ਵਿਖੇ ਬਿਸ਼ਨਦਾਸ ਹੋਰੀਂ ਪਰਿਵਾਰ ਸਣੇ 'ਗਿੱਲਵਾਲੀ' ਪਿੰਡ ਆ ਵੱਸੇ। ਇਸੇ ਸਾਲ ਇਸੇ ਬਸਤੀ ਵਿਚ, ਹਰਿ ਜੀ ਨੂੰ ਪਹਿਲੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦਾਤ ਮਿਲੀ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ 'ਤੇਜ ਭਾਨ' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਸਮਾਂ ਪਾ ਕੇ ਹਰਿ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਚੰਦਰਭਾਨ ਤੇ ਭਾਨ ਚੰਦ ਹੋਰ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਹਰਿ ਜੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵੇਲ ਵਧੀ ਤੇ ਸ੍ਰੀ ਤੇਜ ਭਾਨ ਜੀ ਸੰਮਤ 1557 (1500 ਈ.) ਵਿਚ 'ਦੁੱਗਲ' ਖੱਤਰੀਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵਿਆਹੇ ਗਏ। ਇਸੇ ਸਾਲ ਇਹ

ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਮੁੜ 'ਬਾਸਰਕੀ' ਜਾ ਵਸਿਆ। ਅਗਾੜੀ ਤੇਜਭਾਨ ਜੀ ਨੂੰ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਦਾਤ ਮਿਲੀ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅਮਰਚੰਦ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹੋ ਬਾਲ-ਲਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਤੀਜੇ ਸਤਿਗੁਰੂ 'ਅਮਰਦਾਸ' ਜੀ ਬਣੇ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਾਚੇ 'ਚੰਦਰ ਭਾਨ' ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਬਾਲਕ ਦਾਤਾਰ ਚੰਦ ਅਤੇ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਇਸੇ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਦੇ ਇੱਕਲੌਤੇ ਸਪੂਤ ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਹਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਜਨਮ, ਇਸ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਸਿੱਖ ਸੱਜਣ ਤੇ ਗੋਇੰਦਵਾਲ ਆ ਵੱਸਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਮਤ 1608 ਬਿ. (1551 ਈ.) ਵਿਚ ਯਾਨੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਦੋ ਕੁ ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ।" (ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ: ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ, ਪੰਨਾ 1-2)

ਜਿਥੇ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਦੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਵਜੋਂ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ 'ਜੀਵਣੀ ਦੱਸਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ 'ਜੀਵਣੀ' ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਪਰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਦਵਾਨ ਨੇ ਕਿੰਤੂ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਕਈ ਵਿਦਵਾਨ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਦੀ ਥਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਦਾਤਾਰ ਚੰਦ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਪਰ ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਸਤਰਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਂ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਹੀ ਪ੍ਰਮਾਣਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ-

ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ ਈਸ਼ਰ ਭਲੇ ਕਾ ਬੇਟਾ।

ਈਸ਼ਰ ਵਿਸਨੁ ਦਾਸ ਭਲੇ ਦੇ ਪਰਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਆਹਾ ਖਤੇਟਾ।

(ਬੰਸਾਵਲੀ ਨਾਮਾ ਦਸਾਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀਆਂ ਕਾ, ਚਰਣ ਪੰਜਵਾਂ)

ਪਰਿਵਾਰਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੁਰੂ ਘਰ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰੀ ਦੀ ਸਥਾਪਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਬੰਸਾਵਲੀਨਾਮੇ ਤੋਂ ਸਿੱਧ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਜੋਂ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਤੀਸਰੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਬਣਦੇ ਹਨ, ਬੀਬੀ ਭਾਨੀ ਜੀ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ, ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਮਾਮਾ ਅਤੇ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਨਾਨਾ ਸਾਬਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਈਸ਼ਰ ਦਾਸ ਦੀ ਇੱਕਲੌਤੀ ਸੰਤਾਨ ਸਨ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਦਾ ਸਾਇਆ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਪਰੋਂ ਉੱਠ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਗੁਰੂ ਘਰ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜੋੜ ਲਿਆ। ਗੁਰਮਤਿ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿਚ ਉਮਰ ਭਰ ਇੰਨੇ ਮਸਰੂਫ ਰਹੇ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵਿਆਹ ਤਕ ਨਹੀਂ ਕਰਵਾਇਆ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਚਨਾ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਘਰ ਤਿਆਗ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀ ਤਿਆਗ ਦੀ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ, ਉਹ ਤਾਂ ਸਗੋਂ ਉਸ ਧਰਮ ਨੂੰ ਹੀ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਗ੍ਰਹਿਸਥ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦਿੰਦਾ। ਹੋਵੇ। ਡਾ. ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਜੱਗੀ ਇਸ ਕਥਨ ਦੀ ਪ੍ਰੋੜ੍ਹਤਾ ਹਿੱਤ ਆਪਣੀ ਆਲੋਚਨਾ- ਪੁਸਤਕ 'ਭਾਈ ਗੁਰਦਾਸ : ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾ' ਵਿਚ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਇੱਕ ਕਬਿੱਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ—

ਜੈਸੇ ਸਰੁ ਸਰਿਤਾ ਸਕਲ ਮੈਂ ਸਮੁੰਦਰ ਬਣੋ,

ਮੇਰੁ ਮੈ ਸੁਮੇਰ ਬਡੋ ਜਗਤ ਬਖਾਨ ਹੈ।

ਤਰੁਵਰ ਬਿਖੈ ਜੈਸੇ ਚੰਦਨ ਬਿਰਖੁ ਬਡੋ,