ਬਿਨਾ ਸਿਖ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਬੀਰਤਾ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਹੀਂ ਸੁਣੇਗਾ। ਉਹ ਸੰਗੀਤ, ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਤਾਂ ਬੰਨ੍ਹਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ, ਪਰ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਵੱਡਾ ਤੇ ਮਾਣਮੱਤਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਸ਼ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਅੰਗ ਸੰਗ ਰੱਖਣਾ ਤੇ ਰੋਜ ਮੱਥੇ ਨਾਲ ਛੁਹਾਉਣਾ, ਹਰ ਸਿਖ ਦਾ ਨਿਤਨੇਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 'ਅਹਿੰਸਾ ਪਰਮੋ ਧਰਮ' ਜਹੇ ਕਿਸੇ ਦੂਰ ਦੇਸੋਂ ਆਏ ਫਲਸਫੇ ਦੀ ਸਾਨੂੰ ਕਦਰ ਹੈ, ਪਰ ਸਾਡੇ ਤਾਂ ਨਿਤਨੇਮ ਦੀਆਂ ਪੰਗਤੀਆਂ ਹਨ,

"ਧੰਨਿ ਜੀਓ ਤਿਹ ਕੋ ਜਗ ਮੈ

ਮੁਖ ਤੇ ਹਰਿ ਚਿਤ ਮੈ ਜੁਧੁ ਬਿਚਾਰੈ॥"

ਹਰ ਕੌਮ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਉਸ ਕੌਮ ਨੂੰ ਮੁਬਾਰਕ ਹੈ, ਬਸ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣਾ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਪ੍ਰੋ. ਪੂਰਨ ਸਿੰਘ 'ਸਿਖੀ ਦੀ ਆਤਮਾ' ਵਿਚ ਇਕ ਥਾਈਂ ਲਿਖਦੇ ਹਨ,

"ਉਹੋ ਚੀਜ਼ਾਂ ਹੀ ਜਿਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਡੂੰਘੀਆਂ ਗੱਡੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਉਖੜ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਾਂ ਹਵਾਵਾਂ ਉਡਾ ਕੇ ਲੈ ਜਾਣਗੀਆਂ ਜਾਂ ਸੁੱਕੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅੱਗ ਵਿਚ ਸੜ ਜਾਣਗੀਆਂ ਕੇਵਲ ਮੁਰਦਾ ਲੋਕ ਹੀ ਅਹਿੰਸਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕੇਵਲ ਗੁਲਾਮ ਲੋਕ ਹੀ, ਜਿਹੜੇ ਵਿਚਾਰੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਕਬੂਤਰ ਸਮਾਨ ਬਿੱਲੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਆਪਣੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਕਿ ਖਤਰਾ ਟਲ ਗਿਆ ਹੈ….”

ਫਾਲਤੂ ਦੇ ਤਰਕਾਂ ਨੂੰ ਗਲੋਂ ਲਾਹ ਕੇ ਵਗਾਹ ਮਾਰੋ ਉਸੇ ਧਰਤੀ ਵੱਲ, ਜਿੱਧਰੋਂ ਇਹ ਆਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਤਰਕ ਖੜੇ ਹੀ ਤਾਂ ਕੀਤੇ ਸਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਿੱਤਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਤਰਕ, ਸਾਡੀ ਸ਼ਰਧਾ, ਸਿਦਕ ਤੇ ਭਰੋਸੇ ਨੂੰ ਟੱਕਰ ਦੇਣ ਲਈ ਲਿਆਂਦੇ ਗਏ ਸਨ। ਕਿਸੇ ਕੌਮ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਦਾ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਇਹ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਕੌਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਪਣੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਫਲਸਫੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਮਝ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਣਾ। ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਏਵੇਂ ਹੋਇਆ ਹੈ।

ਟਾਹਣੀਓ ਟੁੱਟਾ ਪੱਤਾ, ਜੇ ਕਿਸੇ ਹਨੇਰੀ ਵਿਚ ਟੁੱਟ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅਕਸਰ ਦਰਖਤ ਗਵਾ ਬੈਠਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਤਰਕ, ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦੁਨੀਆਂ ਸਿਰਫ ਦਰਖਤ ਨਾਲ ਜੁੜ ਕੇ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ, ਪਰ ਪੱਤੇ ਨੂੰ ਸਦਾ ਚੇਤੇ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਰਖਤ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਤੋਂ