ਚੌਵੀ

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਪਿਆਰ ਖੁਦ-ਬਖੁਦ ਤੁਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹਦੀ ਕੋਈ ਉਚੇਚੀ ਸੇਧ ਜਾਂ ਖ਼ਾਸ ਦਿਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਬਾਰੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕੋਈ ਸਕੀਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਘੜੀ, ਕੋਈ ਢੰਗ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਵਰਤਿਆ। ਕਿਸ ਰਾਹ ਵੱਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਸਰਕੀ ਸੀ, ਕੀਹਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰੀ ਸੀ ? ਇਹ ਉਸਨੂੰ ਖੁਦ ਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਉਦੋਂ ਉਹ ਇਮਰੋਜ਼ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਦੀ। ਉਹ ਕੀ ਸੋਚਦੇ ਨੇ? ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਨ ਕੀ ਸੀ ? ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਤੌਰ-ਤਰੀਕੇ ਕੀ ਨੇ ? ਉਹ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਨ ਜਾਣਦੇ। ਇਕ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦੋਵੇਂ ਇਕੱਠੇ ਸਨ ਤਾਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਿਆ, ''ਤੂੰ ਤਾਂ ਹਲਵਾਹਕਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਐ, ਤੂੰ ਫਿਰ ਪੇਂਟ ਅਤੇ ਬੁਰਸ਼ ਕਿਉਂ ਚੁੱਕ ਲਿਆ, ਹਲ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ?"

ਉਹਨਾਂ ਹਸਦਿਆਂ ਹੋਇਆ ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ, "ਇਹੋ ਤਾਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਵਾਂ। ਕਲਪਣਾ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਹਲ ਹੀ ਤਾਂ ਜੋਅ ਰਿਹਾ ਵਾਂ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਛੋਟਾ ਸਾਂ ਤੇ ਨੇੜੇ ਤੇੜੇ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੁੰਦਾ, ਮੈਂ ਕਈ ਕਈ ਘੰਟੇ ਡਰਾਇੰਗ ਅਤੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤਕ ਹਲ ਅਤੇ ਖੇਤ ਹੀ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।"

"ਉਦੋਂ ਤੂੰ ਔਰਤਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਹੀਂ ਬਣਾਈਆਂ ?" ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪੁਛਦੀ।

"ਨਹੀਂ, ਸਿਰਫ ਖੇਤ ਅਤੇ ਹਲ। ਇਹੋ ਮੇਰੇ ਧਿਆਨ ਦੇ ਕੇਂਦਰ ਸਨ।"

ਇਕ ਦਿਨ ਇਮਰੋਜ਼ ਨੇ ਪੇਂਟਿੰਗ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਆਪਣੇ ਬੁਰਸ਼ ਨਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉੱਤੇ ਬਿੰਦੀ ਲਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਹੱਸ ਪਏ ਤੇ ਬੋਲੇ, "ਲੈ, ਤੂੰ ਮੇਰੇ ਮੱਥੇ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਕੈਨਵਸ ਬਣਾ ਲਿਆ।"

ਉਹਨਾਂ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿਚ ਵੇਖਿਆ। ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ ਉਤੇ ਬਿੰਦੀ ਲੱਗੀ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਕੁਝ ਹਿਲਜੁਲ ਹੋਈ। ਉਹਨਾਂ ਇਮਰੋਜ਼ ਨੂੰ ਸੁਆਲ ਪਾਇਆ, "ਯਥਾਰਥ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਿਵੇਂ ਕਰੇਗਾ ?"

"ਇਕ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਦੂਸਰੇ ਯਥਾਰਥ ਵਿਚੋਂ ਖੋਜ ਕੇ।" ਉਹਨਾਂ ਜੁਆਬ ਦਿੱਤਾ।

ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਠੀਕ ਸੀ। ਇਮਰੋਜ਼ ਦੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਇਕ