, نا مَوت مَےنُوں, بس گردش سی, تلاش ۔

 

ڈھُوںڈ مارے جںگل سارے, وستیآں ساریآں,

ٹِکانے سارے, سراواں ساریآں,

نا مُّکی مےری ڈھُوںڈ, نا پُّگا مےرا پںدھ,

نا مِلِآ مَےنُوں مےرا, نا هوای مَےنُوں دھیر,

مَےں مُک چلی تے آ مِلِآ مَےنُوں 'اُه' آ-مُهارا ۔

ِااُں جاپے, جِاُں وِچھڑے نهیں سی کدی, اسیں سدا مِلے ۔

جِاُں وِچھڑنا نهیں کدے اساں, سدا مِلے ۔

اُهدا مےرا کھےڑا ِاک, رُوهاں دی ڈُوںگھاای ِاک ۔

 

مَےں تے اُه مِلے ساں ِااُں,

مِل رهے هاں ِااُں,

مِلے رهاںگے ِااُں,

ِاه هَے زِںدگی دا اسرار-تھِر مےلا ۔

7. بازیگر نُوں

آپُوں هّسنا اےں, مَوجاں ماننا اےں,

ساڈی دُنی کِس دھںدھڑے لاای هوای آ ?

بازیگرا, تےری بازی بڑی سوهنی,

اساں مُورکھاں نُوں پھاهی پاای هوای آ ?

کدی وڑےں نا وِچ مسیت آپُوں,

ساڈے لای ِاه اڑی اڑاای هوای آ ?

ٹھاکُر-دوارِآں وِچ نهیں واس تےرا,

کاهنُوں مُپھت لڑاای پواای هوای آ ?

تَےنُوں دھرمسالوں مار باهر کیتا,

ِاهناں 'بھاایآں' نے اّت چاای هوای آ ۔

گِرجے وِّچ نا هی لّبھا مُشک تےرا,

ٹوپی والِآں انّھی مچاای هوای آ ۔

آپُوں چھّپ بَےٹھوں, اےتھے کھّپ پَے گای,

تےری دھُراں دی اّگ لگاای هوای آ ۔

بُرکے لاه, اُّٹھ دِه کھاں درس ےارا,

اَےوےں کاس نُوں دھُوڑ دھُماای هوای آ ?

8. ننھی جِںدڑی مےری

ها !

جگ سارا مارن نُوں دَوڑدا, کھان نُوں,

جھایآں لَے لَے پَےںدا,

نِّکی جِهی جِںد مےری نِآنی نُوں هڑّپ کرن,

جگ سارا ۔

 

گلیآں دے کّکھ دَوڑدے مَےنُوں پھڑن نُوں,

کردے هُّجتاں, آکھن, 'اَوِا ! اَوِا !!'

ماردے سبھ-

کوای پّتھر وّٹا, کوای روڑا, کوای ٹھیکری,

کوای گولی مارے, کوای تیر,

کوای دھَول, کوای دھّپا,

کوای کںڈے چوبھے, سُولاں تِّکھیآں,

کوای ساڑے اّگ دی بلدی مشال نال,

کوای دھُآںکھے هےٹھاں دھُکھا کے ملھی مےرے ۔

 

سارے جگ چوں کوای نا آکھدا, 'ِاهنُوں نا مارو,

ِاه نِّکی جِهی جِںد, سُهل, سُبک, نِآنی,

مُورکھ نِکاری بھاوےں, پر ندان, انجان, بے-زبان, بے-دوسی,بے-لوسی, مسُوم,

آپنے تھاوےں پای پای رهِںدی, اَےوےں ِاک کھُوںجا جِها نِرا رُنّھدی,

کُجھ نا ساردی, کِسے نا کار دی, اَےوےں وِهلی,

پر انجان, نِمانی, بھولی, گھُگھی جِهی,

نازک, نرم, ملُوک, پتلی لگر جِهی,

بهُتا نا بھار ِاس دا, نا بهُتا تھاں مّلدی ِاه,

کوای روک نا ِاس دی کِسے نُوں, نا رُکاوٹ,

نا ڈّکا, نا اڑِکا, نا اڑِچن کِسے نُوں ِاس دی,

ِاه لِپھااُو کّچی جِںدڑی, ساوی, چُهچُهی, هری, جیںدی جاگدی, آلی بھولی,

آجِز, نِمانی, کیر, هکیر, نچیز گھاه واںگ ۔'

 

'رهِن ديو, ِاس نُوں نا مارو,

ِاهدے رِهاں کُجھ نُکسان نا, نا ترّدد ۔

نا مارِآں کُجھ سَور سَوردی',

کوای نا آکھدا اےنی گّل,

سگوں سارا جگ 'هاُو' 'هاُو' کردا, واںگ شِکاری کُّتِآں,

چاںگھراں ماردا, للکارے للکاردا,

دَوڑدا مَےنُوں کھان نُوں-ِاک بوٹی جان مےری ۔

ِاس بگھِآڑ-جگ دی ِاک داهڑ هےٹھاں نا آاُن جوگی جِںد مےری ۔

جِںد مےری ڈولدی, ڈردی, کںبدی,

تڑپھدی, پھڑکدی, دھڑکدی, گمرُّٹھ, دِلگیر, رون-هاکی هُںدی,

پیلی بھُوک, کدے نیلی کدے زرد ۔

دَوڑدی, نّٹھدی, ڈِگدی, ڈھهِںدی, لڑکھڑاںدی, گِّٹے گوڈے بھنّدی,

جا پَےںدی هپھ کے, هںب کے, آپنی نِّکی جِهی, کوٹھڑی وِّچ,

دروازے کھِڑکیآں سبھ بںد کر لَےںدی ۔

پَے جاںدی اںدر بے-هوش, بے-سُرت, بے-بس, لاچار,

تڑپھ تڑپھ, پھڑک پھڑک, ترس ترس رهِ جاںدی,

کںب کںب, جھںب جھںب, هپھی, هُّٹی موای جِںد مےری ۔

 

تے پای رهی اےوےں-

کِسے نا هال پُچھِآ, نا سار لیتی,

نا کَےڑ کِسے رّکھی, نا سوا سںبھالی مےری ۔

کِسے نا کیتی پالنا, نا گَور مےری, نا داری;

کِسے نا جھّسِآ, نا نِّگھ دِّتا, دُکھ پیڑ کِسے نا پُّچھی;

نا گھُّٹِآ کِسے مَےنُوں, نِّگھ-پِآر والی گلوّکڑی وِّچ;

کِسے نا درد وںڈايا مےرا, نا پیڑ پچھاتی ۔

دُنیآں کھالی هوای دردیآں توں, وےدن پُّچھن والِآں توں

درمان جانن والِآں, دارُو والے درملیآں توں

رهی ڈھّٹھی مَےں کّلمکّلی, بے-سُرت بے-سُدھ,

آپنی بںد کوٹھڑی وِچ کای کال,

هواڑے اُّڈ گاے اَےوےں جِںد مےری گای دے ۔

هااے ! هااے !!

اںدر دا هنےرا, کالا کُرُوپ, کالکھ مےری کوٹھڑی دی تاریکی,

سُںنجی, سّکھنی, نِکھسمی, بھاں بھاں کردی, ڈراںدی مَےنُوں,

اںدر هُن هور کوای نا, جّگ سارا باهر, مَےں جّگ توں اّڈ,

آپنا آپ مےرا ڈردا آپنے آپ کولوں ۔

هور کوای نا ڈراںدا هُن,

اںدرلا هنےرا, اںدرلی سُںنج کھاںدی مَےنُوں مُوںه پاڑ پاڑ,

ڈھاٹھ پَےںدی جاںدی اںدرو اںدر, کِردا جاںدا اںدرلا مےرا, گھااُوں مااُوں هُںدا,

بهِںدا جاںدا, ڈھهِںدا جاںدا, هِّسدا, هُّٹدا, ٹُّٹدا, کُّسدا, سُّکدا,

گھابردا, گھُّٹدا, سِمٹدا, سُںگڑدا, ڈِگدا جاںدا نیویں نیویں کِسے نِوان وِچ,

پَےںدا جاںدا کبر هنےری وِچ, مےرا اںدرلا ۔

'مَےں موای ! مَےں موای !!' آکھ کے مَےں روای,

پھُّٹی مَےں, چھهِبراں لّگیآں, وّگی مَےں, تے وهِن وّگے,

کڑ ٹُٹِآ مےرا, چشمے چّلے,

وگ ٹُرِآ اںدرلا سارا, ڈھل ٹُرِآ اّکھاں تھانی,

لا پتا لا پتے وّل ۔

مَےں رُڑھ گای بے-سُدھ آپنے رون-روڑھ وِّچ ۔

 

مَےں اٹکی مَےں جاگی-

هااےں ! ِاه کیه ?

اںدرلا مےرا سُّکا سُّکا, هرِآ هويا, ترو-تازا,

هَولا پھُّل, ٹهِکِآ کھِڑِآ, اُّچا اُّٹھِآ,

ٹِکِآ اڈول, مِّٹھی مِّٹھی مّدھم کںبنی کںبدا,

تھرکدا, ترےل جِهی برسان, بھِنّی بھِنّی, مِّٹھی مِّٹھی, مّٹھی مّٹھی, سوادلی ۔

ِاه کیه گّل ? ِاه رون سی کِ دھون ? ِاک جادُو جِںد داتا ۔

ِاه اتھرُو سن کِ اںمرِت زِںدگی بکھش

اںدرلا پںگھر کے مِلِآ پانی اںدرلے نُوں,

تے جِاُو پِآ اںدرلا مُردا, هرِآ هويا اںدرلا سُّکا,

ٹهِکِآ اںدرلا بُّسِآ بُّسِآ,

تے گیت گاںدا جھولی اّڈ کے-

 

'دےه داتا, مَےنُوں, ڈُلھدے, ڈلھکدے اتھرُو ۔

رهِن سدا مےریآں ادھ-میٹیآں اّکھاں وِچ چھلکدے اتھرُو ۔

دِل وِچ, اںدرلے وِچ, اُچھلدے رهِن سدا ِاه اتھر ۔

دےه مَےنُوں ِاهناں بُوںداں دے سدکا, سِدک, ایمان ٹےک دھُر دی ۔

بھری رهے جھولی مےری سدا, دِل مےرا سدا,

رّکھاں رهِن سدا رّب سّچے دیآں, شُکر شُکر کُوکے,رگ

رگ مےری, لُوں لُوں مےرا ۔

گِرن اّتھرُو مےرے کِرن کِرن, سدا سدا ۔

هُن,

هُن ِاه جِںد مےری ڈولدی نا, ڈردی نا,

ترهِںدی, تربکدی, ڈاواں-ڈول نا هُںدی,

کھولھ دِتیآں باریآں سبھ, کھِڑک سارے, توڑ گھّتیآں کںدھاں

ساریآں ۔

هُن مَےں کھلوتی نںگ-مُنںگی نگنتا رڑے مدان,

اُڈدی هواواں نال مَےں آزاد هوای کھُلھ,

هُن کوای مَےنُوں ڈراںدا نا, ماردا نا,

پِآردے سبھ مَےنُوں, مَےں سبھ نُوں پِآردی ۔

مَےں-پِآر تردا پانیآں تے,

مَےں-هُّب اُڈدی هواواں نال,

مَےں-پِآر هويا سبھ لای,

سبھ پِآر هويا مےرے لای,

پِآر, پِآر بّس,

پِآر دا پِآرا, پِآرے دا پِآر ۔

9. زِںدگی

مَےں سَوں گِآ تے سُپھنِآ-

کِ زِںدگی آزاد سی,

کِ زِںدگی آباد سی,

کِ زِںدگی سواد سی ۔

 

مَےں جاگِآ تے وےکھِآ-

کِ زِںدگی ِاک پھرز سی,

کِ زِںدگی ِاک کرز سی,

کِ زِںدگی ِاک مرز سی ۔

 

مَےں سوچِآ تے سمجھِآ-

کِ فرز هی آزاد هَے,

کِ کرز هی آباد هَے,

کِ مرز هی ِاک سواد هَے ۔

10. جنے نُوں

جنِآ,

اَو جنِآ,

ست پھُّٹے شتیر جِّڈا تےرا جُّسا,

کھراس دے پُڑ جِّڈی تےری چھاتی,

ناڑاں کِرلیآں واںگ کھڑیآں تےرے گاٹے دیآں,

اُتے هدوانے جِّڈا ِاک سِر ۔

 

ِاس جِسم جُّسے اںدر,

کُجھ جان وی هَے ای,

جان وِچ جوانی,

جوانی وِچ چاا-

هون دا, تھین دا, جِاُون دا ?

 

ِاس چَوڑی چھاتی اںدر,

کوای دِل وی هَے ای,

دِل اںدر درد,

درد اںدر شِّدت-

دُّکھ نُوں دےکھ کُجھ کُجھ هووین دی, دردین دی, تڑپھین دی ?

 

ِاهناں ناڑاں موٹیآں وِچ,

کُجھ کھُون وی هَے ای,

کھُون وِچ هرکت,

هرکت وِچ گرمی-

مےلاں دی, مِلنیآں دی, مِل-بهِنیآں دی,

ِاس جھےںجاں دی, ڈھیٹھاں دی دُنیآں نُوں رتا اُچِآن دی ?

ِاس سِر وّڈے سارے وِچ,

کُجھ دِماغ وی هَے ای,

دِماغ وِچ بُّدھی,

بُّدھی وِچ ٹھرھا-

سوچن دا, سمجھن دا, ویچارن دا ?

 

جے نهیں,

تاں کِاُں دانے گںدے کرنا اےں ?

مر پرھاں, چوبرا !

کِ دھرت دا بھار هَولا هووے ۔

 

جے هَے ای,

تاں تھیںدا کِاُں نهیں, جِاُوںدا کِاُں نهیں, جوانی

ماندا کِاُں نهیں ?

هِلدا کِاُں نهیں, هِلاںدا کِاُں نهیں, جوش تےرا

جاگدا کِاُں نهیں ?

مهِسُوسدا کِاُں نهیں, درددا کِاُں نهیں,

تڑپھدا کِاُں نهیں ?

 

گِردے تےرے وےکھ-

کِهی مُردِهان ورتی هوای اے, هٹاںدا کِاُں نهیں ?

بُّجھِآں جگاںدا کِاُں نهیں, مُردِآں جِواںدا کِاُں نهیں ?

ِاه بُّڈھِآں, بیماراں, مُردِآں دی دُنیآں بدلاںدا

کِاُں نهیں ?

آلے پُدالے وےکھ-

کِها گںد اے, کےهی سڑھاںد تے بو,

مر گاے مزھباں دی,

سڑ رهیآں رسماں دی,

ترّک رهیآں وهِنیآں دی ۔

 

اکل دی بهُکر پھےردا کِاُں نهیں کِ گںد هٹے,

رتا آلا پُدالا سُتھرا هووی,

ساه سُکھالا آوی,

تے سَوکھا هووےں تُوں تے نالے تےری دُنیآں ۔

 

هےٹھ وےکھ پَےراں دے-

کےها درد هَے, کےهیآں پیڑاں تے پیڑاں والے,

ِاه درد وںڈدا کِاُں نهیں, پیڑاں هٹاںدا

کِاُں نهیں ?

تُوں سکنَےں, کردا کِاُں نهیں ?

 

اکلاں والِآ دُولِآ,

اکلاں وںڈ, جھّکھڑ جھُلا دےه ِاک اکلاں دا,

کِ بھرماں دے چھّپر اُّٹھن,

ڈھهِن ڈھےریآں بھُلےکھِآں دیآں ۔

چانن والِآ, چاننا,

چانن کھِلےر,

کِ وِرلاں, وِّتھاں, کھُںدراں وِچ چانن هووے,

هنےرے دے جںتُو چاننے وِچ آاُن,

سبھ نُوں سبھ کُجھ دِّسے,

ِانّ بِنّ جِوےں هَے وے ۔

 

تے پھےر,

ِاه دُنیآں هو جااے-

جِاُوںدِآں دی, جواناں دی,

سّچ دے پهِلواناں دی ۔

11. مَےں کَےد

نجات کےهی ? مُکتی کےهی ? آزادی کےهی ?

کِاُں ? کِوےں ? کاهدے توں ? کاهدے لای ?

نجات ِاک کھاب هَے, مُکتی ِاک سُپھنا, آزادی ِاک دھوکھا ۔

اُس نے آپ بںدھن رچے,

آپنے لای مےرے لای ۔

 

مَےں کھُش هاں کِ کَےد هاں,

ِاس کَےد توں لّکھ آزادیآں سدکے ۔

جو کَےد نهیں, اُه کھُش کِوےں ?

 

مَےں کَےد هاں-اُس دے پِآر-کھانے وِّچ,

مَےں بںد هاں-اُس دی تّک دی هّد اںدر,

مَےں بّدھا هاں-اُس دی رزا دے ولگناں اںدر,

مَےں کَےد هاں, مَےں کھُش هاں ۔

12. رّب مےرا راکھا

مَےں رّب دا بنِآ ساں,

پر پھِر, آکھر, رّب مےرا سی-مےرا کھڈَونا, مےرا روجھا,

مےرا شُگل,

تے مَےں رّب دا راکھا ساں-بیر رام دا, پاسبان اّلا دا ۔

مےرے بِناں اَوهدی راکھی کَون کرے ?

مَےں نا هوواں-کافر رّب دا, رّب دی رّبتا دا, ناس مار دےن ۔

مَےں رّب دا هافِز, سںت سِپاهی, دھرمی ےودھا, خُداای کھِدمتگار ۔

مےرا دھرم, رّب دی کھاتر, ایمان دی کھاتر, رّب دی راه دی کھاتر ۔

لڑ مرنا, مار مرنا کافراں نُوں, ناستکاں نُوں, رّب دے باغیآں نُوں,

اُس تھوں گُمراهاں نُوں ۔

 

کوای رّب دی کِتاب نُوں پھُوکے, مےری چھُری اُس دے ڈھِّڈ وِچ,

کوای رّب دی مُورتی نُوں ڈھااے, مےری تلوار اُس دی گردن تے,

کوای رّب دی ِابادت-گاه دی تَوهین کرے, مےرے پّتھر وّٹے

اُس دے سِر وِّچ,

کوای رّب دی رّبتا دے اُلٹ کُفر لِکھے, مےری ساری تاکت,

جھُوٹھ, بد-دِآنتی, جبر, اُس دے اُلٹ ۔

مَےں اکال دا اکالی, رّب دا راکھا, اّلا دا گازی,

رسُول دا پاسبان ۔

مےرے هُںدِآں مےرے رّب ول کَون اُںگل کرے ۔

مےریآں دھُںماں مّچ گایآں,

مےری بهادری, مےری کُربانی, مےری شاهزوری !

واه ! واه !! اّلا دا شےر مَےں, گُرُو دا سِںگھ مَےں,

رّب دے ایمان دا راکھا مَےں,

مےرے هُںدِآں رّب نُوں, رّب دے دھرم نُوں, کوای بھاُ کِاُں ?

کُپھر تے ناستکتا مےرے کولوں تھر تھر کںبن ۔

 

کاپھراں ملےچھاں دے لهُو دی نهِر وگا کے,

کاپھراں دے کُّلے کوٹھے نُوں پھُوک اّگ لا کے,

شَےتان دی سَےنا نُوں بے-کھبر وّڈھ وڈھا کے,

مَےں رّب دا سِپاهی, اُس آپنے رّب دی درگاه لّکھ لّکھ

سِجدے کردا ۔

لّکھ لّکھ شُکر !

مَےں زُهد وی کردا, تّپ وی,

مَےنُوں فخر تے چاا سی,

کِ مَےں پروان سِپاهی هاں,

کِ رّب مےرے لای اُچےچا بهِشت بنوا رِها هوسی,

مےری کھِدمتاں دا سِلا ۔

 

مَےں رّب نُوں مِلِآ نا سی کدی,

نا ڈھُوںڈِآ سی کدی, نا سوچِآ, نا دِلگیرِآ ۔

رّب مےرا سی-آپنے نُوں کی ڈھُوںڈنا ?

مَےں راهے-راست تے-مَےنُوں کےهی دِلگیری ?

رّب دی هِفازت, رّب دے سّچ دی هِفازت,

رّب دی ِابادت-گاهاں دی هُرمت تے کاپھراں دی مُرںمت-

ِاهناں کںماں دا بوجھ مےرے سِر,

ِاهناں املاں وِچ مست مَےں,

رّب دے خِآل تے تلاش دی وِهل کِس نُوں سی ?

مَےں وّڈا خُداای کھِدمتگار-مَےنُوں وِهل کِّتھے ?

 

ِاک دِن رّب مَےنُوں آن مِلِآ, آپ-

اُهنُوں وِهل سی,

مَےنُوں وےکھ, اُهنُوں لالیآ نا چڑھِآ,

جو راجے نُوں آپنے ِاک وفادار, تےز تلوار سِپاهی نُوں

وےکھ هُںدا,

کُجھ ترس بھاوےں سی,

مَےں گمرُٹھ هويا, نِراس,

اُس نے مےرا موڈھا هِلايا تے مِٹھ گُسَےل جِها بولِآ-

"مُورکھا ! تُوں مےرا راکھا هَےں کِ مَےں تےرا ?

تُوں مےرے آسرے هَےں کِ مَےں تےرے ?

مَےں تَےنُوں بنايا سی وِگاس واستے کِ راکھی لای ?"

مَےں بھَوںچک, بھُآٹنی کھا ڈِگا-

هوش پرتی, تاں سبھ کُجھ بدل چُکا سی ۔

هُن سارے رّب دِسدا سی-سارِآں وِچ اَوهو ۔

کاپھر اُس دے سن, ناستک اُس دے,

کاپھر کوای نا سی, ناستک کوای نا ۔

مَےنُوں بھرم سی اَےوےں بھُلےکھا,

جِنھاں نُوں مَےں ماردا سی, اُنھاں وِچ اَوهو مَےنُوں بکھشدا سی ۔

اُه سارے سی, سبھ وِچ; سبھ اُس دے سن, اُس وِچ ۔

وِّتھاں, وِتکرے, کُپھر مےرے سن, مےری اّڈرتا دے,

اُس دا راه کوای نا سی, گُمراه کوای نا ۔

 

هُن مَےں اُس دا هاں, اُس دے آسرے,

اُه مےرا راکھا هَے, مَےں اُس دی رکھوالی وِچ ۔

اُه مےرا سدا وِگاسی رّب هَے, مَےں اُس دا وِگاس بھگت ۔

اُه هَے, مَےں نهیں ۔

13. دُّکھ-دارُو

لوڑ هَے کِ منُّکھ ڈِّگے تے ماےُوس هووے,

رستا بھُّلے تے ڈاواں-ڈول هووے,

کِ اُس نُوں گِآن هووے-آپنی اُونتا, الپّگتا تے

اگِآنتا دا,

تے اُه مهِسُوس کرے, رّب دی لوڑ نُوں, رّب دی هوںد نُوں ۔

14. ٹوٹ

چِت کردَے مَےں روواں هی روواں, وال سِرے دے کھوهواں,

ماراں مُّکیآں وِچ کالجے, جِںد آپنی کوهواں,

چھهِبر لاواں, ندیآں وّگن, 'آپا' آپ رڑھوواں,

رُڑھدی جاواں, رُڑھدی جاواں, کِتے نا مُول کھلوواں ۔

تڑپاں لُّچھاں, سُّکاں سِک سِک, آپنا آپ وِگوواں,

جیون جِس بِن کوجھا کَوڑا, تِس بِن کِوےں رهوواں ۔

نا کِچھ کھاواں, نا کِے پیواں, اںدر وڑ بهِ روواں,

گھااُوں مااُوں کالجا هووے, کِت بِدھ دھر دھروواں ۔

مُّٹھاں میٹاں, میٹاں کھوهلاں, تلیآں ملاں ملوواں ۔

آنگس, ساهس, شکت نا کوای, کِس دے بھار کھلوواں,

ڈوب پوے, کوای هَول اُٹھے, تے اںدر مُڑ مُڑ ٹوهواں ۔

اںدر سّکھنا بھاں بھاں کردا, ڈردی نّس کھلوواں ۔

ڈھاٹھ پوے, مَےں ڈھهِںدی جاواں, کِس دی ٹےک ٹِکوواں ۔

لِّلاں نِکلن, بھراں چاںگھراں, کِت بِدھ اُس دی هوواں,

مَےں مر چّلی, دّسو کوای, کِتھے ڈھُوںڈ ڈھُںڈوواں,

اُس ديو لوکو, سار ديو وے, پَےر تُساں دے دھوواں,

دِن نُوں ڈردی چانن کولوں, راتی مُول نا سوواں,

رسیآ پریتم مِلے نا رس هُن, کِتھوں چُںگھاں چوواں,

جیون-سوما کول نهیں کِاُں جوگ جین دی جوواں,

ٹوٹ پوے کوای کهِر کٹکویں, ٹُٹ ٹُٹ ٹوٹے هوواں ۔

15. رّب

رّب نے کھِلار کھِلارِآ,

تے سانُوں آپنے وِچوں پَےداِاش دے کے وگاه مارِآ باهر,

مرکز تھیں دُور ۔

آپ چھپ بَےٹھا آپنے کھِلار وِچ,

اسیں دُکھی هواے, اُس تھوں اُهلے هو کے, ِاکّلے هو کے,

اُس تھوں وِچھڑکے اُس نُوں نا مِل کے ۔

 

اُس آکھِآ, 'ِاه بازی هَے تماشا ِاک,

کھِّجھو نا, مَےنُوں بھالو ۔

مےری ٹول وِچ سُکھی وهِسو,

مَےنُوں بھال کے سُکھی تھیسو ۔'

 

اساں بھالِآ, سانُوں مِلِآ نا,

اساں ڈھُوںڈِآ پر پايا نا,

اسیں تلاش-تماشے تھیں هَےران هواے,

هوںد-هاسے تھیں پرےشان ۔

 

پھِر اساں آپنا تماشا رچِآ,

آپنی کھےڈ کھےڈی,

اساں آپنی هّتھیں, آپنے دِماگوں, آپنی سوچوں آپنے رّب رچے,

جَےسا جِس نُوں بھايا, وَےسا اُس نے رّب بنايا-

اساں پّتھر دے رّب گھڑے, سونے چاںدی تے پِّتل دے,

کاگزاں دے رںگ برںگی, ِاکو کھِآلاں دے کھِآلی,

جِهو جِها کِسے دا وِت سی, جِهو جِهی کِسے دی چاه سی,

جِهو جِها کِسے دے دِماگ, کِسے دے کِآس نُوں سُجھِآ,

اُهو جِها رّب اُس نے رچِآ ۔

 

کِسے چهُں هّتھاں والا, کِسے چهُں مُوںهاں والا,

کِسے نِر آکار, نِر وِکار,

کِسے نے ڈھّگے تے چڑھايا آپنے رّب نُوں,

کِسے نے گرڑ, مور, چیتے, چُوهے تے,

گُونّاگُوں رّب پَےدا کیتے اساں, آپنے دِماگ تھیں,

سُهنے کوجھے, رهیم تے جابر,

رّباں دا ِاک باگ کھِڑايا اساں, سوهنا, سُںدر, من-موهنا,

ِانسانی هُنر دا ِاک کمال ۔

 

تے,

کرتے هو کے اسیں آپنی کِرت, رّب, دے آشک بنے پُجاری-

پُشاکاں پُآایآں, بھوگ لُآاے,

دھُوپاں دھُکھاایآں, جوتاں جگاایآں,

ٹّلیآں کھڑکاایآں, گھںٹے وجااے, آرتیآں اُتاریآں,

مّنتاں منّیآں, سِجدے کیتے, ارداسے سُّکھے,

مُراداں پاایآں, گُن گااے, سوهلے کیتے, شُکر گُزارے ۔

ِااُں پُوجا وِچ رُّجھ کے, پرےم وِچ مست تھی کے

آپنا آپ بھُلے, الّبھ رّب پا لِآ, تے سُکھی سُهےلے

هو گاے !

 

رّب ساڈا کِردگار بنِآ سی, پروردگار,

اسی اُس دے کِردگار بنے, پروردگار,

رّب ساڈا تماشا بنايا سی,

اسیں اُس دا تماشا بنايا,

رّب ساڈے جِهے کایآں نُوں رچِآ سی,

اساں اُس جِهے کایآں نُوں رچِآ,

رّب ساتھوں گُآچا سی,

اسیں اُس تھوں گُآچ گاے ۔

اسیں اُس نُوں لّبھدے ساں,

اُه هُن سانُوں لّبھے ۔

هُشِآر کَون ? اُه کِ اسیں ?

ِاّکو جےهے, کِاُںک دووےں ِاّکو هاں ۔

16. پرےشانی

مَےں آپنے راهے راه ٹُردا,

آزادی تے پرےم دے راه ۔

سماج آکھدی-'ِاس راهے نا ٹُر, ِاه اُلٹ سبھےتا دا ۔'

مزھب آکھدا-'ِاس راهے نا ٹُر, ِاه راه پاپاں دا ۔'

کانُونّ آکھدا-'لیکاں مےریآں اںدر رهُ, جے رهِنا ای ۔'

 

سماج مَےنُوں اچھُوت آکھدی, مزھب پاپی, کانُونّ مُجرم ۔

ِاک ماردا اے, دُوجا نرکیں سُٹدا, تیجا جےلھ-کھانیں ۔

مَےں کی کراں, کِّتھے رهاں, کِّدھر جاواں ?

 

جے ِاس ترِگڑے دا آکھِآ منّ لواں,

تاں جیون بِرتھا اے, گُلام دا جیون کی ?

جے آپنے راه ٹُراں, تاں ِاه سارے پرےشان کردے-

سماج گھُّٹدا کھِآل نُوں, کھِآل دے وِکاس نُوں;

کانُونّ کتردا جیبھ نُوں, کَےد کردا جِسم نُوں,

مزھب ماردا رُوه نُوں, دّبدا هُنر نُوں ۔

 

مَےں کی کراں ?

بّس ٹُرِآ چّلاں راهے راه ۔

زِںدگی پرےشانی دی چںگےری اے,

گُلامی دی کھُنامی نالوں ۔

17. پُورنتا

کوای سُںنج سی مےرے اںدر-ِاک کھّپا, ِاک اُون, کوای تھوڑھ,

ِاک کھلا, وِهل, ٹونگنا, سّکھناپن, ِاک ِاکّل جِهی کُجھ,

ِاک اپُورنتا, نا-مُکںملتا,

مسان ِاک, کوای اُجاڑ, کھولا سی مےرے اںدر,

اُّجڑِآ آلھنا جِوےں هووے ۔

 

مَےں اُڈدی پھِردی سی, هوا دے گھوڑے تے اسوار,

پاگل هوای پھِردی, چار چُپھےریآں,

هاڑے کڈھدی, ترلے لَےںدی, هُوںگدی,

بھّجی پھِردی, گھرکدی, گھبرااُںدی ۔

تلاش دے پاگل-پن دا کوای ےُمن سی مےرے اںدر,

ِاک تیکھنتا, تیبرتا, اُمںگ سی مےرے وِچ,

ِاک سّکھنے-پن دی هوا بھری پھِردی سی مَےنُوں,

اُڈاای پھِردی واںگ بھرے بھُکانے ۔

 

مَےں لوچدی ساں آبادی آپنے اںدر دی,

ڈھُوںڈدی ساں گواچ گِآ اپنا آپا,

جو مےری پُورنتا هووے, جِس بِن مَےں اپُورن هَے ساں ۔

مَےں مںگدی ساں ِاک بھرپُورتا, ِاک اڈول بھرِآ-پن,

تے اُّڈدی پھِردی ساں, آپنی سُںنج دے آسرے, بِن بھُّکھ

بِن ترےه, هواواں توں تےز, هنےریآں توں اّگے ۔

تلاش-اُڈاریآں تے ڈھُوںڈ-پھےریآں ِانھاں وِچ, مِلِآ مَےنُوں

آکھر 'هُسن' سوهنا,

سواد آ گِآ ِاک, بے-کھُدی چھا گای کوای,

ِاک اڈولتا تے بھرپُورتا پرتیت هوای مَےنُوں, هُسن نُوں

مِل کے ۔

لبھ گِآ مَےنُوں مرکز مےرا مَےں جاتا,

وِچھڑے مِلے, پُورنتا هوای, سد-رهِنی, مَےں سمجھی-

مَےں نپیڑ لِآ ِاس چِریں-مِلے هُسنے نُوں ِاک کهِر

دے نپیڑنے ۔

مَےنُوں چھوڑ نا جاوے, مَےں چھُّٹ نا جاواں متے, ِاس بِناں

مَےں سّکھنی ۔

مَےنُوں لّبھِآ سبھ کُجھ ِاس هُسن-گلوّکڑی وِچ,

ِاک ٹھںڈ جِهی پَےںدی, ِاک پھُهار جِهی وّسدی پرتیتی,

مَےں پھُلااے کھںبھ سبھ آپنے, کُکڑی واںگ,

تے لکويا کھںبھاں هےٹھ ِاس لّبھ پاے هُسن-چُوچے نُوں,

مت کوای وےکھے ِاس نُوں,

کِسے کوجھے دی کوجھی نزر ِاس اُتے پوے متے ۔

ِاه مےرا هَے, مَےں لّبھِآ هَے, مَےنُوں مِلِآ هَے,

کوای هور وےکھ نا لاے ِاس نُوں, چُرا نا لَے جااے ۔

مَےں سُّکھاں سُکھالی سُّتی,

هُسنے دی سُهاوی ٹھںڈ وِچ, سُکھاوی نِّگھ وِچ, گھُوک, مست, بے-پرواه,

بھال هوای کھتم مےری, ڈھُوںڈ مُّکی بس مےری ۔

پر نیںدر رهی نا سدا, مَےں جاگی-کھالی, ِاکّلی ۔

اُف ! پُنُوں مےرے نُوں بلوچ زالم لَے گاے کِوےں ?

اُف ! هُسن نِکل گِآ مےرے نپیڑنے وِچوں کِوےں ?

کھِسک گِآ کِوےں, تِلک گِآ کِوےں ?

مَےنُوں پھںڈ گِآ, جھںب گِآ, توڑ گِآ لّک مےرا جِوےں ۔

اُف ! چھلاوا سی هُسن لوپ هو گِآ ۔

ِاکے مےرے نپیڑنے, مےری بھِّٹ نے مار وںجايا هُسنے نُوں,

مَےلا کیتا, سںنجاپے نا, اُڈ گِآ جاپے,

مَےں رهِ گای پِچھے سّکھنی, اںگ اںگ ٹُٹِآ مےرا ۔

مَےں ڈھّٹھی مُوںه دے بھار, ےُمن اُڈ گِآ مےرا,

کھلو نا هںگھاں, ٹُر نا هںگھاں,

پای رهی کھںبھاں کھُّتھے پںچھی واںگ,

آلھنيوں ڈِّگے بوٹ واںگُوں ۔

 

مُڑ آيا هُنر, کِرت آای, کِرتی هُنر آيا,

مےرے پَےر جھّسے, تلیآں جھّسیآں, سِر مےرا جھّسِآ,

تے آنگس مُڑی مےری, هوش پرتی ۔

'هُسن' کوای چھلاوا سی, دھوکھا تے بھُلےکھا هُن مَےں سمجھی,

اسلی مےرا ےار آيا هُن 'هُنر'

مےری سُںنج بھرن والا, مےرا ساتھ نِبھان والا, مےرے نال

ِاک هو جان والا ۔

مَے لّبھِآ مُڑ آپنا گُآچا آپا 'هُنر' نُوں مِل کے

مُڑ ِاک سُآد آيا ۔

سںگیت چھِڑِآ, کاوے نِکلِآ, مست ناد هواے,

انُوپ رُوپ اُترے مےرے هُنر اُتے,

مَےں مُڑ جیوی ِاک اڈولتا وِچ,

کھِڑی ِاک سُگںدھی وِچ,

پھُهار پای, میںه وّسِآ, ٹھںڈ پای,

جاپے, بّس ِاوےں رهےگی سدا ِاه رات نشیلی,

ِاهو ستھِرتا هَے, سد-جوانی ۔

 

پر رهی نا ِاه رات سدا, نا ِاه ِاک-سورتا-

کُّکڑ باںگے, کاں بولے, کُّتے بھَوںکے, چِڑیآں چِاُوکیآں,

تاراں تھِڑکیآں, سُراں هّلیآں, گیت اُکھڑے,

سُپھنے بِلا گاے-چڑھِآ سُورج, نِّگر دُنیآں دا نِّگر,

دھُّپاں چمکیآں تے بھُّکھاں لّگیآں,

مَےں پاگل هوای بھُّکھ دے کارن, بھُںدلا گای دھُّپ دے کارن ۔

هُنر سارے آپنے چھّج چھاننی پااے,

تے اُٹھ ٹُری سِر تے رّکھ, هوکا دےںدی وِکری دا,

ڈھِڈ جھُلکن لای, سِر لُکان دے آسرے لای,

مَےں اَونری سمجھدی ساں آپنے آپ نُوں, هُن تاجر هوای,

نهُری-مستیآں گایآں, وِهار-سِآنپاں آایآں,

سِآنپاں نال مِهنتاں کیتیآں, هِساباں نال مَےں,

مِهنتاں نال گیت گاوےں, مُشّکتاں نال کاوے رچے, جوراں

نال مُورتاں کھِچیآں مَےں,

سبھ دے مُّل وّٹے, ڈھِڈ بھرِآ, سااے هواے مهِلاں دے مےرے سِر تے,

پر هو گای اںدروں سّکھنی دی سّکھنی مُڑ مَےں ۔

هُنر اُٹھ گِآ, کِرت اُڈ گای, ِاک فّن رهِ گِآ بّس,

رهِ گایآں کَوڈیآں, ٹھیکریآں دے ڈھےر,

تول, تکڑی تے پاسکُو,

تے ڈھِڈ دا جھُلکا,

مَےں سّکھنی هوای بھُوک اںدروں, جِںد گای, رهِ گای لوتھ دی لوتھ,

 

آيا موای دی مدد نُوں هُن دھرم تے مزھب,

مردی کی نا کردی, پھڑ لِآ مَےں دھرم دا دھرُوآ,

ِاس پکڑ وِچ لگن لّگی تے آيا مُڑ ِاک سواد,

رُّجھی مَےں ِاس دھرم دے روجھے وِچ, تے بھُلی اپنا سّکھنا-پن

تے سّکھنے-پن دیآں پیڑاں ۔

کدی پُوجا وِچ پاگل هوای, کدی سےوا وِچ مست,

تے بھُّلی آپنے پاگل-پن تے مستی وِچ اپُورنتا ساری مَےں,

تے گُآچ گای کِسے پُورنتا وِچ,

ِااُں جاپے جِوےں پاگل-پن پُورنتا هَے, مستی مُکںملتا هَے,

سِآنپ اُونتا هَے, چاتری نِاُونتا ۔

کای واری اُّڈی مَےں,

گُّڈی مےری اُتاںه چڑھی تے جا ٹھهِکی کِدھرے ارشاں دیآں اُچِآایآں نال ۔

پر رهی نا اَوتھے سدا مَےں,

ڈِّگی جِوےں گُّڈی ڈوروں ٹُّٹی,

ڈھّٹھی مَےں دھر تے, کِ مےرے آسرے, سهارے تے ڈوراں چھُٹیآں-

مَےں آسرے بِناں نا سی کھلو جاندی ۔

آسرے سدا تے ِاک سار نا رهِںدے,

کدی هںبلے نال مَےں اُتاںه اُٹھدی,

تے اپُنے زوراں نالوں ودھےرے زوراں والا جاپدا مَےنُوں کِدھرے

اُتاںه لای جاںدا ۔

پر رکھدا نا سدا اُه مَےنُوں اپنے زوراں تے,

جد مَےنُوں مےرے بھار چھّڈدے, مَےں آ ڈِگدی,

هَولے, هَولے, تھّلے تھّلے مُڑ آپنی دھراں تے,

تے پھےر رهِ جاںدی اُهو مَےں سّکھنی, سُںنجی, اُونی,

ِاک سواد جِها رهِ جاںدا بھاوےں, ِاک چےتا جِها,

اُڈاریآں اُڈیآں دا ۔

پر مّدھم جِهے چےتے دے آسرے,

تے مّدھم جِهے سواد دے سهارے,

مَےں جیںدی نا رهِںدی,

دھرم سارے بھرم جاپدے تے رّب ِاک وهِم ۔

هنےر آيا مےرے بھا دا, اَوکھی هوای مَےں-

هُسن, هُنر, کِرت, سےوا, پُوجا, دھرم, رّب-

سبھ سوادلے ڈِٹھے,

پر سواد رهِںدا نا ِاهناں دا سدا ۔

ِاه سبھ مُکدے تے مَےں مُڑ سُکدی سُکدی رهِںدی,

آنگس نا رهِںدی رتا, نا هِںمت هںبلا مارن دی,

نا سواد مانن دی رُچی,

هُںدی جاںدی بھُّگڑی سُّک سُّک, مُّک مُّک ۔

 

کھبرے هُسن لّدھا نا مَےنُوں ٹھک !

کھبرے هُنر مِلِآ نا مَےنُوں اسل !

کھبرے رّب مِلِآ نا مَےنُوں مےرا-

ِاه مَےنُوں دِسدے نِرے آسرے سبھ, ڈھوهاں تے ٹوهاں ۔

مَےں لوڑدی ِاک جیون بِناں آسرے, بِن سهارے جو رهِںدا ۔

جیون اُهو جِها جِهو جِها اسلوں هَے-سهِج-جیون,

مَےنُوں مِلدا نا کِدھرے ۔

 

اّکی تھّکی مَےں سبھ توں,

دَوڑ بھّج چھّڈی ساری, تلاش تے ڈھُوںڈ,

آرزُو رّکھی نا کِسے دی, نا آس, نا آسرا,

سبھ مَےنُوں جاپن اَےوےں کَےوےں ۔

کِس دی آرزُو ? کےهی آس ? کےها آسرا ?

 

وڑ گای مَےں آپنے اںدر, باهر جان چھّڈِآ مَےں,

مر جاںگی آپنے اںدر, هُّٹ کے, گھُّٹ کے, پر نِکلاںگی

نا باهر کدی-

دھار لای مَےں ِاه پّکی دھارنا ۔

بّجھ گایآں مےریآں هِرساں, هوساں,

مُک گای جِںد مےری تے مر گای مَےں,

آپنے وِچ, اپُنے اںدرے ۔

 

مُڑ جیوی مَےں, مَوت پِچھوں, آپنے آپ,

مَےں مرنا نا سی, موای نا, مَوت مےری لای نا سی ۔

تے هُن مَےں جیںدی بِن سهارے کِسے دے ?

مَےں پُورن, اڈول, بھرپُور,

هُسن, هُنر, کِرت, رّب-مَےں کِسے دے پِچھے بھجدی نا-

کِس دے پِّچھے بھّجنا هُن ?

ِاه سبھ نِکلدے مےرے وِچوں,

ِاه سبھ جیںدے مےرے آسرے,

مَےں نا جیںدی کِسے دے آسرے,

مَےں هُن هوای بس پُورنتا,

مَےں سدا هَے ساں پُورنتا,

مَےں هاں پُورن پُورنتا ۔

18. مَےں ِاکّلا نهیں

جد دا مَےں تَےنُوں مِلِآ هاں,

تد دا مَےں سُںنجا نهیں, ِاکّلا نهیں ۔

 

کدی,

مَےں ِاکّلا ساں-

وّسدی دُنیآں وِچکار,

نا مهِرماں دے جھُںڈاں وِچ,

لانِآں دے رَولے گَولے, گُبار وِچ-

مَےں ِاکّلا ساں ۔

 

هُن,

سارے مَےں هی وّسِآ هاں,

آپنے وّسن نُوں مِل کے,

اُوےں جِوےں کھُشبُو پھُّل وِچ,

سُنھپ کُدرت وِچ ۔

هُن,

مَےں نهیں جاندا ِاکّل کی هَے, سُںنج کی هَے,

هُن مَےں وّسِآ هاں, وّس پِآ هاں ۔

مےرے دِل اںدر درد اے,

اّکھاں اںدر اّتھرُو,

اُهناں ِاکّلِآں لای, اُّجڑ گِآں لای,

جِهڑے ِاکّلے هن, اُّجڑ پُّجڑ,

بے-کِنار ڈراونی ِاکّل نال بھرے هواے,

تے مِلدے هن آپنے جےهے هور اُجڑِآں نال,

تے کھُشی تھیںدے هن, بے-کھبر غافِل,

نیهاں ڈُوںگھیآں کھُداںدے هن,

اٹاریآں اُّچیآں چھتاںدے هن,

تے اںدر وڑ بهِںدے هن,

جِوےں کبراں اںدر مُردے !

مَےں اُهناں کَےدی ِاکّلِآں نُوں وےکھدا هاں-

ترس کھاںدا هاں, روںدا هاں ۔

 

جد دا مَےں تَےنُوں مِلِآ هاں,

مَےں کِسے کوٹھڑی وِچ بںد نهیں,

نا کِسے دےس, نا کِسے دِشا وِچ کَےد,

مَےں سارے وّسِآ هاں, آزاد, کھُلھا,

سبھ مےرے وِچ وّسے هن,

مَےں تےرے وِچ وّسِآ هاں,

سارے وّسوں وّسی هَے, مےرے وّسن دی وّسوں ۔

 

آاَو, مےرے کول آاَو, اَو ِاکّليو,

مےرے وّسن دے وِهڑے وڑو,

مےرے وّسن وِچ وّسو,-

جڑھتا وِچ نهیں, ساودھانتا وِچ ۔

 

پھےر,

کوای تُهاڈا هووے نا هووے,

کُجھ تُهاڈا هووے نا هووے,

سبھ تُهاڈے هوسن,

سبھ کُجھ تُهاڈا هوسی,

کِ اُه تُهاڈا هَے,

تُسیں اَوس دے هو,

جو سبھ دا هَے,

سبھ جِس دے هن ۔