bhoomikaa harek des noo aapane nit de kamakaar chalaaun ate tarakee karan dee lorr hundee hai| ih shakatee us des dee vason dee hundee hai| jekar vason inee vadh jaave ki us deean lorraan pooreean karan lee des vich vasatooaan ate saadhanaan dee ghaatt ho jaave taan us des dee abaadee jaan vason daa vaadhaa us des lee ik samasiaa ban jaandaa hai|
bhaarat vich is samasiaa daa saahamanaafanabasap;aj bhaarat noo vadhadee aabaadee dee samasiaa daa saahamanaa karanaa pai rihaa hai|tezee naal vadh rahee bhaarat dee aabaadee noo vadhan ton tthalh paaun lee sarakaar noo isade vaadhe noo rokan de upaa vee karane pai rahe han, par ih samasiaa haale us tarhaan kharrhee hai|
aabaadee daa vaadhaa te samasiaavaan vidavaanaan daa vichaar hai ki san 1830 tak sansaar dee kul aabaadee ik arab de lagabhag see| san 1930 tak aabaadee duganee ho gee|aabaadee vich tezee naal vaadhaa hon de kaaran san 1960 tak lagabhag 3 arab manakh is dharatee ute vicharan lage|vaadhe dee ih dar ghattee naheen ate 11 julaaee san 1987 noo yugosalaaveea vich sansaar de panj arab bachiaan ne is dharatee ute janam liaa|bhavakh dee ginatee de baare anumaan hai ki san 2000 tak sansaar dee aabaadee lagabhag 6 arab ton vee vadh ho jaavegee| bhaarat sansaar vich aabaadee dee drishattee ton cheen de pichhon aaundaa hai ate sansaar dee 16aabaadee bhaarat vich rahindee hai| san 1881vich bhaarat dee abaadee 23.7karorr see ate maarach 1991noo 84.4karorr ho gee| satanbar 1993noo ih aabaadee 88karorr ton vee vadh vadhee hai ate kul vaadhe daa 23.5hai| ikanumaan de anusaar ih aabaadee hun tak ik arab ton jiaadaa ho gee hai| ise dar naal aabaadee vich vaadhaa hon de kaaran bhaarat aabaadee visafott dhamaake vich age vadh rihaa hai|
aabaadee ton paidaa hoeean samasiaavaan vich khaadh samasiaa vikaraal roop dhaaran kar laindee hai|bhaaven saaddaa des khetee pradhaan hai taan vee aapane des dee anasamasiaa noo hal karan vich safalataa naheen mil rahee| sihat de khetar vich vee bhairree haalat dekhee jaandee hai| barozagaaree dee samasiaa taan mahaamaaree vaang vadhadee jaa rahee hai| tej gatee naal vadhan vaalee aabaadee lee rojgaar de ine mauake praapat naheen ho sakade|
janam dar ghattaaun de saadhanafandasah; mauat dee dar ghattaaun de naalanaal janam dee dar ghattaaun de vee yatan keete jaa rahe han, bhaaven janamadar pahilaan naalon ghattee hai par ih ghattee hoee dar haale samasiaa noo hal karan vich pooree tarhaan sahaaeik sidh naheen ho sakee| janamadar 42 pratee hazaar saalaanaa ton ghatt ke 34 pratee hajaar saalaanaa ho gee hai|
parivaarik vaadhaa hun parivaar vadde hunde jaa rahe han| vaddaa parivaar des lee belorraa bhaar hee naheen hundaa, sagon parivaarik samasiaavaan vee paidaa karadaa hai| bahut bachiaa vaale parivaar daa jeevanapadhar uchaa naheen ho sakegaa|aamadan daa vadhere hisaa bachiaan de khaanapeen ate unhaan deean hor doojeean lorraan pooreean karan te kharach ho jaavegaa|eis vadde parivaar dee des noo vee haanee hai| sarakaar duaaraa vakhavakh saadhanaan naal desh dee jiharree upaj vadhadee rahee hai, uh saaree lokaan deean lorraan pooreean karan te hee lag jaavegee|
samasiaavaan daa sarakaaree halafanabasap;sarakaar ne is samasiaa noo hal karan lee anekaan yojanaavaan chaaloo keeteean han|lorr naalon vadh vason kaaran paidaa hundeean samasiaavaan baare sakool deean paatth pusatakaan vich samagaree shaamil keetee jaavegee inhaan pusatakaan noo parrh ke vidiaarathee aabaadee deean samasiaavaan ton suchet ho jaanage ate baalag umar vich is samasiaa noo door karan lee tiaar honage| sarakaar ne parivaar bhalaaee deean sakeemaan banaaeean han|einhaan yojanaavaan adheen hee viaahe jorriaan noo chhotte parivaar rakhan lee jaanakaaree ditee jaandee hai| sarakaar ne parivaar niyojan noo aapanee neetee vich bahut mehatav ditaa hai ate us de prachaar lee karorraan rupe kharach karan daa faisalaa keetaa hai|eis manorath lee sarakaar ne pinddapindd parivaar padhar ute prachaar keetaa jaa rihaa hai|lokaan noo bache naa paidaa hon de tareeke samajhaae jaande han ate is sanbandh vich uchit sahoolataan pradaan keeteean jaandeean han|
saaraanshafanabasap;vadhadee aabaadee dee samasiaa samache desh ate samaaj dee samasiaa hai sarakaar ton ilaavaa lokaan ne vee is samasiaa de mehatav noo samajh liaa hai| samaaj sevakasansathaanvaan noo chaaheedaa hai ki uh sarakaar noo is samasiaa noo rokan lee lokaan daa sahiyog praapat karan vich sahaaeitaa karan|lokaan noo seemit ate chhottaa parivaar daa dristteekon apanaaunaa hee chaaheedaa hai| is vich hee unhaan dee aapanee ate des dee bhalaaee daa bhed lukiaa hoeaa hai|