ਦੇਬੋ

ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ, ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ, ਵਾਂਗ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਵੀ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇਕੋ ਇਕ ਔਲਾਦ ਸੀ ਅਤੇ ਸੀ ਵੀ ਤਰਸ ਤਰਸ ਕੇ, ਸੁੱਖਣਾ ਸੁੱਖ ਸੁੱਖ ਕੇ, ਉਡੀਕਾਂ ਕਰ ਕਰ ਕੇ ਲੱਭੀ ਹੋਈ ਔਲਾਦ। ਜਿਸ ਦਿਨ ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਉਮਰ ਪੈਂਤੀ ਸਾਲ ਸੀ ਤੇ ਮਾਤਾ ਦੀ ਤੋਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਸਤਾਰਾਂ ਸਾਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਮੁਹੱਲੇ ਕਿੱਤਿਆਂ ਵਿਚ, ਦਸਾਂ ਮਰਲਿਆਂ ਦੇ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਵਿਹੜੇ ਵਾਲੇ ਘਰ ਵਿਚ ਰੱਬੀ ਰਹਿਮਤ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਇਸ ਵਡਮੁੱਲੀ ਰੌਣਕ ਨੇ ਪਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਰੌਣਕ ਲਈ ਤਰਸੋ ਹੋਏ ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨੌਵੀਂ ਜਮਾਤੇ ਪੜ੍ਹਦੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਵੀਂ ਵਿਚੋਂ ਵੇਲ੍ਹ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਮਾਮੇ ਕੋਲ ਖਰਾਦ ਦੇ ਕੰਮ ਉੱਤੇ ਲਾ ਕੇ ਆਪ ਬਾਬੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕੋਲੋਂ ਪੋਤੀ-ਪੋਤੇ ਦੀ ਦਾਤ ਮੰਗਣ ਲੱਗ ਪਿਆ।

ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਦੀ ਸੁਣੀ ਗਈ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਰ੍ਹੇ ਉਸ ਦੀ ਨੂੰਹ ਨੇ ਧੀ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਬਾਬੇ ਸ਼ਹੀਦ ਪੰਜ ਰੁਪਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦ ਚੜ੍ਹਾਇਆ । ਚਾਈਂ ਚਾਈਂ ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਧਰਮ ਕੌਰ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, “ਕੀ ਨਾਂ ਰੱਖਣਾ ਈ ਪੋਤੀ ਦਾ ?" ਉਸ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਆਖਿਆ, "ਇਹ ਕੋਈ ਪੁੱਛਣ ਆਲ਼ੀ ਗੱਲ ਆ। ਬਾਬੇ ਸ਼ਹੀਦ ਜਾਵਾਂਗੇ, ਮਹਾਰਾਜ ਦਾ ਵਾਕ ਲਵਾਂਗੇ, ਆਪੇ ਬਾਬਾ ਰੱਖ ਦਊ ਨਾ ।" ਵਾਕ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ 'ਗ' ਸੀ, ਪੋਤੀ ਦਾ ਨਾਂ ਗੁਰਦੇਵ ਕੌਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਘਰ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖੋ ਆਖਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਤਿੰਨ ਕੁ ਸਾਲ ਪਿੱਛੋਂ ਦੇਖੋ ਦੇ ਵੀਰ ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਬ ਆਖਣ ਲੱਗ ਪਏ । ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਧਰਮ ਕੌਰ ਦਾ ਘਰ ਰੌਣਕਾਂ ਨਾਲ ਭਰ ਗਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਸਨ।

ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਪੜ੍ਹਨ ਵਿਚ ਭਾਵੇਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਸੀ, ਪਰ ਹੱਥਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੁੱਚਾ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਚਲਾਉਣੀਆਂ ਸਿੱਖ ਲਈਆਂ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਵਿਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਘਰਵਾਲੀ ਨਿਰੰਜਣ ਕੌਰ, ਸਵੇਰ ਦੇ ਨਾਂ ਵਾਲੀ, ਆਗਿਆਕਾਰ ਅਤੇ ਠੰਢੇ ਸੁਭਾਅ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਸੀ। ਠਾਕੁਰ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਵਿਚ ਸੁਖ-ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਾ ਨਿਵਾਸ ਸੀ।

ਦੇਬੂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਰ੍ਹੇ-ਗੰਢ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦਾ ਮਾਮਾ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇਰੋਬੀ ਤੋਂ ਉਚੇਚਾ ਆਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੰਮਕਾਰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਨੈਰੋਬੀ ਲੈ ਜਾਣ ਦਾ ਮਨ ਬਣਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨੈਰੋਬੀ ਜਾ ਕੇ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਵਿਚ ਵਿਚ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਰਮਿਟ ਭਿਜਵਾ ਦਿੱਤਾ। ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਬੱਚੇ, ਆਗਿਆਕਾਰ ਪਤਨੀ ਅਤੇ ਰੱਬ ਵਰਗੇ ਮਾਪੇ ਛੱਡ