ਐਨਕ

ਇਹ ਜਾਣ ਕੇ ਕਿ ਮੇਰਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਦੋਸਤ, ਮੇਰਾ ਹਮ-ਜਮਾਤ, ਮੁਲਕ ਰਾਜ ਕੋਮਲ, ਸੰਸਾਰ-ਯਾਤਰਾ ਉੱਤੇ ਨਿਕਲਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਆ ਕੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੁਝ ਦਿਨ ਠਹਿਰੇਗਾ, ਮੇਰੇ ਚਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਾਂ-ਸਤਿਕਾਰ ਦੀ ਜਾਚ ਭੁੱਲ ਗਈ। ਬਾਈ ਮਈ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਟੋਲੀ ਲੰਡਨ ਪੁੱਜ ਗਈ ਅਤੇ ਕੰਥਰਲੈਂਡ ਹੋਟਲ ਵਿਚ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਕੋਮਲ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਕੰਮ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਤਾ ਟਿਕਾਣਾ ਦੱਸਣ ਦਾ ਕੀਤਾ। ਸੁਣਦਿਆਂ ਸਾਹ ਮੈਂ ਘਰ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਕੰਥਰਲੈਂਡ ਹੋਟਲ ਪੁੱਜ ਕੇ ਕੀ ਵੇਖਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਮਲ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕੋਮਲ, ਹੋਟਲ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਲਾਂਜ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਮੇਰੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੋਡਿਆਂ ਦੀ ਪੀੜ ਨਾਲ ਆਤੁਰ ਅਤੇ ਤੁਰਨ ਲਈ ਸੋਟੀ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕੋਮਲ ਨੂੰ ਨਾਲ ਆਈ ਵੇਖ ਕੇ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਦੀ ਤਾਰੀਫ਼ ਕਰਨ ਰਹਿ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਮੇਰੇ ਮੂੰਹੋਂ ਬੇ-ਵਸਾ ਨਿਕਲਿਆ, "ਇਸ ਸ਼ੌਕ ਪੇ ਕੌਨ ਨਾ ਮਰ ਜਾਏ ਅਸਦ ।"

ਕੋਮਲ ਨੇ ਹੱਸ ਕੇ ਆਖਿਆ, "ਨਿਰਾ ਸ਼ੌਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਇਕ ਮਕਸਦ ਵੀ ਹੈ।"

"ਬਈ, ਉਹ ਕਿਹੜਾ ?"

"ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਸ਼ਾਇਰੀ ਪੜ੍ਹਦਾ ਅਤੇ ਸ਼ਾਇਰੀ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਹੁਣ ਜਦੋਂ ਕਾਰੋਬਾਰ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੇ ਸਾਂਭ ਲਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨ ਵਿਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਬੁੱਢੇ ਵਾਰੇ ਮਿਰਜ਼ਾ ਗ਼ਾਲਬ ਦੇ ਇਕ ਸ਼ਿਅਰ ਉੱਤੇ ਅਮਲ ਕਰ ਕੇ ਵੀ ਵੇਖ ਲਈਏ।"

"ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਸ਼ਿਅਰ ਹੈ, ਕੋਮਲ, ਜਿਸ ਨੇ ਏਨਾ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ? ਮੈਂ ਵੀ ਸੁਣਾਂ।"

"ਮਿਰਜ਼ਾ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ:

ਹਸਦ ਸੇ ਦਿਲ ਅਗਰ ਅਫਸਰਦਾ ਹੈ ਗਰਮ-ਏ-ਤਮਾਸ਼ਾ ਹੋ।

ਕਿ ਚਸ਼ਮੇ ਤੰਗ ਸ਼ਾਇਦ ਕਸਰਤੇ ਨਜ਼ਾਰਾ ਸੋ ਵਾਹ ਹੈ।"

ਅਸਾਂ ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਲਈ ਜਗਤ ਦਾ ਤਮਾਸ਼ਾ ਵੇਖਣ ਦਾ ਉੱਦਮ ਕਰ ਲਿਆ, ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਲੈਤ ਦੀ ਕੰਟਰੀਸਾਈਡ ਵੇਖੀਏ।"

"ਭਲਾ ਇਹ ਕਿਉਂ ?"

"ਭੁੱਲ ਗਿਆ ਏਂ। ਆਹ ਲੈ ਆਪਣੀ ਵੀਹ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੀ ਚਿੱਠੀ ਪੜ੍ਹ: ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਵਾਂ। ਸਾਰੀ ਮੁਸੀਬਤ ਦਾ ਮੂਲ ਬੱਸ ਇਹੋ ਚਿੱਠੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਕੇ

–––––––––––––

1. ਜੇ ਤੂੰ ਤੰਗ-ਦਿਲੀ ਦਾ ਰੋਗੀ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਜਗਤ। ਦੀ ਲੀਲ੍ਹਾ ਨੂੰ : ਵੇਖਣ ਦਾ ਜਤਨ ਕਰ। ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਇਸ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਵਚਿੱਤ੍ਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲਤਾ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਤੇਰੀ ਅੱਖ ਖੁੱਲ੍ਹ ਜਾਵੇ।