ਮਹਾਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤ ਅਤੇ ਬੇਤਾਲ ਦਾ ਮਿਲਾਪ
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ 'ਚ ਧਾਰਾ ਨਗਰੀ 'ਚ ਮਹਾਰਾਜ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ । ਉਹਦੇ ਰਾਜ ਵਿਚ ਹੀ ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ ਜਿਹਨੇ ਪੂਜਾ-ਪਾਠ ਅਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕਰਕੇ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਅਮਰ ਹੋਣ ਦਾ ਵਰਦਾਨ ਮੰਗਿਆ। ਦੇਵੀ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਇਕ ਅਮਰ ਫਲ ਦਿੱਤਾ । ਫਲ ਲੈ ਕੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਆਪਣੇ ਘਰ ਗਿਆ ਤੇ ਬਾਹਮਣੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ । ਬਾਹਮਣੀ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਸੀਂ ਅਮਰ ਹੋ ਕੇ ਕੀ ਕਰਾਂਗੇ, ਅਮਰਤਾ ਤਾਂ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਨੂੰ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਤੁਸੀਂ ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਹੋ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਤਾਂ ਮੁਕਤੀ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਾਧਨਾ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ । ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਗ਼ਲਤੀ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨੇ ਉਹ ਫਲ ਲਿਜਾ ਕੇ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦੱਸ ਦਿੱਤੀ।
ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਰਾਣੀ ਚੰਦ੍ਰਪ੍ਰਭਾ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਹ ਫਲ ਉਹਨੂੰ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਪਤਨੀ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ । ਪਤਨੀ ਆਪਣੇ ਰਥਵਾਨ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਅਮਰਫਲ ਸਾਰਥੀ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਅਮਰ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਰਥਵਾਨ ਇਕ ਵੇਸਵਾ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਹਨੇ ਉਹ ਅਮਰਫਲ ਉਹਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਵੇਸਵਾ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਸ ਜਨਮ ਵਿਚ ਮੈਂ ਅਮਰ ਹੋ ਕੇ ਕੀ ਕਰੂੰਗੀ। ਇਹ ਫਲ ਉੱਤੇ ਤਾਂ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਵਰਗੇ ਨੇਕ ਆਦਮੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਮਰ ਹੋ ਕੇ ਯੁਗਾਂ-ਯੁਗਾਂ ਤਕ ਪਰਜਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰੇਗਾ। ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਉਹ ਅਮਰਫਲ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਗਈ ਅਤੇ ਅਮਰਫਲ ਰੱਖ ਲੈਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ।
ਉਸ ਵੇਸਵਾ ਦੇ ਹੱਥਾਂ 'ਚ ਅਮਰਫਲ ਵੇਖ ਕੇ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਗੁੱਸੇ 'ਚ
ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਾ, “ਕਿ ਇਹ ਫਲ ਤੇਰੇ ਕੋਲ ਕਿਵੇਂ ਆਇਆ।”
ਵੇਸਵਾ ਨੇ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਸੱਚ ਸੱਚ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਹੁਣ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਦਿਆਂ ਦੇਰ ਨਾ ਲੱਗੀ ਕਿ ਮੇਰੀ ਪਿਆਰੀ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਸਾਰਥੀ ਵਿਚਕਾਰ ਨਜਾਇਜ਼ ਸੰਬੰਧ ਹਨ। ਇਹ ਗੱਲ ਮਨ 'ਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਉਹਨੂੰ ਇੰਨਾ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਕਿ ਉਹਦਾ ਦਿਲ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹੁਣੇ ਜਾ ਕੇ ਉਹ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦੇਵੇ । ਪਰ ਉਹ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਰਾਜਾ ਇੰਝ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਪਰ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਉਹਦਾ ਮੋਹ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਹਨੇ ਜਾ ਕੇ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਬੁਰਾ-ਭਲਾ ਆਖਿਆ ਤਾਂ ਰਾਣੀ ਉਹਦੇ ਕੋਲੋਂ ਮਾਫ਼ੀ ਮੰਗਣ ਲੱਗੀ । ਪਰ ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਮਾਫ਼ ਨਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਵਿਯੋਗੀ ਹੋ ਕੇ ਜੰਗਲ 'ਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਹਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਅਰਾਧਨਾ 'ਚ ਗੁਜ਼ਾਰਾਂਗਾ।
ਰਾਜ ਦਰਬਾਰ ਦਾ ਸਾਰਾ ਕੰਮ ਲਾਇਕ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸਾਂਭ ਲਿਆ ਅਤੇ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਕਾਰਨ ਰਾਣੀ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕੁਸ਼ੀ ਕਰ ਲਈ । ਤਕਰੀਬਨ ਇਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਦੈਵੀ ਕ੍ਰਿਪਾ ਨਾਲ ਰਾਜੇ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪਰਜਾ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜਾਗੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਧੂ ਬਣ ਕੇ ਆਪਣੀ ਨਗਰੀ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਉਧਰ ਇੰਦਰ ਦਾ ਇਕ ਦੇਵ ਇੰਦਰ ਦੇ ਹੁਕਮ 'ਤੇ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਆਪਣੀ ਨਗਰੀ 'ਚ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਦੇਵ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਲਲਕਾਰਿਆ-"ਕੌਣ ਹੈਂ ?"
"ਮੈਂ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਹਾਂ।”
"ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਵਿਕਰਮ ਹੈ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਯੁੱਧ ਕਰ। ਮੈਂ ਦੇਵ ਇੰਦਰ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜਿਆ ਦੇਵ ਹਾਂ ਜੋ ਤੇਰੀ ਨਗਰੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਯੁੱਧ 'ਚ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਮੰਨ ਲਵਾਂਗਾ ਕਿ ਤੂੰ ਹੀ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਏਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੰਦਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਰਾਜ ਤੈਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿਆਂਗਾ।"
ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਬੜਾ ਭਿਆਨਕ ਯੁੱਧ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੇਵ ਹਾਰ
ਗਿਆ। ਉਹਨੇ ਨਗਰੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਦਾ ਭਾਰ ਵਿਕਰਮ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ। ਉਦੋਂ ਤਕ ਪਰਜਾ ਵੀ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਦੇ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਪਰਜਾ ਨੇ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਨੂੰ ਸਿੰਘਾਸਨ 'ਤੇ ਬਿਠਾਇਆ। ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਫਿਰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲੱਗਾ।
ਇਕ ਵਾਰ ਉਹਦੇ ਦਰਬਾਰ 'ਚ ਇਕ ਯੋਗੀ ਆਇਆ, ਜਿਸਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਇਕ ਫਲ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜੇ ਨੇ ਫਲ ਰਸੋਈ ਵਿਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਵਾ ਦਿੱਤਾ।
ਯੋਗੀ ਰੋਜ਼ ਆਉਂਦਾ ਅਤੇ ਦਾਨ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਇਕ ਫਲ ਦੇ ਕੇ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ । ਰਾਜੇ ਕੋਲ ਫਲਾਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਇਕ ਦਿਨ ਉਹਨੇ ਇਕ ਫਲ ਕੱਟ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹਦੇ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਕੀਮਤੀ ਰਤਨ ਨਿਕਲਿਆ। ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਰਾਜਾ ਬਹੁਤ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ । ਫਿਰ ਉਹਨੇ ਸਾਰੇ ਫਲ ਕਟਵਾਏ ਤੇ ਸਾਰਿਆਂ 'ਚੋਂ ਇਕ-ਇਕ ਰਤਨ ਨਿਕਲਿਆ। ਰਾਜ ਜੌਹਰੀ ਨੇ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਰਤਨ ਬੜੇ ਕੀਮਤੀ ਸਨ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਯੋਗੀ ਆਇਆ ਤਾਂ ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਉਹ ਰਤਨ ਦਿਖਾਏ ਅਤੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਹ ਕੀ ਹੈ ? ਯੋਗੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਹ ਮੇਰੀ ਯੋਗਤਾ ਦਾ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਸਾਥ ਦੇਵੇਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕੁਬੇਰ ਦੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਦਾ ਢੇਰ ਲਗਾ ਦੇਵਾਂ।
ਉਤਸੁਕਤਾ ਵਿਚ ਰਾਜਾ ਵਿਕਰਮ ਨੇ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦੀ ਮੰਜੂਰੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ । ਯੋਗੀ ਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨਘਾਟ 'ਚ ਯੋਗ ਸਾਧਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ । ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਮੇਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਦਾ ਇਛੁੱਕ ਹੈਂ ਤਾਂ ਭਾਦੋਂ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਇਕੱਲਾ ਉਥੇ ਆ ਜਾਵੀਂ।
ਰਾਜੇ ਨੇ ਉਹਦਾ ਸੱਦਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕੀਤੇ ਦਿਨ ਉਥੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਉਹਨੂੰ ਆਇਆ ਵੇਖ ਕੇ ਯੋਗੀ ਬੇਹੱਦ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਇਆ। ਫਿਰ ਉਹਨੇ ਆਖਿਆ ਕਿ ਇਥੋਂ ਦੋ ਕੋਹ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਇਕ ਮੁਰਦਾ ਦਰਖ਼ਤ 'ਤੇ ਪੁੱਠਾ ਲਟਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਤੂੰ ਉਹਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਲੱਦ ਕੇ ਏਥੇ ਲੈ ਆ।
ਰਾਜਾ ਯੋਗੀ ਦੁਆਰਾ ਦੱਸੀ ਹੋਈ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਰਸਤਾ ਬੜਾ ਭਿਆਨਕ ਸੀ । ਥਾਂ-ਥਾਂ 'ਤੇ ਭੂਤ-ਪ੍ਰੇਤ ਨੱਚ ਰਹੇ ਸਨ, ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਕਾਲੇ ਸੱਪ ਫਨ ਫੈਲਾਅ ਕੇ ਫੁੰਕਾਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਹਿੰਮਤੀ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਹੱਥ 'ਚ ਤਲਵਾਰ ਫੜ ਕੇ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
ਦੋ ਕੋਹ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਉਹਨੇ ਸੱਚਮੁੱਚ ਇਕ ਮੁਰਦੇ ਨੂੰ ਦਰਖ਼ਤ 'ਤੇ ਲਟਕਿਆ ਹੋਇਆ ਵੇਖਿਆ । ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਦਰਖ਼ਤ ਤੋਂ ਲਾਹ ਕੇ ਮੋਢਿਆਂ 'ਤੇ ਲੱਦ ਲਿਆ ਅਤੇ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਮੁਰਦਾ ਉਹਦੇ ਮੋਢਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਡ ਕੇ ਮੁੜ ਦਰਖ਼ਤ 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਲਟਕ ਗਿਆ।
ਵਿਕਰਮ ਨੇ ਉਹਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਤੁਰ ਪਿਆ । ਮੁਰਦੇ ਨੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ-"ਤੂੰ ਕੌਣ ਏਂ ?”
"ਮੈਂ ਵਿਕਰਮਾਦਿੱਤ ਹਾਂ ਅਤੇ ਤੂੰ ਕੌਣ ਏਂ ?”
"ਮੈਂ ਬੇਤਾਲ ਹਾਂ। ਤੂੰ ਮੈਨੂੰ ਕੀਹਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾਲ ਅਤੇ ਕਿਥੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਏਂ ?”
“ਮੈਂ ਇਕ ਯੋਗੀ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾਲ ਤੈਨੂੰ ਲੈਣ ਆਇਆ ਹਾਂ ਤੇ ਤੈਨੂੰ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਜਾਣਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ।"
ਮੁਰਦਾ ਹੱਸ ਪਿਆ। ਫਿਰ ਬੋਲਿਆ-"ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਇਕ ਸ਼ਰਤ 'ਤੇ ਚੱਲਾਂਗਾ। ਰਸਤਾ ਤੈਅ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਕੁਝ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਵਾਂਗਾ, ਪਰ ਤੂੰ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੋਲਿਆ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉੱਡ ਕੇ ਵਾਪਸ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਚੱਲ, ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਇਕ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਮੇਰੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣ ਕੇ ਜੇਕਰ ਤੂੰ ਨਿਆਂ ਨਾ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਮੰਤਰ ਨਾਲ ਤੇਰਾ ਸਿਰ ਟੁਕੜੇ-ਟੁਕੜੇ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।”
ਵਿਕਰਮ ਚੁੱਪ ਰਿਹਾ। ਬੇਤਾਲ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ-